OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK LEERAFDELING SCHEPT COMPETENTIEGERICHTE STAGEOMGEVING
KENNISCENTRUM VOOR LEREN IN DE PRAKTIJK IN DE SECTOREN GEZONDHEIDSZORG, WELZIJN, SPORT EN DIENSTVERLENING
HET WERKTERREIN: LEREN IN DE PRAKTIJK
DE LEERAFDELING: EEN NIEUW STAGECONCEPT
De OVDB is het kenniscentrum voor leren in de praktijk
De OVDB is initiator van - en deelnemer aan -
Een leerafdeling is een nieuw concept van stage lopen. Het
Een leerafdeling heeft alle ingrediënten in zich om het op-
in de sectoren Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienst-
regionale samenwerkingsverbanden die een platform-
is volledig gericht op verbetering van de aansluiting tussen
leiden van aankomende beroepskrachten leuker en beter
verlening. Zij is actief voor ruim 27.000 leerbedrijven en
functie vervullen.
onderwijs en beroepspraktijk. Het concept komt tegemoet
te maken. Dit blijkt uit een grootschalig pilotproject dat de
aan de nieuwste principes van competentiegericht leren,
OVDB in 2004 heeft uitgevoerd met vijf samenwerkings-
meer dan 130.000 leerlingen. Kortom, als spil in de beroepspraktijk, draagt de OVDB bij
en geeft opleiden voor het eerst een centrale plek binnen
verbanden tussen ziekenhuizen en scholen. De door ons
De OVDB erkent en registreert leerbedrijven, stelt kwalifi-
aan de versterking van de bekwaamheid van aankomende,
instellingen (leerbedrijven).
opgedane kennis willen wij nu graag delen met instellingen
caties op binnen haar sectoren en signaleert landelijke en
beginnende en ervaren beroepsbeoefenaren.
regionale trends op de arbeidsmarkt.
en scholen die ook op zoek zijn naar een nieuwe werkwijze Met een leerafdeling ontstaan er, op structurele basis,
in het middelbaar beroepsonderwijs.
kwalitatief hoogwaardige stageplaatsen. Hierdoor krijgen instellingen een beter inzicht op het toekomstig personeels-
Deze brochure bevat verder: een stappenplan voor de opzet
aanbod in hun sector en kunnen zij op de langere termijn
van een leerafdeling, een projectplan, een investeringsover-
beter in hun eigen personeelsbehoefte voorzien.
zicht, de randvoorwaarden en enkele ervaringen van de pilot-leerafdelingen.
Een leerafdeling is uniek omdat het een stagevorm is waarbij meerdere deelnemers tegelijk op een stageplaats hun beroepspraktijkvorming (BPV) doorlopen. Niet langer biedt een instelling louter plek aan één of twee stagiaires per afdeling. Want op een leerafdeling leren en werken gemiddeld tien leerlingen die al na enige weken zelfstandig functioneren en inzetbaar zijn voor dagelijkse werkzaamheden.
2
3
BETERE AANSLUITING VAN
SAMENWERKING TUSSEN
ONDERWIJS OP ARBEIDSMARKT
INSTELLING EN SCHOOL
Het middelbaar beroepsonderwijs vernieuwt!
Een leerafdeling is een samenwerkingsverband tus-
Het huidige beleid is volledig gericht op een betere
sen een school en een instelling. De primaire ver-
aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt.
antwoordelijkheid voor het opleiden en diplomeren
En leren in de beroepspraktijk staat hierbij meer dan
van de deelnemers van een leerafdeling ligt bij de
ooit in de belangstelling. Dat verdient een intensi-
regionale opleidingscentra (roc’s). De instellingen
vering van de samenwerking tussen instellingen en
hebben bij de opstart een faciliterende rol en in
scholen.
de operationele fase een begeleidende rol. Door nauwe samenwerking met praktijkinstellingen kunnen
De noodzaak een nieuwe weg in te slaan voor de
scholen vernieuwende en aansprekende opleidings-
beroepspraktijkvorming (BPV) wordt ingegeven door
trajecten uitstippelen.
bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen. Zo is de instroom van deelnemers in opleidingen voor de
Het starten van een leerafdeling heeft een positieve
sectoren Gezondheidszorg, Welzijn, Sport en Dienst-
uitwerking op de instelling, de deelnemer én de
verlening de afgelopen jaren flink toegenomen.
school. Zo heeft de instelling een grotere invloed op
Naast vele voordelen heeft dit ook een knelpunt
de opleidingsinhoud, waardoor het kennisniveau van
opgeleverd: instellingen kunnen vaak niet voorzien in
de eigen medewerkers stijgt. De school krijgt op
de grotere vraag naar stage- en opleidingsplekken.
haar beurt beter inzicht in de dagelijkse beroeps-
Hetgeen een gevaar betekent voor de toekomstige
praktijk met het wekelijkse bezoek van een roc
personeelsvoorziening in de genoemde sectoren.
docent aan het leerbedrijf.
