opnieuw beginnen op basis van kennis over verleden en toekomst

9

opnieuw beginnen op basis van kennis over verleden en toekomst

11

RESTART TRENDS + TRENDSLATIONS

RESTART trends + trendslations restart

revalue

R regroup

rethink

research

resize

recreate

TA T

tre ds

trends ationS

We leven in een periode van transitie die wordt gekenmerkt door grote onzekerheid over de tijd waarin we leven. Het huidige tijdsbestek benoemen en begrijpen is onmogelijk omdat de grote zekerheden in economie, politiek en cultuur allesbehalve zeker meer zijn. Om houvast te krijgen, maar ook om verhaal te halen, keren we terug naar de postindustriële en -kapitalis­­t­ische tijd. Tegelijkertijd kijken we voor een verkenning van de toekomst naar de nieuwe werelden in noord, zuid, oost en west. Zouden we, op basis van kennis over verleden en toekomst, opnieuw kunnen beginnen?

Stappen in de tijd maken, zowel achteruit als vooruit. Dat kan heel goed samengaan, want het verleden biedt volop inspiratie voor de toekomst. Juist in Europa en in Nederland kunnen bedrijven inspiratie putten uit de glorieuze dagen van hun land of stad. En ook uit de rijke geschiedenis van hun soms eeuwenoude kunsthistorische museum, textielfabriek of familiebedrijf. Wie niet alleen het verleden maar ook de toekomst wil verkennen, zal wel bereid moeten zijn om het heden los te laten. Maar wie de verbinding kan maken tussen verleden en toekomst is ook in staat om zichzelf opnieuw uit te vinden.

trends in de tijd markttrend het verleden bekijken consumententrend nieuwe geschiedenis maken maatschappelijke trend conservering Lees ook PRESERVE (MOOD 08) en RESPECT in MOOD 13.

top 3 trendslations Rijksmuseum een toekomst voor het historische museum Vlisco Nederlands erfgoed voor Afrikaanse markten Jumbo de supermarkt als familiewinkel en versmarkt

TRENDS consumententrend – herontdekken en leren van het verleden – mogelijke toekomsten verkennen en maken – nieuwe netwerken van wereldburgers met invloed consumentenwaarden – vernieuwen met behoud van de wortels – samen denken over problemen van de toekomst – ruimte voor meervoudige identiteit markttrend – aandacht voor geschiedenis en erfgoed – verbinden van heden en verleden – nieuwe vormen van museale presentaties marktwaarden – het belang van historisch besef duidelijk maken – bezoekers verrassen en binden – handhaving van museale functies

TRENDSLATIONS consumenteninzicht – ook een rijke historie vraagt om vernieuwing – nieuwe ideeën op basis van oude verhalen – over de grenzen van tijd en plaats heen denken consumentenbehoefte – de geschiedenis beleven en delen – aandacht voor traditie en vakmanschap – het verleden verbinden met het heden en de toekomst marktinzicht – crisis en online verkoop vragen om nieuwe retailideeën – vernieuwende winkelconcepten wekken nieuwsgierigheid – winkelen moet een bijzondere ervaring zijn marktbehoefte – authentieke en onderscheidende retailconcepten – alternatieven voor drukte en keuzestress – ambacht, kwaliteit en aandacht

Inhoud RESTART

p.12 TRENDS de consument Nieuwe geschiedenis maken

p.19 TRENDS de markt / art + culture Het verleden bekijken

p.22 TRENDSLATIONS de consument Wegen naar de toekomst

p.29 TRENDSLATIONS de markt / retail Winkelen in een nieuwe tijd

13

Restart trends de consument restart

revalue

rethink

resize

n eu e ge chiedenis ak n regroup

research

recreate

Lokale structuren dienen zich te vernieuwen als zij binnen de mondiale veranderingen relevant moeten blijven.

Was tot voor kort het Westen het dominante centrum van de wereld, nu zijn Azië, Afrika en Latijns-Amerika sterk in opkomst. De gevolgen van deze verandering gaan in het Westen gepaard met een gevoel van onzekerheid, de noodzaak van vernieuwing wordt beseft. Er wordt achter- en vooruit gekeken en er is veel aandacht voor erfgoed en de rijkdommen van de historie als fundament voor het heden. Ook wereldwijd wordt er gedacht over mogelijke toekomsten en vernieuwingen en wat deze betekenen voor de keuzes die nu gemaakt moeten worden, terwijl zich ondertussen een nieuwe wereldorde aftekent.

verleden in het heden In de documentaireserie ‘Victorian Farm’ van de BBC werden historica Ruth Goodman en archeo­logen Alex Langlands en Peter Ginn een jaar lang gevolgd terwijl zij als Victoriaanse boeren uit 1885 leefden. Door alles te doen zoals toen, heront­dekten zij een wereld van vaardigheden, vakmanschap en kennis. In ‘De Urker Vissers’ blijken de oude manieren niet her­ontdekt te hoeven worden, maar is te zien hoe familiale tradities en rolverdelingen ondanks grote veranderingen zijn blijven bestaan. Terwijl op hun ultra­moderne kotter de broers Jacob en Klaas Kramer samen met hun zoons en neven vijf dagen en nachten aan boord zijn, houden hun vrouwen aan de wal alle huise­lijke zaken gaande. We staan er niet bij stil, maar belang­­rijke hedendaagse ondernemerspraktijken, komen bijna onveranderd uit de Gouden Eeuw. Dit blijkt uit het boek over die periode

