Pagina 8 Borderline de baas. Een curus voor familie en partners van borderlinepatiënten. Pagina 16 Discussie over sneldiagnostiek

Indien onbestelbaar retouradres: UMC St radboud 528 staf concerncommunicatie postbus 9101 6500 hb nijmegen

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 32 NUMMER 20 8 december 2006

Medewerkers uit het primaire proces gaan de trainingen geven.

Radboud winkelt voortaan digitaal Per 2 april volgend jaar gaat MATRIX de lucht in, een geïntegreerd digitaal systeem voor inkoop, financiën en logistiek. Dat werkt sneller en beter, bovendien kunnen afdelingen en onderzoeksgroepen elk moment zien hoeveel geld er nog in de knip zit. De bekende model-8-bonnen verdwijnen, tweeduizend medewerkers gaan vanaf begin januari verplicht op cursus. J a n n ie M e u s s e n

Medewerkers, van secretaressen tot hoogleraren, zullen het merken. Iedereen die met het nieuwe systeem MATRIX gaat werken, moet een cursus volgen. ‘Als je gaat autorijden, moet je ook eerst een rijbewijs halen,’ zegt Peter Dijkstra, die samen met zijn P&O-collega Veronica Engelen de invoering begeleidt. Nu wordt 40 procent van de bestellingen nog handmatig via een model-8-bon geplaatst. Bij inkoop brengen ze die vervolgens in het systeem. ‘Veel dubbele handelingen met risico op fouten. Straks kunnen alle bestellingen – van pennen tot implantaten – alleen nog digitaal worden aangevraagd’, vertelt projectleider Jos Pielage. Dijkstra: ‘Aanvragers voeren gegevens éénmalig in. Dat vereist zorgvuldigheid, want de afhandeling verloopt verder grotendeels geautomatiseerd.’ Er is grote behoefte aan het nieuwe systeem MATRIX. Nu verlopen de processen van inkoop, financiën en logistiek nog via aparte kanalen. Dijkstra:

Pagina 5 Met een grondige zelf­ analyse kan het Radboud in het reine komen. Interview met Emile Lohman, voorzitter RvB.

Pagina 8 Borderline de baas. Een curus voor familie en partners van borderline­ patiënten

Foto: Flip Franssen

‘Dat is arbeidsintensief, klantonvriendelijk, bovendien levert het onbetrouwbare cijfers op. Bij begrotingsgesprekken komen er vaak verschillende cijfers op tafel, en duiken er aan het eind van het jaar onvoorziene kosten op, die op het laatste moment negatief op de budgetten drukken. Straks is op elk moment in één oogopslag zichtbaar hoeveel er nog in de knip zit. Bovendien versnelt de doorlooptijd van bestellingen.’ Afspraak is dat álles volgens MATRIX gaat verlopen, dus ook alle activiteiten van stichtingen en fondsen binnen het Radboud. Afdelingen kunnen niet meer rechtstreeks bij een leverancier bestellen, op het bloemetje voor een collega en soortgelijke uitzonderingen na. ‘Alleen dan is het systeem waterdicht. Bovendien is Inkoop deskundig in het slim inkopen. Soms lijkt dat krom voor de eigen aanvraag, maar UMC-breed levert het winst op,’ aldus Dijkstra. Clusters, bedrijven en staven zijn zelf verantwoordelijk voor het traject van opleiding en invoering. Zij hebben daarvoor invoercoördinatoren aangewezen. Momenteel wordt een aantal medewerkers dichtbij het primaire proces – onderzoekers, hoofdverpleegkundigen, analisten, beheerders – geschoold om trainingen te gaan geven. Er komen cursussen voor de bestellers en een intensievere training voor onder meer controllers en planners, die dieper het financiële systeem induiken. En dan heb je nog de fiatteurs, degenen die de bestelaanvragen goedkeuren. Dijkstra: ‘Zij hebben een cruciale positie. Bij aanvragen moet duidelijk zijn, wie waarvoor mag tekenen.’ ‘We gaan een speciale inkoop-helpdesk instellen, waar medewerkers terechtkunnen met vragen,’ vertelt Engelen. Vervelend voor betrokken medewerkers, maar het nieuwe systeem betekent ook bezuinigen op personeel. Er zijn straks minder medewerkers nodig, met name bij staf FEZ. Boventallige medewerkers zullen waar mogelijk begeleid worden naar een andere baan.  n

Pagina 11 Vetten verhoogd? Vergeet de familie niet! Een onderzoeksprijs.

Pagina 16 Discussie over snel­ diagnostiek longkanker

r a db o de 2 0 - 2 0 0 6

inhoud 3

Beleid UMC-raad

11 - UMC-raad dringt aan op stevig internationaliseringsbeleid - Agressie van patiënten, verwijtbare fouten, overlijden van een patiënt na reanimatie. Het Bedrijfs Opvang Team biedt hulp aan medewerkers met traumatische ervaringen.

4

Reportage Borderline de baas Hoe ga je met het ongecontroleerde en wispelturige gedrag van borderliners om? Het UMC St Radboud startte onlangs een cursus voor partners en familieleden.

10

Oecumenische vieringen Om 10.00 uur in het personeelsrestaurant. 17 december, 3e Advent, voorgang Wim Smeets, 24 december, 4e Advent, voorganger Jack de Groot, 25 december, 1e Kerstdag, voorganger Stieneke Reeders en Ans Bertens.

Onderzoek Prijs voor familieonderzoek Internist dr. Jacqueline de Graaf doet onderzoek naar familiaire gecombineerde hyperlipidemie, de erfelijke stoornis van de cholesterolhuishouding die het meeste vóórkomt maar het minst wordt onderkend.

Interview Emile Lohman De nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur Emile Lohman spreekt in zorgvuldig afgewogen woorden klare taal over de positie van het Radboud. Een pragmaticus die de daad bij het woord zal voegen.

8

agenda

Onderzoek ADHD Bij volwassenen wordt ADHD vaak niet onderkend, waardoor een effectieve behandeling uitblijft. Een promotie.

P AOG Informatie over alle paog-cursussen en -bijeenkomsten zijn te vinden op www.umcn.nl/paog.

11 december Oncologische thema-avond georganiseerd door het Academisch Oncologisch Centrum Nijmegen i.s.m. het PAOG en het IKO: Niertumoren en Angiogeneseremmers in perspectief. Vanaf 18.00 uur in de Hippocrateszaal, Route 77.

13 Onderwijs Co-schappen in buitenland

12 januari

Veertig jaar geleden vertrok de eerste co naar de tropen. Het Nijmeegs Universitair Centrum voor Infectieziekten (NUCI) International Health organiseert alle co-schappen.

Nascholingscursus: Belastbaarheid van de hartpatiënt. Bestemd voor bedrijfsartsen en verzekeringsartsen.

25 en 26 januari Op 25 januari ‘Multiple Sclerose Neuro-degeneratieve aandoeningen’ en op 26 januari ‘Revalidatieseksuologie’.

En verder...

Overige

Nieuwsladder 3 Het moment 5 PIPpagina 6 In bedrijf, Transportbus, EPD, Ontruimingsoefening, ICT-training, Live operaties 7 Prijzen en benoemingen 11 Advertenties 12 Wetenschapsdag voor studenten over levensverlenging, Column Buitenland 13 Mensen, stelling, boodschappen, In Memoriam, Luxdebat 14 UMC’s bieden personeel eigen huisverzekering aan, In Memoriam, Ethiek 15

focus

12 december - Jaarlijks UMC St Radboudconcert voor medewerkers, studenten en vrijwilligers in de Vereeniging, Nijmegen. Zaal open om 19.30 uur, aanvang 20.15 uur. - Gebedsgenezing - Waarin schuilt de kracht? Er zijn tal van voorbeelden van genezingen, die de medische wetenschap niet kan verklaren - of toch wel? Is psychologie het antwoord op deze wonderen of is er meer? Docent psychologie Léon van Gulik legt zijn visie uit. Ziekenhuispastoor E. Groeneveld vertelt wat het gebed betekent voor de patiënt. De lezingen vinden plaats vanaf 19.30 uur In het Studiecentrum. Kaartjes c 1,00, verkrijgbaar via [email protected] of in de voorverkoop op 12 december tussen 12.3013.30 uur voor de kantine. Aan de deur kost een kaartje c 1,50. Meer informatie is te vinden op www.ru.nl/wig. - Colloquium ‘ICT in klinisch onderwijs: lokaal, nationaal en Europees’ vanaf 16.00 uur in het Radboud Auditorium.

13 december ABVAKABO themabijeenkomst over jaargesprekken van 11.30-12.30 uur in het TRIGON-gebouw (naast de HAN), Kapittelweg 29, Colloqiumkamer begane grond . Route 205. Aan bod komen ook de seniorenregelingen. Alle UMC-medewerkers zijn welkom. Albert Vink, landelijk CAO onderhandelaar, houdt een inleiding over jaargesprekken. Aanmelding niet nodig. Informatie: Ine Bergervoet, tel: 19454 of mail: [email protected].

16 december

Foto: Frank Muller

Co-assistente Suzanne ten Kortenaar Interne Geneeskunde

Colofon

Radbode is het veertiendaags opinieregistrerend informatieblad van het UMC St Radboud. Het blad wordt verspreid in een oplage van 13.000 exemplaren Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen , Gijs Munnichs, Walther Verhoeven Redactie-adres: UMC St Radboud, Staf Concerncommunicatie (528), Geert Grooteplein 10, 6525 GA Nijmegen (eerste verdieping), routenummer 528, telefoon: (024) 361 72 61 of 361 35 28, fax: (024) 361 06 26, e-mail: [email protected] Aan dit nummer werkten verder mee: Marten Dooper, Flip Franssen, Frank Muller, Jan van Teeffelen, Rietje van Vliet. Redactieraad: René Bakker, prof.dr. Rob Bleichrodt, Ruben Cremers, Henk Gerrits, mr. æmiel Kerckhoffs, drs. Sander van Woudenberg Vormgeving en lay-out: Puntkomma Creatieve Communicatie Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet BV, Passage 13-21, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort, telefoon: (023) 571 47 45, fax: (023) 571 76 80, e-mail: zandvoort@bureauvanvliet. com Kopij: Ingezonden stukken en reacties (max. 200 woorden), voorzien van naam, afdeling en telefoonnummer, komen voor plaatsing in aanmerking. De redactie kan ingezonden stukken inkorten of weigeren Berichten: Berichten kunnen tot vrijdag 09.00 uur in de week vóór verschijning bij de redactie worden aangeleverd Abonnement: Kosten e 13,60 Informatie: Sylvia van Brück-Engelen, telefoon (024) 361 54 42 Bezorging: Voor vragen en klachten over de bezorging van Radbode kunt u op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur contact opnemen met Mediamail: (024) 377 79 63. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 22 december 2006.



Kerstconcert Universitair Kamerkoor ‘Audite Nova’ met medewerking van het Barokorkest The Northern Consort en solisten ‘Kerst in Venetië’, o.a. Monteverdi, Gabrieli en Schütz. Tijd: 20.15 uur, locatie: Antonius van Paduakerk, Groesbeekseweg in Nijmegen. Prijs: c 15,00 voorverkoop (Schreeven, Plein 44 en www.auditenova.nl), jongeren en 65+, c 19,00 aan de zaal.

2 0 d e c e m b e r. Vanaf 19.00 uur optreden met kerstliederen van het 8-stemmige koor Popolo bij de hoofdingang.

21 december Opening Nieuw Centrum voor Dermatologische Dagbehandeling en Fototherapie. Locatie: gehoorzaal CIS, routenummer 448. Aanvang 16.30 uur. Aanmelden via [email protected].

r a db o de 2 0 - 2 0 0 6 beleid

UMC-raad dringt aan op stevig internationaliseringsbeleid De UMC-raad adviseert de Raad van Bestuur vooral op het gebied van onderwijs en onderzoek. Gevraagd en ongevraagd. Of het nu gaat om het leerstoelenplan of bijvoorbeeld om het internationaliseringsbeleid. ‘Zijn onze docenten wel voldoende getraind om colleges in het Engels te geven?’

R ie t je v a n V lie t

‘Het internationaliseringsbeleid van het UMC moet steviger worden neergezet’, zegt Maarten van Schijndel, vice-voorzitter van de UMC-raad. ‘Het verschilt per opleiding maar met name voor studenten Geneeskunde zijn er weinig voorzieningen die internationale uitwisseling vergemakkelijken. Het is bovendien vaak onduidelijk of de studiepunten die je in het buitenland haalt, in Nederland meetellen.’ Van Schijndel studeert Geneeskunde en is zojuist met zijn co-schappen begonnen. Hij hoort om zich heen hoe studenten hun studie over de grens hapsnap zelf moeten regelen. Er is daarom grote behoefte aan een International Office en aan meer samenhang in het internationaliseringsbeleid. ‘Het is hard nodig dat het UMC met meer buitenlandse universiteiten gaat samenwerken. Nu weten we alleen van een paar universiteiten dat studieonderdelen inwisselbaar zijn.’ Dergelijke strategische allianties zijn ook voor onderzoekers van belang, vult raadsvoorzitter prof.dr. Jan Joep de Pont aan. ‘Daarop moet het UMC als organisatie wel ingesteld zijn. Vooral bij het NCMLS werken veel buitenlandse promovendi en postdocs. Hun aantal zal alleen maar toenemen. Toch stuurt het UMC aan hen brieven en contracten in het Nederlands.’ Omdat Nijmegen tot de 25 beste universiteiten ter wereld wil horen, zal het internationaliseringsbeleid snel op de bestuurlijke agenda moeten komen. De Pont: ‘In de internationale rankings scoren we lager dan de meeste andere Nederlandse universiteiten. Ook in de internationale citatieanalyse van Van Raan staan we in de onderste helft. Van ons UMC zit slechts één hoogleraar in de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, terwijl andere UMC’s ruimer vertegenwoordigd zijn. Er moet nog veel gebeuren om Nijmegen sterker op de wereldkaart te krijgen.’ Het internationaliseringsbeleid is een van de thema’s van het ‘Managementcontract’ dat het bestuur van het UMC St Radboud jaarlijks afsluit met het bestuur van de Radboud Universiteit. Hierin staan diverse afspraken over

nieuwsladder Mailbox Mobiliteitspunt Op 2 januari opent het Mobiliteitspunt, dat medewerkers die door de bezuinigingen en ombuigingen boventallig worden, gaat begeleiden naar ander werk. Het Mobiliteitspunt is al per mail te bereiken via mobiliteitspunt@ umcn.nl. Wie vragen heeft over het Sociaal Plan of het Sociaal Beleidskader kan die stellen via de mail. De adviseurs van Staf P&O sturen binnen een week een reactie of maken een afspraak met betrokkenen.

