Behandelwijzer Mammacare
Borstsparende operatie met okselkliertoilet
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
1
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
2
Behandelwijzer Mammacare
Inhoudsopgave
Borstsparende operatie met okselkliertoilet
Eigendom van:
Naam
--------------------------------------------------------------
Adres
--------------------------------------------------------------
Plaats
--------------------------------------------------------------
Telefoon
--------------------------------------------------------------
E-mail
--------------------------------------------------------------
Huisarts
--------------------------------------------------------------
Apotheek
--------------------------------------------------------------
1.
Inleiding............................................................................ 5
2.
Borstkanker...................................................................... 6
2.1 Inleiding .......................................................................... 6 2.2 De bouw van de borst .................................................... 7 2.3 Het ontstaan van een tumor........................................... 8 2.4 Een kwaadaardige tumor ............................................... 8 2.5 Het lymfestelsel .............................................................. 9 3. Behandeling .................................................................. 10 3.1 De borstsparende operatie........................................... 11 3.2 Okselkliertoilet .............................................................. 11 3.3 Pathologisch onderzoek............................................... 11 4. Algemene voorbereiding op de opname........................ 13 4.1 Verpleegkundig spreekuur mammacare verpleegkundige ................................................................. 13 4.2 De opnamedag............................................................. 15 4.3 Wond ............................................................................ 15 4.4 Fysiotherapie................................................................ 16 4. 5 Ontslag en leefregels ................................................. 17 4.6 Mogelijke complicaties ................................................. 17 5. Vervolg verpleegkundig mammaspreekuur ................... 18 6.
Vragen ........................................................................... 19
7.
Ruimte voor vragen en aantekeningen......................... 21
Bij verlies wordt de vinder dringend verzocht contact op te nemen met de eigenaar van deze informatiewijzer.
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
3
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
4
1.
Inleiding
2.
Borstkanker
Er is bij u borstkanker vastgesteld. In een korte tijd krijgt u
2.1 Inleiding
veel informatie. Juist in een periode van spanning en
Na diverse onderzoeken is bij u vastgesteld dat de aandoening
onzekerheid is het moeilijk om alle informatie te
in uw borst kwaadaardig is of in een voorstadium hiervan. Dit
onthouden. In deze behandelwijzer hebben we voor u
nieuws komt vaak onverwacht en geeft veel angst. Wij kunnen
belangrijke informatie vastgelegd. Zo kunt u thuis alles
niet alle angst wegnemen.
nog eens rustig nalezen.
Veel mensen genezen tegenwoordig wel van de ziekte. Daarvoor is vaak wel een ingrijpende behandeling nodig. Uw
Het gebruik van de behandelwijzer
behandeld arts en/of verpleegkundig specialist mammacare
Wij raden u aan om:
zullen de ziekte, de onderzoeken en behandeling
-
Uw persoonlijke gegevens in te vullen, zie voorzijde
mogelijkheden goed met u bespreken. In dit hoofdstuk wordt
-
Deze behandelwijzer bij ieder bezoek aan het
achtereenvolgens aandacht besteed aan de volgende
ziekenhuis, de huisarts en overige hulpverleners mee
onderwerpen:
-
te nemen en het zo nodig te laten lezen
-
De bouw van de borst
De arts of verpleegkundige te vragen om belangrijke
-
Het ontstaan van een tumor
informatie op te schrijven bij hoofdstuk 6. Hier kunt u
-
Een kwaadaardige tumor
ook zelf aantekeningen maken
-
Het lymfestelsel
Het is goed u tijdens het lezen van deze informatie te realiseren dat de situatie voor iedereen weer anders is.
