OPST ANDIG! foto istock. september 2014 Algemene Doopsgezinde Sociëteit

09

2014

OPST

foto iStock

ANDIG!

september 2014 | Algemene Doopsgezinde Sociëteit

uitgelicht

Leeftocht

Najaarsprogramma Leeftocht Dit najaar biedt Leeftocht diverse inspirerende activiteiten, waaronder de tweedaagse cursus Weg van de Tora. In deze cursus wordt gewerkt met de eerste van vijf bundels waarin artikelen van Dodo van Uden, die eerder in het Algemeen Doopsgezind Weekblad verschenen, zijn bewerkt voor gebruik in groepen of om individueel mee aan de slag te gaan. De artikelen in de bundel zijn toelichtingen op teksten uit de Tora, de eerste vijf boeken van de bijbel. De Tora is in de christelijke traditie vaak gezien als ‘wet’. Men verloor de betekenis van deze boeken als ‘onderwijzing, lering’ uit het oog: men was ‘weg’ van de Tora gegaan. In de bundels wordt geprobeerd om met behulp van joods-rabbijnse

vooraf uitleggingen bij te dragen aan het terugvinden van de weg naar de oorspronkelijke betekenis van de Tora: een wegwijzer voor het leven. De cursus vindt plaats op Buitengoed Fredeshiem en staat onder leiding van drs. Dodo van Uden en drs. Afke Maas-Smilde. Vrijdag 28 nov. vanaf 17.00 uur t/m zaterdag 29 nov. tot 16.00 uur € 124,– p.p. (2-pk) € 139,– (1-pk), incl. overnachting, ontbijt, lunch, diner, koffie en thee Aanmelding en meer informatie: 0521 53 51 00 | [email protected] Leeftocht, een samenwerkingsverband van Buitengoed Fredeshiem, Dopersduin en de ads, biedt belangstellenden een gevarieerd cursusaanbod op religieus en spiritueel gebied. Op het (najaars) programma staan onder meer:

> 27 t/m 28 september 2014 De kracht van kwaliteiten | Starters United Een tweedaagse voor starters op de arbeidsmarkt en bijna-afgestudeerden. > 10 t/m 11 oktober 2014 Joodse mystiek: een boodschap voor nú Cursus onder leiding van drs. Sjef Laenen > 7 t/m 8 november 2014 Kloosterwijsheid voor elke dag: Benedictijnse spiritualiteit Inleiding over de Benedictijnse uitgangspunten en toepasbaarheid daarvan in het dagelijks leven. > 7 t/m 9 november 2014 Scheppingskracht ontdekken Spiritueel weekend over creativiteit, inventiviteit en originaliteit voor jongvolwassenen (20-35 jaar).

Voorzichtig open ik het deurtje van de kerkbank en zo geruisloos mogelijk loop ik naar de grote houten deuren om de dienst voortijdig te verlaten. Dat is mijzelf als lekenpreker ook wel eens overkomen, zo’n vroege vertrekker die je vanaf de kansel langzaam doch vastbesloten richting uitgang ziet schuifelen. En ik vond het heel onplezierig. Onfatsoenlijk haast. Ga dan na afloop onder het genot van koffie met stroopwafels aan de dienstdoende voorganger vertellen wat er aan schort!

Kijk voor meer informatie en het volledige aanbod op www.leeftocht.nl

Opstandig? Ach, het valt wel mee. Onschuldig eerder. En dat is precies mijn bedenking bij het jaarthema Opstandig, waar wij doopsgezinden het komend seizoen mee aan de gang gaan. Dat we toch maar liever braaf blijven zitten of er hooguit stilletjes tussenuit sneaken – en daar al heel fier op zijn. Zoals ik. Zo schreef onze redacteur Kalle Brüsewitz een stuk over opstandigheid in de kunst, en wat dat zoal teweeg kan brengen (zie pagina 20). Een van de kunstwerken die hij beschrijft en als bijlage aanleverde, betreft een naaktfoto. Een hele nette foto volgens Kalle. Ik ben het met hem eens.

advertentie

Donatus ver zekert vert ro uwd Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

Maar ik kon niet meer blijven zitten. Aan het begin van de dienst had de predikante verkondigd dat jongvolwassenen andere interesses hebben dan de kerk, dat zij de vermaning mijden en hun zondagse vrije tijd liever elders doorbrengen. Ik wilde opstaan en zwaaien. ‘Hallo! Hier zit ik, mevrouw de dominee! Ik heb warm bed, vrouw en kind achtergelaten omdat ik bij deze viering wil zijn! Joehoe!’ Maar ik durfde niet. De rest van de dienst kon me niet meer raken en ik dacht alleen ‘wat doe ik hier eigenlijk?’. Dus trok ik mijn jas aan en ging. Buiten scheen de zon.

Maar het is een naaktfoto. Van een zestienjarig meisje bovendien. Het mag honderd keer kunst zijn, en de foto nog zo netjes, we plaatsen hem niet. Nee, ook niet als ze achttien was geweest. Of eenentachtig. Ook al haalt dat (een deel van) de clou van het artikel weg. Ik zie de boze brieven en opzeggingen namelijk al binnenstromen. De grens tussen opstandigheid en controverse is dun... De tamelijk onschuldige foto van een Nieuwjaarsduik die ooit de cover van dit blad sierde, was voor een deel van onze lezers al een stap te ver. Per mail discussiëren Kalle en ik nog wat verder. De afloop daarvan komt u al bladerend vanzelf tegen. Maar de oplettende lezer weet het al. Sorry Kalle. Ik blijf zitten. Johan Tempelaar coördinator communicatie [email protected]

w w w .donat us.nl t el. 073 - 5221700

inhoud

6

12

14

20

Blijf geloven!

6

Een genezingsdienst met Jan Zijlstra

Bijbelse opstand

12

You have been to Asperen?

14

Controverse, schande en strijd

20

‘Dit volk, het is zijn eigen weg gegaan’

Het geheim van Dirk Willemsz

‘Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens’

en verder… uitgelicht 2 ingekomen 4 Menno Simons-lezing 5 opstandig lichaam 8+9 Peter de Jong, Marjolein & Sarai Uitham WereldWerk 10 inzameling gereedschap boeken & bladen 16

uit de kast 18 Pieter Jellema opstandige doopsgezinden 22 jaarthema 2014/2015 kort 23 column 24 Carolien Cornelissen

Wereldcongres De inschrijving voor het Doopsgezind Wereldcongres, dat van 21 tot en met 26 juli 2015 plaatsvindt in Harrisburg, Pennsylvania (VS), is geopend. Het Wereldcongres is een evenement voor de wereldwijde geloofsfamilie van doopsgezinden, Mennonites, Brethren in Christ en aanverwante geloofsgemeenschappen, en wordt eens in de zes jaar gehouden. Inschrijven is mogelijk via de website www.mwc-cmm.org Voor geïnteresseerden uit Nederland die het Wereldcongres willen bezoeken, is er op 28 september (van 14.00 tot ongeveer 16.30 uur) in de doopsgezinde kerk in Bussum een voorlichtings- en voorbereidingsbijeenkomst. Op deze bijeenkomst wordt informatie gegeven over het congres, over aanmeldings- en reisopties en over de groepsreizen die

vanuit Nederland worden georganiseerd. Daarnaast wordt op de bijeenkomst, waarvan er in aanloop naar het Wereldcongres meerdere georganiseerd zullen worden, nader ingegaan op het thema Walking With God en op de dagthema’s die tijdens het congres aan bod zullen komen. Aanmelden voor de bijeenkomst in Bussum is gewenst: 020 623 09 14 [email protected]. Dit is tevens het (mail)adres voor informatie en voor vragen. Daarnaast is alle Nederlandstalige informatie te vinden op www.doopsgezind.nl > Wereldcongres 2015

lezersactie

MasterPeace in Concert MasterPeace organiseert op 21 september, de Internationale Dag van de Vrede, een reeks spraakmakende concerten in meer dan veertig

landen. De Amsterdamse Ziggo Dome wordt het hart van deze wereldproductie. Artiesten uit conflictgebieden zoals Oekraïne, Rusland, Israël, Palestina, Syrië, Somalië, Eritrea, Nigeria, Libanon, Iran en Afghanistan roepen op tot dialoog, ontwapening en initiatieven om nieuw gewapend geweld te voorkomen. De regie van MasterPeace in Concert is in handen van Leoni Jansen. Als dank voor de inzet van de doopsgezinde jongeren voor MasterPeace, biedt MasterPeace lezers van Doopsgezind NL de mogelijkheid om MasterPeace in Concert tegen sterk gereduceerd tarief van € 10,–* bij te wonen. Reserveer snel, uiterlijk 11 september, via onderstaande link, o.v.v. de code peaceday 2014. Het aantal kortingskaarten is beperkt! Reserveren via: http://www.ticketmaster.nl/ event/133001?cl_origin=origins

advertentie

te huur De Roosebrink te Wageningen

De Timanshof te Bennekom

Seniorenappartementen met een vrijzinnig religieuze uitstraling In de complexen heerst een tolerante, vrijzinnig religieuze sfeer; iedereen is er welkom. Alle drie de gebouwen zijn op loopafstand gelegen van het stads-, respectievelijk dorpscentrum. De gebouwen liggen tevens gunstig ten opzichte van het openbaar vervoer. Voorzieningen De appartementen zijn aangesloten op een alarmsysteem. Hierdoor kan er 24 uur per dag in geval van nood snel eerste hulp geboden worden. Tevens beschikken de gebouwen over twee liften, een wasserette, fietsenstalling, logeerkamers, recreatieruimte, hobbykamer en een bibliotheek | vergaderruimte. De bewoners worden vertegenwoordigd door enthousiaste bewonerscommissies. Huurprijs De huurprijs varieert van € 459,– tot € 779,–. De servicekosten variëren van € 73,– tot € 194,–. Bent u geïnteresseerd en 50 jaar of ouder? Maak geheel vrijblijvend een afspraak met mw. L. Kik of mw. C. Besselink voor meer informatie en/of een bezichtging.