Vertrouwenspersoon veiligheid patiëntenzorg De Raad van Bestuur heeft Albert van Linge benoemd tot vertrouwenspersoon veiligheid patiëntenzorg. Hij is bedrijfsarts bij de AMD en was eerder werkzaam als chirurg. De vertrouwenspersoon behandelt meldingen die betrekking hebben op de veiligheid van patiënten in het UMC St Radboud. Meldingen kunnen worden gedaan met waarborg voor anonimiteit van de melders. Een reglement is in voorbereiding over de procedure rond deze meldingen. Van Linge is bereikbaar via tel. 19252 of [email protected].

Hoitsma benoemd tot medisch adviseur RvB

Vice-voorzitter Maarten van Schijndel (links) en voorzitter Jan Joep de Pont onderwijs en onderzoek: bij uitstek onderwerpen waar de UMC-raad zich over buigt. Bijvoorbeeld over de middelen die jaarlijks voor onderwijs en onderzoek ter beschikking worden gesteld. ‘We wijzen er voortdurend op dat het UMC nauwer moet samenwerken met de universiteit’, aldus De Pont. ‘Het UMC is daar immers onderdeel van. Het is onhandig en onnodig dat beide instellingen aparte mailsystemen hebben en dat ons eigen intranet verboden terrein is voor RU-medewerkers. Door aandringen van onze kant hebben we nu toegang tot het intranet van de universiteit en kunnen we ook vanuit huis de universiteitsbibliotheek digitaal bereiken.’ De UMC-raad heeft ook adviezen uitgebracht over het leerstoelenplan. ‘Goed dat toegezegd is dat ook daarin beleid zal worden gevoerd’, menen Van Schijndel en De Pont. ‘En goed dat het leerstoelenplan straks in belangrijke mate bepaald wordt door de profilering van het UMC St Radboud. We zullen het eindrapport van de commissie Urbanus over de prioriteiten binnen het UMC-onderzoeksprofiel dan ook met veel aandacht bestuderen.’  n

Foto: Jan van Teeffelen

De Raad van Bestuur heeft prof.dr. Andries Hoitsma benoemd tot adviseur van de Raad van Bestuur voor patiëntenzorg. Hoitsma zal de komende maanden gedurende twee dagen per week het bestuur adviseren over onderwerpen op het gebied van de kerntaak patiëntenzorg. Hij blijft adviseur totdat het derde medisch lid van de Raad van Bestuur in dienst treedt. De selectieprocedure voor deze bestuursfunctie is gestart.

Doelmatigheidsonderzoek In het ZonMw-programma Doelmatigheidsonderzoek is het mogelijk om projecten over Farmacotherapie in te dienen die passen binnen het deelprogramma ‘Effecten en Kosten’. Volledig uitgewerkte voorstellen moeten voor 12 februari worden ingediend bij ZonMw. Voorafgaand moeten ze worden besproken door de Commissie Doelmatigheidsonderzoek Nijmegen (CoDoN). De deadline hiervoor is 22 januari om 09.00 uur. De CoDoN adviseert de Raad van Bestuur over indiening van de projecten bij ZonMw. Meer informatie via Annette Stolwijk, tel. 10144, [email protected], of via www.zonmw.nl.

Negentig jaar oude boom verplant Afgelopen week heeft de nationale Bomenbank een negentig jaar oude Hollandse linde verplant bij de René Descartesdreef. De 24 meter hoge boom met een stamomvang van 270 centimeter, een kluit van tien bij tien meter en een gewicht van circa 190 ton is dertig meter versleept naar z’n nieuwe plek. De boom is verzet, omdat hij plaats moest maken voor de nieuwbouw.

Internetvoorziening bij hal

Te weinig meldingen bij het Bedrijfs Opvang Team? In de ruim twee jaar dat het Bedrijfs Opvang Team (BOT) bestaat, hebben zeventien medewerkers zich gemeld na een traumatische ervaring. Een teken dat een medewerker na een incident goed opgevangen wordt door collega’s? Of is het BOT nog te onbekend in het Radboud en zouden zich eigenlijk meer ‘slachtoffers’ moeten melden?

Lok: ‘Patiënten zijn mondiger geworden, veeleisender. Agressie komt meer voor. Dit kan duiden op meer traumatische ervaringen en dus meer meldingen. We behandelen verhalen van medewerkers overigens strikt vertrouwelijk, dus dat hoeft geen drempel te zijn om je te melden.’

Agressie van patiënten, verwijtbare fouten, overlijden van een patiënt na reanimatie. Enkele ervaringen die traumatiserend kunnen zijn voor de betrokken professional. ‘Het Bedrijfs Opvang Team biedt hulp aan deze medewerker, mocht opvang door collega’s of leidinggevende onvoldoende zijn’, vertelt teamlid Patricia Lok, psychiatrisch verpleegkundige. ‘Het slachtoffer voert bij ons gesprekken waarin hij of zij de gebeurtenis als het ware herbeleeft door dit chronologisch na te vertellen. Zo ontstaat er orde in alle emoties na een incident.’ Het BOT wil voorkomen dat medewerkers door blijven lopen met klachten of dat deze verergeren. Zeventien slachtoffers in ruim twee jaar vindt Lok niet zozeer veel of weinig. ‘Het zijn toch zeventien traumatische verhalen’, vertelt Lok. Toch is er het vermoeden dat er meer medewerkers zijn met traumatische ervaringen.

Een jaar lang heeft het BOT het zonder arts gesteld. Sinds kort is Kees Noordam, kinderarts in het UMC, lid van het team. Hij vindt dat artsen traumatische ervaringen beter bespreekbaar moeten maken. Noordam: ‘Verpleegkundigen doen veel aan intervisie, waarbij ze ingaan op de beleving van het werk en daarbij traumatische incidenten bespreken. Hiervan is bij artsen vrijwel geen sprake. Ze werken meer autonoom en zijn niet gewend zaken te bespreken die misgaan. Er zou een cultuuromslag moeten komen, waarin artsen meer met elkaar praten over vervelende en traumatische ervaringen.’ Afdelingen die graag (nogmaals) op de hoogte worden gebracht wat het Bedrijfs Opvang Team doet, kunnen via de AMD (15400) vragen om een korte presentatie op de werkvloer. GM

‘Artsen moeten meer praten’



Bezoekers en patiënten kunnen in de hal van het ziekenhuis internetten. Onlangs plaatste KPN er een multimediazuil. Het betreft een proef van drie maanden. Bevalt de voorziening, dan mag die blijven. De kosten voor internetgebruik zijn vijftig cent voor zeven minuten en één euro voor vijftien minuten.

Kerstpakketten Op woensdag 13 december worden de kerstpakketten afgeleverd.Het tijdstip is niet van tevoren af te spreken. De contactpersoon of een vervanger moet aanwezig zijn tot de pakketten afgeleverd zijn. Het verzoek is om, alvorens te tekenen voor ontvangst, samen met de chauffeur te controleren of het afgeleverde aantal pakketten overeenkomt met uw opgave. Na het tekenen is de afdeling zelf verantwoordelijk voor de pakketten.

Treinkaartjes Treinkaartjes met een datum van 2006 kunnen uiterlijk tot en met maandag 15 januari, bij het Postkantoor in de hoofdingang, geruild worden tegen treinkaartjes van 2007. Het postkantoor (servicepunt) is elke werkdag geopend van 10.00 tot 13.00 uur.

Herpens kamerkoor in Soeterbeeck In de serie Winterconcerten Soeterbeeck 2006/2007 treedt zondag 10 december het Herpens Kamerkoor op. Dit koor richt zich op koormuziek van Renaissance tot circa 1900 en zingt meestal a capella. Voor dit concert in Soeterbeeck, tegenwoordig studiecentrum van het UMC en de Radboud Universiteit, is gekozen voor het thema Advent en Kerst. De entree: c 7,50; aanvang: 15.30 uur in de kapel van Soeterbeeck, Elleboogstraat 2, Deursen (bij Ravenstein).

i n t ervie w

Foto’s: Jan van Teeffelen

Met een grondige zelfanalyse kan het Radboud in het reine komen Emile Lohman zetelt sinds twee maanden op de voorzittersstoel van de Raad van Bestuur. Een man die heikele kwesties niet mijdt, maar aansnijdt. In zorgvuldig afgewogen woorden spreekt hij klare taal over de positie van het Radboud. Zijn passie en betrokkenheid reiken verder dan mooie woorden. Lohman zal van zijn zetel afdalen en wil, oog in oog met medewerkers, van het Radboud het beste ziekenhuis van Europa maken.



Nelle k e D i n n i s s e n

Koffie of thee?, vraagt Emile Lohman de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur, en beent meteen naar de koffieautomaat. Lohman zit op de vijfde verdieping van het hoofdgebouw, een domein dat voor veel medewerkers ver van hun bed ligt en waar bestuurders achter gesloten deuren lijken te regeren. Maar die tijd is voorbij. ‘Medewerkers zullen mij vaak tegenkomen, want een Raad van Bestuur moet precies weten wat er binnen de organisatie speelt’, zegt Lohman. Sinds acht weken voert hij intensieve gesprekken. ‘Toevallig heb ik heel goede oren en kan ik heel goed luisteren. Ik selecteer, verifieer en analyseer. De feiten moeten wel kloppen. Eerst de diagnose, dan pas het genezingsproces. En niet onbelangrijk: iedereen moet de sense of urgency voelen om te verbeteren. Dan pas hebben we de juiste geest in huis.’ De crisis in de hartchirurgie heeft het Radboud op zijn grondvesten doen schudden. Patiënten verloren hun vertrouwen. Ook andere afdelingen kregen verontruste vragen: werkt het hele ziekenhuis zo? Lohman betwijfelt of over de hele linie fouten worden stilgezwegen. Langzaam ontspint zich bij hem een beeld van de organisatie. ‘Oprecht kan ik zeggen dat mensen mij buitengewoon open en eerlijk tegemoet treden en allerlei voorstellen doen ter verbetering.’ Positieve woorden, maar geen man van rituele dansen, want in een handomdraai snijdt hij de crisis van de hartchirurgie aan en komt met een oordeel. ‘Het heeft alles te maken met attitude’, is zijn stellige overtuiging. ‘Als je jarenlang fundamentele fouten ontkent, dan is er echt iets grondig mis in de communicatie en attitude van mensen. Signalen uit de organisatie zijn niet opgepikt. In Nederland bestaat de indruk dat de zaak in de doofpot is gestopt en daarmee heb je een heel slechte performance.’ Als dit huis vooruit wil, dan moeten we niet alleen praten over successen, maar vooral uitspreken wat niet goed is, vindt Lohman. ‘Medewerkers moeten fouten durven toegeven, zonder dat zij daarvoor worden afgestraft. Zelfkritiek

r a db o de 2 0 - 2 0 0 6 moet worden beloond. Frank en vrij met elkaar praten over de resultaten van het werk is de eerste en meest fundamentele stap om mee te denken aan verbeteringen en oplossingen. De dingen bij de naam noemen: dat zijn wij aan alle patiënten, medewerkers en studenten verplicht. Wij zijn een topinstituut en moeten ervoor garant staan dat dergelijke fouten nooit meer voorkomen. Een academisch ziekenhuis levert topzorg, toponderwijs en toponderzoek. Het fietst niet een beetje mee in het peloton, maar het heeft de ambitie de Tour de France te winnen.’

‘Wat niet goed is, is niet goed. Dat spreken we uit en lossen we op.’

‘Medewerkers moeten fouten dur ven toegeven, zonder dat zij daar voor worden afgestraft . Z elfkritiek moet worden beloond.’

geringste stijf van angst. Gaat er iets fout of anders in het werk dan moet er een vangnet zijn. Personeelszaken moet een vrijplaats zijn voor medewerkers om problemen aan de kaak te kunnen stellen.’ Ook het financiële plaatje moet helder zijn. ‘Leiding­ gevenden hebben te weinig zicht op financiën’, meent Lohman. ‘Onduidelijkheid over geld roept wrevel en frustraties op. Het is hier het gesprek van de dag. Daar moet het eigenlijk helemaal niet over gaan.’ De onvrede wijt hij aan het huidige budgetsysteem, dat verlammend werkt. Lohman wil in de loop van volgend jaar precies weten hoe geldstromen lopen. ‘Het huidige budget­ systeem gaat op de helling. Dit bedrijf moet financieel kerngezond worden en blijven.’ Er moet ook meer helderheid komen over verantwoordelijkheden. Lohman bespeurt een gat tussen het lijnmanagement (clusterbesturen) en de ondersteunende staven. ‘Staven zijn in dit gat gedoken, waardoor deze soms veel te groot bemeten zijn en oneigenlijk bevoegdheden naar zich hebben toegetrokken. Ook de Raad van Bestuur heeft te weinig grip op de zaak. Wellicht moet daarom ook de organisatiestructuur om. Of het nu gaat om financiën, verantwoordelijkheden of de organisatiestructuur: de lijn is zoek.

Pragmatisch Intern kan alles wel op orde zijn, maar daarmee is de reputatie van het Radboud nog niet hersteld. Lohmans antwoord hierop is simpel. ‘In Nederland is in het

In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring, keuze of wending tijdens hun werk in het UMC St Radboud. Een ongewoon en persoonlijk verhaal. Dit keer een verhaal van Barto Otten, kinderarts-endocrinoloog.