Helemaal nu de verwachting is dat er op de lange termijn opnieuw personeelstekorten zullen ontstaan.
Door uitbreiding van de praktijkkennis stijgt ook het
Belangrijkste oorzaken: lagere instroom van leerlingen
onderwijsniveau op de deelnemende scholen.
bij aantrekkende economie, demografische factoren Kortom, een leerafdeling leidt tot optimale kennis-
als vergrijzing en een terugtredende overheid.
deling tussen theorie en praktijk. Het middelbaar beroepsonderwijs speelt al op deze ontwikkelingen in door de invoering van competentiegericht onderwijs. En één van de manieren om de ontwikkeling van competenties te realiseren is het onderwijs zo dicht mogelijk op de werkvloer brengen. De kloof tussen school en praktijk wordt immers kleiner als leerlingen meer praktische vaardigheden opdoen. Een leerafdeling is een goede stap in de richting
HET LEERINNOVATIECENTRUM IN HET MÁXIMA MEDISCH CENTRUM:
van aantrekkelijk en aansprekend beroepsonderwijs.
In Veldhoven werken het ROC Eindhoven en het Máxima Medisch Centrum (MMC) samen met een leerafdeling. Het initiatief
Maar dat niet alleen. Veel instellingen beseffen ook
voor deze samenwerking kwam zowel vanuit het ziekenhuis (afdeling opleiding & zorgmanagement) als vanuit het roc.
dat zij een bijdrage moeten leveren aan voldoende en kwalitatief goede stageplaatsen, om zo in hun
“De adjunct-directeur van het roc en de manager opleiding van het MMC hebben in het najaar van 2003 gesproken over het
(toekomstige) personeelsbehoefte te kunnen blijven
opzetten van een LeerInnovatieCentrum op de locatie Veldhoven. De afdeling neurologie was wegens omstandigheden half
voorzien.
gesloten. Het zorgmanagement wilde die afdeling graag weer volledig openen en zag een mogelijkheid om dat te realiseren door het opzetten van een leerafdeling. Het betekende een toename van het aantal stageplaatsen. Ook wilde het ziekenhuis de banden met het roc graag aantrekken, kunnen meedenken in hun onderwijsbeleid om zo de kloof tussen theorie en praktijk te dichten”. Cis Lijten, zorgroepmanager van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven) over het opzetten van het LeerInnovatieCentrum.
4
5
DE PILOT
VIJF SUCCESVOLLE
In december 2003 gaf de werkgroep ‘Opleidings-
LEERAFDELINGEN
projecten in ziekenhuizen’ van de Sectorfondsen Zorg en Welzijn (SFZW) de OVDB de opdracht om
Vier ziekenhuizen op vijf locaties gingen u in 2004
op korte termijn stageplaatsen te creëren voor
voor met het opzetten van een pilot-leerafdeling.
MBO-BOL-VP-deelnemers. In maart 2004 heeft de
De volgende samenwerkingsverbanden hebben met
OVDB geïnventariseerd welke lopende initiatieven
financiële ondersteuning van de OVDB succesvolle
er waren op het gebied van leerafdelingen in
leerafdelingen opgeleverd:
ziekenhuizen. Er bleken zeven samenwerkingverbanden tussen een ziekenhuis en school bekend.
WERKPLAATS (DEVENTER) een samenwerking tussen het Deventer Ziekenhuis en het ROC
Met de initiatiefnemers van deze projecten is door
Aventus College.
de OVDB gesproken over eventuele subsidiëring. Aan de gesprekken lagen de projectbeschrijving
DOELSTELLING: opzetten van kwalitatief goede
en voorwaarden voor subsidiëring ten grondslag.
leeromgeving
Met de instellingen werd expliciet gesproken over
AFDELING: algemene chirurgie, 24 bedden
de achtergrond van het project. Welke redenen
STUDENTEN: 9 vierdejaars BOL-verpleegkunde
hebben school en ziekenhuis om een leerafdeling te starten? Hoe kan een leerafdeling op effectieve
LEERINNOVATIECENTRUM (VELDHOVEN)
wijze worden opgestart? En wat levert het de
een samenwerking tussen het Máxima Medisch
samenwerkende partijen op? Op grond van toetsing
Centrum en het ROC Eindhoven.
van de aanwezige (of ingediende) projectplannen, is de OVDB gestart met ondersteuning van vijf leer-
DOELSTELLING: meer handen aan het bed,
afdelingen in vier ziekenhuizen.
competentiegerichte leeromgeving AFDELING: neurologie, 32 bedden waarvan 12 onbenut
Wegens succes van de pilot zal de OVDB in 2005
STUDENTEN: 15 vierdejaars BOL-verpleegkunde
wederom instellingen assisteren bij de opstart van een leerafdeling. Zo maakt de OVDB de opgedane
LEERWERKPLAATSEN HAGAZIEKENHUIS
kennis graag toegankelijk voor alle geïnteresseerde
(DEN HAAG) een samenwerking van de locaties
instellingen binnen de sectoren Gezondheidszorg,
JKZ-RKZ en Leyenburg met het Mondriaan College.