De Aleidahof te Bennekom

4

Seniorenhuisvesting Zuid-Veluwe | Hof van Sint Pieter 27 | 6721 tn Bennekom 0318 43 11 34 | www.vrssh-zuidveluwe.nl | [email protected]

menno simons lezing

aankondiging

* Exclusief € 1,10 reserveringskosten. Regulier tarief € 25,–.

ingekomen

Hans Achterhuis Vreedzaam Vechten Zaterdag 1 november 2014 Inloop vanaf 14.30 uur Aanvang 15.00 uur Vermaning, Wirdumerdijk 16, Leeuwarden

Emeritus hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Twente Denker des Vaderlands 2011-2013 Winnaar Socrates Wisselbeker 2009 en 2011 Lid filosofisch elftal Trouw

Entree gratis

5

gebedsdienst

tekst Jan Willem Stenvers & Kalle Brüsewitz foto rd, Anton Dommerholt

Een genezingsdienst van gebedsgenezer Jan Zijlstra. Haar schouders schokken van het huilen terwijl ‘broeder’ Zijlstra zijn handen op haar hoofd legt.

6

‘ L

‘Blijf geloven!’ de ingang, naast de koopwaar en het ontvangstcomité. Ze kennen elkaar en maken een praatje. We krijgen een enthousiaste hand en bij de tafel met boeken en T-shirts staan mensen die alles vertellen over de belangrijke boeken van ‘broeder Zijlstra’. Zodra we zitten worden we aangesproken door een vriendelijke vrouw van de nazorg. ‘Komen jullie ook voor genezing?’ Na een tijdje begint een bandje zonder aankondiging opwekkingsliederen te spelen. Gedurende de eerste liederen zien we een doorsnee van de Nederlandse bevolking binnenkomen. Kinderen, ouders, ouderen, jongeren, Nederlanders, Surinamers, Aziaten, Amerikanen. Velen zijn zichtbaar en – naar later blijkt – onzichtbaar getekend door het leven. Als Zijlstra het podium betreedt is de zaal overvol. Er gebeurt wat. Zijlstra heeft charisma en windt de zaal om zijn vinger. De zaal reageert na elke zin met een luid ‘amen!’ of ‘halleluja!’.

Kind van God? ‘Laat de kanker in deze vrouw door de kracht van Jezus vernietigd worden’, roept hij hard met hoge stem. ‘Leef! Ga leven!’ zegt hij tegen de vrouw als hij zijn hand weghaalt. Huilend maar duidelijk ook opgelucht en een beetje blij loopt ze vervolgens met iemand van de nazorg de zaal uit. Ze is een van de velen die avond.

Het is een natte zondagavond als we aankomen in een zaaltje met koopwaar en een tweehonderdtal in rijen opgestelde stoelen, in een kek verlicht zalencentrum in Warmond. Het is half zeven en we zijn een half uur te vroeg. Er zijn nog maar weinig mensen. We zien vaste gasten die een plekje zoeken rond de twee tafels bij

Een doodgewone voorganger is Zijlstra al lang niet meer. Al sinds de jaren ’50 gaat hij als evangelist door het leven. Naam en faam vergaarde hij in het hele land met zijn gebedsgenezingsdiensten, en bij zijn in 1992 opgerichte gemeenschap De Levensstroom in Leiderdorp. Onenigheid leidde tot een breuk tussen Zijlstra en die kerk, waarna hij in 2013 Wings of

Healing oprichtte. Deze nieuwe gemeenschap verhuist binnenkort naar een vaste locatie om de nog steeds goed bezochte diensten een eigen plek te geven. Het eerste uur van de bijeenkomst staat in het teken van ‘het offer’. Zijlstra somt op wat er allemaal nodig is voor het nieuwe onderkomen: computers, licht- en geluidinstallaties, boeken en nog veel meer. Hij roept mensen op datgene te geven wat ze kunnen geven, en vraagt vermogenden een flinke duit in de zak te doen. ‘Zet er gewoon eens twee nullen achter! Vóór de komma!’ Na deze ‘roep om hulp’ wordt er plotseling een man naar voren gehaald. Hij vertelt dat hij is genezen van een ongeneselijke vorm van kanker, nadat hij de diensten van Zijlstra had bezocht. De mensen in de zaal juichen en applaudisseren. Zijlstra corrigeert ze: halleluja en amen wil hij horen. Een andere man mag zijn verhaal doen, en Zijlstra vertelt honderduit over andere resultaten van de kracht van Jezus. Vervolgens roept Zijlstra iemand met nekpijn uit de linkerhoek. ‘Kom maar even naar voren’, zegt hij met een vriendelijke hoge stem. Binnen een uur worden een stuk of vijftien mensen naar voren gehaald en wordt voor ze gebeden, de ene keer met harde en boze stem, de andere keer zachtaardig en smekend. Elke keer gaat het anders. Dan weer gaat het heel snel, legt Zijlstra een hand op de te

genezen plek en spreekt hij een soort mantra uit. Bij een ander stelt hij vragen over het ware geloof, naar welke kerk hij of zij gaat en wie haar of zijn echte vader is. ‘Ben jij een kind van God?’, vraagt hij regelmatig. Als het antwoord niet snel genoeg komt vraagt hij het iets luider. Elke persoon wordt na afloop meegenomen door iemand van de nazorg. Grote wonderen blijven uit. Het is best mogelijk dat iemand geneest na een aanraking van Zijlstra, zo stellen psychologen en wetenschappers. De hoop die het ritueel aan mensen geeft kan al heel wat veroorzaken, beamen vele medici en onderzoekers. Als het bijvoorbeeld gaat om zenuw-gerelateerde klachten, kan de handoplegging van Zijlstra een schrikreactie veroorzaken, waardoor de zenuwen weer luisteren naar de hersenen. Of dit iets met God te maken heeft? Daar durven weinigen antwoord op te geven.

Zaadje Als de klok bijna tien uur tikt, vraagt Zijlstra of iedereen die genezing zoekt en nog niet aan de beurt is geweest, een ‘geloofsrij’ wil vormen. Een groot deel van de zaal geeft gehoor aan de oproep. De genezer gaat nu wat sneller te werk, maar niemand wordt overgeslagen. Al snel komt een jonge vrouw aan de beurt die de hele tijd achteraan aan een statafel stond. Ze heeft een

zenuwbeklemming en kan daardoor niet goed zitten. Zijlstra neemt uitgebreid de tijd. Hij legt zijn hand op haar en ‘drijft de duivel’ uit haar. Op de vraag of ze nog iets voelt geeft ze een eerlijk antwoord. ‘De pijn is wel iets minder, maar…’ Zijlstra laat haar niet uitpraten, probeert nogmaals de duivel uit haar te krijgen en roept de vrouw op om met haar hele hart te geloven in Jezus. Als ze meeloopt met de nazorg roept hij haar terug. ‘Ga eens lekker hier vooraan zitten. Jezus heeft je geholpen.’ Na een minuut houdt ze het niet meer, staat op en loopt met een van pijn vertrokken gezicht met de nazorg mee. Zijlstra roept haar nog na: ‘Blijf geloven!’ Voor van alles wil men hulp van Jezus: zielenpijn, niet-werkende longen, kanker, het vinden van een baan, eczeem, stemproblemen en zenuwaandoeningen. Soms legt Zijlstra zijn handen op een paar mensen tegelijk, soms neemt hij de tijd voor één persoon. Genezenen verdwijnen steeds met de nazorg naar aparte zaaltjes en komen na tien minuten terug, vaak met een zojuist aangeschaft boek. Daarna pakken ze hun spullen en verlaten de zaal. De laatste zieken staan voor een nog maar halfvolle zaal. Tussen alle bedrijven door blijft de voorganger succesverhalen uit het verleden vertellen. ‘Amen’ en ‘halleluja’ is steeds weer het antwoord. Als we na de dienst bijna de drempel van de uitgang over zijn, spreekt de vrouw die ons in het begin aansprak, ons weer aan. Ze wenst ons het allerbeste en weet zeker dat er een zaadje in ons is geplant. ‘Jullie weten nu dat Jezus en God wonderen kunnen doen. Misschien kopen jullie ooit nog een boek van broeder Zijlstra.’ We lopen zwijgzaam het gebouw uit langs de tennis- en golfbanen. Pas in de auto komen we weer tot onszelf. <<

7

opstandig lichaam

opstandig lichaam

Peter de Jong

‘Eigenlijk heeft iedereen wel iets, bij mij zie je het alleen wat duidelijker’

Niet achter de geraniums Lopen en dingen vasthouden gaan moeilijk en je kunt hem niet altijd goed verstaan. Peter de Jong is al zijn hele leven spastisch. ‘Met sommige dingen heb ik wat tekst & foto Jan Willem Stenvers

Is dat een reden voor een leven vol beperkingen? Liever niet, aldus Peter: ‘Moet ik dan achter de geraniums gaan zitten?’ Peter ontvangt mij in een ruim en opgeruimd appartement in Purmerend, met een balkon vanwaar je over de stad uitkijkt. Er liggen kranten op tafel en er staat klassieke muziek aan. Niets doet vermoeden dat hier iemand woont die door zijn spasmen vele lichamelijke beperkingen heeft. Hij beaamt het als ik zeg dat ik het een mooie plek vind. ‘Het zal wennen zijn als ik hier weg ben, mijn nieuwe plek is veel kleiner.’ Over korte tijd verhuist Peter naar een kleiner appartement in de buurt van Gouda, waar zorg en hulp dichterbij zijn. Dit appartement is te groot. ‘Als ik nu niet ga, gaan anderen beslissen wat er met me moet gebeuren en dat wil ik niet.’ Die opmerking typeert zijn levenshouding. ‘Ik heb er een hekel aan als mensen me in een hoek drukken.’ Hij weet niet anders of hij leeft met de beperkingen van zijn lichaam.

