patiënteninformatie Behandelwijzer heupoperatie

patiënteninformatie

Behandelwijzer heupoperatie

Inhoud Voorwoord............................................................................................... Gegevens OLVG..................................................................................... 1 De heupoperatie................................................................................. 1.1 A natomie van de heup................................................................. 1.2 H et implanteren van een nieuwe heupprothese........................... 1.3 R isico’s en mogelijke complicaties............................................... 1.4 W etenschappelijk onderzoek....................................................... 2 Voor de operatie................................................................................. Stap voor stap voorbereiden.............................................................. Stap 1: voorlichting revalidatie en anesthesie.................................... Stap 2: plannen opnamedatum met planningsbureau Orthopedie..... Stap 3: algemene aanwijzingen......................................................... Stap 4: maak uw spieren sterker . ..................................................... Stap 5: regel aanpassingen in uw woonomgeving............................. Stap 6: regel alvast zaken voor uw ontslag . ..................................... 3 Verblijf in het ziekenhuis..................................................................... 3.1 D e verpleegafdeling..................................................................... 3.2 D e operatie................................................................................... 3.3 N a de operatie.............................................................................. 3.4 O ntslag......................................................................................... 4 Na ontslag uit het ziekenhuis............................................................. 4.1 F ysiotherapie na ontslag.............................................................. 4.2 D agelijkse activiteiten en verder herstel....................................... 4.3 T ips en richtlijnen.......................................................................... 4.4 V erzorging van uw nieuwe heup..................................................

Bijlagen voor in de map Diverse folders: ‘Anesthesie en pijnbestrijding bij volwassenen’, ‘Transitorium C8, tijdelijke zorg in het olvg’, ‘Informatie over Orthopedie’, ‘Behandeling huidbacterie orthopedie’, ‘Gezamenlijk medisch consult orthopedie’, lijst met adressen voor de uitleen of aankoop van hulpmiddelen. U kunt de OLVG- folders ook vinden via onze website www.olvg.nl.

2

3 4 5 5 6 8 10 11 11 11 12 13 15 18 22 25 25 25 25 27 29 29 29 32 36

Voorwoord U heeft in overleg met uw arts besloten tot een operatie aan uw heup: het plaatsen van een heupprothese. De komende tijd kunt u zich gaan voorbereiden op deze operatie, zowel lichamelijk als praktisch. Om het effect van de operatie zo groot mogelijk te laten zijn, is uw eigen inzet daarbij van groot belang. Daarom is deze voorlichtingsmap gemaakt. De map helpt u de operatie en het revalidatieproces te begrijpen. Ook leest u hoe u het beste met uw nieuwe heupgewricht om kunt gaan. Hoe meer u over uw operatie weet voordat u in het ziekenhuis aankomt, hoe gemakkelijker en sneller u kunt revalideren. In de map is stap voor stap beschreven hoe het traject voor en na de operatie voor de meeste mensen verloopt. De zorg die hierin beschreven staat kan variëren afhankelijk van uw persoonlijke situatie.

3

Gegevens OLVG Belangrijke adressen en telefoonnummers Bezoekadres Onze Lieve Vrouw Gasthuis Oosterpark 9 1091 AC Amsterdam

www.olvg.nl  [email protected]

Algemene telefoonnummer

 (020) 599 91 11

Bureau opnameplanning Orthopedie

 (020) 599 36 50

(maandag t/m vrijdag 10.00 tot 12.00 uur)

Polikliniek Orthopedie

 (020) 599 30 52

Verpleegkundig specialist Orthopedie

 (020) 599 30 52 of  (020) 599 27 56

Verpleegafdeling B7 Orthopedie

 (020) 599 27 03

Verpleegafdeling A7 Orthopedie

 (020) 599 27 02

Bezoekuren De bezoekuren van het ziekenhuis zijn dagelijks van 15.30 tot 20.00 uur op verpleegafdeling A7 en van 15.30 tot 20.00 uur op verpleegafdeling B7. Er mogen maximaal twee bezoekers tegelijk bij elke patiënt. Post De post wordt op de afdeling bezorgd. Voor een snelle verwerking is het prettig als uw post als volgt wordt geadresseerd: Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Naam, afdeling B7 of A7 Postbus 95500 1090 HM Amsterdam Algemene informatie over het OLVG vindt u ook in de folder ‘Het olvg van a tot z’. Deze is verkrijgbaar op de afdeling, bij het Voorlichtingscentrum en in te zien op www.olvg.nl. 4

1 De heupoperatie 1.1 Anatomie van de heup Gewrichten in ons lichaam vormen de beweeglijke verbindingen tussen twee botstukken. Een gewricht bestaat uit twee botdelen die zo zijn gevormd, dat ze precies tegen elkaar aan kunnen liggen of in elkaar passen. De boteinden van beide botdelen (de gewrichtsvlakken) zijn bekleed met een laagje kraakbeen, zodat ze gemakkelijk over elkaar glijden. Het kraakbeen is glad en veerkrachtig en wordt gevoed door het gewrichtsvocht. De botdelen van een gewricht worden op hun plaats gehouden door een stevig kapsel. Om dit kapsel bevinden zich pezen en spieren. De spieren zorgen ervoor dat u kunt bewegen. De benige gedeelten van een gewricht zorgen voor de stevigheid.

Het heupgewricht Het heupgewricht is een kogelgewricht. Bij een kogelgewricht past de gewrichtskop en de gewrichtskom precies in elkaar en kan naar alle kanten bewegen. Het heupgewricht verbindt het bekken met het dijbeen. De kop van het heupgewricht bevindt zich aan het bovenste gedeelte van het dijbeen. De gewrichtskom bevindt zich in het bekken. Door het heupgewricht kan het been met behulp van spieren in alle richtingen worden bewogen.

een gezond heupgewricht

een versleten heupgewricht 5

Waarom een heupprothese? Gewrichtsslijtage is een aandoening van de gewrichten die bij veel mensen voorkomt. In medische termen heet dit ‘artrosis deformans’ of kortweg ‘artrose’. Artrose kan voorkomen in alle gewrichten van het mense­lijk lichaam, dus ook in het heupgewricht. Slijtage tast de gladde kraakbeenlaag van het gewricht aan. Hierdoor kan de kraakbeenlaag uiteindelijk helemaal verdwijnen. De gewrichts­vlakken kunnen daardoor niet meer zo soepel langs elkaar glijden, met als gevolg dat het bewegen steeds moeilijker en pijnlijker wordt. Klachten Door slijtage kunt u allerlei klachten krijgen: • Een voortdurende pijn in de lies. De pijn kan uitstralen naar de dijstreek, het bovenbeen en de knie en soms ook naar het onderbeen. • Stijfheid bij het opstaan als u heeft gezeten. Men spreekt ook wel van ‘startpijn’. • Moeite met lopen en de neiging voorover te lopen. • Niet kunnen bukken of traplopen. • Pijn tijdens de nacht. • Meer klachten bij vochtig en koud weer. • Moeite met het vastmaken van uw schoenveters. Er zijn verschillende mogelijkheden om de klachten te verminderen: • pijnstillers: de arts schrijft deze voor. • loop met een stok aan de kant van uw ‘goede’ heup. • fysiotherapie: de fysiotherapeut probeert door oefeningen de pijn te verlichten en uw heupgewricht zo beweeglijk mogelijk te houden. • gewichtsvermindering. • operatie: als pijnstillers en fysiotherapie onvoldoende helpen is een operatie vaak de enige oplossing.