Verleden tijd

ANW B e n E H B O Die wint het Radboud niet als Lohman hoort dat op sommige poli’s 25 procent van de patiënten kort voor hun afspraak wordt afgezegd. ‘Dan moet je mij niet vertellen dat de patiënt hier centraal staat. Ik heb dit gegeven niet geverifieerd, maar ook niemand heeft het tegengesproken. Als dit waar is, dan moeten we hiermee onmiddellijk aan de slag.’ Lohman wil medewerkers een spiegel voorhouden. ‘Is dit topkwaliteit? Die vraag stel ik mezelf iedere dag en dat moet elke medewerker doen. Ik ben hier om problemen op te lossen en zal zeggen wat ik vind. Zijn in huis situaties scheefgegroeid dan kunnen medewerkers een beroep op mij doen. Daar ben ik voor en daar word ik voor betaald.’ Lohman wil een cultuur ontwikkelen waarin niet híj alleen, maar íedereen elkaar een spiegel voorhoudt. Dat een dergelijke cultuuromslag niet op stel en sprong kan, realiseert hij zich maar al te goed. Lohman nam als organisatieveranderkundige de NOS, de Bijenkorf en het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis “op de schop”. Als geen ander weet hij dat eerst de communicatie en personeelszaken op orde moeten zijn. ‘Communicatie is de ANWB van een bedrijf. Mistige boodschappen veroorzaken veel ruis en verwarring. Mensen raken de weg kwijt. Personeelszaken heeft een EHBO-functie. Zijn arbeidsvoorwaarden niet goed geregeld dan staan medewerkers bij het minste of

het moment

afgelopen jaar het idee ontstaan dat we een plakbandziekenhuis zijn geworden. Absolute voorwaarde voor herstel van imago is goed werk leveren. Wij moeten bewijzen dat wij topzorg leveren en dat wij ons op alle fronten verbeteren.’ Lohman is een pragmaticus en voegt het liefst de daad bij het woord. Hij wijst naar de Gelderlander van 25 november op zijn tafel. In een artikel doet een vrouw haar beklag over de bejegening en de kwaliteit van de patiëntenzorg. ‘Je kunt je afvragen of de journalist gelijk heeft, veel prangender is de vraag: wat hebben wíj hier fout gedaan? We staan opnieuw in de krant.’ Het artikel ligt prominent in het zicht en brandt onder zijn vingers. ‘Het is nu maandag’, zegt hij tikkend met zijn vingers op de krant. ‘Vóór vrijdag weet ik wat hier is gebeurd en heb ik er een oordeel over. Wat niet goed is, is niet goed. Dat spreken we uit en lossen we op.’ Lohman zal bij problemen tot op de haarvaten doordringen en zonodig gaat hij daarvoor zelf de werkvloer op. Hij wil een verbeterproces op gang zetten. ‘Maar medewerkers op de werkvloer moeten het doen. Die moeten we enthousiasmeren. In alles moeten we toonaangevend willen zijn.’

‘Ongeveer dertig jaar geleden kwam hier een kind van veertien jaar. Ze kon niet staan, lopen en praten. Ze was 86 centimeter, had kromme benen, een heel dikke buik en een aapachtige gezicht: geprononceerde kaak, dikke ogen en dikke lippen. Ze was toevallig bij de huisarts geweest, omdat haar zusje griep had. De moeder vroeg de arts ook even naar het meisje te kijken, omdat ze de laatste tijd zo sloom was. Uiteindelijk kwam ze bij ons terecht. Ik had nog nooit zo’n kind gezien. Ze had een botrijping van een kind van anderhalf, amper spieren, was heel traag en stootte alleen maar oerklanken uit. Ook collega’s kende het beeld niet. We hebben haar opgenomen op het carré van het B-gebouw en onderzocht. Wat bleek: ze had vanaf haar geboorte geen schildklier. Die diagnose was nota bene al bij de geboorte in een ander ziekenhuis vastgesteld. Maar wat was gebeurd? De ouders hadden een pot met pillen gekregen, die keurig netjes opgemaakt: einde verhaal. De specialist had deze mensen uit het oog verloren. Geen huisarts, consultatiebureau of school heeft ooit de ouders gemaand opnieuw naar een specialist te gaan. De afwijking die het kind had wordt ook wel CHT ofwel Congenitale Hypothyreoïdi genoemd en wordt tegenwoordig bij de geboorte via de hielprik vastgesteld. Een kind zonder schildklier moet levenslang pillen slikken met schildklierhormoon. Stel je gedurende de groei de dosis bij dan verloopt de ontwikkeling normaal. Onder collega’s brak een heftige discussie los of we dit kind nog met hormo-

Met de sloop flitsten patiënten als een film aan mij voorbij

Lohman hoort veel zeggen dat men Nijmegen een klaagcultuur verwijt. ‘Het drammen in Amsterdam doet niet onder voor dat in Nijmegen’, meent hij. ‘Dat hoort erbij, maar je moet er wel een positieve draai aan geven: mensen willen verder. Die stemming heb je nodig. En medewerkers moeten het een feest vinden om hier te werken. Dan dragen ze vanzelf dit enthousiasme uit, dat heeft een positief effect op de patiëntenzorg, op de kwaliteit van onderzoek en onderwijs.’ Met een stapel paperassen onder zijn arm gaat hij naar het volgende gesprek. ‘Kom gerust terug, dan praten we verder’, zegt Lohman op de valreep.  n



nen moesten gaan behandelen. Een aantal vond dat we het zo moesten laten. De ouders, van Molukse komaf, hadden het meisje met al haar onvolkomenheden volledig geaccepteerd. Tegen mij zeiden ze: “Maar dokter, ze heeft nooit gelopen, ze heeft nooit gepraat”. Ik belde de dominee op, hoe het mogelijk was dat deze ouders zo laat bij ons terechtkwamen. “De ouders accepteerden het kind zoals het door God gegeven was”, antwoordde hij. Desalniettemin stemden ze toch in met een behandeling. Uiterst behoedzaam begonnen wij met toediening van hormonen en hebben de dosis langzaam opgekrikt. Na drie maanden was het effect overweldigend. Van een gedrocht werd ze tot een kind dat gewoon kon staan. Haar buik en geprononceerde gezicht waren zeldzaam ver teruggedrongen. Met kerstmis datzelfde jaar, heeft de dominee een dienst aan dit meisje gewijd, om God te danken voor dit wonder. Ik vond het ontroerend, zo blij deze mensen waren. Ze bleef zeker tien jaar bij ons onder behandeling. Een leuk en vrolijk kind dat opgroeide tot een volwassene van 1.50 meter. Zo ken ik veel bijzondere verhalen uit deze tijd. Toen het carré samen met het B-gebouw werd neergehaald flitsten veel van deze patiënten als een film aan mij voorbij. Gelukkig komen door de medische vooruitgang veel afwijkingen van destijds niet meer voor. Maar met de sloop van het B-gebouw en het carré werd voor mij een hele geschiedenis weggevaagd. Een moment waarop ik met weemoed afscheid nam. Ogenschijnlijk en gevoelsmatig ook van onze verworvenheden, straks weet niemand meer wat zich daar heeft afgespeeld.’ Nelleke Dinnissen

PIPpagina

Vacatureladder

PIP nieuws

De volledige vacaturetekst kunt u vinden op internet: www.umcn.nl/vacatures. Alle vacatures zijn ook te zien op het presentatiebord van het Personeels Informatie Punt. Vacatures met een sterretje* zijn alleen bestemd voor medewerkers van UMC St Radboud. De sluitingsdatum voor de vacatures is 22 december 2006, tenzij anders aangegeven op de vacaturepresentatie.

Aangepaste openingstijd PIP 19 december

FLEX

Het Personeels Informatie Punt heeft op dinsdag 19 december in verband met kerstlunch staf P&O gewijzigde openingstijden. Open van 14.00 - 17.00 uur. Telefonische bereikbaarheid tussen 10.30 en 11.30 uur.

U bent verpleegkundige met een parttime aanstelling in het UMC St Radboud en wil af en toe bij andere specialismen ervaring opdoen? Neem voor meer informatie contact op met FLEX, (024) 361 03 03 of [email protected] Vrijwilliger

PIP is tijdens de feestdagen gesloten, maar voor de overige dagen gelden de normale openingstijden: maandag t/m donderdag van 11:30 tot 14:00 en van 15:00 tot 17:00 uur en vrijdag van 11:30 tot 14:00 uur. Telefoon (024) 361 91 66. Routenummer 536. Internet: medewerker ➔ pip on line, e-mail: [email protected].

Wilt u als vrijwilliger aan de slag? Bel dan de coördinator Vrijwilligerswerk van het UMC St Radboud, (024) 361 53 28. Medisch 07135 Patholoog, Pathologie, 40-48 uur, Schaal 97A, u.m.s. 07306 SEH-arts, Spoedeisende Hulp, 40 uur, Schaal 97A, u.m.s. 07408 Arts-microbioloog, Medische Microbiologie, 40-49 uur, Schaal 97A 07433* Medisch specialist, Mond- Kaak- en Aangezichtschirurgie, 1 uur, Schaal 95, m.s. 04961 Arts-assistent niet in opleiding, Kindergeneeskunde, 46 uur, Schaal 11A 06913 Arts-assistent niet in opleiding, Thorax Hartchirurgie, 46 uur, Schaal 11A 07145 Arts-assistent niet in opleiding, Thorax Hartchirurgie, 46 uur, Schaal 11A

Heb je er nog zin in? Doe de loopbaanscan. Voor iedereen die zich wel eens afvraagt: past mijn werk (nog) bij de mens die ik (geworden) ben? kan de loopbaanmeter uitkomst bieden.

Paramedisch

Deze loopbaanmeter geeft antwoord op de vraag of er nog een juiste fit is tussen medewerker en functie. Het is een CD-rom die ongeacht leeftijd, positie of functie op elk willekeurig moment kan worden ingevuld. Het resultaat van dit zelfhulpinstrument geeft inzicht in de competenties en het type medewerker dat iemand is. De uitkomst is een startpunt om je loopbaan verder vorm te geven. Het is daarmee een uitstekende voorbereiding op een jaargesprek. Voor je met de loopbaanmeter aan de slag gaat kun je de loopbaanscan invullen, hieruit volgt een advies hoe verder te handelen.

03182 NVZ Anesthesiemedewerker, Anesthesie, 18-36 uur, Schaal 8 07419* Medisch nucleair werker, Nucleaire Geneeskunde, 36 uur, Schaal 7 Verpleegkundig en verzorgend 07212 Senior verpleegkundige, E20, 32-36 uur, Schaal 9B 06647 Senior verpleegkundige, Cardiologie, 36 uur, Schaal 8B 06973 Senior verpleegkundige, Verpleegafdeling Cardio Thoracale Chirurgie/Medium Care, 32 uur, Schaal 9 07341 Senior verpleegkundige, Spoedeisende Hulp, 32-36 uur, Schaal 9B 06964* Verpleegkundige i.o. tot dialyse verpleegkundige, Dialyse, 32 uur, Schaal 6/7 07233 FLEX Verpleegkundige, FLEX, 0-36 uur, Schaal 6/7 07415* Verpleegkundige, Urologie, polikliniek, 16 uur, Schaal 7

De loopbaanscan is te vinden op pip online ➔ Actueel.

Onderwijs en onderzoek

FLEX is jarig

07431* Beleidsmedewerker onderwijs en opleiding, Kwaliteit van Zorg, 18 uur, Schaal 11 07102 Tandartsdocent, Tandheelkunde, 16-40 uur, Schaal 10/11 07110 Tandarts, Tandheelkunde, 16-40 uur, Schaal 10/12 07384 Onderzoeker in opleiding, Geriatrie, 36 uur, Schaal 10A 07412* Onderzoeker in opleiding, Psychiatrie, 36 uur, Schaal 10A 07402 Onderzoeker in opleiding, Laboratorium Kindergeneeskunde Infectieziekten, 36 uur, Schaal 10A 07355 Onderzoeker in opleiding, Nucleaire Geneeskunde, 36 uur, Schaal 10A 07374 Orthodontist in opleiding, Orthodontie en Orale Biologie, 36 uur 07423* Wetenschappelijk onderzoeker, KNO, 36 uur, Schaal 10 07411* PhD-student, Cell Biology, 36 uur, Schaal 10 07414* Wetenschappelijk onderzoeker, KNO, 36 uur, Schaal 10 07428* Wetenschappelijk onderzoeker, Kwaliteit van Zorg, 28,8-36 uur, Schaal 10 07144 Docent gynaecologisch onderzoek, Verloskunde & Gynaecologie, 2,41 uur, Schaal 7

“Wat dichtbij is moet je niet van ver halen”, zo verwoordde personeelsadviseur Gerrit Nauta, bedenker van FLEX, 5 jaar geleden de gedachte achter het interne uitzendbureau. Met trots kan hij terugkijken op de groei en bloei van zijn geesteskind. FLEX is niet meer weg te denken en de dienstverlening breidt alleen maar uit. Zo ontstond begin dit jaar FLEX!PUNT, een samenwerkingsverband met het externe uitzendbureau Adecco. Het aanvragen van flexibel personeel kan sindsdien met één telefoontje. Wie bij FLEX staat ingeschreven kan rekenen op uitstekende begeleiding en inscholing. De organisatie heeft daarmee de beschikking over goed ingewerkt tijdelijk personeel. Daarnaast voert FLEX bijzondere projecten uit zoals het trainee traject voor pas afgestudeerde verpleegkundigen die een jaar lang onder supervisie vaardigheden opdoen op verschillende afdelingen.

ICT

FLEX viert het jubileum in besloten kring.

07429* ICT medewerker, Bedrijfs Ondersteunende Systemen, 36 uur, Schaal 10 Dienstverlening

Cursus preventiemedewerker Arbo en Milieu

07267 Teamleider Productie, Centrale Sterilisatie Afdeling, 36 uur, Schaal 7 Beleid en staf

Medewerkers die Arbo in hun takenpakket krijgen en preventiemedewerkers Arbo en Milieu kunnen binnenkort hun kennis opfrissen. In januari start namelijk de cursus preventiemedewerker Arbo en Milieu. De cursus is modulair opgebouwd en bestaat uit vier dagdelen. De lesstof geeft praktische informatie over Arbo en Milieu binnen het UMC St Radboud en daarnaast kunnen cursisten oefenen met adviesvaardigheden. Voor deze cursus zijn nog plaatsen beschikbaar.

07413* Medewerker functioneel beheer, Personeelsbeheer / Systeembeheer en Informatievoorziening, 36 uur, Schaal 10 07258 Coördinator fondsenwerving, Stichting Vrienden van het Kinderziekenhuis, 20-24 uur, Schaal 8 07268 Stafmedewerker, Centrale Sterilisatie Afdeling, 36 uur, Schaal 7 07407* Medewerker patiëntencommunicatie, Staf Concerncommunicatie, 12 uur, Schaal 6 Leren en werken

Nadere informatie is verkrijgbaar bij mw. P. van Heijst (mail: [email protected]) of op intranet via pip online, functiegerichte scholing.