8

moeite en dat kost tijd. Het is de realiteit, daar moet je niet voor wegkijken. Maar eigenlijk heeft iedereen wel iets, bij mij zie je het alleen wat duidelijker. Het leven is geluk hebben en dat heb ik wel gehad, maar met een valse start.’ De beperkingen hielden Peter niet klein. Hij studeerde, werkte bij de ING, reist nog steeds de hele wereld over en is een graag geziene gast in Dopersduin. ‘Het alternatief is blijven zitten in mijn stoel. Daar heb ik helemaal geen zin in.’ ‘Soms maakt het me wel eens boos en agressief dat mensen denken dat je niet goed bij je hoofd bent, omdat je moeilijk loopt en praat. Dat ze denken dat ik iemand ben die op een sociale werkplaats werkt en daar gelukkig mee is. Het is heel dubbel. Door mijn beperking kom ik al vaak achteraan te staan. Als mensen je dan ook nog als een debiel zien, sta je helemaal met lege handen. Maar moet ik dat toelaten? Moet ik thuis gaan zitten en niks doen? Dat heeft toch ook geen zin.’

Als ik iets wil vragen over zijn opleidingen en werk onderbreekt hij mij snel. ‘Dat is wel een mooi voorbeeld van wat ik probeer te zeggen. Toen ik van de mavo afkwam werd ik geweigerd bij een beroepsopleiding, omdat de leraren het te lastig vonden om mij les te geven. Toen ben ik de havo gaan doen en vervolgens een economische opleiding aan de hogeschool, wat me heel erg goed afging. Er werd me verteld dat ik de universiteit ook wel aankon. Vervolgens heb ik eenendertig jaar bij de bank gewerkt.’ Ondanks zijn drive om er iets van te blijven maken, ontkent Peter niet dat het nu wel steeds moeilijker gaat en dat hij dat lastig vindt. ‘Alleen al opstaan kost me bijna drie uur. Het is wat dat betreft wel goed dat ik naar een plek ga waar sneller hulp aanwezig is. Laatst ging het hier al niet goed, gleed de rollator te ver naar voren en lag ik voordat ik het wist languit op de grond…’ Na die laatste opmerking blijft het even stil, maar dan kan Peter een lach niet onderdrukken. <<

Marjolein & Sarai Uitham

‘Desnoods ga ik rollend verder’ Marjolein Uitham (48) en haar dochter Sarai (10) hebben multiple epifysaire dysplasie. Een zeldzame genetische groeistoornis aan het uiteinde van je botten. Dat betekent een flinke lichamelijke beperking. Maar een beperking is een keuze, vindt Marjolein, en moeder en dochter laten zich door niets tegenhouden. Dat is ook een karakterdingetje… ‘Multiple epifysaire dysplasie is een genetische erfelijke groeistoornis in de epifysairschijven. Die zitten aan het uiteinde van je botten, de plek waar je gewricht groeit. Bij ons groeit dat rafelig en daarom slijt het veel sneller. Dat levert pijn op en onze botten worden ook veel eerder oud. Het is helaas chronisch en wordt nooit echt beter. Kapot is kapot.’

mogelijk te laten functioneren in het dagelijks leven: een loopfiets voor tijdens het shoppen – ‘het blijft een dametje’ – en sinds kort is er een fiets met hulpmotor zodat ze helemaal zelf naar school kan. Ook doet Sarai sinds kort mee met gym. Dat vindt ze fantastisch. En ze zit op synchroonzwemmen. ‘Dat vind ik stom’, is het duidelijke antwoord van Sarai, maar Marjolein is er heel blij mee. ‘Ik weet dat haar handicap er niet door vermindert, maar haar spieren worden sterker en daardoor kan ze nu veel langer zonder hulpmiddelen functioneren.’

Toen Marjolein de stoornis bleek te hebben was het nog een zeldzame aandoening, waarvan niemand wist wat het was. Pas toen ze tien jaar oud was herkende een dokter het. Een zwaard van Damocles hing vervolgens boven haar hoofd. Ze zou in een rolstoel komen en ze kon stoppen met alle behandelingen. ‘Ik mocht niet sporten, ik mocht nergens aan meedoen en dat hakt erin bij een kind, ook psychisch. Toen ik ouder werd ging ik alles doen om los te breken. Met mijn hanenkam belde ik desnoods een taxi als ik niet meer kon lopen.’ Op die manier redde Marjolein zich met ‘krukken en vliegwerk’. Ze was het zat dat iedereen wat over haar te zeggen had en dat ze overal buiten viel. Alleen daarom al was Marjolein vast besloten om het bij Sarai anders te doen. ‘Ik snap wat ze voelt en ik snap de pijn, en dat helpt.’

Marjolein merkt ook aan zichzelf dat het helpt. ‘Ik sport weer volop en ik merk dat het mij helpt. Soms moet ik het bekopen met heel veel pijn, maar ik word er gelukkiger en sterker van.’ Ze ziet de omgeving soms wel raar reageren als er een energieke vrouw op een racefiets voorbijkomt die even later in een rolstoel de weg terug aflegt. Maar dat is een keuze. ‘Ik kies voor kwaliteit van leven en die keuze maak ik ook voor Sarai. Ik geloof er heilig in dat zelf dingen ervaren het belangrijkste is. Als Sarai bovenaan de trap om hulp roept laat ik het haar toch echt zelf oplossen. Desnoods gaat ze op haar billen naar beneden.’

‘Wat de artsen ook zeggen, er zijn maar twee opties: je laat je kind niks doen of je laat haar gewoon kind zijn. In beide gevallen gaat het bot kapot. Ik koos voor de laatste optie.’ Sarai heeft hulpmiddelen om haar zo goed

tekst & foto Kalle Brüsewitz

Uiteindelijk heeft het volgens Marjolein allemaal te maken met acceptatie. ‘Het is een lang proces, maar ik denk dat ik nu zover ben dat ik mijn handicap kan omarmen. En als ik op een dag niet meer kan lopen ga ik rollend verder. Maar mijn kwaliteit van leven is optimaal. En dat gun ik Sarai ook. Ik geloof dat je met je geest heel veel kan.’ <<

9

Najaarsconferentie WereldWerk

Inzameling gereedschap Voor de bouw van de Doopsgezinde Technische Middelbare School in Shirati, Tanzania, is gebruikt maar goed gereedschap nodig. tekst Els de Quant Doopsgezind WereldWerk bouwt samen met de Canadese (cacha) en Duitse (mh) doopsgezinden een middelbare technische school in Shirati. De visie achter het bouwen van een technische school is dat leerlingen die deze school hebben afgemaakt als vakkrachten werk zullen kunnen vinden. Zodoende kunnen zij hun gezinnen onderhouden en hun kinderen naar school laten gaan. In de zomer van 2014 is de bouw in volle gang en zijn wij op zoek naar gereedschap en ander technisch materiaal voor de school. Wij gaan dat verschepen. Het zou heel mooi zijn als gebruikt maar nog goed gereedschap in Shirati

een nieuw leven kan beginnen. Want dat is kwalitatief beter dan het gereedschap dat lokaal gekocht kan worden. Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat het gereedschap met de kwaliteit zoals wij dat kennen, lokaal niet verkrijgbaar is. En wat wel verkrijgbaar is, is heel snel weer kapot. << Meer informatie: 070 364 26 06 | 06 48 70 73 19 | [email protected] Deze oproep wordt zowel in Nederland als in Duitsland gedaan.

noodzakelijke machines Leergang timmeren > Cirkelzaagtafel > Afkortzaag > Platenzaagtafel (staand) > Tafelfreesmachine > Vlaktebank > Vandiktebank > Kettingsteekmachine > Lintzaag (loopwiel diameter minimaal 600 mm) > Slijpsteen > Afzuiginstallatie (t.b.v. afzuigen stof en bewerkingsafval) > Houtdraaibank (incl. beitels)

Leergang metaalbewerking > Draaibank (incl. beitels) > Plaatschaar (hand)

10

> Lastransformator (220 V en 380 V AC ) 2 x > Lasapparaat TIG (220-380 V AC ) 2 x > Kolomboormachine > Metaalschaafbank (incl. beitels) > Metaalfreesbank (incl. frezen) > Metaal-afkortzaagmachine (incl. cirkelzagen) > Beugelzaagmachine (incl. zagen) > Platen-buigmachine (hand) > Platenwals (hand)

Leergang elektrotechniek > AVO -meters (10 x) > Oscilloscoop (2 x) > Variabele transformator (0-220 V wisselstroom) 2 x > Scheidingstransformator 220 V

> Omvormer 220 V AC naar 24/12 V DC (4 A ) > Spanningsstabilisator 220 V AC – 5 A Bij het aanbieden van machines graag letten op: • technische staat • zijn er nog handleidingen • is de schakelapparatuur aanwezig • zijn er nog reserveonderdelen • afzonderlijke gereedschappen Heeft u machines over en wilt u die voor dit doel doneren? Neem dan contact op met Jan Verhoef: 052 7242 415 | [email protected] Indien gewenst komt hij bij u kijken.

De najaarsconferentie van Doopsgezind WereldWerk op 18 en 19 oktober 2014 sluit aan bij het wereldwijde MasterPeace-vredesproject. tekst Henk Blom Op 21 september 2014, Internationale Dag van de Vrede, worden in meer dan veertig landen over de hele wereld vredesconcerten georganiseerd. Hoogtepunt is het concert in de Ziggo Dome in Amsterdam, waar artiesten uit belangrijke conflictgebieden samen zullen optreden om duidelijk te maken dat duurzame oplossingen alleen bereikt kunnen worden door op te houden met gewapende conflicten. Ilco van der Linde, initiatiefnemer van MasterPeace en eerder van Bevrijdingspop en Dance4Life, verzorgt de inleiding op het thema en zal zijn visie geven op ‘vrede tussen de volken’. Ook deelnemers aan Nederlandse MasterPeace-activiteiten vertellen over hun ervaringen. Daarna volgen workshops: 1) Zingen van vrede, met Arie de Bruijn, 2) Vrede voor de volken vanuit bijbels perspectief, met Janneke Stegeman, 3) Wat is jouw droom van vrede? met Fieneke TempelaarBakker, en 4) Polarisatie in de samenleving, met Greco Idema. ‘Vrede tussen de volken’ zal ook in avondsluiting en tijdens de zondagse viering aan de orde komen.