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
5
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
6
2.2 De bouw van de borst
2.3 Het ontstaan van een tumor
Onder de huid van uw borst voelt u uw melkklieren in de vorm
Het weefsel waaruit ons lichaam is opgebouwd, bestaat uit
van kleine hobbeltjes. Deze zijn over het algemeen zacht en
miljarden cellen. Iedere cel heeft een beperkte levensduur en
voelen in beide borsten hetzelfde aan. Samen vormen de
moet dus steeds worden vervangen. Dit gebeurt door
melkklieren het borstklierweefsel. In de borst bevinden zich
celdeling. Als er echter meer cellen bijkomen dan afsterven,
geen spieren. Wanneer u uw borsten in de spiegel bekijkt, ziet
ontstaat er een wildgroei. De balans wordt verstoord en de
u dat ze niet volkomen gelijk zijn. Dit is bij de meeste mensen
cellen, die teveel zijn, verdringen de normale cellen. Er is dan
het geval.
sprake van een tumor die goed- of kwaadaardig kan zijn of een voorstadium van kwaadaardigheid. 2.4 Een kwaadaardige tumor Bij een kwaadaardige (maligne) tumor is er sprake van ongeremde celding, die niet meer vanzelf stopt. De cellen die ontstaan hebben een afwijkende vorm en functioneren niet meer zoals het hoort. Zij dringen de omliggende weefsels binnen en tasten deze ook aan. Op deze manier komen tumorcellen in de lymfe - en bloedbaan terecht en verspreiden zich door het lichaam. Zo kunnen ook op andere plaatsen tumoren ontstaan. Dit noemen we uitzaaiingen of metastasen.
a. steunweefsel
Bij borstkanker gaat het meestal om een zogeheten
b. rib
ductaalcarcinoom. Een ductaalcarcinoom ontstaat in de
c.
melkbuisjes van de borst. Wanneer de oorsprong van de tumor
melkklier
d. borstspier
zich in de melkkliertjes bevindt, spreken we van een lobulair
e. melkgang
carcinoom. Het lobulair carcinoom vormt minder vaak één
f.
tumor, maar groeit meer verspreid door de borst. Door deze
tepel
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
7
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
8
groeiwijze wordt een lobulaire tumor vaak pas in een later stadium ontdekt.
3.
Behandeling
In dit hoofdstuk wordt kort uitgelegd welke 2.5 Het lymfestelsel
behandelmogelijkheden er zijn en uitgebreid uitleg gegeven
Bij borstkanker speelt het lymfestelsel een grote rol. Als de
over de borstsparende operatie met okselkliertoilet. Uw
tumorcellen zich verspreiden dan gebeurt dat in de regel
behandelend chirurg heeft dit met u besproken.
eerst via het lymfestelsel. Veel mensen zijn niet bekend met de werking hiervan. Daarom geven we u een korte uitleg.
De behandeling kan bestaan uit vijf elementen: -
Operatie
2.5.1 De lymfevaten
-
Radiotherapie
Lymfevaten vormen de kanalen van het lymfestelsel. Deze
-
Chemotherapie
kanalen worden vanuit de weefsels gevuld met een kleurloze
-
Hormoontherapie
vloeistof; de lymfe. In de lymfe worden de afvalstoffen uit het
-
Immunotherapie
lichaam opgenomen. Ook bevinden zich in de lymfe witte bloedcellen. Via de steeds grotere vaten komt dit weefselvocht
Welke behandeling(en) u krijgt en in welke volgorde hangt af
uiteindelijk in de bloedbaan terecht. Voordat de lymfe in de
van een aantal factoren o.a.:
bloedbaan komt passeert het tenminste één lymfeklier.
-
De grootte van de tumor ten opzichte van de borst
-
De groeiwijze van de tumor
2.5.2 De lymfklieren
-
De plaats(en) waar de tumor zich bevindt
Lymfeklieren zijn de zuiveringsstations van het lymfestelsel;
-
Uw conditie
daarin worden de ziekteverwekkers, voornamelijk bacteriën en
-
Uw eigen voorkeur
virussen onschadelijk gemaakt. Ook is het de plaats waar eventuele tumorcellen zich als eerste kunnen nestelen. De
De eerste keus voor de behandeling van borstkanker is
lymfeklieren zijn op meerdere plaatsen in ons lichaam te
meestal een operatie. In dit hoofdstuk wordt een
vinden, waaronder de oksel.
borstsparende operatie met okselkliertoilet aan u uitgelegd.
