Behandelwijzer oncologie
Chemotherapie
Toedienen Afhankelijk van uw aandoening en
Wat is chemotherapie?
de specifieke behandeling krijgt u de
Chemotherapie is de behandeling
medicijnen (chemokuur):
van kanker met speciale medicijnen,
• via een infuus
zogenoemde cytostatica. Cytostatica
• als tablet
remmen en verstoren het
• via een injectie
celdelingsproces van kankercellen.
• via het ruggenmerg
Via de bloedbaan kunnen cytostatica kankercellen bijna overal in het lichaam
Uw arts of verpleegkundig specialist
bereiken. Er zijn veel verschillende
bespreekt dit van tevoren met u.
soorten cytostatica. Sommige remmen de celdeling, andere tasten de kankercel aan op het moment dat deze
Chemotherapie en medicijngebruik
zich deelt, weer andere beïnvloeden de celdeling al op een eerder tijdstip.
Sommige medicijnen beïnvloeden
Voor het beste resultaat wordt,
de werking en het effect van
afhankelijk van het type kanker, vaak
chemotherapie. Ook bepaalde
een combinatie gebruikt.
medicijnen die zonder recept vrij verkrijgbaar zijn, zogenoemde
Bijwerkingen
zelfmedicatie. Sint Janskruid
Cytostatica grijpen niet alleen in op
bijvoorbeeld heeft een nadelige
kankercellen, maar ook op andere snel-
invloed op de werking van
delende cellen zoals beenmergcellen
chemotherapie. Het is daarom
en slijmvliezen in de mond, maag en
belangrijk dat u van tevoren aan uw
darm. Dat is ook de reden waarom
behandelend arts doorgeeft welke
u last kunt krijgen van bijwerkingen.
medicijnen u eventueel gebruikt,
Elk cytostaticum heeft zijn eigen
inclusief de zelfmedicatie. In overleg
specifieke bijwerkingen. Achterin deze
met uw arts stopt u zo nodig tijdelijk
behandelwijzer vindt u een lijst met
met bepaalde medicijnen en/of
bijwerkingen en adviezen die bij uw
middelen.
specifieke behandeling horen.
Voedingssupplementen en grapefruitsap Ook bepaalde voedingssupplementen en grapefruitsap kunnen de werking van chemotherapie nadelig beïnvloeden. Overleg vóór gebruik daarom altijd eerst met uw behandelend arts.
Behandelwijzer oncologie
Bij welke klachten waarschuwt u het ziekenhuis? Waarschuw bij (één van) deze klachten nog dezelfde dag uw arts: • koorts boven de 38,5 graden • koude rillingen • bloed in de ontlasting of urine • bloedneus of wondje dat langer dan een half uur bloedt • blauwe plekken zonder dat u bent gevallen of zich heeft gestoten • hevige menstruatie • plotselinge huiduitslag • pijn bij het plassen Waarschuw bij (één van) deze klachten na een dag/aantal dagen uw arts: • meerdere malen per dag braken, ondanks de medicijnen tegen misselijkheid • meerdere malen per dag diarree (vier tot zes keer waterdun) • bij obstipatie (verstopping) • toename van pijn • klachten in de mond • als u niet voldoende kunt drinken (minimaal anderhalve liter per dag) Vragen Heeft u vragen of voelt u zich onzeker over bepaalde klachten? Neem dan voor overleg contact op met de Dagbehandeling Oncologie. Dat kan op werkdagen van 8.00 tot 16.30 uur, telefoon 0223 – 69 62 18. Buiten kantooruren kunt u zo nodig contact opnemen met de afdeling spoedeisende hulp (SEH), telefoon 0223 – 69 66 61.
Veilig omgaan met resten cytostatica
een voorwasprogramma. Was
in uitscheidingsproducten
daarna nog een keer op een gewoon (geschikt) wasprogramma.
De resten van de cytostatica
• Gebruikt u een urinaal of toiletstoel?
verlaten het lichaam vooral via
Sluit deze dan goed af en laat deze
de uitscheidingsproducten urine,
na gebruik meteen legen. Het is
ontlasting en eventueel braaksel*. En in hele kleine hoeveelheden via zweet,
belangrijk dat u niet spettert. • Gebruikt u incontinentiemateriaal?
speeksel en sperma. Dit begint direct
Vouw dit dan na gebruik goed
na de chemokuur, tot maximaal een
dicht zodat de plastic buitenlaag
week erna. Volg in de periode dat er
de inhoud afsluit. Doe dit in een
nog resten cytostatica in uw lichaam
vuilniszak of plastic tas. Deze zak of
aanwezig zijn de adviezen hieronder
tas kunt u met het gewone huisvuil
daarom goed op. (Daarna is dit niet
meegeven.
langer nodig.) • Om spetteren te voorkomen,
• Heeft u een blaaskatheter? Verwissel dan dagelijks de opvangzak. U leegt
kunnen ook mannen het beste
de zak niet, maar geeft de gevulde
zittend plassen. Verwijder eventuele
zak mee met het huisvuil. Om lekken
gemorste druppels deppend met
te voorkomen, kunt u de zak in een
droog toiletpapier.
dubbele vuilniszak of plastic tas
• Spoel het toilet met gesloten deksel twee keer door. • Maak het toilet en de badkamer
doen. • Was uw handen goed na toiletgang en andere momenten waarop u
schoon met een allesreiniger; niet
eventueel in aanraking bent geweest
met chloor of alcohol. Doe dit net zo
met uitscheidingsproducten.
vaak als u gewend bent. • Verschoon uw bed na afloop van
*Krijgt u de chemokuur als tablet,
de periode waarin de resten van de
capsule of drank? Dan is braaksel alleen
cytostatica uw lichaam verlaten.
tot twee uur na inname risicovol. Daarna
• Spoel beddengoed en kleding die in aanraking zijn geweest met uitscheidingsproducten eerst met
niet meer.