Welzijn, Sport en Dienstverlening. Alle projectplannen, evaluatie- en intervisieverslagen, informatiebrochures
DOELSTELLING: oplossing regionale stageproblematiek
en onderwijsmiddelen van de pilot-leerafdelingen
AFDELING: JKZ-RKZ: chirurgie, 8 bedden
zijn dan ook te vinden op de website van de OVDB.
STUDENTEN: 10 derdejaars BOL-verpleegkunde
Tevens verzorgen we trainingen die speciaal ontwik-
AFDELING: Leyenburg: orthopedie/urologie, 8 bedden
keld zijn voor werkbegeleiders van leerafdelingen.
STUDENTEN: 8 derdejaars verpleegkunde
Met deze brochure willen we het inrichten van leer-
LEERPLAATS (STADSKANAAL) een samenwerking
afdelingen breder bekend maken in het werkveld,
tussen Refaja Ziekenhuis en het Drenthe College.
zodat ook andere instellingen hier hun voordeel mee kunnen doen.
DOELSTELLING: oplossing regionale stageproblematiek
en opzetten van kwalitatief goede leeromgeving AFDELING: chirurgie/urologie, 18 bedden STUDENTEN: 11 vierdejaars BOL-verpleegkunde
6
7
EEN LEERAFDELING IN DE PRAKTIJK
DOELSTELLINGEN EN EFFECTEN
Een leerafdeling is een alternatieve stagevorm waarbij
De belangrijkste algemene kenmerken van een leerafdeling zijn:
Een leerafdeling kan alleen effectief opereren als er duidelijke
Andere genoemde neveneffecten/voordelen:
meerdere deelnemers tegelijk op een stageplaats hun
• aantal deelnemers: 8 tot 15 binnen één afdeling,
doelstellingen worden geformuleerd. De basisdoelstellingen
• studenten geven frisse (nieuwe) kijk op eigen
beroepspraktijkvorming (BPV) doorlopen. De stagiaires zijn verantwoordelijk voor hun eigen leerproces tot zelfstandig beroepsbeoefenaar en worden in teamverband ‘coachend’ begeleid. De leerafdeling vormt een integraal onderdeel van één afdeling, unit of team in uw instelling. De coaching van de deelnemers gebeurt door alle vaste medewerkers en natuurlijk door een docent van het roc die regelmatig aanwezig is op de werkplek.
unit of team; • hoofddoel: zorgverlening én opleiden (dat doe je er niet even naast); • vormgeven van de begeleiding in samenspraak met instelling en school; • begeleiding en intervisie op werkplek door docent van roc (vaste momenten); • teamleden van leerbedrijf in rol van werkbegeleider (de één-op-één-relatie tussen werkbegeleider en
Voor een stageomgeving, die volledig toegespitst is op de eisen en wensen van een leerbedrijf, is samenwerking tussen leerbedrijf en school noodzakelijk. Een leerafdeling is maatwerk en kent vele verschijningsvormen en namen (van ‘Leerwerkplaats’ tot ‘LeerInnovatieCentrum’).
8
voor een leerafdeling zijn:
werkzaamheden;
• creëren van extra opleidingsruimte voor leerlingen;
• laagdrempelige kennisoverdracht aan zittend personeel;
• opzetten van een proeftuin voor innovatie van opleiden;
• gezamenlijk opleiden motiveert het vaste team;
• verbeteren van de integratie tussen theorie en praktijk;
• meer handen of tijd per cliënt;
• opzetten van een expertafdeling op het gebied van
• inwerkperiode voor toekomstige medewerkers na
studentbegeleiding;
opleiding niet meer nodig.