1.2 Het implanteren van een heupprothese Het doel van het implanteren van een heupprothese is: • verminderen van de pijn • verbeteren van de kwaliteit van leven • herstellen van functieverlies van uw heup. 6

De prothese Heupprothesen zijn ontworpen om de anatomie van uw heup zo dicht mogelijk te benaderen. Er zijn diverse typen heupprothesen. Uw arts kiest de prothese die het meest geschikt voor u is. Iedere heupprothese bestaat uit meerdere delen: • Acetabulumdeel: dit gedeelte vormt de nieuwe heupkom. Het is meestal gemaakt van een combinatie van een metaallegering (kobaltchroom) met poly-ethyleen. • Femurdeel: dit gedeelte vormt de nieuwe heupkop. In het bovenbeen wordt een pin geplaatst waarop de nieuwe kop geplaatst wordt. Deze kop kan van metaal gemaakt zijn, maar ook van keramiek.

nieuw heupgewricht Het plaatsen van de heupprothese Tijdens de operatie van het heupgewricht vervangt de arts het aangetaste gewricht door een kunstgewricht (een prothese). Om bij het heupgewricht te kunnen komen wordt een snee aan de zijkant van uw bovenbeen gemaakt. Vervolgens wordt het gewrichtskapsel geopend om de kop uit de kom te kunnen halen. Hierna wordt de kop verwijderd en de kom schoongemaakt. In het bekken wordt een nieuwe kom geplaatst. In het dijbeen brengt de arts een metalen pin in met daarop een kop. Kop en kom passen precies in elkaar. De prothese wordt, net als het oorspronkelijk gewricht, op de plaats gehouden door het gewrichtskapsel. Als de kop in de kom is gezet, worden het gewrichtskapsel, de spieren en de huid weer dichtgemaakt (gehecht). In de 7

meeste gevallen verankert de arts de kom en de prothese met botcement in het bot, maar er kan ook gekozen worden om de prothese zonder cement vast te maken. Dit is onder andere afhankelijk van uw leeftijd. De operatie duurt één tot anderhalf uur.

1.3 Risico’s en mogelijke complicaties Het implanteren van een heupprothese is een vaak toegepaste procedure die veilig en heel effectief is gebleken. Wereldwijd worden jaarlijks meer dan een miljoen heupprothesen geïmplanteerd. Patiënten hebben minder pijn en ervaren functieverbetering in vergelijking met hun toestand voor de operatie. Het operatief vervangen van een heupgewricht is zelfs een van de succesvolste orthopedische ingrepen. Net als bij andere operaties gelden ook hier de nodige risico’s en bestaat kans op complicaties. Deze komen zelden voor en uw arts en de medewerkers van de afdeling Orthopedie doen er alles aan om deze complicaties te voorkomen. Een aantal mogelijke risico’s en complicaties staat hieronder beschreven.

Luxatie Een heupluxatie is het uit de kom schieten van de heupkop. Dit kan al direct na de operatie gebeuren, maar ook nog vele jaren na uw heupoperatie. U vermindert de kans op een heupluxatie als u de adviezen van uw arts, verpleegkundig specialist en fysiotherapeut zorgvuldig opvolgt. Beschadigingen aan bloedvaten en zenuwen Meerdere bloedvaten en zenuwen lopen in de omgeving van uw heupgewricht. Deze kunnen beschadigd of uitgerekt raken tijdens de operatie. Dit kan gevoelloosheid of slapheid in delen van het geopereerde been tot gevolg hebben. Infectie Na het plaatsen van een heupprothese loopt een zeer klein percentage van de patiënten een infectie op. Dit kan een oppervlakkige infectie zijn, maar ook een diepe infectie rond de delen van de prothese. Diepe infecties kunnen tot ernstige complicaties leiden, waardoor de ziekenhuisopname verlengd wordt. Factoren die het risico op het verkrijgen van een infectie verhogen zijn bijvoorbeeld: roken, diabetes en over­gewicht. Zolang u een prothese heeft blijft altijd kans op infectie bestaan. 8

Een van de verwekkers van een postopera­tieve wondinfectie is de staphylococcus aureus, een bacterie die voorkomt op de menselijke huid en slijmvliezen. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het risico op een infectie kleiner wordt wanneer een patiënt al voor de operatie begint met het bestrijden van deze bacterie (zie hoofdstuk 2 stap 1).

Bloeduitstorting/zwelling Het is mogelijk dat na de operatie een bloeduitstorting met een zwelling van het hele been ontstaat. Dit is een normaal verschijnsel na het plaatsen van een heupprothese. De zwelling verdwijnt in de loop van enkele maanden. Indien nodig kan de zwelling worden tegengegaan met een steunkous. Breuken Breuken van het dijbeen en van het bekken komen soms voor tijdens de operatie, vooral als de botten zacht of broos zijn. Breuken kunnen ook ontstaan als u na de operatie hard valt. Trombose van een diepgelegen ader Trombose is een afsluiting van een ader door een bloedstolsel. Het ontstaan van bloed­stolsels in de aderen van de benen is een bekende complicatie, ook wel een trombose­been genoemd. Bloedstolsels die in een beenader ontstaan kunnen soms losraken, meegevoerd worden in de bloedbaan en in de longen terechtkomen. Dit heet een longembolie. Een voorzorgsmaatregel is het toedienen van medicijnen. Deze medicijnen krijgt u via capsules. Zij verdunnen het bloed en verminderen hierdoor de kans op stolsels. Een andere belangrijke maatregel is vroege mobilisatie (zo snel mogelijk uit bed). Doorliggen Doorligplekken, vooral rond de hiel, kunnen al na 24 uur bedrust ontstaan. Neem daarom regel­matig de druk weg van uw hielen en zitvlak. Als u een branderig gevoel of pijn ervaart rond deze lichaamsdelen, breng dan het verplegend personeel hiervan op de hoogte. Verschil in beenlengte Na uw heupoperatie kan het voorkomen dat een beenlengteverschil is ontstaan. Indien het verschil meer dan twee centimeter bedraagt en het verschil tot klachten leidt, adviseren wij een verhoogde schoenzool. Vijftig 9

procent van de bevolking heeft, zonder dat men zich hiervan bewust is, een beenlengteverschil tot anderhalve centimeter.

Losraken Uw heupprothese is een mechanisch werkend geheel en is daarom onderhevig aan wrijving en slijtage. Bijna alle heupprothesen functioneren 15 jaar na de operatie bij normaal gebruik nog naar volle tevredenheid. Als de heupprothese overmatig wordt belast zoals uitzonderlijk veel traplopen, rennen, hurken en ander activiteiten met een grote belasting, kan de heupprothese vroegtijdig losraken. Als u rekening houdt met de belasting op uw heup dan heeft uw heupprothese een langere levensduur. Algemene medische problemen Na een ingrijpende operatie kunnen een aantal algemene medische complicaties ontstaan. Gelukkig komen deze zelden voor. Deze complicaties zijn onder andere: hartaandoeningen, beroertes, longontsteking, ingeklapte long, blaasinfecties, nieraandoening. Er wordt vanzelf­sprekend al het mogelijke gedaan om bovengenoemde risico’s en complicaties te voorkomen.