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
9
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
10
3.1 De borstsparende operatie
Zowel de verwijderde tumor als het okselkliertoilet worden door
Bij een borstsparende operatie wordt de tumor ruim
de patholoog onder een microscoop onderzocht. De patholoog
weggenomen, met een rand van gezond borstweefsel hier
onderzoekt in het weggenomen weefsel of de tumor in zijn
omheen. De rest van de borst blijft intact.
geheel verwijderd is. De oksellymfeklieren worden onderzocht op aanwezigheid van tumorcellen (uitzaaiingen). Bovendien
Na een borstsparende operatie ziet uw borst er soms nog
wordt de grootte, de groeiwijze, delingssnelheid en de
hetzelfde uit als voorheen. Het kan ook zo zijn dat de borst wat
hormoongevoeligheid onderzocht.
van vorm veranderd is en wat verkleind is. Het kan stevigheid geven om eventueel dag en nacht een beha (geen beugel) te
De pathologie (PA) uitslag is na vijf werkdagen bekend. Op
dragen. Dit alleen als u zich er prettig bij voelt.
grond van de uitslag zal de chirurg met u het verdere behandelplan bespreken.
3.2 Okselkliertoilet Een okselkliertoilet is het verwijderen van alle lymfeklieren uit
Vervolgens worden de PA uitslag en het behandelplan door uw
de oksel. Hierbij bestaat een kleine kans op vorming van
behandelend chirurg in een multidisciplinaire
lymfoedeem. In hoofdstuk 2 heeft u kunnen lezen wat de
oncologiebespreking voorgelegd aan een team van zowel
functie van de lymfeklieren en lymfbanen is. Tevens kan het
interne als externe oncologie-specialisten. Op grond van de
gevoel, met name aan de bovenarm, veranderen. Vaak uit
pathologie uitslag wordt bepaald of een tweede operatie nodig
zich dat in een wat doof gevoel.
is. Een tweede operatie kan nodig zijn om het weefsel rond de tumor ruimer weg te nemen. Bovendien bespreken de
Ter voorkoming van lymfoedeem geven we u de volgende
specialisten of een aanvullende behandeling(en) voor u nodig
preventieve adviezen: Wij adviseren om aan de te opereren
is. Dit kan zijn radiotherapie (bestralen), chemotherapie,
zijde: geen bloed af te laten nemen, geen injecties toe te laten
hormonale therapie of immunotherapie (Herceptin).
dienen en geen infuus te laten plaatsen. De vervolgbehandeling wordt uitgebreid door uw behandelend 3.3 Pathologisch onderzoek
chirurg met u besproken op de polikliniek. Vaak in aanwezigheid van de verpleegkundig specialist mammacare.
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
11
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
12
Wij adviseren u samen met uw partner of naaste te komen.
Ook kunt u zelf contact opnemen, bij vragen over de opname,
Twee mensen horen immers meer dan één.
behandeling, erfelijkheid of reconstructiemogelijkheden.
Na deze mondelinge informatie over de vervolg
Onze ervaring is dat thuis allerlei vragen opkomen die te
behandeling(en) wordt de behandelwijzer voor u aangevuld
maken hebben met uw ziekte of operatie. Het is dan prettig om
met de voor u benodigde informatie.
de informatie die u tijdens het bezoek aan de chirurg heeft gekregen, met iemand door te kunnen nemen. Om deze reden
4.
heeft de mammacareverpleegkundige een spreekuur voor
Algemene voorbereiding op de opname
Voor de opname krijgt u een afspraak mee voor de
patiënten die een borstoperatie zullen of hebben ondergaan.