Behandelwijzer oncologie
Handschoenen
Menstruatie
Zorgverleners die regelmatig met
De menstruatie kan door de
cytostatica in aanraking komen, dragen
chemotherapie onregelmatig worden,
handschoenen bij uw verzorging. Dit is
helemaal verdwijnen of juist heviger
voor uzelf of mensen uit uw omgeving
worden. Het wegblijven van de
niet nodig. Wel is het belangrijk dat
menstruatie kan samengaan met
u aan andere zorgverleners waar u
overgangsklachten. Het is niet te
eventueel mee in aanraking komt,
voorspellen of de menstruatie na de
doorgeeft dat u behandeld wordt
chemotherapie terugkomt.
met cytostatica. Zij kunnen hier dan rekening mee houden.
Vruchtbaarheid Bepaalde cytostatica kunnen de vruchtbaarheid aantasten. Hoe groot
Seksualiteit, menstruatie en
die kans is, hangt af van het type
vruchtbaarheid
chemotherapie dat u krijgt. Cytostatica kunnen bij vrouwen de eicellen
Vrouwen
tijdelijk beschadigen. Om aangeboren afwijkingen te voorkomen, is het
Seksualiteit
daarom belangrijk dat u gedurende
Veel patiënten hebben gedurende de
de behandelperiode niet zwanger
behandeling minder zin in seksueel con-
wordt. Vrouwen kunnen verder door
tact. Soms ook lukt vrijen minder goed.
chemotherapie vroegtijdig in de
Dit wordt veroorzaakt door het ziek zijn
overgang raken. De menstruatie blijft
en verlies van conditie. Bij vrouwen kan
dan weg en u kunt last krijgen van
het vrijen pijnlijk zijn door het droger
overgangsklachten zoals opvliegers en/
worden van het slijmvlies van de vagina.
of een droge vagina. U bent dan ook
Een neutraal glijmiddel kan dan helpen.
niet langer vruchtbaar.
Of er verder altijd een oplossing is, is sterk afhankelijk van de oorzaak.
Vruchtbaarheid Belangrijk: voorkóm een
Bepaalde cytostatica kunnen de
zwangerschap
zaadcelvorming tijdelijk of blijvend
Er is geen enkel bezwaar tegen
aantasten. Heeft u (nog) een
seksueel contact gedurende de
kinderwens? Dan kunt u van tevoren
chemotherapie. Wel is het van groot
sperma laten invriezen. Om eventuele
belang dat er geen zwangerschap
aangeboren afwijkingen te voorkomen,
tot stand komt. Chemotherapie kan
is het van groot belang dat er tijdens
namelijk aangeboren afwijkingen
en tot tenminste een half jaar na de
veroorzaken. Dit geldt zowel
chemotherapie geen zwangerschap tot
voor mannen als vrouwen. Het is
stand komt. Overleg hoe dan ook altijd
daarom erg belangrijk dat u een
eerst met uw arts of verpleegkundig
geschikt voorbehoedsmiddel
specialist.
gebruikt. Zo is een condoom wel geschikt. Maar de pil is door de chemotherapie onbetrouwbaar.
Hoofdhuidkoeling
Overleg daarom altijd van tevoren met uw behandelend arts welk
We bieden in het Gemini Ziekenhuis
voorbehoedsmiddel u het beste kunt
zogenoemde hoofdhuidkoeling
gebruiken en voor hoe lang.
aan. Door koeling van de hoofdhuid tijdens het toedienen van de chemokuur, kan het haar in sommige
Mannen
gevallen behouden worden. Uw behandelend arts of verpleegkundig
Seksualiteit
specialist bespreekt met u of u
Mannen kunnen door de
eventueel in aanmerking komt voor
chemotherapie erectieproblemen
hoofdhuidkoeling.
krijgen. Afhankelijk van de oorzaak zijn er soms mogelijkheden om het
Hoe werkt hoofdhuidkoeling?
vermogen tot een erectie te herstellen.
Door koeling van de hoofdhuid is de doorbloeding van de haarwortels minder en werkt de stofwisseling
Behandelwijzer oncologie
trager. De haarwortels raken hierdoor
uw arts, verpleegkundig specialist of
minder beschadigd zodat er minder
oncologieverpleegkundige meer uitleg
haarverlies optreedt. Patiënten krijgen
over. Achterin deze behandelwijzer
voor, tijdens en na het toedienen
vindt u een lijst met bijwerkingen
van de chemokuur een koelkap op
en adviezen die bij uw specifieke
met daarover een muts met een
behandeling horen.
kinband. Deze kap is verbonden met een koelmachine. De kap wordt tot ongeveer -5 graden gekoeld. De haarwortels koelen daardoor af tot zo’n 18 graden. De kap voelt koud aan. Na ongeveer tien minuten went dit en is de kou beter te verdragen. Resultaat Het resultaat van hoofdhuidkoeling is wisselend. Hoofdhuidkoeling is dan ook geen garantie dat u uw haar (helemaal) behoudt. Heeft u nog vragen? Stel ze dan gerust aan uw oncologieverpleegkundige.
Bijwerkingen U kunt last krijgen van bijwerkingen. Welke bijwerkingen precies en de ernst van de bijwerkingen zijn onder andere afhankelijk van het type chemotherapie dat u krijgt én van uw lichamelijke conditie. Dit is dus per persoon verschillend. U krijgt hier van
167285 / 2014.05