• verhogen van de productie door uitbreiding onbenutte capaciteit; • verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening.
deelnemer wordt losgelaten); • leren in teamverband vanuit de principes van
Naast de positieve effecten die voortvloeien uit de
“De studenten draaien werkelijk mee in een reële werksituatie.
genoemde doestellingen biedt een leerafdeling ook een
We kregen extra handen aan het bed waardoor we enkele
meerwaarde voor de teamleden van het leerbedrijf. Aan de
ongebruikte bedden weer konden benutten. De leerafdeling
reguliere patiënten en/of cliëntenzorg wordt immers een
levert een bijdrage aan het verbeteren van de kwaliteit van
extra dimensie toegevoegd met de studentbegeleiding.
de dienstverlening. De meerproductie op het gebied van
Een leerafdeling levert meer en betere stageplaatsen op
Deze wordt door de pilot-leerbedrijven ervaren als een
zorg en opleiden vormt de aanleiding maar is en mag niet
en dicht de kloof tussen theorie en praktijk. Het leerbedrijf
positief neveneffect van de leerafdeling, omdat het werk
als hoofddoel worden gezien”. Cis Lijten, zorgroepmanager
haalt de school in huis.
van de vaste medewerkers hierdoor afwisselender wordt.
van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven).
competentiegericht leren; • takenpakket deelnemers: toewerken naar zelfstandig functioneren met bijhorende verantwoordelijkheden.
9
DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN NAAR EEN LEERAFDELING OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDEHET STAPPENPLAN 1-3 LING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! Hoe realiseert uw instelling een leerafdeling? Waar moet allemaal aan gedacht worden? En welke valkuilen zijn er? Bij het
volgen van de vijf leerafdelingen die eind 2004 van start zijn gegaan, zijn we de nodige zaken tegengekomen die u kunnen helpen bij het opzetten van een leerafdeling in uw instelling of regio. Als handvat bieden wij u het volgende stappenplan:
1 INITIATIEF
1 2 3
Iemand moet de eerste stap zetten. Het plan om
KADER EN RANDVOORWAARDEN
een intensieve samenwerking tussen zorginstelling en roc vorm te geven moet worden omgezet in
Bij het opzetten van een leerafdeling is het raadzaam een duidelijk kader te stellen waarbinnen doelstelling en taken helder
daden. Door gesprekken te voeren binnen uw eigen
worden geformuleerd. Een dergelijk kader met randvoorwaarden kan er als volgt uitzien:
instelling en het roc waarmee u samenwerkt, kunt u
• Een leerafdeling is een natuurlijke nabootsing van de latere werkplek.
al snel peilen of er animo is voor het opstarten van
• Afdeling, unit of team, waarbinnen de leerafdeling wordt ingericht, heeft voldoende personeel. Het project mag niet
een leerafdeling. Is het enthousiasme matig, probeer
voorzien in een personeelstekort.
dan te achterhalen waardoor dat komt. Het vroeg-
• De leerafdeling wordt ingericht op een afdeling met voldoende patiënten en/of cliënten.
tijdig wegnemen van belemmeringen leidt meestal
• Er is een overdracht-, annex scholings- en begeleidingsruimte beschikbaar.
tot meer succes in een latere fase!
• De leerafdeling valt binnen de bestaande organisatie van een afdeling, unit of team. Het mag niet leiden tot een vermindering of uitbreiding van de bestaande formatie. Het implementeren kan mogelijk wel een positief effect hebben op de productie. • Om een leerafdeling rendabel te laten draaien moet deze minimaal de dag- en avonddiensten van maandag t/m vrijdag open zijn.
2 DOELSTELLINGEN EN RANDVOORWAARDEN
• Hiervoor zijn in totaal 10 stagiaires nodig.
Wellicht heeft u al in uw hoofd waarom het goed
• De samenwerkende onderwijsinstelling garandeert voldoende studenten.
zou zijn om een leerafdeling binnen uw instelling
• De eindverantwoordelijkheid voor het leerproces van de stagiaire ligt bij de praktijkdocent van de afdeling. Deze is tevens
in het leven te roepen. Toch is het raadzaam om
coach voor de werkbegeleiders van de leerafdeling.
die plannen ook op papier te zetten. Formuleer
• De eindverantwoordelijkheid voor de zorg- en/of dienstverlening ligt bij de begeleidende medewerker (de werkbegeleider).
samen met de relevante partners de doelstellingen
• De continuïteit en kwaliteit van zorg- en/of dienstverlening is gewaarborgd.
die u met het inrichten van een leerafdeling wilt
• De stageduur op de leerafdeling dient 20 weken te zijn, in verband met het leerrendement.
bereiken. Zie voor de algemene doelstellingen
• Het theoretische onderwijs wordt in principe binnen de instelling verzorgd.
van een leerafdeling pagina 9 van deze brochure:
• Er zijn in het leerbedrijf opleidingsfaciliteiten aanwezig zoals whiteboard en PC’s.
‘Doelstellingen en effecten’. De randvoorwaarden
• De studenten gaan in onderling overleg met vakantie.
leest u op de volgende pagina.