07432* IC-verpleegkundige in opleiding, De bedrijfseenheid IC, 32 uur, Schaal 7/8A 07243 Student Verpleegkunde BBL4 Verkort Versneld, Staf Zorg, 28 uur, Schaal 4 07240 Student HBOV-Duaal, Staf Zorg, 32 uur, Schaal A* 07241 Student HBOV-Duaal Verkort Traject, Staf Zorg, 32 uur, Schaal A* 07318 Leerling Operatie-assistent, Onderwijs en opleidingen, 36 uur, Schaal A* 07242 Student Verpleegassistent BBL2 Helpende, Staf Zorg, 28 uur, Schaal B*

De inhoud van deze pagina valt onder verantwoordelijkheid van Staf P&O.



i r n bedrij f a db o de 2 0 - 2 0 0 6

Transport

kliniek. Op een groot scherm konden artsen daar volgen hoe de Italiaanse chirurg F. Grassi, gast van dr. M. de Waal Malefijt van de afdeling Orthopedie van het Radboud, de operatie uitvoerde. De netwerkverbinding is gerealiseerd door de Staf Informatievoorziening van het Radboud in nauwe samenwerking met de ICT-afdeling van de Maartenskliniek. Deze vorm van kennisoverdracht draagt bij aan de samenwerking tussen beide instellingen en zal mogelijk in de toekomst vaker worden gebruikt. GM

Mooiste baan

Elektronisch Patiënten Dossier

‘Zware’ stuurgroep gaat regie voeren

Foto: Flip Franssen

‘Ik heb de mooiste baan van het hele Radboud’, vertelt Peter Hoeksema. ‘Met een fantastische auto, die ik rij op kosten van de baas.’ Hoeksema is logistiek medewerker in het UMC St Radboud. Sinds kort rijdt hij in een nieuw Mercedesbusje zijn dienstronden. Het oude busje had er na 11 jaar zo’n 165 duizend kilometer opzitten. ‘Motorisch deed dat busje het nog uitstekend. Maar het sluitwerk was, door het vele laden en lossen, helemaal versleten.’ Hoeksema doet alle transport die niet door de binnengangen van het UMC St Radboud kan, bijvoorbeeld van het hoofdgebouw naar Tandheelkunde. Ook pendelt hij tussen het Radboud en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Longcentrum Dekkerswald en Vliegbasis Volkert (voor de traumahelikopter). Kantoorartikelen, vuilnis, wasgoed, eten, medische apparatuur, spullen voor het laboratorium, alles vervoert Hoeksema. ‘Het mooie aan deze baan is dat ik me vrij voel. Ik plan grotendeels mijn dag zelf. Ik rij steeds korte afstandjes wat zorgt voor afwisseling.’ De vele ritjes zorgen soms voor weken met 500 kilometer op de teller. ‘Toch is mijn werk niet alleen maar rijden en de radio aanhebben, wat sommige mensen denken. Het kan ook zwaar zijn. Zo moet ik ook alles wat ik vervoer, versjouwen. Toch zou ik voor geen goud willen ruilen. Ik ben nu 58, ik blijf dit zeker tot mijn pensioen doen. Zolang zal het nieuwe Mercedesbusje zeker nog wel meegaan.’ GM

ICT

Live operaties

Live verbinding snijzaal Radboud met Maartenskliniek Op 30 november en 1 december vond in de Sint Maartenskliniek het International Nijmegen Shoulder Coursecongres plaats. Tijdens dit congres konden bezoekers live operatieve ingrepen volgen in de zaal. Een van de ingrepen vond plaats in de snijzaal van de afdeling Anatomie van het UMC St Radboud. Om het verloop hiervan te laten zien, is een breedbandnetwerkverbinding tot stand gebracht naar het Auditorium in de Sint Maartens-

Het uitbreiden van het Radboud Elektronisch Patiënten Dossier krijgt hoge prioriteit. Op 16 november is het nieuwe EPD-framework van start gegaan en een dag later is de stuurgroep geïnstalleerd die de regie gaat voeren over de verdere ontwikkelingen. ‘Inzet is de medische dossiervoering geheel digitaal te laten verlopen, zodat de kilometers papieren dossiers op termijn het pand kunnen verlaten,’ zegt projectleider EPD Richard Kamman.

ICT-colloquium

Computer ondersteuning in het Medisch Onderwijs  Binnen het medisch onderwijs wordt steeds meer gebruik gemaakt van Computer Ondersteund Onderwijs. De verschillende UMC’s hebben voor hun eigen studenten - los van elkaar - programma’s ontwikkeld. ‘Het is handig om zicht te hebben op elkaars materialen. Waarom zou je rond een bepaald onderwerp opnieuw het wiel moeten uitvinden, als er elders een mooi programma voor handen is,’ legt prof. Pieter de Vries Robbé van de afdeling Medische Informatiekunde uit. Het Radboud heeft nu samen met drie andere UMC’s een systeem ontwikkeld om snel en eenvoudig toegang te krijgen tot elkaars materialen. Dat kan voortaan via de bestaande website medischonderwijs.nl, waarop medische e-learning programma’s uit de hele wereld staan, die door de samenwerkende UMC’s voor gebruik geschikt geacht worden. Om klinisch docenten te informeren over deze nieuwe faciliteit vindt er dinsdag 12 december om 16.00 uur een ICT-colloquium plaats in het Radboudauditorium (Onderwijsgebouw). Wat is de betekenis van medischonderwijs.nl voor de klinisch docent, en voor de geneeskundestudent? Blokcoördinatoren, klinisch docenten, studenten en andere belangstellenden zijn van harte welkom. Vooraf inschrijven is niet nodig. Tijdens het colloquium wordt ook nEUroBlend gepresenteerd, een Europees opleidingssysteem voor neuroverpleegkundigen. Meer informatie over computerondersteund onderwijs: [email protected].  JM

Neuro verpleegafdeling

Ontruimingsoefening

Projectleider EPD Richard Kamman

Foto: Jan van Teeffelen

Het Elektronisch Patiënten Dossier dat drie jaar geleden onder de naam Labrador van start ging, wordt dagelijks al zo’n 12.000 keer geraadpleegd; voor patiëntenbrieven, uitslagen, röntgenfoto’s en DBC-registraties. ‘Met het nieuwe EPD-framework, dat draait op de modernste ICTtechnieken , kunnen we de functionaliteit snel gaan uitbreiden. Het kan aan alle kanten worden gevoed,’ vertelt Kamman. Op 17 november is er een ‘zware’ stuurgroep geïnstalleerd, tijdelijk voorgezeten door Piet Ros, totdat het nieuwe RvB-lid met de portefeuille patiëntenzorg is benoemd. In de stuurgroep zijn het Stafconventbestuur, medische clusters en onder meer de directeuren van staf Info en het Onderwijsinstituut vertegenwoordigd. De stuurgroep gaat de regie voeren over het EPD, ofwel belangrijke keuzen maken: wat gaan we wanneer UMC-breed uitrollen? ‘Het medicatiedossier krijgt hoge prioriteit,’ weet Kamman. Vorige week kwam nog in het nieuws dat er landelijk veel fouten worden gemaakt rond het voorschrijven van medicijnen. ‘Met een goed EPD kun je overdrachtsfouten voorkomen.’ Alle patiënten die ooit in het ziekenhuis zijn geweest, staan met onder meer patiëntenbrieven, röntgenbeelden en PA-uitslagen in de grote EPD-database. Klinische gegevens hoeven voor verschillende dossiers maar één keer te worden ingevoerd, want iedereen kan straks uit dezelfde databronnen plukken. De verschillende specialismen kunnen straks op elk tijdstip, mits geautoriseerd, alle relevante informatie van de patiënt raadplegen. Geen gesleep meer met papieren dossiers en geen ruis meer in de overdracht. ‘Het zal de samenwerking binnen de ketens vergemakkelijken,’ aldus Kamman. ‘Deelnemers aan patiëntenbesprekingen over de grenzen van afdelingen heen beschikken straks allemaal over dezelfde actuele informatie.’ En de communicatie met de huisartsen, wordt die ook opgepakt? ‘Ik verwacht dat dit hoog op het prioriteitenlijstje van de stuurgroep komt te staan. Technisch is het geen probleem meer om ontslagbrieven en uitslagen digitaal naar hen te versturen.’ JM Meer informatie: EPD-button medewerkersingang intranet



Foto: Jan van Teeffelen

Op vrijdag 1 december werd op initiatief van het Neuro Sensorisch Cluster een ontruimingsoefening gehouden in het Neuro verpleeggebouw.Zowel medewerkers, bedrijfshulpverleners en de brandweer Nijmegen waren betrokken. Doel was de interne ontruimingsprocedures en de samenwerking met de interne – en externe hulpverleners te oefenen en de technische/bouwkundige brandpreventieve voorzieningen te testen. Tevens werd het gebruik van ontruimingskoffers geoefend, waarbij een triage van de te evacueren patiënten plaatsvond, oftewel: welke patiënt eerst. De Neuro-IC oefende met de evacuatie van patiënten met vitale bedreigde functies. De IC-opnamecoördinator speelde hierbij een essentiële rol. Fons van Gompel, staf Calamiteiten, complimenteert de organisatoren en alle deelnemers. ‘De oefening heeft veel waardevolle informatie opgeleverd. Na een aarzelend begin verliep de ontruiming van de verpleegafdelingen redelijk goed. Na een dik uur waren alle patiënten op een veilige locatie ondergebracht. Een vastzittende elektrische schuifdeur bij de Neuro-IC leverde problemen op. Het belangrijkste verbeterpunt is de communicatie tussen verschillende partijen.’  ND

repo r t a g e

Borderline

de baas Borderline, een persoonlijkheidsstoornis, waar ongeveer 175.000 mensen in Neder­ land mee kampen. Hulpverleners beschouwen deze patiënten vaak als onbehandelbaar. Nieuwe therapieën bewijzen het tegendeel. Partners en familie behoren echter tot een veronachtzaamde groep. Zij raken met borderlinepatiënten meestal verstrikt in een jarenlange dramatische worsteling. Hoe ga je met een borderliner om? Onlangs startte het UMC St Radboud een cursus voor partners en familieleden.

Voor een consultatieoverleg doet het team een aandachtstraining om alle voorgaande activiteiten uit het hoofd te zetten. (Tweede van links Walter de Vries, psycholoog)

Nelle k e D i n n i s s e n

Partners of familieleden met borderlinepatiënten zijn vaak de wanhoop nabij. Hoe moeten ze reageren op het impulsieve gedrag, de heftige stemmingswisselingen, woede-uitbarstingen, zelfbeschadiging of suïcidaal gedrag van een borderlinepatiënt. Moet een moeder tegen haar kind dat met zelfmoord dreigt, zeggen: ga je gang? Ja, soms moet dat, blijkt uit de cursus die partners en ouders van borderlinepatiënten volgen in het UMC St Radboud. In de cursus ‘Borderline de baas’ leren zij omgaan met het wispelturig en ongecontroleerd gedrag van borderliners. ‘Reacties van de omgeving houden vaak het gedrag van patiënten in stand’, zegt Ricardo Pengel, vaardigheids/ groepstherapeut. ‘Onze therapie, nu ook voor partners en familie, Linehan ofwel dialectische therapie genoemd, is vooral gericht op bewustwording en het effect van gedrag. En op het aanleren van vaardigheden om eigen gedrag te veranderen.’ Niet alleen de directe omgeving, maar ook behandelaars hebben moeite met deze patiënten. ‘Sterker nog: borderliners worden door de hulpverlening vaak uitgekotst’, weet psycholoog Walter de Vries die borderlinepatiënten behandelt en samen met Pengel, de cursus voor partners en familieleden geeft. ‘Het negatieve en onbereidwillige gedrag roept deze aversie op. Net zoals de omgeving moet ook de hulpverlener kijken naar zijn eigen gedrag en duidelijk grenzen stellen. In het Radboud hebben wij voor hulpverleners speciale intervisiebijeenkomsten.’

Sponzen en Spiegelen

In de omgeving zijn de reacties op borderliners tweeërlei. Vaders spiegelen meestal, moeders sponzen vooral.

Een borderlinestoornis wordt vaak slordig gediagnosticeerd. 70 procent van de patiënten zit op de verkeerde plek. Ook is er soms verwarring tussen ADHD en Borderline (zie artikel pagina 10).Borderlinepatiënten hebben een emotieregulatiestoornis die voor een deel genetisch is bepaald, maar bij de ontwikkeling van die stoornis speelt de omgeving een subtiele rol, want niet alle emotioneel sensitieve mensen ontwikkelen borderline. Ongeveer 60 procent van de borderlinepatiënten heeft een traumatisch verleden. Maar Pengel beklemtoont dat lang niet iedereen te maken heeft met grof geweld en seksueel misbruik. ‘Het komt in alle lagen van de bevolking voor’, zegt De Vries. ‘In hoger opgeleide gezinnen



Een borderline­ stoornis wordt vaak slordig gediagnosticeerd. 70 procent van de patiënten zit op de verkeerde plek.

zie je soms dat negatieve gevoelens verboden zijn. Dat kan bij de emotioneel gevoelige patiënt tot emotieregulatieproblemen leiden die horen bij borderline. Men verschuilt zich te lang achter een façade van met-mij-isalles-goed.’ Borderline komt meestal tussen het 17e en 25ste levensjaar tot uiting. Reacties in de omgeving zijn grofweg tweeërlei. De ene persoon laat zich meeslepen in de emoties, wil de patiënt redden en stelt geen grenzen: sponzen genoemd. De ander spiegelt: hij houdt afstand en stelt de patiënt verantwoordelijk voor zijn eigen gedrag. Vaak zijn het vaders die spiegelen, moeders sponzen vooral. ‘Borderlinepatiënten zijn in aanleg heel gevoelig. Zijn onzeker over wat zij vinden en voelen, en onderdrukken dit dan. Maar vroeg of laat barst de bom’, zegt Pengel. Sponzen halen borderliners meestal uit de nesten. Maar op de lange termijn biedt hun hulp geen soelaas. Ze versterken juist het gedrag, want de patiënt kan altijd bij hen terecht. Sponzen en spiegelen was het onderwerp dat in de derde bijeenkomst van de cursus ‘Borderline de baas’ aan de orde kwam. Aan de hand van een stukje theorie hadden de cursisten de vorige keer opdracht gekregen te kijken naar hun eigen gedrag en dit te veranderen. Cursist Peter worstelt met het exorbitante koopgedrag van zijn vrouw. De afspraak is dat hij het beheer over de pasjes heeft. Stiekem heeft zijn vrouw toch een pasje weten te bemachtigen en inkopen gedaan. Razend was hij. Om af te reageren liet hij eerst de hond uit. Pas daarna vroeg hij wat ze had gekocht. ‘Het viel mee. Goed

r a db o de 2 0 - 2 0 0 6

reacties stelselmatig met theorieën en feiten. Pengel verzacht en benadrukt iedere keer dat verandering niet van de ene op de andere dag lukt. Met voorbeelden laat hij de kwetsbare en moeilijke kanten ervan zien.