Praktische informatie De conferentie wordt gehouden in Buitengoed Fredeshiem, SteenwijkDe Bult, vanaf zaterdag 18 oktober 13.45 uur (met vooraf mogelijkheid tot lunch), tot zondag 19 oktober na de lunch. Voor kinderen is er een eigen programma. Jongeren van 16-30 jaar en de groep 30+ beginnen al op vrijdagavond 17 oktober.

Aanmelden bij Daniëlle Stevens, [email protected] o.v.v. naam, adres, telefoonnummer, e-mail, tijd van aankomst en vertrek (de lunch op zaterdag begint om 12.30 uur), eventuele dieetof andere wensen, en voor kinderen en jongeren tevens de leeftijd. Uiterlijk een week vóór de conferentie wordt het definitieve programma toegestuurd. Kosten kinderen € 15,– | niet-werkende jongeren € 25,– | volwassenen betalen naar draagkracht € 50,–, € 75,– of

bestuurstafel

€ 90,– (kostprijs). Betaling op bankrekening nl27 trio 078 6880 333 t.n.v. Doopsgezind WereldWerk, Deventer, o.v.v. Conferentie Fredeshiem 2014 en de naam(en) van de deelnemer(s). Indien de kosten een probleem zijn kan men contact opnemen met penningmeester Roel Meihuizen | Postbus 803 | 7400 av Deventer | 0570 635 283 | [email protected]

tekst Bert Duhoux

Het dagelijks bestuur van WereldWerk vergadert ongeveer tien keer per jaar. Meestal in Amersfoort, één keer per jaar in Dopersduin en één keer in Fredeshiem. In mei van dit jaar weken we hier bij wijze van uitzondering van af en waren we te gast in Inloophuis De Ruimte in Almere, om een indruk te krijgen van de vele activiteiten aldaar. Er werken twee professionals die buurtbewoners opvangen die veelal arm en eenzaam zijn, werkloos en laag opgeleid. Samen brengen zij weer structuur aan in het leven van deze mensen, die daardoor zelfrespect opbouwen. Vaak leidt dat op den duur tot werk, een doel in het leven en een plek in de maatschappij. Jaarlijks zijn er ongeveer zesduizend ‘drempeloverschrijdingen’ voor bijv. een kopje koffie, een gesprek, een maaltijd of een cursus. In 2010 is in samenwerking met de doopsgezinde gemeente Almere een training geweldloze communicatie gestart. De aanleiding hiervoor was een explosieve groei van de pvv, de moeite die verschillende gemeenteleden daarmee hadden, en de vraag hoe ze toch in gesprek konden blijven met andersdenkenden. Sindsdien heeft een aantal leden deze training gevolgd, en zij zijn nu zelf trainers voor nieuwe cursisten. Doopsgezind WereldWerk heeft in 2013 de training geweldloze communicatie gesponsord en zal dat in 2014 weer doen. Het Inloophuis ontvangt bescheiden financiële bijdragen van bezoekers en cursisten, maar blijft daarnaast afhankelijk van subsidies. Helaas trekken grote subsidieverstrekkers zich geleidelijk terug. Dat is mede gezien het vijfentwintigjarige jubileum in november van dit jaar geen prettig vooruitzicht. Wilt u meer weten over de activiteiten of wilt het Inloophuis steunen met een gift? Ga dan naar www.inloophuisderuimte.nl

Kijkt u ook eens op www.annezernikefund.nl waar u een geheel vernieuwde website vindt, met o.a. informatie over de studiedag op 8 november in de doopsgezinde kerk in Baarn. Lezen en aanmelden dus.

11

opstandig in de bijbel

Bijbelse opstand tekst Edwin de Jong – illustratie Feiko Wouda

met het woord ‘opstandig’ in de bijbel? Laat de bijbel ons mensen zien die braaf en vroom de voor hen bedachte paden bewandelen, of waait ons in al die bijbelse verhalen soms ook de geur van opstand tegemoet? Een snelle zoektocht met de elektronische concordantie laat zien dat de Nieuwe Bijbelvertaling tweeëndertig keer het woord ‘opstandig’ bevat. Deze referenties naar opstand hebben bijna uitsluitend een negatieve bijsmaak. Onherroepelijk ontstaat de indruk dat het volk van Israël een bijzonder hardleers en opstandig volk is geweest. In de relatie met God loopt lang niet alles op rolletjes en daar wordt in de bijbel afkeurend over gesproken. In die zin is Jeremia 5:23 heel typerend, als God bij monde van de profeet vaststelt: ‘Maar dit volk is koppig en opstandig, het is zijn eigen weg gegaan.’ De boodschap die hierin doorklinkt, is dat het vooral niet aan te raden is om al te eigenwijs te zijn (is dat een boodschap speciaal voor doopsgezinden?), maar gehoorzaam de weg van God te bewandelen.

Vrijmoedig Een Israëliër pleit in het Arabisch voor vrede, een Palestijn doet hetzelfde in het Hebreeuws.

12

Het zit er dik in dat het woord ‘opstandig’ allerlei associaties bij u oproept. Zoals koppige tieners die de deur knallend achter zich dichtgooien, rebelse opstandelingen die zich met geweld verzetten tegen een corrupte dictator, of misschien wel

een recalcitrante bui van uzelf en een daardoor totaal onnodig uitgelokte ruzie. Al deze gedachten laten zien dat het thema ‘opstandig’ heel breed is en dat de verschillende facetten van opstandigheid terug zijn te vinden in het dagelijks leven. Maar hoe zit het

Echter, voordat de indruk zou ontstaan dat de God van Israël alleen maar slaafse volgzaamheid verlangt, is het verhelderend om in het kort naar een bijzonder verhaal uit het Oude Testament te kijken. De bijbel laat ons namelijk ook nog een ander plaatje zien.

Het verhaal dat me te binnen schiet is het relaas van Abraham, die in gesprek is met God over de verwoesting van de spreekwoordelijke poelen van verderf: Sodom en Gomorra. God is namelijk ter ore gekomen dat de zonden aldaar ongehoord groot zijn en Hij besluit op onderzoek te gaan. Maar Abraham, die misschien wel over inside information beschikt, voelt de bui al hangen. En in plaats van passief af te wachten wat er gaat gebeuren en in gehoorzaamheid het oordeel van God te aanvaarden, begint hij te onderhandelen. Als er in de stad nog vijftig onschuldige mensen zouden leven, zou de Heer, die immers goed en rechtvaardig is, de schuldigen dan niet sparen omwille van de onschuldigen? Als God bevestigt dat hij dat inderdaad zou doen, trekt Abraham de stoute schoenen aan. En als er in de stad nu eens geen vijftig onschuldigen zouden zijn, maar vijfenveertig, veertig, dertig, twintig, of zelfs maar tien? Het gedrag van Abraham maakt op ons misschien een wat merkwaardige indruk. Niet dat wij het altijd eens zijn met de ondoorgrondelijke wegen van de Heer, en niet dat het ons aan vragen zou ontbreken in het aangezicht van God, maar deze discussie getuigt wel van een hele grote vrijmoedigheid. Opstand betekent dat je je niet klakkeloos neerlegt bij een bestaande situatie, maar dat je streeft naar een andere uitkomst. Je probeert invloed

Het lijkt inherent aan het verhaal van de bijbel dat we ontevreden zijn met de werkelijkheid.

uit te oefenen op de gebeurtenissen. Dat kan door in gesprek te gaan met mensen, actieplannen op te stellen, voorstellen te doen, of – heel opstandig – de boel te saboteren. Opstandelingen zijn dus mensen die zich niet zomaar neerleggen bij de realiteit. Ze leven met een beeld van een andere toekomst en doen er alles aan om deze toekomst tot werkelijkheid te maken. Sommige opstandelingen streven naar een toekomst die ik persoonlijk niet kan ondersteunen. Er zijn genoeg godsdienstverdwaasden in deze wereld die uit alle macht hun idee van theocratie proberen door te voeren. En ik hoop van ganser harte dat hun opstand tot mislukken is gedoemd. Andere opstandelingen strijden voor op zich nobele doelen – zoals vrijheid, zelfstandigheid, en menselijkheid – maar grijpen in de verwezenlijking van deze doelen, misschien door wanhoop gedreven, terug op geweld.

Op zoek naar gerechtigheid Het lijkt inherent aan het verhaal van de bijbel dat we in zekere mate ontevreden zijn met de werkelijkheid. Ondanks de mooie en bijzondere dingen die we in de wereld tegenkomen, worden we maar al te vaak geconfronteerd met de donkere kanten van het bestaan. De voorbeelden, van ver weg en dichtbij, nemen geen einde. Een uitgeputte jongeman die na een tocht van duizenden kilometers achter metershoog prikkeldraad wordt opgesloten. Een buurvrouw die weken achter elkaar thuis zit en eenzame gesprekken voert

met de kassière van de supermarkt. Of jonge kinderen die geen ander leven kennen dan de eindeloze zee van tenten in een vluchtelingenkamp. In al deze situaties wordt geen slaafse volgzaamheid en berustend accepteren gevraagd. Hier gaat het om opstand! En zoals Abraham op zoek was naar gerechtigheid voor de inwoners van Sodom en Gomorra, zo mogen wij – ja moeten wij? – op zoek zijn naar gerechtigheid in deze wereld. De bijbel spreekt afkeurend over opstand als die indruist tegen de wegen van God. Het is niet voor niets dat de profeten in het Oude Testament, en Jezus in het Nieuwe Testament, in woord en daad altijd weer naar God terugwijzen. Dus ja, er is een manier waarop opstand in bijbelse zin als ongehoorzaamheid wordt beschreven. Tegelijkertijd laat de bijbel ons ook zien dat we niet onder opstand uit kunnen. Vanuit een heilige onrust hoeven we ons niet neer te leggen bij de realiteit, maar mogen we ons in blijven zetten voor de komst van ‘een nieuwe hemel en een nieuwe aarde’. Als we leven vanuit Gods ideaal van gelijkheid, rechtvaardigheid, en shalom, dan komen we in aanvaring met de structuren van deze wereld en is opstand onvermijdelijk. Misschien zouden we het ook zo kunnen zeggen: juist gehoorzaamheid aan de wegen van God leidt mensen van het geloof tot een rechtvaardige opstand! <<

Edwin de Jong is predikant in de Doopsgezinde Gemeente Ouddorp. Daarnaast is hij actief als secretaris van de Adviesraad Geestelijke Zaken van de ads.