mammacareverpleegkundige en het preoperatieve
In het gesprek voorafgaande aan de operatie worden, naast
(anesthesist) spreekuur. Informatie over het preoperatieve
het afnemen van een verpleegkundige vragenlijst (anamnese),
spreekuur vindt u in het patiëntenblad Hofpoort Info.
de volgende onderwerpen met u besproken: -
opnamedag
4.1 Verpleegkundig spreekuur mammacare
-
operatiedag
verpleegkundige
-
voorkomen van lymfoedeem en armmeting
De mammacareverpleegkundige is verantwoordelijk voor de
-
dag na de operatie
specifieke zorg voor patiënten met een aandoening in de borst.
-
eventuele nabehandelingen
Mammacare betekent letterlijk: borstzorg (mamma = borst en
-
nazorg
care = zorg). Een mammacareverpleegkundige is een
-
thuiszorg
verpleegkundige die zich door middel van een specifieke
-
patiëntenvereniging
opleiding heeft gespecialiseerd in de zorg voor patienten met
-
lotgenotencontact
borstkanker of andere borstafwijkingen. Door deze
-
bewegen en gezonde voeding tijdens de behandeling
specialisatie is zij in staat voorlichting, begeleiding en praktische hulp te geven. Patiënten worden doorverwezen
Voor de algemene informatie over een opname in het Zuwe
door de specialist of verpleegkundig specialist mammacare.
Hofpoort Ziekenhuis verwijzen wij u naar het patiëntenblad Hofpoort Info.
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
13
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
14
4.2 De opnamedag
4.4 Fysiotherapie
U meldt zich op de dag van de operatie op de afgesproken tijd
De fysiotherapeut geeft u voorlichting en begeleiding bij het
en afdeling. De verpleegkundige zal u vervolgens uw kamer
uitvoeren van schouder- en armoefeningen. Dit om ervoor te
wijzen en u begeleiden naar de operatieafdeling.
zorgen dat de schouder soepel blijft en er geen bewegingsbeperking ontstaat. Tevens helpen de oefeningen
4.3 Wond
om eventueel wondvocht af te voeren. De fysiotherapeut geeft
Na de operatie heeft u een wond in de oksel en de borst, een
u de folder: “Borstkanker” mee. Hierin kunt u de oefeningen
drain in de oksel. Een drain is een dunne slang die het bloed,
nog eens nalezen.
wond- en lymfevocht afvoert. De drain in de oksel blijft gemiddeld vier tot zes dagen zitten. U kunt met een drain naar
Ook ontvangt u de folder: “Lymfoedeem bij kanker”. We raden
huis. Voor ontslag krijgt u instructies over de verzorging en een
u aan deze folder door te lezen. Hierin vindt u aanwijzingen
recept mee voor het verbandmateriaal.
voor een juist gebruik van uw arm en preventie maatregelen die helpen lymfoedeem te voorkomen. Als u na 4 weken last
De eerste 72 uur wordt u drie tot vier keer daags gevraagd op
houdt van een bewegingsbeperking van de arm, last heeft van
een schaal van 0-10 aan te geven hoeveel pijn u ervaart. Hier
lymfoedeem of vragen heeft hierover, kunt u contact opnemen
wordt uw pijnmedicatie op afgestemd.
met de afdeling fysiotherapie. T 0348 – 42 72 50
De wonden zijn afgeplakt met zogenaamde steristrips en een Zenuwpijn
wond(eiland)pleister. De steristrips worden een week na de
Na een borstoperatie waarbij de klieren in de oksel zijn
operatie, als u op de polikliniek komt voor de pathologie
verwijderd, raakt soms een gevoelszenuw in de oksel
uitslag, verwijderd. De eilandpleister kunt u na een dag verwijderen en aflaten. Douchen is geen probleem, met in bad gaan en zwemmen adviseren wij u dit uit te stellen tot na het
beschadigd. De pijn- en gevoelsstoornissen die hierdoor kunnen ontstaan, kunnen voorkomen in de oksel, de achterzijde van de bovenarm, de borstkaswand en de
polikliniek bezoek.
schouder aan de geopereerde zijde. Zenuwpijn kan als brandend, schrijnend, dof, zeurend of stekend ervaren worden.