Balans

Foto’s: Frank Muller

dat je het binnen de perken hebt kunnen houden, zei ik tegen haar. Vond ik heel knap van mezelf. Maar ze sloeg op tilt en was nijdig dat ik haar controleerde.’ ‘Was helemaal niet knap van jezelf’, reageert De Vries. ‘Ben je helemaal van de ratten besnuffeld, we hadden hier afspraken over, had je moeten zeggen.’ ‘Dan slaat ze het hele huis kort en klein en zijn mijn kinderen de dupe’, antwoordt Peter. ‘Zeg dan als de kinderen op bed liggen: “Dit pik ik niet”. Blijf telkens bij je standpunt als een grammofoonplaat die blijft steken. Ze profiteert van jouw geduld.’ Pengel en De Vries vullen elkaar in de cursus prachtig aan. De Vries speelt vooral de advocaat van de duivel. Hij schudt cursisten wakker en laat ze af en toe een beetje schrikken. Hij chargeert, maar onderbouwt zijn

Julia en Thomas herkennen de problemen waar veel cursisten mee kampen niet. Hun dochter (25) is anderhalf jaar geleden tot grote verbazing ingestort: ze is depressief, suïcidaal en automutileert (verwondt zichzelf ). ‘Gezonde leuke dochter, veel vrienden, goede baan; gewoon niets aan de hand’, vertelt Thomas. Haar gedrag ontaardde thuis in schokkende taferelen. Met een touw om haar nek dreigde ze regelmatig met zelfmoord. ‘De situatie werd onhoudbaar, we hebben haar moeten dwingen een kamer te zoeken. Onze grote angst is, dat ze zichzelf iets aandoet.’ Daarom staan de ouders altijd voor haar klaar, ook als ze ’s nachts belt. ‘De paradox is dat borderlinepatiënten die hun emoties langdurig onderdrukken, niet veel hebben aan begrip en medelijden’, legt De Vries uit. ‘Want jullie dekken emoties met een warme deken toe. Eigenlijk wil je ze niet horen en daarmee houd je haar gedrag in stand. Voor de korte termijn is dat een oplossing, ze doet zichzelf niets aan. Voor de lange termijn help je haar niet. Ze blijft bellen. Willen jullie dat? Het is nogal wat. Misschien moet je afspreken dat ze eerst haar vrienden belt.’ ‘Heel moeilijk om zo’n patroon te doorbreken’, merkt Pengel op. ‘Dat moet je durven, maar hoe vaker je het doet, hoe beter het gaat. Probeer het probleem voor haar niet op te lossen, want daarmee zeg je: jij kunt het zelf niet.’ De dochter van Julia en Thomas is ook in therapie bij De Vries, en moeder denkt dat ze de therapeutische trucjes door heeft. Maar De Vries is niet voor een gat te vangen, hij heeft een scala aan reacties die patiënten met beide benen op de grond doen belanden. De Vries: ‘Met een borderliner zit je eigenlijk op een wip-wap die steeds uit balans is. Zo schuift iemand heel dicht naar je toe door te zeggen: “Ik ga van het dak afspringen”. Dan vraag ik: wat is dat voor een dak? Oeps, zo’n vreemde vraag had de patiënt niet verwacht. Hij schuift daardoor helemaal naar achteren. Zelf ben ik met mijn vraag ook al helemaal naar achteren geschoven en is de wip in balans. Vervolgens kan ik een beetje naar voren schuiven en zeggen: ik hoor dat je het moeilijk hebt, wat kan ik voor je doen? If you don’t stand the heat, go into the kitchen’, vat De Vries de wip-waptheorie samen.’ ‘Ik heb dat een keer gedaan’, zegt Julia met pijn nog zichtbaar op haar gezicht. ‘Mijn dochter wilde zich van kant maken met pillen. Doe maar, als dat je het beste lijkt, zei ik. Ze heeft het niet gedaan.’ Thomas twijfelt over de diagnose van zijn dochter en zegt

dat het bij haar meer gaat om suïcidaal en depressief gedrag, dan om borderline. Maar ook dan zitten hij en zijn vrouw in deze cursus niet verkeerd, want dialectische therapie is geschikt voor meerdere soorten probleemgedrag. ‘Wij zeggen niet dat alle gedrag fout is, maar leren jullie bewust te worden van je eigen gedrag’, benadrukt Pengel. ‘Pas als je weet wat je doet kun je het bijstellen en zonodig veranderen.’ Een wet die zowel voor de borderliner, de partner, familie als de hulpverlener geldt.n De namen van cursisten in dit artikel zijn gefingeerd.

In het Canisiusziekenhuis geven Marian en Ricardo Pengel een klinische les in de omgang met borderlinepatiënten.

Toneel spelen hoeft niet meer Het verhaal van een borderlinepatiënt.

Cursisten krijgen ook een psychomotorische training. De ballen ontregelen de boel; het is chaos. Dat roept verschillende emoties op.



Na de geboorte van haar dochter stortte Marian 21 jaar geleden helemaal in. ‘Postnatale depressie’, dachten ze. ‘Na een opname van negen maanden bleef ik zitten met veel vragen. De medicijnen maakten een robot van me. Die bouwde ik eigenhandig af.’ Hulpverleners konden met haar gedrag niet overweg. Jarenlang zwierf ze door het medisch circuit. Voor de ene hulpverlener was ze een ADHD’er, voor de ander psychotisch. Impulsief gedrag, depressies, paniekaanvallen, kent ze wel. Automutilatie niet. ‘Maar ik kan me het wel voorstellen. Liever pijn aan het lijf, dan pijn in het hart.’ Marian was vroeger stil, bang en teruggetrokken. Haar ouders hadden het niet gemakkelijk. ‘Ze hebben gedaan wat ze konden.’ Pas drie jaar geleden werd borderline vastgesteld en kwam ze bij het Radboud terecht voor Linehantherapie. ‘Ik ging er iedere keer huilend naar toe, maar ben er sterk uitgekomen. Echt over is het niet. Eenmaal een borderliner, altijd een borderliner’, denk ik. Samen met Ricardo Pengel gaf Marian voorlichting bij het Psychiatrisch Centrum Nijmegen over de omgang met borderlinepatiënten. Hetzelfde deden de twee in een klinische les voor verpleegkundigen van het Canisiusziekenhuis. ‘Met linehantherapie heb ik geleerd naar mezelf te kijken en met emoties om te gaan. Ik ben opener, kan nee zeggen en durf er zelfs voor uit te komen dat ik borderline heb. Toneel spelen hoeft niet meer.’

o nder z o e k

Erkenning voor ADHD bij volwassenen Al ruim tien jaar spant psychiater Sandra Kooij zich in om het publiek, maar vooral haar vakgenoten, ervan te overtuigen dat de gedragsstoornis ADHD niet uitsluitend een kinderziekte is. Ook bij volwassenen komt ADHD voor, maar dit wordt vaak niet als zodanig herkend. Met als gevolg dat een effectieve behandeling uitblijft. Op 18 december vinden Kooijs inspanningen een voorlopig hoogtepunt in een promotie op haar onderzoek naar ADHD bij volwassenen. M a r t e n D o o per

Het feit dat de bij PsyQ in Den Haag werkzame volwassenenpsychiater Kooij promoveert bij de Nijmeegse kinderpsychiater prof.dr. Jan Buitelaar, zegt veel over haar onderzoek. ‘Tijdens mijn opleiding als psychiater leerde ik: “Er bestaan geen volwassenen met ADHD. Het is een kinderziekte”. Toen ik daar naar aanleiding van symptomen en het levensverhaal van een patiënte toch ernstig aan begon te twijfelen, wilde ik onderzoek gaan doen naar ADHD bij volwassenen. Bij psychiaters die zich bezighielden met volwassenen kreeg ik daarvoor de handen niet op elkaar. Wel bij kinderpsychiaters, zoals Jan Buitelaar die toen nog in Utrecht werkte. Kinderpsychiaters hadden al langer in de gaten dat hun patiëntjes met ADHD de aandoening echt niet kwijtraakten als ze ouder werden. Het kostte vervolgens ook veel moeite om subsidie te krijgen voor het onderzoek. Immers, ik wilde een aandoening onderzoeken die officieel niet bestond!’ Maar de patiënten waren er wel. Kooij: ‘Volwassenen met ADHD zijn meestal druk en chaotisch, kunnen niet plannen, hebben daardoor vaak hun opleiding niet af kunnen maken en doen als gevolg daarvan laag geschoold werk of hebben helemaal geen werk. Door de verhoogde zucht naar sensatie is de ADHD’er ook meer dan gemiddeld betrokken bij ongevallen, bijvoorbeeld auto-ongelukken, en er is bij velen sprake van verslavingsproblematiek. Ook depressiviteit komt vaak voor onder volwassen ADHD’ers. Veel van hen lopen rond met een diagnose ‘antisociale persoonlijkheid’ of ‘borderline persoonlijkheid’. Wat op zich ook weer ongunstig is voor de patiënt, want dergelijke aandoeningen zijn, in tegenstelling tot ADHD, moeilijker te behandelen. Ik zeg altijd: “Je kunt maar beter ADHD hebben”’.

Behandeling Want behalve dat Kooij in haar onderzoek aantoonde dat ADHD bij volwassenen wel degelijk voorkomt en op een betrouwbare manier is vast te stellen, liet zij ook zien dat behandeling een gunstig effect heeft op de patiënt. ‘De behandeling berust op drie peilers: medicijnen, voorlichting en coaching. Wat de medicijnen betreft, daarvan hebben we in het onderzoek kunnen aantonen dat het middel methylfenidaat goed werkt. Probleem is wel dat de kortwerkende variant hiervan, het bekende Ritalin, zes maal daags stipt op tijd moet worden ingenomen om de patiënt tot ‘s avonds laat bij te sturen. Dat is in de praktijk voor de chaotische ADHD’ers te moeilijk. Beter werkt daarom de lang werkende vorm (merknaam Concerta), die maar eenmaal per dag ingenomen hoeft te worden. Dit middel wordt momenteel echter nog niet in het basispakket vergoed.’ Naast medicijnen hebben de patiënten ook voorlichting en coaching nodig. ‘Ze moeten allereerst leren wat hun aandoening inhoudt en welke gevolgen dit heeft voor hun leven. Daarna moeten zij allerlei praktische vaardigheden opdoen. Bijvoorbeeld leren een sluitende planning te maken om een activiteit binnen de beschikbare tijd af te krijgen. En welke hulpmiddelen er zijn om zo’n planning te maken en je er aan te houden. Eigenlijk allerlei vaardigheden die de meeste mensen op jonge leeftijd onder de knie hebben gekregen, maar waar de patiënten vanwege hun aandoening nooit aan toe gekomen zijn.’ Al met al duurt het meestal één tot twee jaar om resultaat te boeken, vertelt Kooij. ‘Bij veel patiënten moet je beginnen met het behandelen van bijkomende problematiek als een depressie, angststoornis of verslaving. Pas daarna kun je je volledig op de ADHD richten.’ De meeste patiënten zijn door de behandeling in staat hun leven beter in eigen hand te nemen. Ze kunnen een studie afronden, het lukt hen (beter) werk of vrijwilligerswerk te vinden en goed te functioneren in hun relatie of gezin. Kooij: ‘Natuurlijk, het lukt nooit om alle schade die in het verleden is ontstaan volledig weg te werken. De achterstand in scholing, het chaotische CV. Maar een groot deel van de patiënten staat uiteindelijk weer op de rails. Daardoor is het behandelen van ADHD erg dankbaar werk’ Foto: Rudolf Arndt

10

r a db o de 2 0 - 2 0 0 6 De afgelopen tien jaar is het Kooij gelukt erkenning te vinden voor ADHD als aandoening bij volwassenen. Zowel bij het brede publiek als onder vakgenoten. ‘De ultieme kroon op het werk zal zijn als er ook in de opleidingen in de GGZ structureel aandacht aan besteed gaat worden. Hierover vindt in februari een symposium plaats.’ Maar ook dan is het onderzoek naar ADHD bij volwassenen nog lang niet voltooid, voegt Kooij er meteen aan toe. ‘Er zijn nog tal van vragen. Bijvoorbeeld naar de optimale behandeling van de verstoorde dag-nacht-

prijzen en benoemingen

ritmes en de verhoogde kans op winterdepressies bij volwassen ADHD’ers of naar de lichamelijke gezondheid die bij ADHD’ers vaak slechter is dan gemiddeld. Nu ADHD als aandoening bij volwassenen erkend en beter herkend wordt, gaat er een wereld aan onderzoeksvragen open.’ n

D r. R o l a n d B r o c k

In het UMC St Radboud is een ADHD-poli voor volwassenen o.l.v. dr. Cees Kan. Meer informatie: www.psyq.nl of www.adhdbijvolwassenen.nl

Vetten verhoogd? Vergeet de familie niet! FCH, ofwel familiaire gecombineerde hyperlipidemie, is een erfelijke stoornis in de cholesterolhuishouding die het meeste voorkomt en het minst wordt onderkend. Internist dr. Jacqueline de Graaf doet al jaren (familie-)onderzoek naar deze ziekte. Onlangs werd ze daarvoor gelauwerd met de onderzoeksprijs van de Nederlandse Vereniging voor Vasculaire Geneeskunde

Dr. Roland Brock is met ingang van 1 november 2006 benoemd tot hoogleraar UMC St Radboud met als leeropdracht Biochemie van Integratieve Systemen. De leerstoel is gevestigd bij het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences.

Prof. Peter Hagoort Prof. Peter Hagoort, directeur van het FC Donders Centre for Cognitive Neuro-imaging in Nijmegen, is met ingang van 1 november tevens benoemd tot directeur van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek. In die hoedanigheid is hij de opvolger van Willem Levelt die eerder dit jaar met pensioen ging.