13

opstandig in het verleden

achtervolging in, maar halverwege zakte die door het ijs. Dirk hoorde zijn hulpgeroep, keerde zich om en stak zijn hand uit om de drenkeling uit het wak te trekken en hem te redden van een zekere dood. De bewaker wilde hem wel laten gaan, maar de inmiddels toegesnelde burgemeester herinnerde hem aan zijn eed van trouw en dwong hem Dirk te arresteren. Zo viel Dirk opnieuw in handen van zijn vervolgers en werd hij ditmaal opgesloten in de gevangenis boven de klok in de toren van de grote kerk. Daar kon hij ieder uur horen hoe – inderdaad – zijn laatste uur had geslagen. Na een aantal maanden van verhoor en pijniging werd hij op 16 mei 1569 als ketter verbrand op een brandstapel buiten de stad.

Het geheim van Dirk Willemsz

Ik vertelde iemand dit verhaal en het commentaar was kort: ‘Wat een mafkees!’ Dat is natuurlijk wat kort door de bocht, maar komt neer op: laat die bewaker toch lekker door het ijs zakken! Je mag toch je vege lijf redden? Is dit niet weer typisch christelijk teveel van het goede? Een dergelijke daad roept verzet en zelfs weerzin op. We vergeten voor de goede orde dan wel dat Dirk helemaal niet van plan was alles lijdzaam over zich heen te laten komen – hij probeerde niet voor niets te ontsnappen.

tekst & foto’s Gerke van Hiele gravure Doopsgezind Documentatiecentrum

Een jaar of tien geleden waren mijn vrouw en ik een week in de Verenigde Staten voor een conferentie op een doopsgezind seminarie. We raakten in gesprek met een docent die helemaal verrukt reageerde, want wij kwamen uit Wageningen en dat lag vlakbij Asperen. ‘You have been to Asperen?’ Er viel een stilte. Het bleek dat Asperen een van de belangrijkste plekken is voor Amerikaanse Mennonieten wanneer zij de Lage Landen bezoeken: Witmarsum, Pingjum, Asperen, Amsterdam. Wij zwegen bedremmeld. Wat hadden wij gemist? Het levensverhaal van een van de beroemdste dopers van Nederland. Dat staat beschreven in de Martelaarsspiegel, en deze doper is voor de Amerikaanse doopsgezinden een icoon geworden. Hij is de belichaming van de vijandsliefde.

14

Laten we even teruggaan naar Asperen. Het is 1569, een roerige tijd. De Beeldenstorm had net dit oude stadje aan de Linge, onder de rook van Leerdam, bereikt. De Reformatie was in volle gang, maar landvoogd Alva voerde een schrikbewind. Er waren ook dopersen die elkaar ontmoetten in een huiskamer, waar uit de bijbel werd gelezen en gedoopt. Een van hen was Dirk Willemsz. Hij werd vanwege zijn afwijkende overtuiging gearresteerd en opgesloten in het kasteel van Asperen. Op een avond wist Dirk langs een touw van vodden over het dunne ijs van de slotgracht en de naastgelegen vijver (het Hondegat) te ontsnappen. Een bewaker zette de

We zijn toch maar even gaan kijken in Asperen. Met de kerkrentmeester hebben we de toren beklommen en zijn we in de gevangeniskamer boven de klok geweest, waar nog de oude deur van de gevangenis valt te bewonderen en ook het blok waarin de gevangenen met hun benen werden opgesloten. Dat was toch wel bijzonder. Zo dichtbij, zo onvoorstelbaar en zozeer deel van onze religieuze geschiedenis. En bovenal de eerste stappen richting de gewetens- en geloofsvrijheid die we nu doodnormaal vinden. In Asperen is inmiddels een straat naar Dirk genoemd. Er is ook nog gerechtigheid in deze wereld. Al die Amerikanen komen naar Asperen omdat de afbeelding van Dirk Willemsz in hun catecheseboekjes staat. Hij belichaamt voor hen een ideaal, het onverwachte, het onvanzelfsprekende van die uitgestoken hand. Hoe kun je beter iets van belangeloze liefde verbeelden? Op het scherp van de snede, daar gaat het hier toch om? Om die andere gerichtheid, om die ruimte voor de ander? De laatste keer dat ik het plaatje van Dirk tegenkwam was in een Amerikaans boekje over de kerk met de verrassende titel: A Culture Of Peace. Een cultuur van vrede. In dat boekje wordt bij het verhaal over Dirk stilgestaan, en vooral bij diens reflexen. Die reddingsactie moet snel zijn gegaan: het water is ijskoud, een drenkeling is zomaar weg. Dirk hoort het hulpgeroep en keert terug om zijn belager uit het ijs te trekken. De auteur, Alan Kreider, vraagt zich af: wie of wat vormde zijn reflexen? Die

Love your enemies and bless them that curse you (Matt 5:44) reflexen zijn heel belangrijk. Spontaan, intuïtief: vechten of vluchten. Dirk doet wat anders, hij is door wat anders gevormd, hij is en blijft op die andere weg van liefde en vrede. Zijn reflexen zijn gevormd door de gemeenschap die zich op die weg beweegt en die dit inzicht over compassie en vijandsliefde met zich meedraagt. Het doet ons wat wanneer zulke verhalen worden doorgegeven en voorgeleefd. Er gebeurt ook wat met een cultuur die bijvoorbeeld het verhaal van de barmhartige Samaritaan niet meer kent. Er is toch zoiets als karaktervorming, als een cultuur van vrede die op een gegeven moment in de gordijnen gaat zitten. Zó gaan we met elkaar om, zo gaan we met onenigheid om. Gewoontes komen niet uit de lucht vallen, ze worden gevormd, gecultiveerd en ze vergen onderhoud. Een geloofsgemeenschap is ook bedoeld als oefenplaats voor deze dingen. Het is de spiritualiteit van linkerwang en rechterwang (Mat. 5:39). Je bewustworden van de uitdaging om fantasierijk te werk te gaan en nieuwe wegen te vinden om de ander weer te bereiken. Het geheim zit in het onverwachte. De slag op de rechterwang met de rug van de hand is een gebaar van verachting: ‘Jij bent me te min, verdwijn!’ In plaats van beledigd met een klap te reageren, keer je je linkerwang toe, zodat de ander je echt kan slaan. Dat zou tot nadenken kunnen stemmen. Niks slaafs of wettisch of normatief, maar creatief en vindingrijk: je gedrag niet laten bepalen door je tegenstander. Het gaat om het leren leven met een lang lontje en het je eigen maken van geweldloos communiceren. Om het leren op een positieve en hoopvolle manier met conflicten om te gaan. Ook dit hoort bij de weg van de kinderen van het Licht. <<

15

boeken & bladen

Tenzij anders vermeld, zijn de bijdragen op deze pagina’s van de hand van Martin Maassen, [email protected]

teloorgang

Dementerende geliefde Ze waren jong en verliefd, maar konden door de omstandigheden niet samen verder. Ria, weduwe, en Edwin, gescheiden, komen elkaar een half leven later opnieuw tegen en al diezelfde dag trekken ze bij elkaar in. Nadine Ahr (Hannover, 1982) is journaliste van het Duitse tijdschrift Die Zeit. Ze is de kleindochter van Ria en vertelt in De belofte over de goede en slechte dagen van haar grootouders. De slechte dagen beginnen als Ria tekenen van dementie vertoont. Ze gaat steeds verder achteruit en na verloop van tijd herkent ze Edwin niet meer, wordt opstandig en begint tegen hem te schreeuwen. Kan Edwin zijn belofte dat hij Ria nooit meer in de steek zal laten, gestand doen? Kan hij het opbrengen voor haar te blijven zorgen? In Nederland leven 250.000 mensen met dementie. Het is een cijfer dat niets zegt over het verdriet van de naaste verwanten van dementerenden. Nadine Ahr schrijft niet alleen over haar dementerende oma, maar ook en vooral over het verdriet, het schuldgevoel en de eenzaamheid van

16

haar opa. Ook andere problemen komen aan de orde, zoals de vraag of je een ernstig dementerende moet confronteren met het overlijden van een dierbare. Een minpuntje is dat de schrijfster zo nu en dan terloops onderwerpen noemt die meer aandacht hadden verdiend. Zo heeft Edwin in woii aan de kant van de Duitsers gevochten. Jammer dat ze daar niet wat uitvoeriger over heeft geschreven, want ik had wel willen weten hoe hij die oorlog was doorgekomen. Ook het overlijden van Edwins zoon komt nauwelijks aan de orde. Omdat ze zich wellicht grotendeels heeft willen beperken tot de dementieproblematiek, komen de karakters van de hoofdpersonen daardoor niet geheel uit de verf. Dat neemt niet weg dat Nadine Ahr op ontroerende wijze de teloorgang van de grote liefde van haar grootouders heeft beschreven.