1.4 Wetenschappelijk onderzoek In het OLVG doen we medisch wetenschap­pelijk onderzoek. Ook de afdeling Orthopedie besteedt veel aandacht aan wetenschappelijk onderzoek. Meestal is het onderzoek naar nieuwe medicijnen, soms onderzoeken we een nieuwe behandelwijze of operatie­techniek. Soms vragen we uw medewerking. Uw deelname is geheel vrijwillig. U kunt zich zonder opgave van reden tijdens het onderzoek terugtrekken. Als u niet wilt meewerken aan een onderzoek heeft dat uiteraard geen gevolgen voor uw behandeling. Uw medewerking helpt ons om onze behandeling te verbeteren. Lichaamsmateriaal, zoals weefsel en bloed dat na onderzoek overblijft, kan ook voor kwaliteits­doeleinden, zoals het uittesten of ijken van apparatuur of voor wetenschappelijk onderzoek gebruikt worden. Dit gebeurt anoniem: niemand kan nagaan van wie het materiaal is. Daarom kunnen we u niet informeren over de uitkomst. Als u bezwaar heeft tegen gebruik van dit lichaamsmateriaal, meld dit dan wanneer het materiaal wordt afgenomen. Het lichaamsmateriaal zal niet gebruikt worden voor commerciële doeleinden. 10

2 Voor de operatie Een goede voorbereiding is het halve werk…

Stap voor stap voorbereiden In dit hoofdstuk beschrijven wij stap voor stap welke voorbereidingen u moet treffen voor de operatie. Hoe beter u bent voorbereid, hoe gemakkelijker u het gehele proces zal doorlopen. Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6

voorlichting revalidatie en anesthesie plannen opnamedatum met planningsbureau Orthopedie algemene aanwijzingen maak uw spieren sterker regel aanpassingen in uw woonomgeving regel alvast zaken voor uw ontslag

Stap 1 voorlichting revalidatie en anesthesie Na het besluit tot de heupoperatie heeft de arts u op de wachtlijst geplaatst. De polikliniek­assistent heeft voor u een afspraak gemaakt voor de voorlichtingsbijeenkomst, een bezoek aan de verpleegkundig specialist en bij de Polikliniek Pre-operatief Onderzoek (PPO). Deze twee laatste bezoeken vinden aansluitend plaats. U heeft de folder ‘Anesthesie en pijnbestrijding’ en de bijbehorende vragenlijst ontvangen. Het is belangrijk dat u de folder leest, de vragenlijst invult en bloed laat afnemen voordat u naar de afspraak op de PPO gaat. U krijgt van de polikliniekassistente tevens een neusgel, mondspoeling en een wasgel mee. Deze producten gaat u voor de operatie gebruiken om een infectie te voorkomen met de zogenaamde staphylococcus aureus bacterie (zie folderin de map).

Voorlichtingsbijeenkomst U krijgt voorlichting over de operatie, de revalidatie en de fysiotherapie. De voorlichting wordt gegeven door de verpleegkundig specialist, de fysiotherapeut en de ergotherapeut. U kunt vanzelfsprekend ook uw vragen stellen. Deze bijeenkomst duurt ongeveer anderhalf uur.

11

Verpleegkundig specialist De verpleegkundig specialist is een verpleeg­kundige die naast een verpleegkundige opleiding ook een medische opleiding gevolgd heeft. Daardoor kan de verpleegkundig specialist bepaalde taken overnemen van de arts. Voor de operatie bespreekt hij met u uw vragen en plant met u uw operatiedatum. Tijdens uw opname op de verpleegafdeling in het ziekenhuis loopt de verpleegkundig specialist ook de dagelijkse visite op werkdagen en na uw ontslag verzorgt hij de nacontroles van uw heup. PPO Op de PPO heeft u een afspraak bij de anesthesio­­loog. Hij bespreekt de manier van verdoven met u. Daarnaast heeft u een gesprek met een verpleegkundige. Hij geeft u verschil­lende praktische instructies. De anesthesioloog bepaalt in overleg met u en de arts de soort verdoving. Als het nodig is maken we een filmpje van uw hart of een foto van uw longen. Epo De anesthesioloog controleert ook uw bloedwaarden en schrijft zonodig het middel epoetine alfa voor. Dit wordt meestal epo genoemd. Epo zorgt dat het aantal rode bloedcellen in uw lichaam goed is. Daardoor heeft u minder last van de gevolgen van bloedverlies tijdens en na de operatie. Voor in de map vindt u de folder ‘Anesthesie en pijnbestrijding’ en de bijbehorende vragenlijst. De folder over epo en de staphylococcus aureus krijgt u op de polikliniek Orthopedie, indien van toepassing.

Stap 2 plannen opnamedatum met planningsbureau Orthopedie Het is op dit moment nog niet bekend wanneer u aan de beurt bent voor de operatie. De arts bepaalt hoe lang de wachttijd mag zijn. Een wachttijd kan alleen bestaan als de arts dit medisch verantwoord acht. Tijdens uw afspraak met de verpleegkundig specialist plant het planningsbureau Orthopedie de opnamedatum. Zij doen dit in overleg met u en de verpleegkundig specialist. U ontvangt een brief met de bevestiging van de datum van uw operatie. Houd er rekening mee dat het altijd mogelijk is dat een operatie uitgesteld wordt door onvoorziene omstandigheden. Denk bijvoorbeeld aan een patiënt die spoedeisende hulp nodig heeft. Hij krijgt om 12

medische redenen altijd voorrang. Uiteraard stellen wij dan alles in het werk om u zo snel mogelijk te opereren. Heupkopdonatie U kunt andere patiënten helpen door het doneren van uw heupkop. Tijdens uw operatie vervangt de orthopedisch chirurg uw heupkop door een prothese. U kunt uw heupkop doneren voor het gebruik van bot bij operaties van andere patiënten. De verpleegkundig specialist zal u vragen of u hiervoor in aanmerking wilt komen. Lees folder ‘heupkopdonatie’ in de map. Als u vragen heeft over de opnamedatum of veranderingen wilt doorgeven, neem dan contact op met het planningsbureau Orthopedie via telefoonnummer (020) 599 36 50. Het planningsbureau is bereikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 10.00 en 12.00 uur. Opname poli Op het moment dat uw operatiedatum bekent is krijgt u een laatste poliafspraak. Deze afspraak ontmoet u de zaalarts en de verpleegkundige van de afdeling op de polikliniek. U wordt dan voor de laatste maal, voor de operatie, lichamelijk onderzocht. Tevens wordt u, op papier, opgenomen. Na dit bezoek mag u naar huis en wordt u op de operatiedag in het ziekenhuis verwacht.

Stap 3 algemene aanwijzingen 1. Besteed extra aandacht aan een goede voeding Voeding is een belangrijk element in tijden van stress, zoals voor een operatie. Hoe beter de conditie van uw lichaam voor de operatie, hoe beter het herstel zal zijn. Zorg dat u zoveel mogelijk voedingsmiddelen eet die rijk zijn aan ijzer. Bijvoorbeeld: rood vlees, lever, bonen, noten en gedroogde vruchten. 2. Voorkom overgewicht Overgewicht betekent extra belasting van de toch al beschadigde gewrichten. Daarom is afval­len een van de beste manieren om de toestand van uw heup te verbeteren en de resultaten van de operatie te optimaliseren. Win advies in bij uw huisarts voordat u begint met uw dieet. 13