• De deelkwalificaties die praktisch behaald moeten worden op de leerafdeling zijn theoretisch afgesloten. [specificeer deze
3 COMMITMENT VAN ORGANISATIES
Als de plannen voor uw afdeling eenmaal zijn
gemaakt, is het zaak dat u ook op het niveau van het management zorgt voor enthousiasme en
betrokkenheid. Dat kunt u bereiken door het MT vroegtijdig te informeren over de plannen, de
kwalificaties!] • De volgende leermogelijkheden zijn aanwezig, afhankelijk van de voortgang van het leerproces en bezetting op de leerafdeling: [hier in vullen: type werkzaamheden, zoals artsenspreekuur of meelopen op kinderafdeling etc.]. • De werkbegeleiders die geïnteresseerd zijn in werken op de leerafdeling volgen de training: 'Coachingsvaardigheden en groepsdynamica voor werkbegeleiders'. Bovenstaande randvoorwaarden stonden aan de basis van de twee leerafdelingen in het Hagaziekenhuis, locaties JKZ-RKZ en Leijenburg te Den Haag.
doelstellingen, het leervermogen van de afdeling en vooral de te behalen resultaten op financieel gebied. Benoem zowel de opbrengsten als de
inspanningen die geleverd moeten worden, zodat 10
iedereen precies weet waar hij of zij ‘ja’ tegen zegt.
11
DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN HET STAPPENPLAN 4-5 OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK!
HET PROJECTPLAN Het projectplan voor het opzetten van een leerafdeling bevat de aanpak, de uitgangspunten en de doelstellingen die worden onderschreven door de samenwerkende partijen. De volgende informatie werd opgenomen in het
4
5
4 PROJECTPLAN (TOT KICK-OFF) EN BEGROTING
5 IN KAART BRENGEN VAN AANTAL FTE’S
Is het groene licht eenmaal gegeven dan kunnen de
IN VOORBEREIDINGSFASE
plannen geconcretiseerd worden. Hoe gaat u het
Speciale aandacht moet u in deze fase besteden
aanpakken? Wat gaat het realiseren van de plannen
aan de bemensing van het project. Wie speelt
precies kosten? Wie zijn erbij betrokken? Moet er
welke rol? Op welk deel van de beschikbare tijd legt
geschoold worden? En welke faciliteiten zijn nood-
u beslag? Alleen in de opstartfase, of structureel?
zakelijk? Het is goed om alle beslissingen en ant-
Onderzoek welke mensen binnen uw instelling
woorden nu bij elkaar te brengen in het projectplan.
(deels) vrijgemaakt kunnen worden om de leer-
Maak een realistische planning die gehaald kan
afdeling goed op poten te zetten.
worden en zorg dat alle betrokkenen zich verbonden
voelen met het plan. Een voorbeeld van een projectplan is te lezen op deze pagina.
De stuurgroep bestond uit drie personen:
projectplan dat door de pilot-leerbedrijven is gebruikt:
• manager opleidingsinstituut Deventer Ziekenhuis, 1 Uitgangspunten voor het opzetten van een leerafdeling
4 Projectactiviteiten:
Voor het opzetten van de leerafdeling in het Deventer
(vanuit visie op leren, opleidingsbeleid, welk probleem
• projectkaders en -afbakening
Ziekenhuis werd een projectgroep en een stuurgroep
• clustermanager Deventer Ziekenhuis (leerbedrijf)
wordt opgelost):
• selectie van afdeling voor leerafdeling
samengesteld. De stuurgroep was opdrachtgever van de
• afdelingsmanager Gezondheidszorg van
• begeleidingsconcept inrichten: rollen, taken,
projectgroep en tevens eindverantwoordelijk.
• initiatiefnemers vanuit leerbedrijf en roc • commitment van betrokken organisaties (operationeel en strategisch)
begeleiding van leerlingen:
De samenstelling van de projectgroep was als volgt:
In een samenwerkingsovereenkomst tussen ROC Aventus
• operationeel manager van de verpleegafdeling (leerbedrijf)
College en het Deventer Ziekenhuis zijn afspraken gemaakt
• scholing werkbegeleiders
• zorgcoördinator van de verpleegafdeling (leerbedrijf)
over de inspanningen die elk persoon levert ten aanzien
• inrichting (leer-)faciliteiten
• docent/BPV-coach ROC Aventus College sector (school)
van het project. Daarnaast zijn in het projectplan de taken
• docent/BPV-coach ROC Aventus College sector (school)
en verantwoordelijkheden beschreven van de betrokken
• opleidingsfunctionaris en projectleider (leerbedrijf)
functionarissen.