Esmée Schilte schetsen de dilemma’s en dragen veel informatie aan. De conclusie: meer debat en een ‘gezamenlijke inzet van zoveel mogelijk mensen uit diverse richtingen’ is helaas wat magertjes…

door Bart Smits Nadine Ahr, Das Versprechen (De belofte), vertaald door Gerda Meijerink, uitgeverij Querido, € 20,–

Marjan Slob en Esmée Schilte, Mensenrechten in beweging, uitgeverij Nieuw Amsterdam, € 19,95, ook als e-book verkrijgbaar

herformuleert daarmee waarden uit Aangeraakt door de Eeuwige. Maar het is de vraag hoe je dat niet al te gemakkelijke geluid van de doopsgezinden laat klinken in de samenleving. Daarvoor zijn naast de papieren weg ook moderne middelen (websites, digitale nieuwsbrieven, sociale media) voorhanden. Hoeveel gemeenten maken daar daadwerkelijk gebruik van? Zetten wij onze kerkdeuren ook doordeweeks of op zaterdag open? Nemen we deel aan het (lokale) publieke debat? Kortom, hoe zichtbaar zijn we in de directe omgeving? Het boekje uit Leeuwarden geeft een mooie aanzet tot het formuleren van de doopsgezinde uitgangspunten. De vraag is hoe we die uitgangspunten in deze tijd voor het voetlicht brengen.

tijdens mijn studiejaren ook maar één keer is genoemd’ (citaat van doopsgezind predikant Alle Hoekema) tot een opvoering voor Europese Mennonieten in Zürich, waar bepaalde passages bij sommige toehoorders gevoelig blijken te liggen. De vele foto’s van de opvoeringen en de vermaningen in het land geven het boek een reünistisch karakter. Korneel Roosma-de Vries, Anne Zernike – Het toneelstuk, beelden en verhalen, verkrijgbaar via [email protected], € 19,50 (incl. verzending)

predikante? Zernike revisited

Het boekje Daden gaan woorden te boven, Doopsgezind in woord en daad is voor een paar euro verkrijgbaar via de doopsgezinde gemeente Leeuwarden: [email protected]

achtergrond Zernike op toneel

kunstschilder Jan Mankes. Nog maar enkele jaren geleden gaf de ads groen licht voor de voorstelling ‘Anne Zernike, een vrouw in het wondere ambt’. De doopsgezinde kerk van Bovenknijpe was afgeladen vol, zoals het in die warme zomer in alle kerken waar ‘Anne Zernike’ kwam stampvol was. Zernike was een sensatie! Maar in die dagen betekende het huwelijk van Anne en Jan (in 1915) dat Zernike het ambt opgaf. Ze verhuisden naar Den Haag, en later naar Eerbeek voor de gezondheid van Jan die aan tbc leed. Hij stierf aldaar in 1920. Anne Zernike alleen maar te boek stellen als eerste vrouw op de kansel en als ‘de vrouw van …’ doet haar geen recht. Ze was veel meer: kunst- en literatuurkenner, pacifiste, feministisch theologe, maar bovenal radicaal vrijzinnig. “Anne Zernike vond ‘God’ ook terug in andere religies en in de kunst, de literatuur en de poëzie. De verhalen in de Bijbel waren voor haar vooral de neerslag van verschillende oude verhalen, overleveringen en mythologische voorstellingen.” Aldus Pitstra in haar biografie, waarmee ze het veel te gereduceerde beeld van Zernike heeft willen bijstellen. Daarin is ze uitstekend geslaagd.

inmenging

doopsgezind In woord en daad

door Jehannes Regnerus

In 1948 werd door de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opgesteld. Het was een eerste poging om mensenrechten vast te leggen. Inmiddels leven we in het digitale tijdperk en verschuiven de grenzen tussen privaat en publiek. Ook op het gebied van duurzaamheid (de ‘ecologische ondergrens’) verschuiven de normen en waarden. Waar op het ene terrein wordt gevraagd om bescherming tegen de oprukkende, nieuwsgierige overheid, wordt op een ander fundamenteel terrein juist gevraagd om een krachtiger ingrijpen van diezelfde overheid. Marjan Slob en

Ter ere van een Tsjerkepaad-tentoonstelling stelde de doopsgezinde gemeente te Leeuwarden een boekje samen met als thema ‘doopsgezind in woord en daad’. Volgens predikante Tjitske Hiemstra zeggen doopsgezinden vooral wat ze niet hebben: ‘geen kinderdoop, geen hiërarchie, geen dogma’s’ etcetera. Het boekje legt de nadruk op waar de doopsgezinden wél voor staan. Bekende thema’s als de volwassenendoop, de fundamenttekst (uit de brief van Paulus aan de Korintiërs), vrijheid in geloven, geweldloosheid en het priesterschap van alle gelovigen passeren de revue. Het boekje

Froukje Pitstra, Ontelbare enkelvouden. Dr. Anne Mankes-Zernike (1887-1972): een biografie, verschijnt later deze maand bij uitgeverij Boekencentrum, ca. € 34,50

Overheid ja of nee?

Van oktober 2011 tot oktober 2012 speelde Korneel Roosma-de Vries verspreid over het land achtendertig keer het toneelstuk over het leven en werk van Anne Zernike. Op de internetsite Zinweb hield zij daar een dagboek over bij dat nu in bewerkte vorm is uitgegeven. Het boek schetst hoe Roosma vrij toevallig op het idee kwam een toneelopvoering over Zernike te maken. Van ‘ik kan me dan ook niet herinneren dat haar naam

Oei, is me dat even schrikken! Anne Zernike geen doopsgezind predikante? Froukje Pitstra beweert het in één van de stellingen bij haar proefschrift Ontelbare enkelvouden. Dr. Anne Mankes-Zernike (1887-1972): een biografie. Voor ons doopsgezinden is Anne Zernike bijna een icoon geworden: de eerste vrouw op de kansel, en dat nog wel in een doopsgezinde gemeente! Wat lezen we graag over de eerste jaren van Zernike’s predikambt in de doopsgezinde gemeente van Bovenknijpe, en over de liefdesperikelen met

Ontelbare enkelvouden wordt gepresenteerd in het Bijbels Museum te Amsterdam waar de expositie ‘De eerste predikante’ tot 13 oktober is te zien. De zonnetjes bij de besproken boeken en bladen geven de waardering van de recensent weer. Die kan uiteenlopen van één zonnetje (niet best) tot vijf (mag op uw nachtkastje niet ontbreken).

17

uit de kast Over doopsgezinden wordt gezegd dat zij ‘stillen in den lande’ zijn. In deze rubriek dagen we hen uit om uit de kast te komen, zichzelf te laten zien en hun geloof onder woorden te brengen.

Ik heb alle plastic zakken nagekeken waar wol in zat en ook het mandje waar ik alle spullen voor m’n weefsels heb liggen, maar ik kon het nergens vinden. Zodoende werd ik een beetje kwaad op mezelf. Later keek ik nog een keer in het mandje en bleek het daar wel te liggen. Toen dacht ik: waarom was ik nou zo kwaad?’

Hoe ziet voor u de hemel er uit? ‘Jezus heeft gezegd: “In het huis van mijn vader zijn vele kamers.” Voor mij is het een kamer waar mijn vrouw, die tien jaar geleden is overleden, op mij zit te wachten.’

Van welk lied krijgt u kippenvel? ‘De derde symfonie van Mahler, waarin ook wordt gezongen. Ik krijg eigenlijk niet zo snel kippenvel, maar ben wel onder de indruk van de solosopraan die samen met een koor in die symfonie zingt.’

Wat zou u veranderen als u minister-president van Nederland was?

Pieter Jellema Jellema (79 jaar) komt uit Damwoude. Hij is een echte Fries met een Fries vaandel aan de voordeur, maar woonde meer dan veertig jaar in Haarlem. Bij binnenkomst vallen gelijk de doeken op die hij maakt met zijn weefgetouw. Pieter: ‘Zelfgemaakt! Kijk, die ene is mijn laatste, in de stijl van Mondriaan.’ tekst Jan Willem Stenvers – foto Johan Tempelaar

18

‘Beesten verzorgen vind ik leuk, dus een dag Abraham zijn is niet erg’

Wat betekent het woord ‘doopsgezind’ voor u?

Welke bijbelse persoon zou u een dag willen zijn?

‘Een kerkelijke gemeenschap zonder dogma’s. Dat ik bij die gemeenschap hoor heeft te maken met familietraditie. Toen ik jong was ging ik naar catechisatie, maar was ik me niet bewust van wat ‘doopsgezind’ werkelijk was. Pas rond mijn twintigste werd ik meer gevormd. Ik heb toen een jongerendienst geleid met het thema Wat zoekt gij?. Het ging over het licht, ofwel het zoeken daarnaar. Want het licht is er altijd, maar soms moet je er naar zoeken. Toen ik in Haarlem afscheid nam omdat ik weer in Damwoude ging wonen, greep ik terug op dat thema. Dat klopte voor mij. Ik kan mij niet anders voorstellen dan dat ik doopsgezind ben. Het is een gemeenschap waar ik me altijd thuisvoel, waar ik ook kom.’

‘Abraham. Die volgde zijn stem en die van God. En hij had een hele veestapel. Ik ben opgegroeid op het platteland en heb lang op de boerderij gewerkt. Beesten verzorgen vind ik leuk, dus een dag Abraham zijn is niet erg. Lang geleden ben ik mijn stem gevolgd naar Haarlem. Destijds kon ik drie banen krijgen, maar die in Haarlem voelde het best aan. Uiteindelijk heb ik daar meer dan veertig jaar gewoond. En een aantal jaren geleden ben ik weer mijn stem gevolgd door terug te gaan naar Damwoude.’

Wanneer werd u voor het laatst kwaad? ‘Toen ik een wolsoort voor een van mijn weefgetouwen niet kon vinden die ik vorig jaar in Innsbruck had gekocht.

‘Ik zou minder bezuinigen op de sociale zorg. En meer geld beschikbaar maken voor werken in en aan de natuur. Bomen en planten zijn belangrijk voor de co 2 in de lucht. Steeds minder groen in het land betekent ook minder zuurstof. Dus het onderhouden van de natuur moet belangrijk blijven. En als doopsgezinde kom je automatisch uit op minder geld naar Defensie. Maar ik vind dat wel lastig, want als je hoort wat er allemaal gebeurt in de wereld denk ik: we moeten onszelf wel een beetje kunnen beschermen.’