3. Stop met roken Als u nog niet was gestopt, is het misschien een goed moment om dat nu te doen. Dit vermindert namelijk de kans op complicaties tijdens en na uw operatie. Heeft u behoefte aan advies en onder­steuning, dan kunt u terecht bij uw huisarts. 4. Zorg dat alle infecties voor de operatie genezen zijn Bestaande infecties kunnen zich tijdens en na de operatie via de bloedbaan door uw lichaam verspreiden en zo uw nieuwe gewricht besmetten. Denkt u hierbij bijvoorbeeld aan tand­abcessen, blaasinfecties en griep. Ook is het belangrijk dat uw huid voor de operatie vrij van laesies (wondjes) is. Zorg bijvoorbeeld dat u geen geïnfecteerde likdoorn, wondjes of krabwonden van dieren heeft. Uw huid moet infectievrij zijn. Dit is vooral belangrijk als u huidproblemen heeft zoals psoriasis of eczeem. Breng uw arts zo snel mogelijk op de hoogte als u vermoedt of zeker weet dat u een infectie heeft. Dit zou kunnen betekenen dat uw operatie naar een later tijdstip verschoven moet worden. 5. Besteed extra aandacht aan al bestaande medische aandoeningen Om te voorkomen dat uw operatie wordt uitgesteld is het belangrijk dat bestaande aandoeningen, zoals diabetes, in de gaten worden gehouden en dat eventuele problemen zo snel mogelijk worden behandeld. Een van de meest voorkomende problemen die voor de operatie om behandeling vragen is een hoge bloeddruk (hypertensie). 6. Schakel mensen in om u te helpen Het is wenselijk dat u iemand in uw omgeving hebt, partner, familielid, vriend(in),en/of kennis, die de weken na de operatie ondersteuning kan bieden bij huishoudelijk werk en persoonlijke verzorging. Dit kunnen overigens ook meerdere personen zijn die afwisselend begeleiding bieden. 7. Houd uw pijnklachten in de gaten Als de pijn minder is geworden kan dat betekenen dat een operatie niet nodig is. Mocht u om welke reden dan ook twijfelen, bespreek dit dan met uw eigen huisarts of specialist.

14

Stap 4 maak uw spieren sterker Een goede voorbereiding is heel belangrijk. Sterke spieren en een goede lichamelijke conditie kunnen de revalidatie na de operatie gemakke­lijker maken. U kunt thuis al oefeningen doen om de spieren rond het heupgewricht te versterken en het heupgewricht zelf zo beweeglijk mogelijk te houden. Ook het lopen met elleboogkrukken kunt u voor de operatie al oefenen. Wanneer de operatiedatum bekend is, raden wij u aan om een fysiotherapeut bij u in de omgeving te benaderen voor de revalidatie in uw eigen woonomgeving. U kunt dan alvast een afspraak maken voor na uw ziekenhuisopname. De volgende oefeningen maken uw spieren sterker en houden u soepel. Belangrijk hierbij is dat u al deze oefeningen doet afhankelijk van de pijn. Wanneer een bepaalde oefening pijn veroorzaakt moet u deze oefening niet doen. Oefening 1 Uitgangshouding Rugligging op bed/bank, benen gestrekt.

Uitvoering Trek de voet naar u toe en druk de achterkant van uw knie in de onderlaag (span de bovenbeenspieren aan)

Oefening 2 Uitgangshouding Rugligging op bed/bank, benen gestrekt.

Uitvoering Beweeg uw hiel over het bed richting uw zitvlak. Schuif langzaam weer terug naar gestrekte stand. 15

Oefening 3 Uitgangshouding Rugligging op bed/bank, benen gestrekt.

Uitvoering Beweeg uw been over de onderlaag zijwaarts en weer rustig terug. Tenen blijven naar het plafond gericht.

Oefening 4 Uitgangshouding Zit op stoel of op rand bed/bank.

Uitvoering Strek uw knie vanuit gebogen stand langzaam zo ver mogelijk. Til uw bovenbeen niet op.

Oefening 5 Uitgangshouding Ga rechtop staan en houdt u ergens aan vast voor de nodige steun.

Uitvoering Beweeg uw been over de onderlaag zijwaarts en weer rustig terug. Tenen blijven naar het plafond gericht.

16

Oefening 6 Uitgangshouding Ga rechtop staan en houdt u ergens aan vast voor de nodige steun.

Uitvoering Til langzaam uw knie op. Buig niet verder in uw heup dan in een hoek van 90°. Leun hierbij niet naar achteren.

Oefening 7 Uitgangshouding Ga rechtop staan en houdt u ergens aan vast voor de nodige steun.

Uitvoering Breng uw been naar achteren. Leun hierbij niet naar voren en houdt uw knie gestrekt.

Oefening 8 Uitgangshouding Ga rechtop staan en houdt u ergens aan vast voor de nodige steun.

Uitvoering Beweeg uw been over de onderlaag zijwaarts en weer rustig terug. Tenen blijven naar het plafond gericht. 17

Stap 5 regel aanpassingen in uw woonomgeving Omdat u ongeveer 3 maanden met 1 of 2 krukken zal lopen, kunt u voor uw operatie in uw woning al een aantal dingen doen die uw thuiskomst na de operatie makkelijker en veiliger maken. U heeft hiervoor hulp nodig van uw familie of vrienden. Hieronder volgt een aantal adviezen.

Looppaden • Verwijder waar mogelijk losse kleden om struikelen te voorkomen. Als u de kleden niet kunt verwijderen breng er dan een anti­sliplaag onder aan. Denk ook aan losliggende bedrading. • Zorg dat de overgang tussen verschillende soorten vloerbedekking zo gelijkmatig en veilig mogelijk verloopt om struikelen te voorkomen. Trappen • Zorg dat de leuningen goed zijn verankerd aan een of beide zijden van de trap (indien van toepassing). • Zorg dat eventuele trapbekleding veilig en vlak is. Meubels • Zet meubels zo neer dat looppaden niet worden versperd en dat er voldoende ruimte is voor een looprekje, krukken of rollator. • Verplaats veel gebruikte voorwerpen naar een gemakkelijke bereikbare plaats tussen schouder en heup. Hulpmiddelen Na de operatie mag u tijdelijk een aantal bewegingen niet doen. Daarom adviseren wij u om een aantal hulpmiddelen te regelen voordat u geopereerd wordt. Het is raadzaam om met deze hulpmiddelen voor de operatie te oefenen. De hulpmiddelen zijn nodig voor een periode van maximaal 3 maanden na de operatie en kunnen voor deze periode gehuurd worden bij bijvoorbeeld de Amsterdam thuiszorg. Een overzicht van deze hulpmiddelen vindt u op pagina 20. Kleine hulpmiddelen Met uw heupprothese mag u tijdelijk niet bukken. Dit heeft consequenties voor het wassen en aankleden. Deze kleine hulpmiddelen zijn zogenaamde 18

koopproducten. Neemt u de kleine hulpmiddelen ook mee naar het ziekenhuis zodat u ze daar kunt gebruiken. Op pagina 21 staan een aantal handige kleine hulpmiddelen.

Schoenen Het is verstandig om schoenen te dragen die vast aan de voet zitten en een brede hak hebben. Draag de eerste drie maanden geen hoge hakken en slippers. Het huren van hulpmiddelen Voor het huren van hulpmiddelen kunt u terecht bij verschillende instanties van 8.30 tot 17.00 uur. U huurt hier artikelen voor een periode van 3 maanden. De verschillende instanties leveren de artikelen de eerstvolgende werkdag na de aanvraag thuis. Over het tijdstip van bezorging kunt u op de dag van bezorging telefonisch navraag doen. De uitleenservices leveren artikelen niet af in het ziekenhuis. U kunt wel afspreken dat zij bij de buren afleveren. U kunt artikelen ook ophalen na telefonisch overleg. Heuppatiënten lenen vaak de volgende artikelen: elleboogkrukken, toiletverhoger (met of zonder armsteunen), douchestoel, bedverhogers, stoelverhogers. Een hoog-laag bed wordt niet geleverd, alleen in uitzonderlijke situaties.

Voorin de map zit een formulier met adressen voor de verhuur van hulpmiddelen.