• doelgroep leerafdeling (mbo niveau 1 t/m 4, sectoren Zorg, Welzijn, Dienstverlening of Sport)
ROC Aventus College (school)
verantwoordelijkheden • vaststellen van kaders en eisen voor leerlingen: speelruimte en zelfverantwoordelijkheid
2 Doelstellingen en resultaten project voor leren en
voorzitter (leerbedrijf)
5 Planning, gericht op kick off van de leerafdeling
• kwantitatief (aantal extra BPV-plaatsen) • kwalitatief (begeleidingsmodel, opleidingsbeleid)
6 PR-activiteiten
3 Projectorganisatie:
7 Begroting voor investeringen voor de opzet van
• projectinrichting met stuurgroep (inclusief OVDB-consulent) en werkgroep(en) • betrokken partijen in project met rollen, taken en
de leerafdeling, met bijvoorbeeld: • projectleiding • stuurgroep
verantwoordelijkheden van projectleider, praktijk-
• projectgroep/werkgroepen
opleiding, afdelingshoofd, docent roc
• praktijkopleiding, (onderwijskundige) ondersteuning • ontwikkeling/uitvoering scholing werkbegeleiders • opleidingsfaciliteiten/materiële kosten
12
13
DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN HET STAPPENPLAN 6-9 OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! 6 AFDELING SELECTEREN
6
7
8
9
7 BEGELEIDINGSCONCEPT INRICHTEN:
8 KADERS EN EISEN VOOR DEELNEMERS:
9 FACILITEITEN IN INSTELLING
Binnen welke afdeling van uw instelling creëert u
ROLLEN, TAKEN, VERANTWOORDELIJKHEDEN
SPEELRUIMTE EN VERANTWOORDELIJKHEID
Naast enthousiasme en commitment zult u ook een
ruimte om leren in de beroepspraktijk voor de volle
Het succes van leren in de praktijk wordt voor een
Net zo belangrijk als de samenwerkingsafspraken zijn
aantal fysieke faciliteiten in uw instelling moeten
honderd procent vorm te geven? Op grond van
belangrijk deel bepaald door een goed afgestemde
de kaders en eisen die u stelt aan de (toekomstige)
hebben om een leerafdeling goed te laten draaien.
welke criteria maakt u een keuze? Laten de doel-
begeleiding van de deelnemers. Hoe gaat u dat
deelnemers. Wat verwacht u van hen? Wat mag en
Denk aan computers en een ruimte waar deelnemers
stellingen van de gekozen afdeling zich verbinden
organiseren? Wie vervult welke rol? Hoe zorgt u
kan wel? En wat niet? Zorg dat deelnemers goed
kunnen overleggen en samenwerken. Ga tijdig met
met de doelen van een leerafdeling? Wat betekent
voor afstemming tussen docenten van het roc en
de school in gesprek over wat er nodig is en wie
het inrichten van een leerafdeling voor andere
werkbegeleiders in de praktijk? Wie is waarvoor
geïnformeerd zijn en maak een duidelijke stageHET PROJECTPLAN
afdelingen? Uit de vijf pilotprojecten blijkt dat het
verantwoordelijk? En wie grijpt er in als het niet
succesvol implementeren van een leerafdeling in
allemaal volgens plan verloopt? Definieer deze
een instelling valt of staat bij het enthousiasme van
taken en verantwoordelijkheden voor aanvang van
het afdelingshoofd.
de operationele fase goed.
planning. Zie voorbeeld hieronder.
daarvoor zorgt.
Het projectplan voor het opzetten van een leerafdeling bevat de aanpak, de uitgangspunten en de doelstellingen die worden onderschreven door de samenwerkende partijen. De volgende informatie werd opgenomen in het projectplan dat door de pilot-leerbedrijven is gebruikt:
STAGEPLANNING
ERVARINGEN
Een voorbeeld van een planning met heldere doelstellingen voor de deelnemers biedt de volgende stage-indeling van
“Het roc en het ziekenhuis hebben op evenredige basis
het Refaja Ziekenhuis (Stadskanaal):
deelgenomen aan de voorbereidingsfase van het project. In het ziekenhuis lag de nadruk op het voorbereiden van de
De deelnemers moeten hun eigen eindtermen behalen.
afdeling op de komst van de leerlingen, creëren van draag-
De stages duren 20 weken, onderverdeeld in 4 periodes
vlak binnen het team, scholen van medewerkers en zorgen
van 5 weken. De doelstelling per periode is:
voor een adequate planning. Het roc heeft met name het creëren van noodzakelijke randvoorwaarden zoals een
WEEK 1-5 • Deelnemer kan verpleegproces zelfstandig
20-weekse stageduur, het voorbereiden van de studenten
uitvoeren op laag complex niveau.