»

15

RESTART TRENDS de consument

dat Hans Goedkoop en Kees Zandvliet, curator bij het Amsterdam Museum, samen schreven. In dit boek, ‘De Gouden Eeuw’, wordt de zeventiende eeuw zelfs als een proeftuin voor het heden beschreven. In de dertiendelige televisieserie De Gouden Eeuw vertelt Goedkoop het historische en tegelijk actuele verhaal van deze periode. En een expositie in de Hermitage Amsterdam met een tentoonstelling over Peter de Grote liet zien dat twee reizen naar Amsterdam deze tsaar inspireerden om zijn land te hervormen. Zonder hem had het huidige Rusland nooit bestaan.

nieuwe wereldorde Onlangs werd in Rome geen Europeaan tot paus gekozen, maar de Argentijn Jorge Mario Bergoglio: de eerste paus uit Latijns-Amerika en de elfde niet-Europese paus ooit. Een ander voor­­beeld van de mondiale verschuivingen is het ontstaan van

in edut

invloedrijke gemeenschappen van ‘Afropolitans’: wereldburgers met Afrikaanse wortels die leven in het westen. Ze zijn te herkennen aan een mix van Londense mode, New Yorks jargon, Afrikaanse ethiek, academische successen en publiceren hun boeken in New York en Parijs. De in New York woonachtige Nigeriaans-Ghanese schrijfster Taiye Selasi debuteerde met haar boek ‘Ghana Ga Weg’ over een West-Afrikaanse migrantenfamilie die na het overlijden van een familielid weer bijeen­komt voor de begrafenis in Ghana. Eenzelfde thema behandelt het boek ‘Americanah’ van Chimamanda Ngozi Adichie. De hoofdpersoon die in Amerika studeert, gaat na vijftien jaar terug naar een Nigeria uit haar herin­neringen dat niet meer blijkt te bestaan. Tot haar verbazing vertellen haar vroegere vrienden dat ze een ‘Americanah’ geworden is, iemand die uit Amerika is terugkomen met een ander accent,

ur pa tegeno er afrik

Europa is eeuwen het middelpunt geweest van de (economische) wereld, maar tijden veranderen. Met de opkomst van de Aziatische tijgers en de kudde ‘Afrikaanse leeuwen’ – zoals de groei-economieën in Afrika worden genoemd – wordt het tijd dat Europa haar rol van ingedutte oude dame vervangt door die van een ondernemende handelsman. De cijfers liegen er niet om: Afrika heeft geen last van crisis. In tegendeel zelfs, er wordt voor de komende jaren een groei van vijf procent voorspeld. Het wereld­deel vormt een snel groeiende econo­ mische markt waarbij vanuit twee invalshoeken veel te winnen valt. Enerzijds een groeiende markt voor de Europese industrie, anderzijds

biedt de energieke Afrikaanse economie veel interessante moge­ lijkheden. Maar terwijl wij in Europa vastgeroest zijn in onze gewoontes en proberen al het ‘vreemde’ buiten te houden, zet Booming Africa koers richting Azië. Esther Gonzales (boetiekeigenaar uit Mozambique) in VPRO Tegenlicht: ‘Op alle producten staat ‘made in China’. Waarom zou ik naar Europa gaan, terwijl alles in China gebeurt? Dan kan ik beter meteen naar China gaan.’ China stelt zich op als een gelijkwaardige handelspartner. Sinds het zijn grenzen heeft geopend zijn veel ondernemende migranten naar China getrokken waar zij met open armen zijn ontvangen. Want hoewel wij in Europa in de waan leven dat

migranten een bedreiging vormen, weten ze in China wel beter. Ian Goldin (directeur van de Oxford Martin School): ‘De geschiedenis bewijst dat toonaangevende bescha­vingen groot zijn geworden door kennis van migranten. Nieuwe ideeën en andere manieren om problemen aan te pakken ontstaan doordat verschillende mensen samenkomen.’ Grote multinationals zoals Intel, Google en eBay zijn hier het levende bewijs van. Wil Europa in de toekomst volwaardig mee kunnen doen, dan moet het zijn grenzen openen. tegenlicht.vpro @vprotegenlicht www.project-syndicate.org @prosyn www.presseurop.eu

Hafencity in Hamburg ’Peter de Grote - Een bevlogen tsaar’ in de Hermitage in Amsterdam ‘Vrouwen van de Revolutie’, een tentoonstelling in het Groninger Museum

17

RESTART TRENDS de consument

een andere smaak en een bepaald gevoel van supe­ ri­oriteit. De Nigeriaans-Finse Minna Salam, die ook deel is van het Guardian African Network, schrijft op haar succesvolle blog MsAfropolitan met name voor deze vrouwen met Afrikaanse wortels wereldwijd. Ook van grote wereldwijde invloed is de economische opkomst van Azië. Deze snelle ontwikkelingen worden duidelijk in het boek ‘Hoe word je stinkend rijk in het nieuwe Azië?’ van Mohsin Hamid, over en jongen die rijk weet te worden in een reusachtige, veranderende metropool.