Welk boek ligt er op uw nachtkastje?

van Herman Gorter. Ik had me voorgenomen om linksboven in mijn boekenkast te beginnen en alle boeken een voor een te lezen. En nu ben ik op dit boek gestuit, dus moet ik het gewoon lezen. Dat andere boek heb ik gekregen van Lodewijk Born. Een paar jaar geleden reageerde ik op een artikel van hem in het Friesch Dagblad en dat had tot gevolg dat hij mij het Bijbels Dagboek van dat jaar toestuurde. Later las ik in Doopsgezind NL een reisverslag uit Indonesië van zijn broer dat hij geschreven had. Ik heb daar toen op gereageerd met: ‘Onwetende dat we misschien elkaars broeder zijn.’ Maar wat bleek: hij was gereformeerd en zijn tweelingbroer was doopsgezind. Toen heb ik een soort van levensverhaal naar hem gestuurd. Daar was hij zo van onder de indruk, dat hij mij het Bijbels Dagboek van vorig jaar stuurde. En ergens in november las hij blijkbaar weer die brief, en stuurde hij de editie van dit jaar.’

Waar mag ik u om drie uur ’s nachts voor wakker maken? ‘Een volledig verzorgde vliegreis naar Turkije met Nederlandse begeleiding. Ik heb mijn vakanties het liefst helemaal verzorgd, zodat ik niet hoef na te denken over mijn eten en wat ik daar te doen heb.’ <<

‘Mijn nachtkastje is niet zo groot, maar ik lees wel elke dag een stuk uit de boeken In een jaar de Bijbel door en Mei advertentie

Vrijzinnig Leerhuis Elspeet Seizoen 2014/2015 Open doperse groep voor studie en ontmoeting: 4 weekenden, 2 groepen! Thema’s: opstandig, familie, leiderschap en herinneren & vergeten. Start op 31 oktober en 28 november 2014. Meer informatie en aanmelden via www.mennorode.nl (cursussen)

www.mennorode.nl | [email protected] | Apeldoornseweg 185, Elspeet | 0577 498 111

19

opstandige kunst

Controverse, schande & strijd

K

‘Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens.’ Dat schreef politicus André Malraux. Kunst is dat wat het leven analyseert, bekritiseert, bejubelt en beweent.

tekst Kalle Brüsewitz

Kunst is soms groter dan wapens en brengt soms meer mensen op de been dan welke grote leider dan ook. Het leidt tot groot protest en tot klein leed. Het kan leiden tot vallende regimes en tot grote omwentelingen. Soms kan het leiden tot nimby*-gedrag: we worden opstandig tot de controverse uit het zicht is, om ons vervolgens weer tevreden in ons eigen huis terug te trekken. Kunst is een middel voor protest. Kunst maakt je opstandig, en ook strijdbaar.

Macht van de rijken We schrijven het jaar 1816 als voor de kust van West-Afrika het passagiersschip La Méduse vergaat. De Franse schilder Theodore Géricault schildert twee jaar later zijn beroemdste werk: Het vlot van de Medusa. Daarop is een vreselijk tafereel te zien. Mensen die vechten voor hun leven, varen samen met lijken op een vlot naar de horizon. Een aantal van hen redt het en zij vertellen met het schilderij hun verhaal. Het verhaal van een slecht functionerende kapitein, maar vooral het verhaal van een

20

regering die mensen bewust niet liet redden, omdat die geen geld of aanzien hadden. Daar ging het mis. De mensen op het vlot hadden nooit mogen overleven. In heel Europa riep het schilderij controverse op. Een strijd tussen de adel en het volk over de macht van de rijken.

Strijd tegen het regime De Arabische Lente. De beelden van het overvolle Tahrirplein in Caïro staan nog vers in ons geheugen. Een revolutie van het volk. Maar een revolutie die toch vooral zijn weg vond in de kunst. Caïro kreeg te maken met een nieuwe vorm van kunst: graffiti. De straten van de Egyptische hoofdstad kregen een extra stem, de anonieme stem van de kunst. Onder andere Ahmed Bassiouni maakte kunst op het Tahrirplein. Performances en theater. Hij werd vermoord op de vierde dag van de opstand, op 28 januari 2011. Sindsdien is er veel gebeurd. De kunst is een belangrijk middel in de strijd tegen het regime. En nu Egypte midden in een nieuwe opstand zit, is het weer de kunst die het voortouw neemt.

Schande voor de stad Rotterdam, 2001. De Amerikaanse kunstenaar Paul McCarthy krijgt opdracht van de gemeente om een mooi beeld te maken voor een prominente plek in de stad. Het beeld Santa Claus moet bij concertzaal De Doelen in het centrum van Rotterdam komen. Het heeft er uiteindelijk nooit gestaan, want heel Rotterdam was tegen. Het beeld was een schande voor de stad, vond de bevolking. Dat had alles te maken met de bijnaam die het beeld al vrij snel kreeg. De ‘kabouter’ werd daarop cadeau gegeven aan de gemeente Barendrecht, maar die bedankte voor de eer. Vervolgens maakte Santa vele omzwervingen en stond hij een aantal jaren op de binnenplaats van museum Boijmans van Beuningen. Toen het beeld ook daar weg moest vanwege een verbouwing, zwierf het weer rond. Ook de ondernemers aan de ‘koopgoot’ wilden het beeld niet in hun buurt hebben. Pas sinds 2008 heeft het een vaste plek in de stad. En dat allemaal voor een kerstman met de niets-verhullende bijnaam Kabouter Buttplug.

Rassenrellen De jaren ’90 worden in Frankrijk gekenmerkt door grote rassenrellen in de buitenwijken van de grote steden. In 1995 komt de cultfilm La Haine (de haat) uit, over het schokkende leven van een aantal jongeren in een banlieue (voorstad) van Parijs. De film wordt gemaakt naar aanleiding van de moord op een Marokkaanse jongen door de politie. De film leidt uiteindelijk zelfs tot Kamervragen in het Franse parlement. Toch is het vooral een nummer op de soundtrack van de film dat tot grote ophef leidt. De hiphopgroep Ministère amer roept in Sacrifice de poulet op tot het doden van politieagenten als vergeldingsdaad voor het racistische geweld van de politie. Naar aanleiding van het nummer komt het tot nog grotere rellen en meer vijandigheid jegens de politie. Uiteindelijk worden de

leden van de groep opgepakt en veroordeeld voor het aanzetten tot geweld. Dit maakt hen in de banlieues tot nog grotere helden dan ze al waren, en het leidt tot een escalatie in het geweld tussen de politie en de bevolking.

Schokkend

vlnr: Paul McCarthy, Santa Claus, alias Kabouter Buttplug Théodore Géricault, Het vlot van de Medusa Graffiti tijdens de Arabische Lente

Het is 1997. Een slaperige studentenstad in de provincie. Het nieuwe Groninger Museum is net drie jaar open en exposeert foto’s van de omstreden Amerikaanse kunstenaar Andres Serrano. Serrano is omstreden, omdat zijn foto’s als controversieel en soms zelfs als ronduit schokkend worden ervaren. De tentoonstelling breekt alle bezoekersaantallen van het museum en een rel is geboren. De stad maakt reclame voor de tentoonstelling; het museum wil de stad vol hangen met Serrano’s meest schokkende foto. Groningen komt in opstand. Een tentoonstelling is tenslotte achter gesloten deuren, maar posters in de stad hangen open en bloot. De discussie over de functie van kunst barstte in volle hevigheid los. Uiteindelijk werd de poster vervangen en werd alles weer rustig. Speciaal voor de tentoonstelling in het Groninger Museum maakte Serrano een nieuwe naaktfoto met een Nederlands model van zestien jaar oud. Een hele nette foto. Atypisch voor het werk van Serrano zou je zeggen. Of toch niet? Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens. Kunst als smeermiddel en als iets dat de grootste woede in je naar boven haalt. Omdat het niet kan, niet mag, niet gaat. Kunst kan leiden tot grote opstanden met doden tot gevolg. Kunst kan de opstandigheid in jezelf naar boven halen. Omdat het niet kan, niet mag, niet gaat. Maar uiteindelijk zegt het alleen maar wat over jezelf. Het is je lot. Dat wat je opstandig maakt is dat wat je raakt. En dat wat je raakt is dat wat, wie, je bent. Alle kunst is opstandigheid tegen het lot van de mens. <<

* nimby: Not In My Back Yard, oftewel: niet in mijn achtertuin.