en het leveren van een bijdrage aan de scholing van de werkbegeleiders voor haar rekening genomen”. Cis Lijten,
WEEK 6-10 • Deelnemer kan verpleegproces uitvoeren op
zorgroepmanager van Máxima Medisch Centrum
laag complex niveau en wordt onder begeleiding ingezet op
(Veldhoven).
het verpleegproces op midden tot hoog complex niveau. “Wij hebben een speciale leer- en werkruimte ingericht voor WEEK 11-15 • Deelnemer kan zelfstandig het gehele ver-
overdrachten, evaluaties, referaten en gastlessen. De stagiaires
pleegproces uitvoeren en kan in teamverband functioneren.
hebben zelf geholpen bij de aankleding van de ruimte. Er staan twee computers, een laptop, een printer en er hangt
WEEK 16-20 • Deelnemer kan zelfstandig functioneren als
een whiteboard”. Deventer Ziekenhuis
verpleegkundige niveau 4 en vraagt begeleiding indien nodig.
14
15
DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL HET STAPPENPLAN 10-12 LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL LEREN OP DE WERKPLEK! DE LEERAFDELING: OPTIMAAL
10 11 12
INVESTERINGEN Door de vijf leerafdelingen die in 2004 van start gingen, heeft de OVDB een helder overzicht gekregen van de investeringen die nodig zijn voor het opzetten van een leerafdeling. De investeringskosten voor een project ‘Opzet leerafdeling’ kunnen echter per leerbedrijf verschillen, afhankelijk van aanpak en omvang van de activiteiten die een instelling kiest.
10 WERKBEGELEIDERS SELECTEREN
Alle pilot-projecten zijn uitgevoerd in samenwerkings-
EN TRAINEN
verband met instelling en school. De inzet is geleverd
Voor de leerafdelingen in het Hagaziekenhuis stelde
Begeleiding speelt een cruciale rol binnen een
het Service Bureau Buitenschools Leren (SBBL) met
leerafdeling. De deelnemers worden gedurende de
de projectleiders de volgende selectiecriteria op:
stageperiode intensief begeleid door uw medewerkers
De totale investeringskosten zijn onder te verdelen
• De stagiaire moet gemotiveerd zijn voor een
die optreden als werkbegeleiders. Maak een reële
in twee categorieën:
stage op de leerafdeling. • De stagiaire mag geen vertraging hebben in theorie. • In eerdere stages moeten de geplande deelkwalificaties zijn behaald. • De stagiaire moet bereid zijn ook avonddiensten te draaien. Na een voorlichtingscampagne bij de scholen
met gesloten beurzen.
inschatting van de begeleidingsvaardigheden van
uw medewerkers. Biedt ze voldoende en adequate
1 PROJECTKOSTEN
scholing ter versterking van hun didactische capaci-
Onder projectkosten vallen de vervangingsuren
teiten. Waar nodig kunnen werkbegeleiders worden
voor leden van de stuurgroep, projectgroep en de
bijgeschoold in het ‘coachend’ begeleiden van
scholing werkbegeleiders. Bij de opzet van een
deelnemers op de leerafdeling. Hiertoe heeft de
leerafdeling dient tevens rekening gehouden te
OVDB een speciale training ontwikkeld.
worden met kosten voor onderwijskundige ondersteuning en het vrijmaken van opleidingsfaciliteiten (van ruimte tot PC’s).
behorende bij het Mondriaan College in Den Haag,
11 DEELNEMERS SELECTEREN
Delft en Leiden, werden éénentwintig stagiaires
EN VOORBEREIDEN
geselecteerd, waarvan er uiteindelijk achttien aan
Uw instelling is er klaar voor en ook het roc staat
2 STRUCTURELE KOSTEN
de slag gingen.
op scherp. Nu de deelnemers nog! Niet elke deel-
De kosten in de operationele fase bestaan onder
nemer komt optimaal tot zijn of haar recht binnen
andere uit stagevergoedingen voor deelnemers,
het didactische concept van de leerafdeling.
praktijkbegeleiding, aanvullende scholingkosten
Sommige deelnemers zijn wellicht meer gebaat bij
werkbegeleiders en ondersteuning door opleidings-
een schoolsere aanpak. De selectie van deelnemers
functionaris en docent van roc.
zal in samenwerking met het roc tot stand komen.
Investering: € 40.000 tot € 60.000 op jaarbasis*
Bepaal samen met de school de selectie-eisen en
* Uitgaande van 10 stagiaires die 32 uur per week inzetbaar zijn.
“Als we terugkijken op de voorbereidende periode dan kunnen wij niet anders stellen dan dat wij zeer tevreden zijn met het resultaat. Met name de neuzen in dezelfde richting krijgen was niet altijd even gemakkelijk. De kritische houding van de medewerkers op de afdeling, het wantrouwen ten aanzien van het project is uiteindelijk omgeslagen in enthousiasme bij een groot aantal medewerkers. De weerstand is doorbroken en men ziet steeds meer uitdagingen en kansen voor het team en niet te vergeten de patiënt”. Cis Lijten, zorgroepmanager van Máxima Medisch Centrum (Veldhoven).