verder lezen

toekomst maken

Taiye Selasi Ghana ga weg Atlas Contact 2013

‘De Nieuwe Wereld’, een initiatief van Het Finan­ ciële Dagblad en BNR Nieuwsradio, nam vragen over de toekomst onder de loep. Aan de hand van de vier thema’s vestigingsklimaat, innovatie­kracht, kennis­economie en transformatie, werd gekeken of Neder­land de juiste voorwaarden schept om in 2040 een welvarende samenleving met een concur­ rerend bedrijfsleven te hebben. Wereldwijd wordt er nagedacht over een betere toekomst in het Millennium Project. Dit project verbindt futuristen, overheden, academici en scholieren om samen na te denken over vijftien thema’s zoals mondiale ethiek, schoon water en de positie van vrouwen. Met de juiste kennis en ideeën over de toekomst kunnen er vandaag betere beslissingen worden genomen voor een menswaardige toekomst voor alle mensen. Volgens Ramona Pringle ‘maken’ we ook op een andere manier toekomt. We imiteren visies op de toekomst die eerder vorm kregen in beeldende kunst, games en films. Deze cultuur­ uitingen worden verweven in ons collectief onbewuste en stimuleren tegelijk een nadenken over wat moge­ lijk is en wat wenselijk is. Haar artikel verscheen in The Futurist en zij sprak op de jaarlijkse conferentie georganiseerd door The World Future Society.

Hans Goedkoop en Kees Zandvliet De Gouden Eeuw Walburg Pers 2012 Mohsin Hamid Hoe word je stinkend rijk in het nieuwe Azië? Bezige Bij 2013 Chimamanda Ngozi Adichie Americanah Random House 2013

Henrik Vejlgaard Anatomy of a trend Confetti Publishing 2008 www.bbc.co.uk @bbcworld urkervissers.ncrv.nl goudeneeuw.ntr.nl @goudeneeuw www.amsterdammuseum.nl @amsterdammuseum www.hermitage.nl www.msafropolitan.com @msafropolitan www.fd.nl @fd_nieuws www.millennium-project.org @millenniumproj www.wfs.org @worldfuturesoc www.wfs.org/futurist www.ramonapringle.com @ramonapringle

19

RESTART trends / de markt / art + culture restart

revalue

rethink

resize

et ve eden ekijk n regroup

research

recreate

Terwijl bezoekers zich onderdompelen in een rijk verleden, zijn musea genoodzaakt na te denken over hun toekomst.

Cultuurhistorie en erfgoed zijn popu­lair. Dat is bijvoorbeeld te zien in televisie­ programma’s, de herbestemming van culturele locaties, het stimuleren van erfgoedtoerisme en gebiedsontwikkeling op basis van cultuurhistorische iden­ titeit. Musea komen aan deze populariteit tege­moet met allerlei historische tentoon­­­stellingen en een bijbehorende program­mering. Ondertussen moeten musea nadenken over hun toekomst. Om geld te genereren zijn ze steeds meer genoodzaakt om een breder publiek aan te spreken of buiten de muren van het museum te treden.

relevante historie Tijdens het Nederland-Ruslandjaar waren er tal van tentoonstellingen die de rijke culturele historie van Rusland belichtten. In het Groninger Museum was ‘Vrouwen van de Revolutie’ te zien. Een tentoonstelling over de invloed van de kunste­ naressen in Rusland aan het begin van de twintigste eeuw. De vrouwelijke avantgarde stond op gelijke voet met hun mannelijke kunstcollega’s en werkte zelfbewust met hen samen. De tentoonstelling Hand Made in Boijmans van Beuningen toonde met ruim vijfhonderd objecten de meest bijzondere voorbeelden van kunstnijverheid. Deze objecten waren rondom populaire clichés opgesteld. Al bleken deze clichés vaak een kern van waarheid te bezitten, ook het tegendeel kon worden aangetoond. Zo bleek ambacht niet altijd ‘eerlijk’ en imperfectie was echt niet altijd en overal een even gewaardeerd kenmerk

21

RESTART trends / de markt / art + culture

van het handgemaakte product. Hand Made voorzag het begrip ambacht van een historische context en bood tegelijkertijd een blik op de toekomst van het creatieve ambacht. Onder andere demonstraties van ambachtelijke technieken en diverse workshops lieten de bezoeker het ambacht beleven en onderzoeken. @nlrf2013 www.nlrf2013.nl @groningermuseum www.groningermuseum.nl @boijmans www.boijmans.nl

Nederlandse wortels

‘De Gouden Eeuw - proeftuin van onze wereld’ in het Amsterdam Museum ‘Hand Made’ in museum Boijmans van Beuningen