19

Hulpmiddel Hoge stoel met leuningen

Waarom Een hoge zitting is minder belastend voor het gaan staan. Met de leuningen kunt u zich afzetten bij het omhoog komen. Losse Een hoge zitting is minder toiletverhoger belastend voor het gaan staan en u kunt makkelijker overeind komen. Beugels diagonaal Juiste plaats voor de Om tijdens het omhoog naast het toilet beugels is als u zit en met komen vanaf het toilet de licht gebogen armen de heup te ontlasten. beugels stevig kunt vastpakken. Toiletverhoger Deze plaatst u over het Om tijdens het omhoog met rekje toilet voor de juiste komen vanaf het toilet de zithoogte en biedt tevens heup te ontlasten. steun bij het gaan staan door de handgrepen die eraan zitten. Po-stoel Handig als u ’s nachts naar het toilet moet en er geen toilet op de slaapetage is. Bedklossen/ De hoogte van het bed De juiste zithoogte bij het inverhogers moet minimaal 50 cm zijn. en uit bed stappen is Een seniorenbed is hoog belangrijk om te voorkomen genoeg. dat u te laag komt te zitten. Douchestoel/ Voor in de douche. De eerste periode na de tuinstoel operatie is het veiliger om zittend te douchen. Antislipmat Voor in de douche. Om uitglijden te voorkomen. Beugels Bij eventuele drempels in Handgreep biedt stevige de badkamer bijvoorbeeld steun voor het veilig bij het instappen van de instappen van de douchebak. douchebak.

20

Wat Bijvoorbeeld een verstelbare stoel met leuningen. De stoel dient een goede zithoogte te hebben. Een seniorentoilet voldoet aan de juiste hoogte.

Badplank

Indien de douche boven het bad hangt.

Elleboogkrukken

U heeft zeker de eerste 6 weken tot 3 maanden na de operatie krukken nodig. U dient hier zelf voor te zorgen. U neemt ze mee naar het ziekenhuis.

Zittend op de badplank douche, dus niet staand in verband met uw veiligheid. Niet in bad gaan zitten!

Handige kleine hulpmiddelen Lange schoenlepel helpt bij het aandoen van de schoenen Elastische veters zorgen ervoor dat u niet hoeft te bukken om de veters te strikken of de schoenen uit te doen Tenenwasser/ met deze borstel kunt u uw tenen, of rug wassen badborstel Sokaantrekker helpt bij het aandoen van sokken Helping hand met deze grijper kunt u spullen oprapen zonder te bukken

21

Stap 6 regel alvast zaken voor uw ontslag U gaat 4 dagen na uw operatie met ontslag. Het is belangrijk om hier voor uw operatie al over na te denken en eventueel stappen in te ondernemen.

Ontslag naar huis Ten eerste is het belangrijk dat u de aanpassin­­gen in uw huis voor de opname heeft gedaan. Daarnaast heeft u als u met ontslag gaat een operatiewond. Deze wond hoeft in principe niet verzorgd te worden. Een speciale pleister zal de wond bedekken tot de hechtingen verwijderd worden. Huishoudelijk werk mag u de eerste 6 tot 12 weken na de operatie niet doen. U loopt dan nog met krukken en het werk is te zwaar voor uw heup. Licht huishoudelijk werk zoals afwassen is wel mogelijk. Zodra u weer zonder krukken loopt kunt u weer meer huishoudelijk werk doen. De thuiszorg kan helpen als niemand uit uw omgeving u kan ondersteunen met deze taken.

Thuiszorg Het regelen van thuiszorg, aansluitend op ontslag, verloopt via de transferverpleeg­kundige in het OLVG. De transferverpleeg­kundigen zijn medewerkers van Evian thuiszorg die vanuit het OLVG thuiszorg kunnen regelen. Als thuiszorg noodzakelijk is en hier een indicatie voor is zorgt de verpleegkundige dat een gesprek hierover tussen u en de transferverpleeg­ kundige plaatsvindt. U maakt dan afspraken over de thuiszorg. Een aanmelding bij de transfer­verpleegkundig moet uiterlijk 2 werkdagen voor ontslag plaatsvinden. Thuiszorg die mogelijk is: lichamelijke verzorging, aan- en uittrekken van steunkousen, medicatie klaarzetten, maaltijd­voorziening en huishoudelijke hulp. Er kan geen indicatie afgegeven worden voor huishoudelijke hulp wanneer u samenleeft met een gezonde meerderjarige partner of huisgenoot. Wanner u enkel huishoudelijke hulp nodig heeft kunt u dit voor de operatie zelf aanvragen bij uw WMO kantoor in uw gemeente aanvragen. De transferverpleegkundigen zijn te bereiken op ' (020) 599 33 90, * [email protected]. Zij zijn aanwezig op werkdagen. 22

Revalidatie elders Wanneer u niet naar huis kunt na opname in het ziekenhuis bestaat de mogelijkheid om verder te revalideren in een verpleeghuis. Het is afhankelijk van uw gezondheidstoestand of u een korte periode kan revalideren op een verpleeghuis afdeling in het ziekenhuis. Hersteloord/zorghotel Na uw ziekenhuisopname kunt u ook naar een hersteloord of zorghotel. Er werken verpleeg­kundigen, artsen en fysiotherapueten die u de zorg kunnen geven die u nodig heeft. U kunt hier dan enkele dagen tot weken verblijven tot u voldoende aangesterkt bent om zelfstandig weer naar huis te kunnen gaan. Het verschil met de hierboven genoemde kort-verblijf-afdelingen is dat een hersteloord/zorghotel zowel een zorg- als een hotelfunctie heeft. U kunt dus ook meer luxe verwachten in de vorm van roomservice, eenpersoonskamers, enzovoorts. Deze zorg wordt niet gesubsidieerd en kan daardoor prijzig zijn, afhankelijk van uw verzekering. Voorwaarde om naar een hersteloord te gaan is dat u dit zelf van te voren geregeld heeft en er dus een plekje voor u beschikbaar is bij ontslag uit het ziekenhuis.

23

24

3 Verblijf in het ziekenhuis 3.1 De verpleegafdeling Specifieke informatie over de gang van zaken tijdens uw opname op de afdeling Orthopedie kunt u lezen in de folder ‘Informatie over Orthopedie’. Algemene informatie over het OLVG kunt u lezen in de folder ‘het olvg van a tot z’.

3.2 De operatie Informatie over de operatie kunt u lezen in hoofdstuk 1 over de heupoperatie.

3.3 Na de operatie Direct na de operatie brengen we u naar de uitslaapkamer. Een verpleegkundige contro­leert daar uw lichaamsfuncties. Wanneer uw bloeddruk en hartslag stabiel zijn gaat u terug naar de verpleegafdeling. U heeft dan: • een infuus in uw arm, om vocht en antibiotica (24 uur) toe te dienen • een katheter in uw blaas, om urine op te vangen U mag na enkele uren beginnen met het drinken van water. Uitbreiden van drinken en eten is afhankelijk van eventuele klachten van misselijk­heid. De eerste dag na de operatie heeft u bij uw lichamelijke verzor­ging nog hulp nodig van een verpleegkundige. Het is de bedoeling dat u zich zo snel mogelijk weer zelfstandig verzorgt. Uw versleten heup is immers vervangen en verder bent u niet ziek. De dag na de operatie nemen we bloed af om te controleren of u tijdens de operatie niet te veel bloed heeft verloren. De blaaskatheter wordt de eerste ochtend na de operatie verwijderd. Het infuus blijft één tot twee dagen in uw arm om vocht en eventueel medicijnen toe te dienen.