P a u l v a n L a ere

P r o f . d r. W. J . G . O y e n ‘Ik heb er zelf niks voor hoeven doen,’ zegt internist dr. Jacqueline de Graaf lachend, doelend op het feit dat ze is voorgedragen door een collega. Met evenveel recht had ze kunnen zeggen dat ze er heel veel voor gedaan heeft. De onderzoekersprijs van de NVVG, is immers te beschouwen als pluim op de hoed voor haar jarenlange inspanningen op het terrein van hart-vaatziekten. Het onderzoek van de Graaf concentreert zich op de meest frequente erfelijke stoornis in de vetstofwisseling, de familiaire gecombineerde hyperlipidemie (FCH). Het is een aandoening waarbij cholesterol en/of vetten in het bloed verhoogd zijn én bij eerstegraadsfamilieden of de patiënt zelf voor het zestigste jaar hart-vaatproblemen optreden. FCH treft ongeveer een op de driehonderd mensen, Nederland telt dus zo’n vijftigduizend patiënten. Daarmee komt het vaker voor dan het meer bekende familiaire hypercholesterolemie, waarbij mensen door een genetisch defect een zeer hoog cholesterolgehalte hebben, boven de 8 mmol/l. ‘Patiënten met FCH hebben vaak een milder verhoogd cholesterolgehalte (6-8 mmol/l), echter vaak wel in combinatie met verhoogde triglyceriden, ofwel vetten. Voor een lichte cholesterolverhoging kan soms een voedingsadvies volstaan. Maar het is wel cruciaal om naar eventueel vroeg hart-vaatlijden in de familie te vragen. Is dat het geval, en heeft de betrokkene dus FCH, dan ligt de situatie namelijk een stuk ernstiger. Het risico op hart-vaataandoeningen is dan twee tot vijfmaal hoger dan normaal. En dat vereist steviger maatregelen dan alleen een voedingsadvies, bijvoorbeeld ook cholesterolverlagende medicijnen. Onze boodschap is dus: Vetten in het bloed verhoogd? Vergeet de familie niet.’

Buurthuis Juist vanwege de familiale component van FCH volgt De Graaf al bijna 15 jaar families met deze aandoening. Inmiddels zijn 43 families betrokken bij de research, in totaal zo’n 650 personen – 150 patiënten, 400 naaste familieleden, plus zo’n 100 aangetrouwden, die als controles dienen. Van al deze mensen worden om de vijf jaar de bloedvetten gemeten, plus relevante gegevens als bloeddruk en gewicht. Het zijn soms flinke logistiek operaties. Verschillende keren is ergens een buurthuis of zaaltje afgehuurd voor een medisch getinte familiereünie. Maar het loont de moeite. De Nijmeegse groep presenteerde als eerste een vijfjaars follow-up studie van FCH families, op grond waarvan ze nieuwe diagnostische criteria voor FCH publiceerden. ‘Onze gegevens laten zien dat de diagnose FCH het beste gesteld kan worden op basis van een verhoogd apoB-eiwit in combinatie met verhoogde triglyceriden. ApoB blijkt een gevoelige graad-

De profileringsleerstoel Experimentele Nucleaire Geneeskunde is omgezet in een strategische leerstoel. Prof.dr. Oyen is met ingang van 1 december voor een periode van 5 jaar benoemd op deze leerstoel.

Drs. Marianne van Iersel

Dr. Jacqueline de Graaf

Foto: Flip Franssen

meter voor atherosclerose.’ Eind vorig jaar verzamelden zich alle families in het UMC St Radboud voor de tienjaars follow-up. ‘Er kwamen toen 375 mensen en die zijn weer ‘volledig geprikt.’ Bovendien hebben we bij alle families de dikte van de vaatwand van de halsslagader gemeten. De komende jaren registreren we bij welke mensen zich klachten aan hart of bloedvaten voordoen, zoals pijn op de borst. Vervolgens koppelen we dat aan de dikte van de halsslagaderwand. Ons doel is dat we aan de hand van die wanddikte kunnen bepalen welk risico op hart- en vaatziekten iemand loopt, en welke preventieve behandeling gewenst is.’

Vetweefsel Een nieuwe lijn in het Nijmeegse FCH-onderzoek betreft de rol van het vetweefsel in het ontstaan van FCH. ‘Ons vetweefsel is niet alleen een opslagplaats, het produceert ook stoffen die van invloed zijn op de cholesterolhuishouding. Zo’n stof is het adiponectine. Deze stof werkt anti-atherosclerotisch. Nu hebben wij aangetoond dat FCH-patiënten veel minder adiponectine aanmaken. Dat is dus ongunstig en biedt mogelijk een verklaring voor het ontstaan van FCH. Volgende vraag is natuurlijk waaróm hun vetweefsel onvoldoende adiponectine produceert.’ Ook genetisch gezien is de FCH-puzzel nog verre van opgelost. ‘Uit een genoomscan kwam naar voren dat op chromosoom 6 één regio specifiek overerft met de ziekte. Op dat stukje zou dus iets kunnen liggen. Maar er zijn zeker meerdere genen betrokken, ik heb niet de illusie dat er één gen is. We hopen wel één onderliggend mechanisme te vinden. Het vetweefsel zou het orgaan kunnen zijn dat alle symptomen verklaart. Daar zijn we naar op zoek.’ n

Op 7 december om 15.00 uur in de Aula, Comeniuslaan 2, ontvangen tien veelbelovende vrouwelijke onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen een Frye-stipendium. Eén van de onderzoekers is Drs. Marianne van Iersel (Geriatrie). Het stipendium is vernoemd naar dr. I.B.M. Frye, in 1953 een van de eerste vrouwelijke wetenschappelijke medewerkers aan de Radboud Universiteit. De toelagen hebben tot doel vrouwelijke promovendi aan te moedigen om hun wetenschappelijke loopbaan na de voltooiing van hun proefschrift voort te zetten. De stipendia bedragen 3.500 euro per persoon. Marianne van Iersel doet onderzoek op de afdeling Klinische Geriatrie naar twee vaak voorkomende problemen bij ouderen: cognitieve stoornissen en verminderde obiliteit/loopstoornissen. Met haar stipendium wil ze op werkbezoek bij dr. Joe Verghese, associate professor neurologie aan het Albert Einstein College of Medicin in New York. Hij is een expert op het gebied van interactie tussen loopstoornissen en cognitie.

Promoties, oraties, afscheids­ redes* • Promotie ing. B. Smeets, maandag 11 december om 13.30 uur. Titel: Ontwikkeling van progressieve nierziekte FSGS. • Promotie mw.drs. E. Wessels, donderdag 14 december om 13.30 uur. Titel: Inhibition of ERto-Golgi transport by coxsackievirus 3 A protein. • Promotie drs. M.M.M. Wilhelmus, vrijdag 15 december om 10.30 uur. Titel: Eiwitten die mogelijk Alzheimer voorkomen. • Promotie mw.drs. M.M. Shalabi, maandag 18 december om 13.30 uur. Titel: Oral Implants: Effect of Surgical Technique on Implant Fixation. • Promotie mw.drs. J.J.S. Kooij, maandag 18 december om 15.30 uur. Titel: ADHD bij volwassenen én ADHD versus borderline. • Promotie drs. J.J. Remmen, donderdag 21 december om 10.30 uur. Titel: Non-invasive assessment of pulmonary capillary wedge pressure in the elderly. • Oratie prof.dr. A.J. Hoitsma, vrijdag 22 december om 15.45 uur. Titel: Donororganen efficiënter gebruiken. * Locatie Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 tenzij anders vermeld

11

Aangeboden; grote etage in centrum Nijmegen voor bewoning door werkend stel. Een heel grote, een grote en nog 3 kleine kamers (studeerkamer?), grote keuken, groot terras, kleine opgang. Huur 925 per maand ex kosten. Info, telefonisch, na persoonsprofiel, 0651330069 of via r.j.huijbers@planet .nl

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Voor de persoonlijke aanpak

radbode-r.huijbers 061103.indd 1

03-11-2006 13:43:21

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37

Speciale behandeling Zeer aantrekkelijke courtagekortingen voor alle leden van de Personeelsvereniging

Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

Oranjesingel 21 • 6511 NM Nijmegen T (024) 360 69 00 E [email protected] I www.beaufortmakelaars.nl

12

Ùw huis onze Hoofdzaak

o r n der w ij s a db o de 2 0 - 2 0 0 6

buitenland

Co-assistent in de tropen

In deze rubriek schrijven studenten over hun ervaringen in het buitenland. Dit keer een verhaal van Nienke Kessels (22), student geneeskunde. Zij werkte in juni 2006 in Santiago Atitlan te Guatemala. Geen geplande co-schap, maar eigen initiatief.

Armoede met een sonrisa

Ik ben verliefd. Op Guatemala. Land van maya’s, kleurige markten en prachtige natuur. Land van armoede, natuurrampen en slechte gezondheidszorg. Ik heb er 2,5 maand gewoond. De taal geleerd en de mensen leren kennen. En ook in de gezondheidszorg gewerkt. Van tevoren had ik geen idee wat ik aan zou treffen. De een vertelt romantiserend over de geuren, kleuren en pracht en praal van dit land. De ander vindt het een vies, armoedig plekje op de wereld. Ik heb beide gezien. En van beide genoten. Ik werkte in Santiago Atitlan, een klein dorpje aan de rand van een groot meer. In dit dorpje stonden maar liefst 35 kerken. Want waar armoede heerst, is geloof een groot goed. De mensen waren bijna allemaal nog gekleed in de traditionele maya klederdracht. Ze waren vriendelijk, behulpzaam, maar heel arm. In het ziekenhuisje waar ik werkte, kostte een consult omgerekend 1 euro. Een röntgenfoto 2,50. Een laboratoriumtest nog eens 1,50. Voor Nederlandse begrippen is dit niets. Voor de mensen daar een kapitaal. Ook de taal was een beleving op zich. De officiële taal is Spaans. Klein detail is dat Guatemala nog 22 andere maya-talen kent. Dus daar sta je dan, met de beste bedoelingen van de wereld, zonder een woord Tz’utujil te spreken, de lokale taal in Santiago. De meerderheid van de mensen spreekt, deels ten gevolge van analfabetisme, geen Spaans. Gelukkig kreeg ik genoeg vertaalhulp van de verpleegkundigen, die me maar wat graag hielpen. Want waar blanke artsen zijn, is hoop. Ook al ben je pas een vierdejaars student. Nog een groot verschil met Nederland: hier leren wij als studenten ‘Waarom komt deze patiënt nu met deze klacht bij mij’, waarin een scala van subvragen verborgen zit. Waarom nu? Waarom deze persoon? Waarom bij mij? Wat is de klacht? In Guatemala komen mensen als ze geld hebben. Of als ze bijna dood gaan. Vaak kwam het er dan ook op neer dat ik op een gegeven moment wist dat mijn patiënt pijn had. Bij de vraag ‘waar’ was het antwoord: ‘overal’, bij de vraag ‘wanneer’: ‘elke dag’ en als je verder vroeg kwam er nog een scala aan klachten tevoorschijn waar je U tegen zegt... kortom: ibuprofen maakte overuren. Meestal was er ook na uitgebreid lichamelijk onderzoek geen duidelijke oorzaak aan te wijzen voor de klachten, en omdat het ziekenhuisje niet beschikte over middelen als een CT-scan, Driespan en uitgebreide bloedonderzoeken, was dit meestal het enige wat we konden doen. Natuurlijk waren er ook patiënten die we wel adequaat konden helpen, denk hierbij aan uitdroging, infecties en bevallingen, maar de meerderheid ging naar huis met ibuprofen en dieetadviezen. Wat mij in deze periode het meeste heeft geraakt was het feit dat mensen zo ontzettend dankbaar waren voor het feit dat we alleen maar ‘aanwezig’ waren. Een beetje aandacht, een luisterend oor en een glimlach waren vaak al bijna genoeg. Een kleine behandeling erbij en mensen waren zielsgelukkig. En dat voor een basale levensbehoefte. Armoede met een sonrisa (glimlach).

Co-assistent Meta Michels in Tanzania In de column ‘Buitenland’ van Radbode (zie hiernaast) schrijven medisch studenten over stages en co-schappen in het buitenland. Dit jaar is het veertig jaar geleden dat het UMC St Radboud de eerste co uitzond naar de tropen. Jaarlijks doen nu tientallen co-assistenten ervaringen op in Tanzania, Ghana, Suriname, Nicaragua en El Salvador. Alle co-schappen naar ontwikkelingslanden worden georganiseerd door het Nijmeegs Universitair Centrum voor Infectieziekten (NUCI) International Health van het UMC St Radboud. Toch richten deze co-schappen zich niet primair op infectieziekten zoals malaria en aids, maar op de bredere context waarin armoede en gezondheidsproblemen zich voordoen. ‘Niet alleen de behandeling van een ziekte staat centraal, maar ook de omgeving van de patiënt’, vertelt Monique Keuter, coördinator van het Co-schap Ontwikkelingslanden. ‘Naast fysieke factoren zijn klimaat, leefomgeving, economische situatie en gebrekkige voorzieningen evengoed van invloed, of misschien wel sterker, in het ontstaan en in stand blijven van allerlei ziektes.’ Jaarlijks trekken zo’n zestig tot tachtig medische co-assistenten vanuit Nijmegen naar de tropen. Geneeskundestudente Cathérine Delnooz is er één van. Zij was drie maanden in Guarjila, een dorpje in El Salvador. In het gezondheidscentrum zag ze veel patiënten met darminfecties, veroorzaakt door de slechte watervoorzieningen. Ook het dicht op elkaar leven eist daar zijn tol. Zo leidt het stoken in kleine huizen, waar veel mensen wonen, tot veel luchtweginfecties. Cathérine leerde in haar coschap hoe krachtig preventie kan zijn. Zo gaf ze samen met de ‘community health workers’ voorlichting in het

dorp over gezondheid en ziekte. ‘Deze “workers” zijn mensen uit het dorp met basale kennis van medische zaken. De voorlichting werkt heel goed. Daardoor komt ondervoeding bij kinderen nog maar weinig voor, terwijl dit voorheen een groot probleem was’, vertelt ze.