L ng le e het amb Ambacht wordt geherwaardeerd. Draagt een product het label ‘handmade’ dan roept het bij de consument al snel positieve asso­ciaties op. Maar betekent handmade daad­ werkelijk dat het beter is? Waarom verkiezen we het hand­gemaakte boven het industriële? In het museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam vertelt de tentoonstelling ‘Hand Made’ het verhaal van het ambacht. De tentoonstelling is thematisch ingedeeld op basis van zeven clichés die wij ver­binden aan ambacht: traditie, uniek, kunst, eerlijk, vakmanschap, huisvlijt en volmaakt. Reden voor de tentoonstelling is de groeiende

ht

belangstelling voor het ambacht. Ook ontwerpers en kunstenaars interesseren zich in toenemende mate voor vakmanschap en het hernemen van oude technieken. En ook aan burgerinitiatieven ont­breekt het niet. Websites zoals Etsy bieden marktplaatsen waar consumenten terecht kunnen voor handgemaakte producten met een verhaal. Consument en producent staan daarmee in directe verbinding. Ondanks de economische situatie zijn er tot 2020 minimaal 250.000 nieuwe vakmensen nodig om de ambachtseconomie draaiende te houden. Volgens Sjarel Ex, directeur van het Boijmans is het kenmerkend

voor onze tijd: we zijn op zoek naar het kleinschalige, begrijpelijke en tastbare. De tentoonstelling is een ode aan het vakmanschap maar houdt ook een spiegel voor. Want niet alle ambacht is eerlijk en teruggaan naar handmatige productie is vaak geen optie. Hand Made stelt dan ook dat we moeten leren van de geschiedenis, maar ons wel moeten richten op de toekomst. Een opmerkelijk detail hierbij is dat veel van de ambachten die wij traditie noemen, pas in de negen­ tiende eeuw zijn bedacht als gevolg van het opkomende nationalisme. www.boijmans.nl/hand-made @boijmans www.etsy.com @etsy

Het Gemeentemuseum Den Haag beschikt over een van de grootste collecties Delfts aardewerk ter wereld. Er is nu een permanente presentatie over dit culturele erfgoed dat al meer dan 400 jaar een belangrijk nationaal product is. In stijl­kamers komen bezoekers alles te weten over de geschiede­nis van Delfts aardewerk waarvan de productie in de zeventiende eeuw begon als imitatie van het dure Chinese exportporselein. Voor de Pyramids of Makkum lieten ontwerpers zich inspireren door de Delfts blauwe tulpenvazen. De tentoonstelling ‘De Gouden Eeuw’ in het Amsterdam Museum liet een eeuw zien van wereldhandel, rijkdom, zilver en de aanleg van de Amsterdamse grachtengordel. Maar ook een eeuw van slavernij en oorlog. De zeventiende eeuw is een historische periode die tot de verbeelding blijft spreken en die ook wel wordt beschouwd als de belangrijkste basis voor het hedendaagse Nederland. In het in 2011 geopende museum Het Grachtenhuis komen bezoekers in zes stijl­kamers alles te weten over de zeventiende eeuwse grachtengordel van Amsterdam. @gemeentemuseum www.gemeentemuseum.nl @delftsaardewerk www.delftsaardewerk.nl www.tichelaar.nl www.amsterdammuseum.nl @amsterdammuseum @hetgrachtenhuis hetgrachtenhuis.nl

verpretten of verstillen? Het ministerie van OC&W organiseerde een ­ronde­tafelgesprek met betrokken uit de museum­ wereld om hun toekomstige rol te bespreken. De vraag ‘hoe zal de toekomst van musea eruit zien, vooral nu er minder geld te besteden is?’ werd gesteld aan studenten van de Universiteit Utrecht. Zij kwamen met drie uiteenlopende antwoorden: werken met tijdelijke pop-up exposities als etalages van musea, streven naar een juiste balans tussen museale functie, nieuwe media, online presence en story­telling en informatie en educatie centraal stellen in plaats van amusement. Het Drents Museum is in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) het project Museumplus gestart. Met door de RUG ontwikkelde software en een zogenaamde RIFDchip kunnen bezoekers op basis van eerdere keuzes, positie­metingen en ingevoerde zoektermen een ‘eigen’ collectie bouwen. Doel is om een nieuwe manier van informatievoorziening te ontwikkelen die breed in de erfgoedsector toepasbaar is. www.museumplus.org @drentsmuseum www.drentsmuseum.nl

23

RESTART TRENDSLATIONS de consument

RESTART trendslations de consument restart

revalue

rethink

resize

we en aar de toek st regroup

research

recreate

Veranderende tijden en de vragen van de markt geven bedrijven de mogelijkheid te vernieuwen.

Het Rijksmuseum werd met de ver­­bou­ wing als museum als het ware opnieuw uit­gevonden en past als museum nu in de 21ste eeuw. ‘Kunst en geschiedenis zijn niet van gisteren en het Rijks­museum staat in het heden,’ aldus directeur Wim Pijbes. Supermarktketen Jumbo voert nieuwe formules niet alleen door in de nieuwe winkels maar in het hele bedrijf en heeft met zijn nieuwe foodmarkt de supermarkt opnieuw uit­­gevonden. En Vlisco ziet dat er met zijn rijke geschiedenis en opkomende eco­­nomieën nog tal van producten te ont­­wikkelen en markten te veroveren zijn.

door de tijd Als museum bestaat het Rijksmuseum al meer dan 125 jaar en voldoet na tien jaar grondig verbouwen weer aan de eisen van de moderne tijd. Het monumentale gebouw van architect Pierre Cuypers uit 1885 is waar mogelijk in zijn oorspronkelijke stijl hersteld. De Spaanse hoofdarchitecten Antonio Cruz en Antonio Ortiz braken de binnenhoven, die in de na-oorlogse jaren waren volgebouwd, weer open. De Parijse ontwerper Jean-Michel Wilmotte liet zich bij het inrichten van het interieur inspi­reren door het palet dat Cuypers gebruikte. Ook in het tuin­ ontwerp van Copijn Tuin- en Landschaps­architecten zijn de ideeën van Cuypers leidend geweest. In het museum is iedere verdieping gewijd aan een specifieke cultuurperiode. Van begane grond, de Middeleeuwen, naar de zolder, eind twintigste eeuw. De Eregalerij, het hart van het museum,