25

Verwardheid Verwarring in de eerste paar dagen na de operatie komt vrij vaak voor. Dit wordt meestal veroorzaakt door een combinatie van de narcose en het verblijf in een vreemde omgeving. Als u naar huis gaat is de verwardheid meestal verdwenen. De ene patiënt heeft meer kans om verward te raken dan de andere. De verpleeg­kundige bepaalt tijdens het opnamegesprek via een scorelijst hoe groot die kans bij u is. Als de kans groot is overlegt zij dit met de arts. Duizeligheid en misselijkheid Duizeligheid en misselijkheid komt veel voor en kan tot een aantal weken na de operatie duren. Meestal is het een bijwerking van de narcose of de medicatie. Gebrek aan eetlust Gebrek aan eetlust komt veel voor en kan tot een aantal weken na de operatie duren. Toch is het belangrijk dat u gezond eet en voldoende vloei­stof binnen krijgt om uw herstel te bevorderen. Obstipatie (moeilijke stoelgang) Een ander veelvoorkomend probleem dat na een operatie kan ontstaan is een moeilijke stoelgang, obstipatie. Dit wordt meestal veroorzaakt door verandering in leefritme, de geneesmiddelen en door het voedsel. Obstipatie kan snel worden opgelost als het vroeg wordt ontdekt. Dus als u merkt dat uw stoelgang slecht gaat of als u gevoelig bent voor obstipatie, meld dit dan meteen aan de verpleegkundige. Liggen en slapen Ga de eerste 6 weken na de operatie op uw rug slapen met een kussen tussen de benen. Draaien in bed mag alleen onder begeleiding. Het is belangrijk dat uw heup zoveel mogelijk gestrekt ligt. Pijn Het is normaal dat u na de operatie enige pijn en ongemak ervaart. U krijgt regelmatig pijnstillers om uw pijn zoveel mogelijk te verlichten en u in staat te stellen fysiotherapie te volgen. Breng altijd de verpleegkundige op de hoogte als u pijn heeft! 26

Antistolling Om een complicatie als trombose te voor­komen krijgt u medicijnen. Deze medicijnen dient u tot 4 weken na de operatie te gebruiken. Wondzorg Uw wond moet schoon en droog gehouden worden tot deze helemaal is genezen. De verpleegkundige zal in het ziekenhuis uw wond verzorgen en u uitleg geven over de verdere verzorging. Fysiotherapie Na de operatie komt de fysiotherapeut, soms al op de operatiedag zelf, langs om u oefeningen op bed te laten doen. De daarop­volgende dagen bezoekt de fysiotherapeut u iedere dag. U krijgt steeds meer oefeningen en de fysiotherapeut besteedt veel aandacht aan het weer goed kunnen lopen. Een van de eerste dingen die de fysiotherapeut u leert, is hoe u veilig uit bed kunt stappen, hoe u moet zitten en staan. Meestal loopt u met elleboogkrukken. Soms is het ook mogelijk om met een ander loophulpmiddel te lopen, bijvoorbeeld met een rollator. Als het lopen beter gaat en u meer vertrouwen krijgt, kunt u steeds beter zelfstandig lopen met behulp van het loophulpmiddel. De fysiotherapeut leert u, indien mogelijk, om trappen op en af te lopen.

3.4 Ontslag Vier dagen na de operatie gaat u met ontslag naar huis. De verpleegkundig specialist bespreekt dit met u. In de dagen voor het ontslag krijgt u adviezen voor thuis. De verpleegkundig specialist, en de fysiotherapeut geven deze adviezen. U krijgt controleafspraken en een brief voor de fysiotherapie met oefeningen mee.

De dag van ontslag Meestal kunt u tussen 10.00 en 11.00 uur het ziekenhuis verlaten. Vervoer na ontslag Meestal kunt u met een auto worden vervoerd. Soms is het medisch noodzakelijk dat u per rolstoeltaxi of ambulance naar huis of revalidatie wordt vervoerd. De verpleeg­kundig specialist geeft hier een verklaring voor. Houdt u er rekening mee dat u de vervoerskosten van de rolstoeltaxi eerst zelf 27

(contant) moet betalen. Afhankelijk van uw verzekering kunt u deze kosten declareren bij uw zorgverzekeraar. Wilt u meer informatie neem dan contact op met uw zorgverzekeraar.

Medicijnen Na ontslag uit het ziekenhuis naar huis levert uw eigen apotheek weer uw medicijnen. Het Apotheek Service Punt van het OLVG faxt het ontslagrecept naar uw apotheek. Op de dag van ontslag staan de medicijnen voor u klaar of worden bij u thuis bezorgd.

28

4 Na ontslag uit het ziekenhuis Bij thuiskomst heeft u de eerste paar weken hulp nodig. Schakel daarom iemand in die bood­schappen doet en u met de huishoudelijke taken helpt. U blijft de oefeningen doen zoals zijn aangegeven. Wissel hierbij rust en activiteiten regelmatig af. U kunt verwachten dat u uw heupgewricht weer helemaal kunt gebruiken. Dit vraagt wel tijd, inspanning, inzet en motivatie van u. Het duurt een paar maanden om uw heup goed te laten functioneren. Hieronder staan adviezen om de overgang van ziekenhuis naar thuis veiliger en gemakkelijker te maken.

4.1 Fysiotherapie na ontslag Na ontslag adviseren wij u om door te gaan met oefenen, thuis en bij een fysiotherapeut. U kunt het beste een fysiotherapeut bij u in de buurt kiezen, het liefst met oefenmogelijk­heden zoals een hometrainer of loopband. Uw huisarts heeft een overzicht van alle fysiotherapeuten bij u in de buurt. Wanneer u met ontslag mag, krijgt u een brief voor uw eigen fysiotherapeut mee om verder te revalideren. Actief blijven en doorgaan met oefenen is de snelste manier om volledig te herstellen. Begeleiding van de fysiotherapeut is heel belangrijk bij het werken aan een goed looppatroon en het afbouwen van het gebruik van de krukken. Ongeveer 3 maanden heeft u gemiddeld 2 keer per week fysiotherapie nodig. In het begin komt de fysiotherapeut bij u thuis. U spreekt zelf met de fysiotherapeut af wanneer u naar de praktijk zal komen.

4.2 Dagelijkse activiteiten en verder herstel Pijn Tijdens de operatie wordt de oorzaak van uw pijn weggenomen. Hou er echter wel rekening mee dat uw nieuwe gewricht en de wond tot 3 maanden na de operatie pijnlijk kunnen zijn. De pijn na het plaatsen van een heupprothese wordt minder na ongeveer 2 weken na de operatie. Drie tot vier maanden na de operatie treedt een aanzienlijke verbetering op. Soms kunt u een doffe pijn voelen na lange wande­lingen. Dit gevoel kan optreden tot ongeveer 12 maanden na de operatie. ‘Startpijn’ (pijn bij de eerste stappen na het opstaan) kan nog een poosje aanhouden. Dit pijnlijke gevoel verbetert zonder behandeling. 29

Uw been kan tot een aantal weken na de operatie dik zijn. De zwelling vermindert meestal tijdens de eerste weken na ontslag uit het ziekenhuis. Het dik worden kan verminderen als u dagelijks één uur, ‘s morgens en ‘s avonds, uw benen hoog legt. De zwelling is over het algemeen ‘s avonds het meest en neemt af wanneer u de oefeningen goed blijft doen.