Ongezonde omgeving Studente Meta Michels volgde een co-schap in Sumve, Tanzania. Hier kreeg ze veel te maken met ondervoede mensen en met patiënten die lijden aan malaria, hiv of aids. ‘De ondervoeding kent meerdere veroorzakers: armoede, maar ook klimaat, infectieziekten en gebrek aan kennis van landbouw. Het veel voorkomen van hiv komt onder andere door onwetend onveilig seksueel gedrag. Taboes en andere culturele factoren spelen ook een rol. Wil je deze problemen aanpakken dan moet je zorgen voor structurele veranderingen. Zorgen dat mensen opgeleid worden, goede voorlichting geven.’ Het co-schap in een ontwikkelingsland kan zorgen voor een attitudeverandering bij de student, aldus Françoise Barten, public health-arts en vice-coördinator van dit co-schap. ‘Je kunt mensen beter maken, maar als iemand terugkeert in een ongezonde omgeving keert de ziekte onherroepelijk terug. Dit beseffen is misschien wel het grootste leerdoel van dit co-schap. Deze houding is evengoed toe te passen bij patiënten in Nederland en het verbeteren van de volksgezondheid hier.’ Momenteel worden contacten gelegd met supervisoren in Indonesië zodat Nijmeegse studenten ook daar coschappen kunnen lopen. ‘We hopen daarmee het aantal co-assistenten dat naar het buitenland gaat te verhogen van tachtig naar honderd per jaar’, aldus Monique Keuter. GM

Wetenschapsdag voor studenten over levensverlenging De Medische Faculteits Vereniging Nijmegen organiseert woensdag 10 januari de Wetenschapsdag. Dit jaar onder de noemer ‘Immortality: the older, the better?’ Studenten en belangstellenden worden plenaire sessies, workshops en presentaties voorgeschoteld, waarin vanuit verschillende invalshoeken en specialismen ingegaan wordt op het thema levensverlenging. ‘Mensen worden steeds ouder; bepaalde ziektes zullen daarmee steeds vaker voorkomen’, aldus MFVN-bestuurslid Dion Eijkenboom, één van de organisatoren van de Wetenschapsdag. ‘Op de Wetenschapsdag presenteren we recent onderzoek, nieuwe inzichten en behandelingen, waarin levensverlenging een rol speelt. We belichten de medisch-wetenschappelijke kant, maar gaan ook in op religieuze en ethische aspecten.’ Sprekers op de Wetenschapsdag zijn onder meer hoogleraar geriatrie prof.dr. Marcel Olde Rikkert en ethicus Carlo Leget, maar ook de studenten zelf. Zij zullen presentaties geven van onderzoek dat zij hebben gedaan. De beste presentatie wordt hierbij beloond met een

13

bedrag van 250 euro. Ook zijn er workshops, onder andere van neuroloog Bas Bloem over onderzoek naar Parkinson. Dagvoorzitter is prof.dr. Pieter de Mulder van medische oncologie. De Wetenschapsdag is in voorgaande jaren een groot succes gebleken, vertelt Eijkenboom. ‘Vorig jaar waren er tussen 250 en 300 studenten en belangstellenden aanwezig. Tweede-, derde- en vierdejaars studenten BMW en Geneeskunde krijgen hier speciaal onderwijsvrij voor. We hopen dat veel co-assistenten tijd kunnen vrij maken. Ook eerstejaars zijn welkom. Voor hen is de Wetenschapsdag interessant, omdat zij, net als tweedejaars, in het curriculum nog niet veel met wetenschap te maken hebben.’ De dag wordt feestelijk afgesloten met een borrel in de Aesculaaf. Voor de volhouders is er ’s avonds feest in jongerencentrum Doornroosje. GM Kaartjes voor de Wetenschapsdag zijn te koop vanaf 11 december, 12.30-13.30 uur, in de hal van het Studiecentrum. Kosten: MFVN-leden 2 euro, niet-leden 3,50 euro.

r a db o de 2 0 - 2 0 0 6

mensen

In Memoriam  

Prof. J. Meuwissen

Alco Flink Na een dienstverband van bijna 41 jaar gaat Alco Flink het UMC St Radboud verlaten. Alco begon zijn loopbaan als elektrotechnicus bij de Technische Dienst. Via het Bouw­ bureau kwam hij uiteindelijk in augustus 1993 bij Staf Info terecht. Alco is een gedreven en enthousiaste collega, die in zijn lange loopbaan betrokken is geweest bij de aanleg van vele systemen op het gebied van hoog- en laagspanning, zusteroproep, datacommunicatievoorzieningen en telefonie. Op 13 december wordt hem van 16.00 18.30 uur een receptie aangeboden in café de Aesculaaf. U bent van harte welkom. Henk Coenen Hoofd CCV, Staf Info

Joep Meuwissen is de grondlegger van de Medische Parasitologie van het huidige UMC St Radboud. Na enige jaren werkzaam te zijn geweest als malariaonderzoeker in Papua Nieuw Guinea, kwam hij in 1962 naar Nijmegen en werd in 1969 de eerste hoogleraar Medische Parasitologie aan deze universiteit. Als gedreven onderzoeker startte hij met minimale middelen de kweek van malariamuggen in de catacomben van het ziekenhuis. Samen met wijlen dr. T. Ponnudurai, was hij begin jaren zeventig als eerste in staat om met gekweekte malariaparasieten in het laboratorium muggen te infecteren. Dit bracht het Radboud wereldfaam en de betreffende stam NF54/3D7 is tot op de huidige dag de beroemdste en meest gebruikte malariaparasiet. Zijn onderzoek richtte zich daarna op het ontwikkelen van een malariavaccin. Eind jaren tachtig was hij tijdelijk hoofd van de afdeling Medische Microbiologie en in 1994 ging hij met emeritaat. Hij overleed op 28 november. Wij gedenken hem met groot respect als onderzoeker en inspirator voor verbetering van de gezondheidstoestand in de derde wereld.   Prof.dr. R. Sauerwein, hoofd Medische Parasitologie

Theo Fest Op 1 januari aanstaande verlaat de heer Theo Fest, medewerker Logistieke Service, na ruim 36 jaar het UMC St Radboud. Hij maakt gebruik van de FPU-regeling. Wij nodigen u uit om dit afscheid met hem te vieren op vrijdag 5 januari van 16.00 - 18.00 uur in de kantine van de prékliniek, Geert Grooteplein Noord 21, interne route vanaf de hoofdingang is 76. Wij hopen u die dag te mogen ontvangen. J. Rutten- van der Snoek Hoofd Magazijnen en Transport

Wim van Dinteren Met ingang van 1 januari 2007 verlaat Wim van Dinteren de Centrale Sterilisatie Afdeling en gaat hij genieten van de FPU. Wim is ruim 33 jaar als medewerker steriele medische hulpmiddelen in het UMC St Radboud werkzaam geweest. In die 33 jaar heeft hij met veel plezier met velen van u samengewerkt. Op donderdag 21 december is er een gezellig samenzijn in de koffiekamer van onze afdeling. U bent vanaf 16.00 uur van harte welkom. Wij wensen Wim veel plezier in de tijd, die voor hem ligt. Diana Wannet Tactisch manager B.E. Centrale SterilisatieMensen

Carla van de G r a a f -W o l t e r s Na een dienstverband van 30 jaar zal Carla van de GraafWolters per 1 januari 2007 het UMC St Radboud verlaten en gaan genieten van haar (pre)pensioen. Carla maakte op 17-jarige leeftijd een start op het Microbiologisch Laboratorium, waarna zij haar carrière voortzette op het Laboratorium Interne Geneeskunde. Na een onderbreking kwam zij in 1986 opnieuw in dienst van het ziekenhuis, waar ze sinds 1990 werkzaam is als analist en kwaliteitsmedewerker op de afdeling Bloedtransfusie en Transplantatie Immunologie (ABTI). Carla’s inzet en betrokkenheid is groot; in 2001 kreeg ze een Radboudpluim om dat te onderstrepen. Ons ARBO- en milieubeleid zou zonder haar niet zover ontwikkeld zijn en er zijn weinig mensen die met zoveel enthousiasme en overtuigingskracht de activiteiten van de ABTI voor het voetlicht kunnen brengen, ongeacht de gelegenheid. Daarbij zullen we op het sociale vlak Carla’s oneindige fantasie, toneeltalent en gevoel voor humor erg gaan missen. Namens de medewerkers van de ABTI wil ik Carla bedanken voor alle kleur die ze op de afdeling bracht. Ter gelegenheid van haar afscheid wordt haar een receptie aangeboden in Huize Heyendael op vrijdag 15 december van 15.00-17.00 uur. U bent van harte welkom. Irma Joosten, Chef de Clinique ABTI

kleine boodschap

UMC-debat in Lux

Gratis niet commerciële advertenties van medewerkers, vrijwilligers en studenten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 511 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail: Voorlichting@ com.umcn.nl. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www. umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU)studentnummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.

Gevraagd: Alle types eekhoorns en bevers voor verzamelaar: beeldjes, lepeltjes, kaarsen, speelgoed, postzegels. Geen knuffeldieren. T 06-17 44 00 31 (‘s avonds) of M.Guillard@cukz. umcn.nl.

Aangeboden: VW Polo bouwjaar 1990, grijs metallic, in prima staat, loopt als een treintje!! c 700, T 06-17 63 00 44, bellen tussen 20.00 - 21.00 uur. Vrijstaande, compleet gemeubileerde Studio te huur, (Malden, 7 km ten zuiden van UMC St Radboud). Inclusief TV- en internetverbinding, exclusief gas. T (024) 388 04 78/ 06 21 70 76 47. Fietsstoeltje (voorop + scherm) c 25,-. Stoeltje (achterop) c 20,-. Mclairen buggy c 30,- in goede staat. T 06-12 42 3 737. Felrode Mountainbike, tussenmaat ( puber, dames of ‘kleine’ heren). Nieuwe crank, goede remmen en derailleur c 80,- T (024) 350 05 80. Brakkestein. Dita dames hockeyschoenen maat 40, als nieuw in originele doos, c 30,-. Scheenbeschermers c 5,-. Hockeystick 400/"36,5" M, c 15,-. T (024) 354 07 22. Mooie, zachte, cognac - kleurige 2,5 sits bank, inclusief 2 kussens. Twee meter lang, 90 cm diep. Ongeveer 3 jaar oud. Vraagprijs c 150,-. T (024) 354 12 24. Huis te huur, 21 jan-20 april 2006, volledig ingericht, maximaal 2 personen, 5 minuten van UMC St Radboud. info: [email protected]. RIH Elite herenfiets, 60cm frame, verende zadelpen, 7 versnellingen, c 500,- (aanschaf oktober 2006, bouwjaar 2005, nieuwe staat). [email protected]. Vanaf 1 april 2007 (1 jaar) gemeubileerd rijtjeshuis (3 slaapkamers). Nabij Radboud, maandelijkse huurprijs nader overeen te komen T 06-14 23 00 83. Vanaf januari 2007 te huur: gerenoveerde, zelfstandige etage in Nijmegen - Oost, 60 m2, c 675,- exclusief per maand, T (024 322 75 07.

Stamcellen vormen de nieuwe medische belofte. Althans, in theorie. Je kweekt deze oercellen, laat ze uitgroeien tot welke willekeurige lichaamscel dan ook om de oude en zieke te vervangen. Pleister op alle aandoeningen en ziekten. Maar kunnen stamcellen dat allemaal waarmaken? Sommige medische ondernemers denken van wel. Zelfs dwarslaesies worden genezen. Allemaal larie van stamcelcowboys en handelaars in valse hoop, zeggen kritische onderzoekers. Het onderzoek staat immers nog in de kinderschoenen. Wat kan het stamcelonderzoek en hoe moeten we dit onderzoek in goede banen leiden? Een debat met Ruurd Torensma, immunoloog aan het Nijmegen Centre for Molecular Life Sciences, Joost Kartman, directeur van de Stamcelbank Nederland, Marcel Kenter, secretaris van de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek en Ton Schattenberg, hematoloog aan het UMC St Radboud. Dinsdag 19 december 2006, aanvang: 20.00 uur / entree: gratis kaarten verkrijgbaar aan de kassa van LUX

stelling van de week Iedere week een nieuwe stelling van de week op www.umcn.nl. Zelf een stelling inbrengen? Stuur dan een e-mail naar: webmaster@ com.umcn.nl.

(SBOE
#VGGFU

4NBBLWPM
WBO
PQCPVX Week 47: Het ‘wildplakken’ van posters en aankondigingen in liften en op deuren, ramen en wanden moet worden gesanctioneerd met een rekening aan de wildplakker voor de verwijderings- en schoonmaakkosten. Eens: 154 (61%) Oneens: 83 (33%) Geen mening: 13 (5%)

,PVE
CVGGFU .FFS
EBO

TPPSUFO
WMFFT
FO
WJT %JWFSTF
TBMBEFT
WMFFT
WJT
WFHFUBSJTDI

8BSN
CVGGFU /V
PPL
NFU
5IBJTF
XPL
FO
)PMMBOETF
HSJMMHFSFDIUFO

(SBOE
EFTTFSU

Week 48: Ranglijsten van ziekenhuizen, zoals van de Consumentenbond of Elsevier, zijn belangrijk voor de beeldvorming, maar hebben weinig invloed op de keuzes van patiënten en verwijzers. Eens: 74 (35%) Oneens: 120 (56%) Geen mening: 19 (9%)

14

3VJNF
LFV[F
BBO
JKT
LPVEF
FO
XBSNF OBHFSFDIUFO

"BOCJFEJOH .BBOEBH
UN
7SJKEBH 4QFDJBMF
BSSBOHFNFOU
QSJK[FO
WPPS
HSPFQFO 3JKLTXFH

.PPL
…

…
XXXEFTDIBOTOM

r per s o n eel a db o de 2 0 - 2 0 0 6 Ingezonden mededeling

UMC Zorgverzekering: v o o r a l s u g ee n z o r g e n w ilt Zorgverzekeringen. Zo tegen het einde van het jaar een veel besproken onderwerp. Maar eigenlijk wil niemand daar mee bezig zijn. U wilt gewoon dat alles goed geregeld is en dat u er geen omkijken naar heeft. Een kwalitatief goed pakket zonder fratsen tegen een niet al te hoge premie en met ruime keuzevrijheid. Wel, dat hebben wij voor u geregeld. Met UMC Zorgverzekering hebben wij onze eigen ‘huisverzekering’, met aantrekkelijke kortingen, speciaal gericht op medewerkers van universitair medische centra.

Onze eigen huisverzekering In 2002 hebben de UMC’s zelf het initiatief genomen voor de oprichting van een collectieve verzekering, toen nog IZA/AZ geheten. Dat biedt ons diverse voordelen. Zo hebben we aantrekkelijke kortingen bedongen en heeft de bestuurscommissie (waarin vakbonden en NFU/UMC’s vertegenwoordigd zijn) een zwaarwegende stem in pakket en premie. Met de naamswijziging naar UMC Zorgverzekering wordt nóg sterker tot uitdrukking gebracht dat het gaat om onze ‘eigen zorgverzekering’, de zorgverzekering voor de universitair medische centra.

het betoog

Kwaliteit en betrouwbaar Natuurlijk vindt u het niet meer dan normaal dat een zorgverzekeraar kwaliteit biedt en betrouwbaar is. Toch komen deze punten bij UMC Zorgverzekering extra sterk naar voren doordat de verzekering specifiek op onze huizen gericht is en onze bestuurscommissie heel nauw bij de verzekering wordt betrokken. De ervaring leert dat UMC Zorgverzekering goede service biedt, korte doorlooptijden heeft en doet wat ze belooft.

namelijk de collectiviteitskorting voor zowel de UMC Zorgverzekering als de UMC Aanvullende verzekering. Nieuw vanaf 1 januari 2007 is dat uw kinderen vanaf 18 jaar een ander aanvullend pakket kunnen kiezen dan u zelf heeft. Het speciale aanmeldformulier voor gezinsleden kunt u vinden op de website www.umczorgverzekering.nl of telefonisch opvragen bij het regiokantoor van UMC Zorgverzekering.