»

25

RESTART TRENDSLATIONS de consument

is gewijd aan de bloei­periode van Nederland, met Rembrandt en Vermeer. Schilderijen, beelden, historische voorwerpen en kunstnijverheid worden in onderlinge samenhang getoond en nemen je mee door de tijd. Wim Pijbes beoogt een museum met een hoge kwaliteit en een lage drempel. Dat blijkt ook uit de website Rijks­studio waar ruim 140.000 beelden in hoge resolutie gratis te downloaden zijn. Dit is het eerste initiatief binnen de museale wereld dat de collectie online op zo’n grote schaal toegan­kelijk maakt voor het publiek. Het Rijks­ museum kreeg verschillende prijzen voor zijn online activiteiten. Volgens directeur Collecties Taco Dibbits zijn de gewonnen prijzen het bewijs dat men wereldwijd waardering heeft voor de visie over het delen van kennis en collectie. Regisseur Oeke Hoogendijk volgde negen jaar lang de restauratie van het Rijksmuseum en maakte een vierdelig epos over een opmerkelijke mengeling van ambitie, liefde voor beeldende kunst en oerHollandse besluitvorming.

uper( ers)ma k Hallo allergrootste Jumbo� Op 6.000 m2 worden in de Jumbo Foodmarkt in Breda alle zintuigen tegelijk geprikkeld. In het Italiaanse gedeelte word je verleid door de geur van verse steenovenpizza. Overal worden demonstraties gegeven volgens het ‘kijkje in de keuken’-principe. Aandacht voor de klant en story­ telling, dat is waar Jumbo met de Foodmarkt op inzet. Bijzondere vruchten worden voor je openge­ sneden zodat je ze kunt zien, voelen en proeven. Bereidingswijzen worden eventueel uitgelegd en recepten gedeeld. De Nederlandse kant-enklaar-pakjes-eter wordt opgevoed. Puur en vers is hoe het moet en als

winkels met formule Familiebedrijf Jumbo is altijd op zoek naar nieuwe winkelformules. Niet verwonderlijk deden zij inspi­ ratie op in Noord-Amerika en is klantgerichtheid nu de rode draad in de manier van werken van Jumbo. ‘Beste service + Grootste assortiment x Laagste prijs’ is de unieke Jumbo-formule. Klanten kunnen bij Jumbo bijvoorbeeld kiezen uit ruim 32.000 verschillende (merk)artikelen, maar als ze toch iets missen, zorgen de medewerkers ervoor dat het betreffende artikel binnen twee weken in het assortiment wordt opge­nomen. De ‘7 Zekerheden’ waaronder ‘vlot winkelen’, ‘uw wensen centraal’ en ‘vers is ook echt vers’ zijn een belangrijk hulp­middel waarmee klanten én medewerkers duidelijke spelregels in handen hebben bij het naleven van de formule. Om het Jumbo-denken op het personeel over te brengen, volgen zij een training over hoe ze tevredenheid bij klanten kunnen bevorderen. De cursus wordt feestelijk afgerond waarna de nieuwe medewerkers worden verwelkomd door

en

jij dat wilt, kan het nog snel ook. Jumbo Foodmarkt, met inpandige horeca en enorme versafdeling, is een goed Nederlands voorbeeld van een super(vers)markt. Gerechten worden voor je klaargemaakt, recepten uitgelegd en de producten worden je aangedragen. Zo kun je een vers bereide kant-en-klaar-portie kopen, direct opeten in het café of to go in een draagbare verpakking meenemen. Maar je kunt ook de spullen vinden om het allemaal zelf te maken. Jumbo Foodmarkt is de verbinding tussen het stadse leven en het platte­land. De ingang is zo ontworpen dat de lokale boeren met hun trekker

gemakkelijk naar binnen kunnen rijden om hun producten direct van het land in de winkel te presenteren. De vleesafdeling is gebouwd als een reallife slagerij met ham en salami die aan grote vleeshaken aan de muur hangen te drogen. Alles ademt ambacht uit. ’Vers en vakmanschap’ is wat deze winkel communiceert en dit alles volgens de vaste Jumboformule; laagste prijs, beste service en grootste assortiment. www.jumbosupermarkten.nl www.jumbofoodmarkt.nl

met 6.000 m2 is Jumbo Foodmarkt de grootste supermarkt van Nederland een nieuw begin voor het oude Rijksmuseum

27

RESTART TRENDSLATIONS de consument

de ‘Jumbo-familie’. Jumbo opende in korte tijd meerdere filialen, waarvan de grootste in Breda. Deze foodmarkt is geen gewone supermarkt maar een sfeervolle eetwereld, waar alles aantrekkelijk gepresenteerd is en er veel aandacht is voor traditie en vakmanschap. Er is ook een Food Café met koffiebar, kinderspeelplekken en een proefkeuken waar de Jumbo-koks continu nieuwe gerechten aan het ontwikkelen zijn. Ook worden er workshops en kookdemonstraties georganiseerd.