16
Investering: € 25.000 tot € 40.000
de wijze waarop deelnemers selecteren.
12 KICK-OFF: REGIONAAL BEKEND MAKEN
Als iedereen klaar is voor de start, is het verstandig om daar ook ruchtbaarheid aan te geven. De aan-
dacht en gezonde druk die belangstelling van pers
en relaties in de regio met zich meebrengen, vormen in de meeste gevallen een extra motivatie om er een succes van te maken!
De stagevergoedingen zijn de hoogste kostenpost in de operationele fase. Deze vergoeding bedraagt bij een voltijdstage volgens de CAO per deelnemer € 275 bruto per maand. Voor een deeltijdstagiaire wordt het naar rato-beginsel toegepast. Dit betekent dat de kosten voor 10 extra stagiaires, die 32 uur per week inzetbaar zijn, € 2.450 bedragen per aaneengesloten stageperiode van vier weken. Uitgaande van 40 werkbare weken per jaar komt dit neer op € 24.500. Dit bedrag is vergelijkbaar met de kosten van één werkervaringsplek op jaarbasis!
17
ZELF EEN LEERAFDELING OPZETTEN De OVDB ondersteunt en adviseert instellingen bij het opzetten van een leerafdeling. Ook uw instelling kan hiervan profiteren. Wat te doen? Onderzoek welke samenwerkingsverbanden met scholen tot de mogelijkheden behoren; stel een overkoepelende initiatiefnemer en/of projectleider aan; zorg dat u volledig commitment heeft van management en samenwerkende school. Eén van de OVDB-consulenten kan vervolgens als adviseur
DE ORGANISATIE:
plaatsnemen in een structuurgroep en u van alle benodigde informatie voorzien waardoor ook úw
REGIONAAL EN CENTRAAL
leerafdeling succesvol wordt. De kwaliteit van de beroepspraktijkvorming verLet op! Onze dienstverlening ten behoeve van de
beteren. Dat is de kerntaak van de OVDB. Rond
opzet van leerafdelingen is dit jaar uitgebreid naar
de tweehonderd vaste medewerkers dragen eraan
instellingen uit alle sectoren die de OVDB onder-
bij. Vanuit vijftien regioteams, verspreid over het
steunt, te weten: Gezondheidszorg, Welzijn, Sport
land en vanuit het hoofdkantoor in het centraal
en Dienstverlening.
gelegen Bunnik. Meer dan de helft van de OVDB medewerkers is consulent in de regio. Zij erkennen
Voor enkele veelbelovende initiatieven stelt de OVDB
leerbedrijven, adviseren over de verbetering van
in het voorjaar van 2005 een (beperkte) startsubsidie
het opleidingsklimaat en nemen deel aan regionale
beschikbaar. Meer informatie over de subsidievoor-
overlegstructuren.
waarden leest u op onze website. Onderwijskundigen op het OVDB hoofdkantoor te WERKBEZOEKEN
Bunnik onderhouden kwalificatiestructuren, verrichten
Ziekenhuizen die inmiddels een leerafdeling gestart
arbeidsmarktonderzoek en ontwikkelen nieuwe
zijn, willen hun ervaringen graag met u delen. Mocht
producten en diensten. Ook de ondersteunende
u interesse hebben in een gesprek of een eventueel
stafdiensten werken vanuit Bunnik.
werkbezoek dan kunt u contact opnemen met deelnemers uit de pilotprojecten van 2004. Zie de website van de OVDB voor emailadressen en telefoonnummers. TRAININGEN De één is een geboren leermeester, de ander kan best nog wat bijscholing gebruiken. De OVDB heeft een training ontwikkeld, speciaal voor werkbegeleiders op een leerafdeling. De training spitst zich onder ander toe op: de werkbegeleider als coach, bevordering van zelfsturing van een leerling en effectieve kennisdeling. Een beschrijving van de training is te vinden op www.ovdb.nl (ga naar: leerbedrijven/leerafdelingen) voor meer informatie. De leerafdeling: optimaal leren op de werkplek! 18
19
NADERE KENNISMAKING Vragen over onze dienstverlening? Graag brengen wij u in contact met een consulent in uw regio of met een medewerker van het hoofdkantoor in Bunnik.
OVDB Runnenburg 34 3981 AZ Bunnik Postbus 131 3980 CC Bunnik t 030 750 7000
f 030 750 7001
05/2005/1
e
[email protected] i www.ovdb.nl