Bewegen van het heupgewricht Meestal kan het heupgewricht na de operatie iets minder bewegen. Toch wordt de beweeglijkheid voor de meest dagelijkse activiteiten hersteld. Het is belangrijk om de leefregels (zie paragraaf 4.3) op te volgen, omdat dit de kans verkleint dat uw heup uit de kom schiet. De meeste mensen kunnen bij ontslag uit het ziekenhuis de volgende activiteiten uitvoeren: • lopen met een loophulpmiddel, zonder hulp van iemand anders. • zelfstandig in en uit bed te stappen, op een stoel gaan zitten en er weer uit op te staan. • plaatsnemen op het toilet en weer opstaan. • uzelf wassen en aankleden met de nodige hulpmiddelen. Na de operatie is 3 keer per dag minimaal 10 minuten oefenen voldoende. Daarnaast is het belangrijk dat u dagelijks een uur of tweemaal een half uur helemaal plat gestrekt op de rug gaat liggen. Voer de oefeningen serieus uit, maar overdrijf het niet!

Wondverzorging De wond moet schoon en droog blijven. De huid rondom het hechtmateriaal kan er wat rood en geïrriteerd uitzien. Wanneer het hechtmateriaal na ongeveer 14 dagen verwijderd is, zal deze roodheid langzamerhand afnemen. De eerste maanden na het verwijderen van de hechtingen is het beter om de wond met uw handen te wassen en niet met een washand. Let er ook op dat u rond het wondgebied geen crème of lotion gebruikt. Wordt het wondgebied gezwollen of rood, of komt er vocht uit? Neem dan contact op met de verpleegkundig specialist. Slapen De eerste zes weken moet u op uw rug liggen. Daarna mag u op beide zijden liggen. U mag op uw zij slapen met een kussen tussen de benen, zodat u 30

prettig ligt. Plaats nooit een kussen onder de knie.

Fietsen Als u voor de operatie ook al regelmatig fietste, mag u ongeveer 3 maanden na de operatie weer fietsen. U moet wel weer voldoende controle over uw been hebben. Gebruik een damesfiets vanwege de lage instap. Het is aan te raden van tevoren te oefenen op een hometrainer. Als leidraad kunt u aanhouden dat het veilig is te fietsen als u geen krukken meer nodig heeft. Autorijden Uw persoonlijke veiligheid staat voorop. Om gas te kunnen geven, te schakelen en te remmen heeft u een goede controle over uw been nodig. Meestal mag u zes weken na de operatie weer autorijden. Het is niet verstandig om te rijden wanneer u nog pijnmedicatie slikt. Raadpleeg uw verpleegkundig specialist en ook de polis­voorwaarden van uw verzekeringsmaatschappij. Weer aan het werk Dit kan twee tot zes weken na de operatie zijn en is afhankelijk van het soort werk dat u doet. Iedereen herstelt in zijn eigen tempo. Reizen U mag zoveel u wilt buitenshuis zijn. Vergeet niet uw hulpstukken mee te nemen. U mag vanaf 6 weken na de operatie weer vliegen. Houdt u er wel rekening mee dat wanneer dit een vlucht betreft die langer duurt dan 2 uur u wel tussen­door even de benen strekt. Hou er rekening mee dat bij de douane de metaaldetectoren af kunnen gaan door uw metalen kunstheup. Meld dit altijd bij de douane. U kunt via de polikliniek Orthopedie een pasje hiervoor aanvragen. Voeding U mag alles eten en drinken. Om goed en zo snel mogelijk aan te sterken is het belangrijk dat u veel groente en fruit eet en mager vlees voor proteïne en ijzer. Seksuele activiteiten U kunt weer seksueel actief zijn zodra u daar be­­hoefte aan heeft. Laat uw partner een actieve rol spelen. Waarschijnlijk zijn bepaalde houdin­­gen 31

comfortabeler dan andere. Uw fysiothera­peut, verpleegkundig specialist of verpleeg­kundige kan eventuele vragen beantwoorden.

4.3 Tips en richtlijnen Luxatiegevaar voorkomen Het doel van de tips en richtlijnen is het voorkomen van luxatie. Luxatie is het uit de kom schieten van de heup. De kans dat dit gebeurt is klein, maar deze wordt kleiner door het in acht nemen van de tips en richtlijnen. Bij de operatie is het gewrichtskapsel opengemaakt. Ook de spieren die de gewrichtsdelen bij elkaar houden zijn opzij gelegd. Dit heeft tijd nodig om te herstellen. Daarom moet de eerste drie maanden na de operatie worden voorkomen dat de heupkop uit de kom schiet. De volgende basisregels helpen luxatie te voorkomen. 1. Zorg dat het geopereerde been niet de middellijn kruist. Dit betekent dat u niet met de benen over elkaar mag zitten. 2. Draai het been dat geopereerd is niet naar binnen of naar buiten. Let hierop als u zich bijvoorbeeld wilt omdraaien. 3. Zorg ervoor dat de hoek in de heupen niet groter dan 90 graden wordt. Een hoek van 90 graden of kleiner is goed. Blijvende regels De eerste drie maanden na de operatie is de kans op luxatie het grootst. De tips en richtlijnen gelden daarom voor de eerste 3 maanden, maar er blijven

niet zo 32

maar zo

of zo

toch een aantal zaken waar u altijd rekening mee moet blijven houden: • U mag niet met de benen gekruist zitten. • Combinatie van extreme bewegingen in het heupgewricht.

Tips en richtlijnen Onderstaande adviezen kunt u gebruiken bij het uitvoeren van allerlei dagelijkse handelingen. Deze adviezen zijn vooral gericht op energie­besparing en zorgen ervoor dat u uw heup niet teveel belast. • Gebruik zoveel mogelijk een hoge kruk of stoel bij het uitvoeren van activiteiten die u voor de operatie staande uitvoerde. Denkt u hierbij aan afwassen, strijken, koken, brood smeren etc. • Probeer tijdens alle activiteiten het staan en lopen met zitten af te wisselen. Hierdoor kunnen de spieren weer geleidelijk wennen aan het belasten. Ook voorkomt dit dat de nieuwe heup niet langdurig wordt belast. • Zorg ervoor dat u niet te ver hoeft te reiken. De kans om uw evenwicht te verliezen is dan groter. Doe liever een stapje erbij, zodat u steeds zoveel mogelijk in het midden voor u werkt. • Plan uw activiteiten per dag. Stel prioriteiten en wissel zware en lichte taken af. Laat voldoende ruimte voor pauzes. • Richt uw woon- en werkomgeving zo praktisch mogelijk in. Zorg dat de spullen die u regelmatig nodig heeft tussen heup- en schouderhoogte opgeborgen zijn. • Bereid uw werkplek voor voordat u ergens aan begint. Verzamel alles wat u nodig heeft van te voren. Adviezen per activiteit

In en uit bed gaan • Zorg ervoor dat u de voet van het geopereerde been goed recht houdt, zowel bij het in bed gaan als uit bed gaan. • Als u op de rand van het bed zit, legt u dan bij voorkeur eerst het nietgeopereerde been in bed en dan pas het andere been. • Bij het uit bed gaan, begint u eerst met het geopereerde been. • Blijf de eerste 6 weken op uw rug slapen met een dik kussen tussen de benen. • Na zes weken mag u weer op de beide zijden liggen, bij voorkeur met een kussen tussen de benen 33