Afrikaanse markten Vlisco, opgericht in 1846, is een van de oudste textielbedrijven van Nederland en produceert de zoge­naamde Wax Hollandaise of Dutch Wax-stoffen. De stoffen behoren in alle opzichten tot het Nederlands erfgoed. Ze zijn het product van onze handelsgeest, maar zijn ook in Afrika deel geworden van het Afrikaanse culturele erfgoed doordat West- en Centraal-Afrika aan het begin van de twintigste eeuw de belangrijkste afzetgebieden werden. De stoffen kenmerken zich door opvallende prints die een verhaal vertellen of een bijzondere gebeurtenis represen­teren. De Souvenir Hollandais werd special gemaakt voor de wereldtentoonstelling 2010 in Shanghai en de nieuwe koning Willem-Alexander werd geëerd met een gedenkwaardige print. In Afrika zijn er rond de dertig Vlisco-winkelsen kortgeleden opende Vlisco een webshop. Afrikaanse vrouwen (of hun naaisters) maken nog veel kleding zelf van de stoffen, maar de economie in Afrika groeit en tijd wordt schaars. Daarom zal er in de toekomst ook meer kleding aangeboden worden. Volgens Vlisco-topman Hans Ouwendijk zijn de stoffen een statussymbool in Afrika. ‘Als je een bekende Afrikaanse minister of zakenvrouw ziet, is de kans groot dat hij of zij ons product dragen.’ Het verhaal van Vlisco is in Nederland onvoldoende bekend. In het boek ‘Vlisco, textiel voor Afrika’ wordt de fascinerende geschiedenis van dit oer-Hollandse bedrijf in woord en beeld beschreven voor een breed publiek. Museum Moderne Kunst Arnhem presenteerde de tentoonstelling ‘Six Yards Guaranteed Dutch Design’, over hoe Nederlandse stoffen van Vlisco onderdeel werden van verschillende West- en Centraal-Afrikaanse culturen én hun weg vonden in de inter­nationale mode, beeldende kunst en fotografie.

verder lezen Jos Arts Vlisco W Books 2012 Oeke Hoogendijk Het Nieuwe Rijksmuseum NTR 2013 www.rijksmuseum.nl @rijksmuseum www.rijksmuseum.nl/rijksstudio www.jumbosupermarkten.nl @jumbo_nl www.jumbofoodmarkt.nl www.vlisco.com @vlisco www.mmkarnhem.nl

29

restart trendslations / de markt / retail restart

revalue

rethink

resize

wi ke en in e n n euwe tij regroup

research

recreate

Ondanks of dankzij de economische crisis worden nieuwe winkelconcepten ontwikkeld om klanten te lokken, te verrassen en te binden.

Om de crisis en de online verkoop het in the mix Met een eclectische, edgy mix aan producten is hoofd te bieden, worden tal van nieuwe Colette in Parijs een beroemd voorbeeld van een retailformules ontwikkeld. Consumenconceptstore. De beau monde, toeristen, locals én ten gaan naar de fysieke winkels hipsters struinen naast elkaar de rekken af, op zoek voor kwaliteit, ambacht, exclusiviteit, naar mode, elektronica, design, muziek, boeken een verrassend aanbod en de beleving. en schoonheidsproducten. De Duitse Daniel Riedo en Klaus Ritzenhöfer verkopen in Apropos (vaak Bij Selfridges kon er in stilte gewinkeld unieke) modelabels, beauty- en lifestyleproducten. worden, bij supermarktwinkel Bilder & In het Australische Orson & Blake is een exotische De Clercq worden producten per recept verza­meling woonproducten van over de hele wereld uitgestald en verschillende concept­stores te vinden. Een vintage Japans Obi-kussen naast een onderscheiden zich in de eerste plaats Afrikaans krukje of een Scandinavische roestvrij­ stalen schaal. Petit Merci in Apeldoorn richt zich op van ‘normale’ winkels door een breed assortiment aan te bieden dat uit product- mode- en interieurartikelen van jonge vormgevers die met nieuwe toepassingen op basis van oude ambachgroepen bestaat die niet direct aan elkaar ten werken. In het Amsterdamse Hutspot wordt alles verbonden zijn. Maar in alle gevallen, wat in de winkel te zien is verkocht, behalve winkelwordt winkelen een nieuw avontuur. hond Gumbo. De kunst aan de muur, kleding in de

31

RESTART TRENDSLATIONS / de markt / retail

rekken, koffie in de mokken, lampen aan het plafond, sieraden in de vitrines en de groene werkbank voor de kassa. In de bijbehorende galerie vinden geregeld exposities van Pup Concepts en evenementen plaats. Ook bij Cottoncake kun je terecht voor nieuwe modemerken, koffie, biologisch eten én kunst. www.colette.fr @coletteparis www.apropos-store.com @aproposstore www.orsonandblake.com.au @orsonblake www.petitmerci.com www.hutspotamsterdam.com @hutspot020 www.cottoncake.nl