Informatiepakket ligt voor u klaar Degenen die al bij UMC Zorgverzekering verzekerd zijn, hebben de polis voor het nieuwe jaar inmiddels thuis ontvangen. Bent u nog niet bij UMC Zorgverzekering verzekerd dan ontvangt u voor medio december een informatiepakket van UMC Zorgverzekering. Naast algemene informatie over UMC Zorgverzekering, een vergoedingenoverzicht en een aanmeldformulier, bevat dit pakket een premieoverzicht inclusief de kortingen die voor u gelden.

Speciaal voor u: acceptatie zonder tandheelkundige selectie

Keuzevrijheid belangrijk Nog iets wat u zal aanspreken, is de ruime keuzevrijheid die UMC Zorgverzekering biedt. Zo kunt u kiezen uit drie verschillende aanvullende pakketten. Daarnaast bepaalt ú de hoogte van het eigen risico, waardoor u zelf invloed op de hoogte van uw premie heeft. En, heel belangrijk, bij UMC Zorgverzekering kunt u zelf bepalen naar welke zorgverlener u gaat.

Korting op de premie UMC-medewerkers ontvangen bij UMC Zorgverzekering maar liefst twee kortingen: de collectiviteitskorting op zowel de UMC Zorgverzekering als de UMC Aanvullende verzekering én nog een extra korting op de UMC Aanvullende verzekering. Inclusief de UMC-collectiviteitskorting is de premie voor de UMC Zorgverzekering (de wettelijke basisverzekering) voor 2007 vastgesteld op € 1.070,16 per medewerker. De premie wordt ingehouden via uw salaris, u heeft hier verder geen omkijken meer naar.

De aanvullende verzekeringen UMC Budget en UMC Accent kunt u direct afsluiten. Voor de aanvullende verzekering UMC Plus geldt normaal gesproken vanaf 18 jaar een tandheelkundige selectie. Wanneer u zich echter binnen twee maanden na indiensttreding aanmeldt, geldt er ook voor UMC Plus geen tandheelkundige selectie. Daarnaast komt UMC Zorgverzekering nu met een eenmalig aanbod: als u zich vóór 1 januari 2007 aanmeldt bij UMC Zorgverzekering, is er geen sprake van een tandheelkundige selectie. U wordt zonder meer geaccepteerd.

Meer weten? Kijk op www.umczorgverzekering.nl voor meer informatie over UMC Zorgverzekering en het nieuwe pakket voor 2007. Ook P&O kan u uitgebreid informeren en uiteraard kunt u uw vragen ook stellen aan de medewerkers Infoteam van het regiokantoor in Velp: (026) 369 92 18.

In Memoriam

Wilma Peters In de nacht en ochtend van de 22 op 23 november j.l. bereikte ons het bericht dat Wilma Peters door een noodlottig auto-ongeluk om het leven was gekomen. Wilma – onze Wilma – was op 14 mei j.l. nog maar net 38 jaar geworden. Vanaf 1989, eerst als stagiaire later als HLO-analiste, was ze zeventien jaar lang - bijna ononderbroken - aan onze afdeling verbonden. Wilma verleende met grote zelfstandigheid steun aan vele NWO en NKB-KWFonderzoeksprojecten en deed dat met enorme kundigheid en toewijding met en vóór promovendi, post-docs en studenten. Ze had op onze afdeling een heel eigen spilfunctie, ze toonde steeds een uitzonderlijk goed wetenschappelijk inzicht en droeg zorg voor theorie en logistiek van moleculair biologisch onderzoek. Ook voor minder werkgerelateerde zaken was ze ons middelpunt, want Wilma was sociaal sterk begaafd. Vrijwel altijd nam zij als eerste het initiatief om vanuit de vakgroep blijken van medeleven of felicitaties aan anderen over te brengen. Zelf had ze bepaald niet altijd een zorgeloos privéleven, waardoor ze soms onbedoeld wel eens een wissel moest trekken op het inlevingsvermogen van naaste collega’s. Door haar diepliggende liefde voor mens en dier (m.n. paard en kat), haar enorme collegialiteit en haar warme persoonlijkheid bleef ze voortdurend een steun en toeverlaat voor onze vakgroep. Wij moeten haar nu dus vroeg – veel te vroeg – missen, maar meer nog geldt dit voor haar ouders, haar familie en haar vrienden. Met name wensen wij hen daarom alle sterkte toe om dit grote plotselinge verlies te kunnen dragen. Wilma blijft bij ons in herinnering.

Ook gezinsleden profiteren mee Ook uw gezinsleden kunt u bij UMC Zorgverzekering meeverzekeren. En ook zij profiteren mee met een van de kortingen,

ethiek

Bé Wieringa, namens alle leden van de afdeling Celbiologie NCMLS UMC StRadboud

tonen als de fatsoensrakkerij van Voetbal Internatio­ nal. Wanneer de vos de passie preekt, boer pas op je kippen! Dat geldt vaak bij voetbal en de politiek wanneer men­ sen plotseling grote morele idealen verkondigen. Over twee dagen is het de VN-dag van de mensenrechten en dan krijgen die morele idealen overigens terecht aan­

Kerstsurprises Het laatste onderwerp in het laatste verkiezings­ debat ging over normen en waarden. Een ongemak­ kelijk gesprek. De laatdunkende toon van enkele jaren geleden bleef echter achterwege. Had Wesley Sneijder zijn misstap nu maar een week eerder gedaan. Dan hadden de lijsttrekkers het wel gewe­ ten! De terechte verontwaardiging over Sneijders ontoelaatbare gedrag leek in de afgelopen weken hinderlijk gepaard te gaan met valse ondertonen. Want in de voetballerij staat ook de ethiek in het teken van de business en de concurrentie. Misschien overweegt Wesley wel tijdens de winterstop een overstap naar het buitenland. Een klein zetje is dan nooit weg, nietwaar? Het koorknapengedrag van Sneijders werkgever leek even vol van valse onder­

dacht. Maar heeft die aandacht ook consequenties voor het beleid in de zorg? Is tussen Sinterklaas en Kerst nog een surprise te verwachten? In de zorg hebben we te maken met het recht op pas­ sende zorg als de uitdrukking van mensenrechten. Bin­ nen het nieuwe zorgstelsel is dat recht niet meer gegarandeerd. Onverzekerden, illegale asielzoekers en anderen, kunnen verstoken blijven van vergoeding van

15

de gemaakte kosten. Zelf zijn zij meestal niet bemiddeld genoeg om de rekening van het ziekenhuis te voldoen. Dat is voor alle betrokkenen een vervelende zaak. Wie is verantwoordelijk? Overheid, zorgverzekeraars en zorgverleners spelen elkaar in deze kwestie de bal toe. Ethisch geldt de zorgplicht wanneer iemand zich op de Spoedeisende Hulp meldt met een hulpvraag. De zorg­ verlener heeft daarmee de Zwarte Piet. Het ziekenhuis speelt vervolgens voor Kerstman wanneer de hulp is verleend. Wat moeten overheid en verzekeraar hiermee? Ondanks mooie missies en ronkende politieke slogans over dienstbaarheid en het menselijke gezicht, wordt deze problematiek door de verschillende partijen al meer dan een jaar rondgeschoven. Maar het is nog niet te laat voor een akkoord. Er zijn nog twee weken te gaan tot de kerst. Wanneer de idealen van de mensenrechten samenvloeien met de viering van de geboorte van het kind voor wie geen plaats was in herberg of gasthuis, ontstaat een krachtige energie voor nieuw beleid. Laten we daarmee alsnog gaan onderhandelen over (letter­ lijk!) de ver-goed-ing van onverzekerden in 2007. Mensen­rechten, denk eraan! Evert van Leeuwen

a r c t u eel a db o de 2 0 - 2 0 0 6

‘Sneldiagnostiek longkanker kan heel bedreigend zijn’ Voor oudere patiënten is de sneldiagnostiek longkanker dikwijls beangstigend. Daarom wil het UMC Groningen de snelheid meer afstemmen op wat de patiënt emotioneel aankan. In Nijmegen is de ervaring anders: ‘Slechts een handvol patiënten ziet van de sneldiagnostiek af en kiest voor een poli­klinisch traject van zo’n twee weken.’ R ie t je v a n V lie t

gestart worden door longarts i.o. Pepijn Brocken en klinisch psycholoog dr. Judith Prins. Groen noemt echter nog een bezwaar tegen de ééndagsdiagnostiek. In de praktijk blijkt het moeilijk realiseerbaar om de patiënt binnen één dag al een definitieve uitslag mee te geven. Dat lukt slechts voor 60 procent van de gevallen, weet de Groningse hoogleraar. Dat heeft niet zozeer te maken met de technologieën, als wel met de vele testjes die moeten worden afgenomen. ‘Vaak is er sprake van co-morbiditeit. De patiënt heeft ook suikerziekte of ook COPD. Dan is multidisciplinair overleg nodig, maar dat is moeilijk op dezelfde dag nog te organiseren.’

Zorgpad

Stel dat we alle patiënten bij wie we longkanker vermoeden, in aanmerking laten komen voor ééndagsdiagnostiek. Snelle yuppen of oude mensen, het maakt niet uit. Zakelijk gezien zou dit de beste service zijn die patiënten zich kunnen wensen. Het is goedkoop omdat de doorlooptijd van de patiënt minimaal is. Omdat sprake is van één zorgpad voor iedereen, is de logistiek makkelijk te organiseren. Bovendien zouden de meeste patiënten door de snelle bediening tevreden naar huis kunnen gaan.

Dr. Erik van der Heijden, oncologisch longarts van het UMC St Radboud

Foto: Jan van Teeffelen

‘Deze utopie sluit niet aan bij de werkelijkheid’, zegt Harry Groen, hoogleraar longoncologie aan het UMC Groningen. Dit UMC heroverweegt sneldiagnostiek bij longkanker, kopte Mednet Magazine vorige maand. ‘Die kop is wel wat kort door de bocht’, reageert Groen op dit artikel. ‘Het is ons vooral te doen om de ééndagsdiagnostiek. We willen juist meer flexibiliteit in het zorgtraject. De diagnostiek moet wel snel, maar lang niet alle patiënten willen of kunnen binnen één dag alle onderzoeken ondergaan om aan het einde van de middag de uitslag te horen.’ Groen baseert zich op een tevredenheidsonderzoek onder zijn patiënten. Daaruit bleek dat ongeveer twee derde de voorkeur geeft aan een diagnostiek verspreid over twee weken. ‘Het zijn dikwijls oudere mensen, die meer tijd nodig hebben om de boze tijding te verwerken. Zij hoeven de uitslag niet per se in één dag te weten. Het gaat te snel en is veel te emotioneel voor ze.’

Van der Heijden kent deze percentages: het zijn immers Nijmeegse cijfers. Toch ziet hij geen aanleiding om de sneldiagnostiek te spreiden over een of twee weken. ‘Ook al kunnen we geen definitieve diagnose geven, we hebben aan het einde van de tweedaagse wel een goed beeld. Het plan van aanpak is dan grotendeels bekend. We kunnen patiënten al veel rust geven door te

‘Sneldiagnostiek staat of valt met de manier waarop je het organiseer t .’

vertellen welke aanvullende onderzoeken wellicht nodig zijn. Of welke behandelopties er zijn.’ Het multidisciplinaire overleg met de specialisten die bij de diagnostiek betrokken zijn, staat in Nijmegen standaard ingepland. ‘Sneldiagnostiek staat of valt met de manier waarop je het organiseert. Het vraagt veel inzet van alle betrokkenen afdelingen, maar het is te doen.’ Juist omdat de Nijmeegse sneldiagnostiek zowel patiënten als medewerkers tot tevredenheid stemt, zal men hier de koers niet wijzigen. Sterker zelfs, oppert Van der Heijden: ‘Ik vermoed dat de kwaliteit van de diagnostiek juist verbetert als alle uitslagen direct bekend zijn en meteen met de specialisten besproken worden. Daarom alleen al moeten we proberen het diagnostisch programma zo kort mogelijk te houden.’

Tweedaagse Dr. Erik van der Heijden, oncologisch longarts van het UMC St Radboud, herkent dit beeld niet. Toegegeven, in Nijmegen is de ééndagsdiagnostiek inmiddels vervangen door een tweedaagse, maar dat besluit is voornamelijk genomen om geen twee maar vier patiënten per week snel te kunnen diagnosticeren. De komst van de nieuwe PET-CT-scan heeft dit besluit versneld. ‘Wij proberen zoveel mogelijk mensen in sneldiagnostiek te onderzoeken. Vooraf leggen we huisarts en patiënt uit dat zoiets fysiek en psychisch nogal belastend kan zijn en het alternatief een gewoon polikliniekbezoek is waarbij patiënten meerdere keren terug moeten komen. De patiënt beslist.’ Van de tweehonderd patiënten die Van der Heijden per jaar ziet, zijn er slechts enkelen die de sneldiagnostiek niet zien zitten. Een Nijmeegs tevredenheidsonderzoek (1999) onder patiënten tot 83 jaar wees bovendien uit dat ze erg tevreden waren. ‘Een belangrijke rol speelt de oncologisch verpleegkundige die ze op beide dagen continu begeleidt. Dergelijke zorg stelt ze erg op hun gemak.’ Naar de emotionele stress bij patiënten zal binnenkort een onderzoek

16

Harry Groen, hoogleraar longoncologie UMC Groningen Het UMC Groningen wil daar meer variatie in aanbrengen en de sneldiagnostiek afstemmen op de wensen van de patiënt. ‘Het is de kunst om voor iedere patiënt het juiste zorgpad te kiezen’, aldus Groen. ‘Dus niet meer alle patiënten met indicatie voor longkanker per definitie voor de ééndagsdiagnostiek in aanmerking laten komen, maar differentiëren. Een diagnostiek die één of twee weken duurt, is nog altijd zeer snel.’ n