21

jaarthema

kort

Opstandige doopsgezinden?

prijswinnaars puzzel Doopsgezind NL juli/augustus 2014

Zomerverblijf Fredeshiem voor twee personen > Tj. Scholten uit Balk Dopper Steel > I. de Vries-de Wal uit Hoofddorp > S. Quist uit Den Haag

Dit seizoen is Opstandig het jaarthema van de doopsgezinde geloofsgemeenschap. Dat lijkt een merkwaardige keuze voor de doopsgezinden. tekst Alfred van Wijk foto Judith Malotaux

Op zijn minst roept ‘opstandig’ verschillende reacties op: ben je van nature enigszins behoudend, of vooral op je rust gesteld, dan zul je bij dit woord associaties met onzekerheid en onrust, eventueel met agressie kunnen krijgen. Ben je echter niet bang voor een confrontatie die gericht is op een mogelijke lotsverbetering van betrokken mensen, dan kan dit woord zelfs een gevoel van opluchting en voldoening oproepen. Ook zitten er verschillende aspecten aan het opstandig zijn, waardoor het niet zonder meer is af te wijzen: zo is het één van de kenmerken van de puberteit, of kan het de latere reactie zijn van kinderen die van hun ouders

materiaal > De Algemene Doopsgezinde Sociëteit geeft werkmateriaal uit voor jong en oud, met ideeën en suggesties rondom het jaarthema. Subtitel: ‘Lef om verder te denken’. Bovenstaande tekst is afkomstig uit de inleiding in deze map. Het materiaal is kosteloos online te bekijken en te downloaden via www.doopsgezind.nl/jaarthema 2014-2015 > De Gemeenschap voor Doopsgezind Broederschapswerk heeft een map samengesteld met als subtitel ‘baanbrekend voor vrede en gerechtigheid’. Deze map gaat uit van bijbelverhalen en verbindt deze met het leven nu. Geschikt voor gesprekskringen, bijbelkringen en -groepen, bevat eveneens verhalen voor kinderen en ideeën voor liederen. Prijs per map: € 15,– | voor meer mappen tegelijk: € 10,– per stuk. Bestellen en meer info: 0521 34 02 34 | [email protected]

22

Boekenbon t.w.v. € 10,– > C. de Graaf uit Amsterdam > E. Warring-ter Reehorst uit Winterswijk > R. Wielinga uit Den Burg, Texel

Herfstvakantie

op Dopersduin Schoorl Dopersduin heeft dit jaar maar liefst twee herfstvakantieweken! Van 12-18 oktober (noord) 18-24 oktober (midden) komen jong en oud samen om te genieten van de prachtige natuur en de warme, ontspannen sfeer in dit heerlijke huis! Gezelligheid, blozende wangen, dennenappels, paddenstoelen, heerlijk eten, fijn gezelschap...Wees welkom! Minimale prijzen volpension € 70,- (leeftijd 4 t/m 12 jaar) € 96,25 (leeftijd 13-16 jaar) € 175,- (vanaf 17 jaar)

cd ‘Wat ongezegd bleef ’ > I. van Ginkel-van der Vegt uit Ridderkerk > C. van Voorst-Koning uit Edam Geweldloos protest van onder meer doopsgezinden tegen kernwapens, tijdens de Nuclear Security Summit op 24 & 25 maart 2014 in Den Haag, wordt beëindigd door politie en marechaussee.

absoluut, maar tegen hun wil naar het gymnasium, op voetbal of op celloles moesten, of in de situatie dat een vrouw haar onverantwoordelijke, agressieve alcoholische echtgenoot aan de kant zet – hier speelt het een rol in de privésfeer. Naast deze vorm staan een bedrijfsbezetting door werknemers die geen vastgesteld vakantiegeld krijgen uitbetaald, een actie tegen uitzetting van uitgeprocedeerde asielzoekers en een protest tegen homodiscriminatie – in dit geval is het opstandig zijn een publiek, maatschappelijk verschijnsel. Dat de revolutie van de massa’s verschilt van de opstand van de enkeling wordt door de filosoof Albert Camus (1913-1960) uitdrukkelijk aangegeven. De massarevolutie vergoelijkt het feit dat er omwille van de vrijheid slachtoffers vallen, de opstandige enkeling wijst daartegenover de vrijheid om de grenzen van de ander te overtreden juist af: ‘een doel dat onrechtvaardige middelen nodig heeft, is geen rechtvaardig doel’. Met deze laatste uitspraak van Camus, samen met zijn opvatting dat de opstand voortkomt uit ‘de confrontatie met een onrechtvaardige, onbegrijpelijke toestand’ als vertrekpunt, kunnen wij een waardevol seizoen tegemoet zien als wij ons gaan verdiepen in wat het ‘opstandig’ zijn voor betekenis kan hebben. <<

Rectificatie Helaas zijn er in de oplossingsbalk van de puzzel op pagina 24 van het zomernummer van Doopsgezind NL een drietal foutjes in de oplossingsbalk geslopen: 37 had moeten zijn 27; 43 = 34 en 40 = 41. Onze excuses voor het ongemak.

Neem contact op via e-mail [email protected] of per telefoon 072-5091274

volgende nummer Recht > Goddelijke gerechtigdheid > Rechtsgeleerde Erik Jörgens > Hans Achterhuis over vreed zaam vechten

versus menselijke gerechtig heid en nog veel meer…

via de aangegeven contactgegevens in dit colofon. U kunt uw bijdrage overmaken op Doopsgezind NL is een uitgave van de iban nl19 abna 0243 4938 86 t.n.v. Algemene Doopsgezinde Sociëteit Algemene Doopsgezinde Sociëteit (ads) en verschijnt tien keer per jaar. onder vermelding van ‘dnl 2014’. Het blad wordt tegen een vrijwillige Hoofdredactie Johan Tempelaar bijdrage toegezonden aan alle leden Eindredactie Marijke van Duin van doopsgezinde gemeenten. Redactie Kalle Brüsewitz, Martin Vrienden en belangstellenden die Maassen, Wieteke van der Molen, het blad willen ontvangen, betalen Tea Rienksma, Marjon Slotboom, € 40,– per jaar. U kunt zich opgeven Jan Willem Stenvers

colofon

Ontwerp & opmaak Susan de Loor, Kantoordeloor, Haarlem Druk gbu grafisch compleet www.gbu.nl Advertenties Saskia Meerts Oplage 7.500 Papier G-Print Proost & Brandt, fsc-gecertificeerd Contact redactie & advertenties Singel 454 | 1017 aw Amsterdam t 020 623 09 14 | [email protected] www.doopsgezind.nl

Abonnement Groot letter cbb 0341 56 54 99 of [email protected] Het volgende nummer van Doopsgezind NL verschijnt begin oktober. Reacties voor ‘ingekomen’ uiterlijk 14 september 2014 aanleveren. Brieven dienen kort en zaakgericht te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om bijdragen in te korten of niet op te nemen. © ads 2014

23

column

tekst Carolien Cornelissen foto Johan Tempelaar

Opstandig!

Carolien Cornelissen is predikante in de doopsgezinde gemeente te Alkmaar

24

Dat schijn je te moeten zijn als puber. Leraren met gevatte antwoorden tot waanzin drijven, je proefwerk verprutsen omdat je nog brak bent van dat feest de vorige avond, te laat thuiskomen, ruzie met je ouders, huisarrest krijgen en dan uit je slaapkamerraam klimmen om alsnog naar die party te gaan waar je gewoon geweest moet zijn. Ik weet er alles van. Uit verhalen van anderen dan. Zelf was ik een ander soort puber. Heel mijn middelbareschooltijd kwam ik nooit te laat, ik maakte altijd mijn huiswerk en het woord spijbelen kwam in mijn woordenboek niet voor. Een droomleerling voor de leraar, behalve bij het eindexamenpraatje, want wat moet je over zo’n braaf kind nog kwijt? Opstandig was ik als puber dus niet. Tenminste niet op de hierboven geschetste manier. ‘Opstandig’ had voor mij een andere inhoud. ‘Opstandig’ was een poster in de huiskamer van de Nederlandse spoorwegstaking uit 1905: Heel het

raderwerk staat stil, als uw machtige hand het wil. Daarnaast een tekening van een opstandige staker. Zo kreeg ik mee dat je altijd kunt opstaan tegen onrecht en voor gerechtigheid, ook al denk je dat je maar een klein radertje in het geheel bent dat niets in te brengen heeft. Die poster deed me altijd denken aan een andere grote staking in de geschiedenis van Nederland: de Februaristaking van 1941, toen arbeiders van spoor, tram, haven en andere bedrijven in de Zaanstreek en Amsterdam het werk neerlegden uit protest tegen de razzia’s waarbij Joodse landgenoten werden opgepakt door de Duitse bezetter. Het beeld van de Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein in Amsterdam is het symbool van dat verzet. De stakers uit 1905 en 1941 ervoeren onrecht. Ze lieten het er niet bij zitten, maar stonden op. Zo ook de Tankman, de man die met boodschappentassen in de hand tegenover een colonne tanks stond op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking in 1989. Hij is het symbool geworden van die protesten. Je kunt ook opstandig zijn door te blijven zitten. Dat deed Rosa Parks in 1955. Een zwarte vrouw die, moe van haar werk gekomen, weigerde op te staan voor een blanke medepassagier, zoals de wet van Alabama dat toen voorschreef. Door niet op te staan zette ze een protestbeweging in gang, met als belangrijkste opstandige Martin Luther King. Meer recent kennen we de opstanden van de Arabische Lente. Inmiddels lijkt de lentesfeer echter ver weg en waait op veel plaatsen een gure, koude wind. Opstaan leidt meestal niet tot direct resultaat, maar is een kwestie van lange adem. Daar weten doopsgezinden alles van. We kennen een rijke geschiedenis van

Niet slaafs volgen wat anderen zeggen, maar zelf nadenken opstandigheid, te beginnen in de zestiende eeuw, toen groepen wederdopers opstonden tegen bestaande kerkelijke praktijken die zij als onjuist en onrechtvaardig ervoeren. Het was een weg van vallen en opstaan, waarbij ook wel eens een verkeerde afslag werd genomen, zoals de opstand in Münster van 1534-1535. Van fouten leert men en onder leiding van Menno Simons werd de weg van de geweldloosheid ingeslagen. Een weg die wij nog steeds volgen: geweldloos, maar opstandig. Tegen onrecht, voor gerechtigheid. Niet slaafs volgen wat anderen zeggen, maar zelf nadenken: waar sta ik voor, waar wil ik voor opstaan? Daarbij mogen we een voorbeeld nemen aan de bijbel waarin we struikelen over de opstandige types – Jezus van Nazaret voorop. Bij leven staat hij voortdurend op tegen onrechtvaardige praktijken en tradities. Hoezo zou je niet aan tafel mogen met hoeren, tollenaars en zondaars? Waarom mag je geen mensen genezen, alleen omdat het toevallig sabbat is? Zelfs na zijn dood staat hij nog op. Dood en begraven? God laat het er niet bij zitten en doet hem opstaan. Zo ontmoeten we in de bijbel talloze opstandigen, van Jona tot Maria, van Jeremia tot Paulus. Het wordt niet altijd lente in bijbelse opstanden, soms neemt men een verkeerde afslag. Daardoor zetten deze verhalen je aan het denken over opstaan of niet, waarom, wanneer, waarvoor en hoe. Want opstandig! – dat moet je zijn als mens. <<