in stilte winkelen De Britse luchtvaartmaatschappij Virgin Atlantic heeft zijn personeel al opgeleid om te fluisteren tegen reizigers, zodat het reizen rustiger is. Maar ook winkelen kon tijdens de No Noise campagne van het Britse Selfridges geheel in stilte. Geen drukke winkelstraat vol reclames die aandacht vragen, geen luidruchtige mensen en geen muziek, maar stilte om stress en de overdaad aan prikkels te verminderen. Selfridges herintroduceerde de Silence Room uit 1909, een idee van Harry Gordon Selfridges. De reïncarnatie van de Silence Room werd ontworpen door architect Alex Cochrane. Voor het betreden van de ruimte werd klanten gevraagd hun schoenen, mobiele telefoons en andere afleidingen uit de eenentwintigste eeuw in een kluisje te doen. Naast een keuze uit speciale debranded merken werden er om te ontspannen, ontstressen en tot rust te komen, meditatiesessies aangeboden en was er een uitvoering van het beroemde stille stuk 4’33 van John Cage. @selfridges www.selfridges.com

supermarkt naar recept Toen ondernemers Diederik van Gelder en Rogier Leopold bij het winkelen tegen een probleem aan­­ liepen, besloten ze een nieuw supermarktconcept te ontwikkelen. Diederik had een drukbezette baan waarbij hij vaak ‘s avonds laat inspiratieloos in de supermarkt terechtkwam. Dat moest beter. Zo is het grootstedelijke concept voor winkelen naar recept ontstaan. Het interieur van de winkel bestaat uit veertien tafels met daarop verschillende recepten. Op de tafels zijn de benodigde ingrediënten te vinden in portieverpakkingen. Verspilling wordt tegen­gegaan; je koopt alleen dat wat je nodig hebt. Elke week worden er door twee vaste koks vier nieuwe recepten ontwikkeld. Alle producten en ingrediënten zijn bewust gekozen, goed voor mens en natuur. Het winkelconcept biedt meteen ook een oplossing voor de keuzestress waar je in de gemiddelde supermarkt mee te maken krijgt. Bij Bilder & De Clercq is er bijvoorbeeld gewoon één soort muesli. @bilderdeclerq www.bilderdeclercq.nl

Bilder & De Clercq is een eetwinkel ingericht naar recept conceptstore Hutspot in de Van Woustraat in Amsterdam

i s ireren e c nc ptstores Door de crisis en een steeds meer online kopende consument lopen de omzetten in de retail hard terug. En toch kunnen er op een of andere manier op elke hoek van de straat zelfstandige conceptstores opduiken. Hutspot is hier een voorbeeld van. Hier kun je op zoek gaan naar een leuke trui, maar je kunt er ook genieten van verse producten in het café of een kunstwandelingetje maken door de kleine YoGalerie. Ook bij Cottoncake kun je je verbazen over alle prachtige producten terwijl je lekker geniet van een warm kopje thee. Maar waarom redden deze conceptstores het wel in dit slechte retailklimaat? In conceptstores lijkt de hectische crisistijd stil te staan

waardoor je even alle problemen kunt vergeten en alles op je in kunt laten werken. Precies wat we nodig hebben om weer met een frisse blik naar dingen te kunnen kijken. De behoefte aan ambacht en vakman­schap speelt hierbij een grote rol. Het verlangen naar je herkomst, maar ook de invloed van verschillende culturen zijn in elk van deze conceptstores terug te vinden. Sommige nieuwe concepten zijn ontstaan uit een passie voor reizen en ontdekken. De ondernemers nemen geen genoegen met het laten zien van ‘gewoon een product’, maar gaan voortdurend op zoek naar die dingen die je raken, die speciaal voelen. Zo weten ze in te spelen op een

belangrijke behoefte van de consument: beleving op de winkelvloer. Hierdoor creëren ze niet alleen een minder grote afstand tussen winkelier en consument, maar zijn de winkels meer dan alleen producten met een prijskaart je. De combinatie van fashion, food en media versterkt dit waardoor er een bijzondere omgeving onstaat. De miniwaren­ huizen, die deze conceptstores vaak zijn, voelen als een thuisbasis waar je kunt zien, voelen, proeven, praten, werken en dromen. Wat je noemt ont­moetingsplaatsen met meerwaarde. www.cottoncake.nl www.facebook.com/hutspotamsterdam

191

MOOD 14 COLOFON

concept en tekst Hilde Roothart Hilde Roothart (1966) richtte in 1997 het trendbureau Trendslator op dat zich bezighoudt met het onderzoeken en vertalen van trends naar strategieën en concepten, markten en merken. Hilde schreef samen met Wim van der Pol ‘Van Trends naar Brands’ (Kluwer 2001), ‘Zien - Trends van vandaag, markten van morgen’ (Business Contact 2005) en ‘Goed Boek - Tien kansen voor een betere toekomst’ (Kluwer 2010) met Irene Ras als co-auteur. Ze blogt en publiceert over trends en de toekomst en spreekt regelmatig bij evenementen en congressen. Sinds 2010 werkt ze samen met een groep vooraanstaande trendwatchers aan de TrendRede. www.trendslator.nl onderzoek en beeld Kayleigh Develing Kayleigh Develing (1987) studeert Fashion & Branding aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Na haar afstuderen aan het Nimeto in de richting Reclame, Presentatie en Communicatie is ze zich verder gaan verdiepen in concept­ ontwikkeling. Aan het AMFI ontwikkelde ze een fascinatie voor beeldtaal, gevoelstaal en de invloed van trends. Als trendonder­ zoeker bij Trendslator krijgt ze meer inzicht in de maatschappelijke invloeden en de kans haar intuïtie te onderbouwen met kennis. In de toekomst wil ze zich volledig richten op trendonderzoek in combinatie met conceptontwikkeling. onderzoek en beeld Marlinda Nieman Marlinda Nieman (1990) specialiseerde zich tijdens haar studie Media, Informatie en Communicatie (MIC) aan de Hogeschool van Amsterdam in reclame, marketing en communicatie. Tijdens haar studie ontdekte ze haar voorliefde voor de voortdurende beweging in de maatschappij en de trends, mode, kleuren en geluiden die hieruit