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
15
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
16
Is er ook lymfoedeem dan verergert dit deze
5.
gevoelsstoornissen. Het is moeilijk te behandelen maar vaak
Na het ontslag uit het ziekenhuis begint vaak pas de
wordt de zenuwpijn minder als het lymfoedeem vermindert. Is
verwerking van wat er allemaal met u gebeurd is. Naast de
er geen lymfoedeem aanwezig dan kan een verstoord gevoel
emotionele verwerking krijgt u mogelijk ook te maken met een
toch het idee geven dat er zwelling is.
lichamelijke nasleep van de behandeling. Op het
Vervolg verpleegkundig mammaspreekuur
mammaspreekuur wordt daarom terug gekeken naar wat er 4. 5 Ontslag en leefregels
gebeurd is of wat u nog te wachten staat. Ook kunt u de
In principe kunt u de dag na de operatie weer naar huis.
problemen bespreken die u of uw partner als gevolg van uw ziekte ervaren. In deze gesprekken komt de door u ingevulde
Adviezen ten aanzien van de leefregels thuis kunt u nalezen in
lastmeter aan de orde. De lastmeter is een hulpinstrument om
de folder leefregels na een borstsparende operatie en in de
mogelijke lichamelijke, psychische, sociale en spirituele
folder lymfoedeem.
problemen of vragen duidelijk te krijgen. Gedurende een jaar krijgt u drie vervolggesprekken.
4.6 Mogelijke complicaties Bij elke operatie bestaat de kans op complicaties, zoals nabloeding, wondinfectie, trombose of longontsteking. Heeft u na de operatie klachten die mogelijk hierop wijzen dan adviseren wij u om contact op te nemen met: Van maandag t/m vrijdag 9 – 16 uur: Polikliniek Chirurgie T 0348 - 42 73 41 Buiten kantooruren: Spoed Eisende Hulp via de receptie: T 0348 - 42 79 11
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
17
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
18
6.
Vragen
Bron
Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, belt u
Deze folder is afkomstig van Mammacare Zuwe Hofpoort
dan gerust: met:
Ziekenhuis gebaseerd op informatie van de
Verpleegkundig specialist mammacare voor vragen over
Vereniging Integrale Kankercentra (VIKC)
de operatie of behandeling.
Patiëntenvereniging
T 0348 – 42 79 11 vraag naar pieper 143
Borstkanker Vereniging Nederland (BVN)
Bereikbaar van maandag tot en met donderdag tijdens
www.kankerpatiënt.nl/bvn
kantooruren
Bezoekadres: Churchillaan 11 Utrecht
Mail
[email protected]
Lotgenotentelefoon 030 – 29 17 220
Mammacareverpleegkundigen T 0348 – 42 73 70
Interessante websites
Bereikbaar op vrijdag van 7.30 - 16.00 uur
Informatie over de behandeling staat op de website van het
Mail
[email protected]
Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Kijk op www.zuwehofpoort.nl en
Afdeling Chirurgie voor vragen over uw verblijf in het
zoek op Mammacare. Daar vindt u ook links naar de websites
ziekenhuis.
van aanverwante patiëntenorganisaties.
T 0348 – 42 73 70
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
19
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
20
7.
Ruimte voor vragen en aantekeningen
De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting
__________________________________________________
die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen
__________________________________________________
andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze
__________________________________________________
folder is dan ook slechts een aanvulling op de specifieke
__________________________________________________
(mondelinge) voorlichting van uw specialist of
__________________________________________________
behandelaar.
__________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ __________________________________________________ ____________________
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
21
Behandelwijzer Mammacare MST met OKD
22