Eisen aan het bed • Zorg ervoor dat u met de voeten plat op de grond op de rand van het bed kunt zitten, met de heupen in een hoek van 90 graden of kleiner. • Hebt u toch een te laag bed, dan kunt u er een extra matras op leggen of bedklossen gebruiken. Gaan zitten en opstaan • Het is belangrijk dat u bij het opstaan en gaan zitten uw rug zo recht mogelijk houdt en de benen in lichte spreidstand houdt. • Maak gebruik van de armleuningen bij het op­­­­staan en ook bij het gaan zitten op de stoel. • Zorg tijdens het zitten dat de benen enigszins uit elkaar blijven, een vuistbreed ruimte tussen de knieën is voldoende. Eisen aan de stoel • De afmetingen van de stoel moeten zodanig zijn dat u met uw heupen en knieën in een hoek van 90 graden kunt zitten. • Een vlakke stevige zitting, waarin u niet teveel kunt wegzakken. • Een (hoge) rugleuning en beiderzijds armleuningen voor voldoende steun. • Een tuinstoel voldoet vaak aan de juiste afmetingen. • Het zitten op de bank bij voorkeur vermijden. Deze is vaak te laag. Eisen aan het toilet • Hierbij geldt weer dat u moet zorgen dat de heupen in een hoek van 90 graden of kleiner blijven. • De meeste toiletten zijn te laag. Wij adviseren u daarom om een losse toiletverhoger bij de thuiszorg te lenen. • Een seniorentoilet heeft wel de juiste hoogte. • Het plaatsen van twee beugels aan weerskanten van het toilet geeft u extra steun bij het opstaan van het toilet. Deze zijn verkrijgbaar bij een doe-het-zelf-zaak. Baden en douchen • Douchen verdient de eerste weken voorkeur boven het gebruik van een bad, omdat baden teveel buigen in de heup vereist. • Wij raden u aan om de eerste tijd zittend te douchen. Plaats daarvoor een stabiele tuinstoel met armleuningen in de douchebak. 34

• • •

Als u toch van het bad gebruikmaakt, kunt u dit doen met een badplank die dwars over het bad ligt. U kunt dan zittend douchen. Een antislipmat in de douchebak voorkomt uitglijden en geeft stabiliteit. Als de douche een hoge instap heeft bevestig dan aan de muur een beugel. U kunt dan steun vinden bij het overbruggen van het hoogteverschil.

Aan en uitkleden • Probeer de handelingen zoveel mogelijk zit­tend uit te voeren, in het bijzonder het aantrekken van broek, sokken en schoenen. Dit is veiliger en makkelijker. • Maak gebruik van eventuele hulpmiddelen, zoals een kousenaantrekhulp, lange schoenlepel en helping hand. Deze zijn verkrijgbaar bij de thuiszorgwinkel. • Trek uw knie niet teveel op, om bijvoorbeeld de broek aan te trekken. Spullen van de grond rapen • Bukken is wel mogelijk door het geopereerde been naar achteren of zijwaarts naar buiten te plaatsen en met een hand te steunen op een stoel of tafel. • Met behulp van een helping hand kunt u wel staand of zittend spullen oprapen van de grond. Huishoudelijke activiteiten • Probeer tijdens alle activiteiten staan en zitten goed af te wisselen. Neem voldoende rustpauzes. • Zorg dat de spullen die u vaak nodig heeft tussen heup- en schouderhoogte in de keukenkastjes staan. U hoeft dan niet onnodig veel te bukken of te reiken. • Voorkom tijdens het schoonmaken dat u veel moet bukken. Gebruik materialen met lange stelen. • Voor zwaardere werkzaamheden zoals stofzuigen, bed verschonen, ramen zemen heeft u voorlopig hulp nodig. Tuinieren • Om bij de grond te kunnen werken, mag u niet meer gehurkt zitten. • Knielen is wel mogelijk. Breng dan eerst de knie van het geopereerde 35

• • •

been naar de grond. U kunt eventueel ook de andere knie op de grond plaatsen. Bij het weer opstaan, zet u eerst de voet van het niet geopereerde been op de grond. Steun met beide handen op de knie van het niet geopereerde been om overeind te komen.

Vervoer per auto • Zet de autostoel zo ver mogelijk naar achteren, zo mogelijk ook iets met de rugleuning. • Leg een stevig kussen op de zitting om deze af te vlakken en om op een goede hoogte te zitten, zodat uw heupen in een hoek van 90 graden blijven. • Bij het in de auto stappen is het belangrijk dat u eerst gaat zitten. U kunt eventueel een vuilniszak op de zitting leggen, zodat u makkelijk in en uit de auto kunt draaien. • Als u zit, is het belangrijk dat u niet met twee benen tegelijk de auto in of uit draait, maar been voor been in en uit stapt.

4.4 Verzorging van uw nieuwe heup op langere termijn Meestal blijven kunstheupen langer dan 15 jaar goed functioneren. Sommige gewrichten slijten echter al voor die tijd en worden losser, omdat ze bij het bewegen tegen elkaar schuiven en rollen. Hoe lang uw heupprothese goed blijft is afhankelijk van factoren zoals: • uw lichamelijke conditie • uw gewicht • de mate waarin u actief bent. U kunt uw nieuwe heup beschermen door een aantal eenvoudige maatregelen te nemen:

Voorkom infectie en let op de symptomen ervan Uw nieuwe heup is gevoelig voor infecties. Voorkom daarom besmetting. Als u ergens in uw lichaam een infectie krijgt, bijvoorbeeld een infectie aan de huid, blaas, longen, keel of gebit, dan kan deze infectie in de bloedbaan terechtkomen en zich verspreiden naar uw heup. Informeer uw huisarts wanneer u vermoedt dat u ergens een infectie heeft. Indien nodig behandelt hij u of verwijst u door. 36

Voorkom overgewicht en beweeg voldoende Het juiste lichaamsgewicht zorgt ervoor dat de druk en de kracht op de nieuwe heup niet te hoog is. Blijf in beweging! Denk bijvoorbeeld aan wandelen, zwemmen of fietsen. Dit is een uitstekende manier om uw nieuwe heup te versterken en om voldoende training te krijgen om fit te blijven. Vermijd sporten met een hoge belasting zoals bijvoorbeeld vechtsporten of het lopen van een marathon. Sport en activiteiten Uw nieuwe heupprothese is ontworpen voor activiteiten in het dagelijks leven, maar niet voor sporten met een hoge belasting. Lopen, zwemmen en fietsen kunnen wij aanraden. Intensieve sporten zoals hardlopen en contactsporten kunnen het functioneren en langdurig succes van uw gewricht belemmeren of in gevaar brengen. Vermijd daarom deze sporten. Informeer de chirurg bij iedere chirurgische ingreep Als u in de toekomst nog een keer wordt geopereerd, dient u de chirurg te vertellen dat u een heupprothese heeft. Ook al is het een kleine operatie zoals het verwijderen van een moedervlek, ingegroeide teennagel of tandheelkundige ingrepen. Laat uw heup controleren Bij ontslag krijgt u een schema voor controles op de polikliniek. Wij verwachten u: • 2 weken na de operatie op de polikliniek Orthopedie. Wij verwijderen dan de nietjes (tenzij u naar een revalidatie-instelling gaat dan gebeurt dit daar). • 6 weken na de operatie tijdens het gemeenschappelijk medisch consult (GMC) bij de verpleegkundig specialist Vervolgens controleren wij u bij klachten of als een een controle van uw prothese wenst

37

Tot slot Wij wensen u succes met de aankomende operatie. Bij vragen over de inhoud van deze voorlichtingsmap kunt u terecht bij de verpleegkundig specialisten van Orthopedie.

38

39

onze lieve vrouwe gasthuis postbus 95500 1090 hm amsterdam ' (020) 599 91 11 * www.olvg.nl algemene voorwaarden, kijk op www.olvg.nl/algemene_voorwaarden klacht of opmerking, ga naar www.olvg.nl/klacht

Redactie en uitgave Marketing en Communicatie augustus 2013/orthopedie/301-034/2007950