voortvloeien. Als trendonderzoeker bij Trendslator combineert ze haar marketingachtergrond en intuïtieve aanpak met meer theoretisch onderzoek. In de toekomst hoopt ze zich te kunnen richten op trendonderzoek en conceptontwikkeling. tekst Ista Boszhard Ista Boszhard (1983) studeerde in 2006 cum laude af aan de afdeling Design & Styling van het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Vervolgens behaalde zij haar bachelor Algemene Cultuurwetenschappen aan de UvA in 2009 en haar master Sturing Creatief Ontwerp aan de Universiteit Utrecht in 2011. Ervaring deed zij op bij Trendslator en Mediamatic en momenteel werkt zij als freelancer, onder meer voor Trendslator. Daarnaast is zij actief als onderzoeker en coach bij Design in Society en de Honours Academy aan de Hogeschool van Amsterdam en als docent bij het AMFI. www.istaboszhard.nl tekst Angélique Heijligers Angélique Heijligers (1971) studeerde in 1998 af aan de Hogeschool Holland in twee studierichtingen, tijdschriftjournalistiek en conceptontwikkeling. Ze is freelance journalist en columnist voor allerlei publieksbladen (o.a. Elle, Men’s Health en Volkskrant Magazine) en ze reist regel­matig naar wereldsteden als Londen, New York, Parijs, Los Angeles en Tokio voor inspiratie. Daarnaast is ze grondlegger van Stadswild en schreef ze in 2012 het boek ‘Train als een oermens in de stad’. Momenteel werkt ze aan haar tweede boek ‘Stadswild - Leef als een oermens in de stad’. www.angeliqueheijligers.nl www.stadswild.nl

tekst Anna Musch Anna Musch (1987) studeerde in 2013 af aan de afdeling Fashion & Design aan het Amsterdam Fashion Institute (AMFI). Hier is zij gefascineerd geraakt door de invloed die de stemming in de maatschappij kan hebben op de vormgeving van mode en andere producten. Tijdens reizen naar het buitenland en een stage in Berlijn is zij vooral cultuurwatcher. Als trendwatcher bij Trendslator deed ze ervaring op met het herkennen en onderzoeken van trends en de wijze waarop deze vertaald kunnen worden. Doel is om deze werkwijze ook toe te passen in haar eigen werk. tekst Irene Ras Irene Ras (1975) begon na haar studie Nederlands een carrière als nieuws­journalist in Hilversum. Bijna tien jaar werkte ze als redacteur voor RTL Nieuws. Ze produceerde achtergrondverhalen over maatschappelijke ontwikkelingen en (culturele) trends. Bij Trendslator deed ze ervaring op als trendonderzoeker. Sinds 2009 schrijft ze freelance voor kranten en publiekstijd­ schriften (o.a. Flow magazine, Radar+, Volkskrant Magazine). Samen met Hilde Roothart werkte ze aan ‘Goed Boek - Tien kansen voor de toekomst’ (Kluwer 2010). concept en ontwerp Lonne Wennekendonk Lonne Wennekendonk (1974) studeerde in 1997 af aan de afdeling grafisch ontwerpen van de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam. Studio Lonne Wennekendonk is opgericht in 1997 en bestaat uit een vast team van vijf ontwerpers. Menselijke verhalen vormen hun bron van inspiratie. De studio ontwerpt complete visuele identiteiten, maar ook boeken en affiches, waarbij ze de identiteit van de organisatie of het product van de opdrachtgever volop tot uiting brengen. De vormgeving van eerdere uitgaven van Trendslator, zoals

Futuring® Contrast (2003), Futuring Clear (2005) en MOOD (vanaf 2006), zijn ook van de hand van Lonne en haar medewerkers. www.studiolonnewennekendonk.nl ontwerp Marjon Bolijn Marjon Bolijn (1987) studeerde grafisch ontwerp­en aan de Willem de Kooning Academie te Rotterdam. In 2008 studeerde zij een half jaar aan de Academie van Barcelona (BAU Escola Superior de Disseny). Het kijkje in de keuken van een andere cultuur vond zij spannend. Haar interesse voor andere culturen werd gewekt, maar Nederland won opnieuw haar ontwerphart. Hier kan zij haar wijdse blik het beste vormgeven. In 2009 rondde zij haar studie, na een stage bij studio Lonne Wennekendonk, zeer succesvol af en kon gelijk aan de slag bij de studio. Zij maakte ook het ontwerp voor MOOD 11, MOOD 13 en de Trendslator app. www.studiolonnewennekendonk.nl Met dank aan Coco Bosma, Maxime Mennen en Diana Sleegers (tekst en beeld).