Opleiding: Gebruik van chemische agentia op de werkvloer Drukkerij Delabie – 12 februari 2015
Anke Janssen HSE-consultant- Preventieadviseur arbeidshygiene Bestuurslid BSOH
[email protected]
Inhoudstabel • • • • •
Voorstelling Attentia en BSOH Inleiding: basisbegrippen/definities Inleiding: wet- en regelgeving Informeren/sensibiliseren van de werknemers op de werkvloer Praktische implementatie op de werkvloer Persoonlijke beschermingsmiddelen Enkele gouden tips Algemene richtlijnen: persoonlijke hygiëne EHBO-voorschriften Oefening: verbeterpunten?
Voorstelling Attentia
MEDISCH TOEZICHT RISICOBEHEERSING ACADEMY
Voorstelling Attentia: multidisciplinair team
Arbeidsveiligheid Arbeidshygiëne & metingen 00 Ergonomie
Psychosociale aspecten Arbeidsgeneeskunde
Arbeidshygiëne & metingen
Voorstelling BSOH vzw
•
Afkorting: wie zijn wij?
•
Bestuur:
•
Belgian Society for Occupational Hygiene Belgische Vereniging voor Arbeidshygiëne Société Belge d’Hygiène du Travail Verschillende preventieadivseurs arbeidshygiëne van externe preventiediensten Verschillende preventieadviseurs arbeidshygiëne van interne preventiediensten Overheid …
Wat doen we?
Studiedagen Nieuwsbrieven …
Inleiding: basisbegrippen/definities
Inleiding
Gevaar
Risico
Ongeval
Bijna-ongeval
Inleiding: Gevaar/risico/blootstelling • GEVAAR
Niet wijzigbaar Intrinsiek aan een agens, een substantie of een mengsel Potentieel om een schadelijk effect te veroorzaken Geen beheersing mogelijk (afschaffing)
• RISICO
Wijzigbaar Waarschijnlijkheid van een schadelijk effect Hangt af van het gevaar en van de blootstelling (bescherming, hoeveelheid, individuele aanleg, ...)
• VOORBEELD Benzeen is een zeer gevaarlijke substantie (kanker). Maar het risico verbonden aan de manipulatie van benzeen kan teniet gedaan worden (werken in gesloten circuit, blootstelling = 0)
Inleiding
AO
EHBO Incidenten
Onveilige handelingen
Enkele definities
• Wat is een gevaarlijk product ? • Wanneer is een product gevaarlijk ? • • •
Er zijn vele definities van gevaarlijke producten. Algemeen kunnen we stellen dat een product als gevaarlijk wordt gedefinieerd als het in kleine hoeveelheden belangrijke schade kan aanbrengen aan de mens, de installaties of het milieu. In deze context kunnen we stellen dat water geen gevaarlijk product is, ondanks dat water reeds vele mensenlevens heeft geëist en zeer zware schade heeft toegebracht aan het patrimonium. "Iedere substantie is een gif... De adequate dosis maakt het verschil tussen een gif en een medicijn“ Paracelsus (1493-1541)
• • •
Enkele definities •
“Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die, omwille van hun intrinsieke eigenschappen, een nadelige invloed hebben op de mens, het milieu en het leefmilieu”
•
Hoe gevaarlijk is een stof in de gegeven omstandigheden?
Welke schade kunnen ze veroorzaken?
Brand of explosie Schade aan materiaal en machines Schadelijk voor de gezondheid Schadelijk voor het milieu
Begrippen: blootstellingswegen
•Via spijsverteringstelsel
•Via
Drinken Inslikken Slechte persoonlijke hygiëne
ademhalingstelsel
Gassen en dampen Aërosolen (stof, rook, mist, spuitbussen)
•Via de huid & slijmvliezen (ogen)
Wet- en regelgeving
Wetgeving • Elke werkgever is verantwoordelijk voor de structurele planmatige aanpak van preventie door middel van een dynamisch risicobeheersingssysteem. Bij de uitwerking, programmatie, uitvoering en evaluatie van het dynamisch risicobeheersingssyteem houdt de werkgever rekening met de aard van de activiteiten en de specifieke risico’s van deze activiteiten. De werkgever ontwikkelt hierbij een strategie in verband met het verrichten van de risicoanalyses (art. 3 & 7- KB van 27 maart 1998) • Onder deze toepassing valt eveneens het onderzoeken van chemische agentia op de arbeidsplaats
Wetgeving • Welzijnswet en haar uitvoeringsbesluiten, in het bijzonder de Codex titel V, hoofdstuk I
KB van 20 mei 2011 betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico’s van chemische agentia KB van 2 december 1993 betreffende de bescherming van de werknemers tegen de risico’s van blootstelling aan kankerverwekkende en mutagene agentia op het werk
• Norm NBN EN 689 werkplaatsatmosferen – leidraad voor het evalueren van de blootstelling aan chemische agentia bij inademing voor vergelijking met grenswaarden en meetstrategie.
Grenswaarden: definitie
• De grenswaarde van de tijdsgewogen gemiddelde concentratie van een chemisch agens in de lucht in de individuele ademzone van een werknemer in verhouding tot een bepaalde referentieperiode. • uitgedrukt in mg/m³ bij een temperatuur van 20 °C en een druk van 101,3 kPa
• De maximale concentratie waarboven geen enkele werknemer mag worden blootgesteld. • De tijdsgewogen gemiddelde concentratie voor een normale 8 uren dag en 40 uren week aan dewelke bijna alle werknemers mogen blootgesteld worden zonder nadelige gezondheidseffecten.
Kortetijdswaarde en werkdag meer dan 8 uren • Als er een kortetijdswaarde is vastgesteld, mogen blootstellingen boven de getalwaarde van de over acht uur gemeten grenswaarde slechts viermaal per dag voorkomen
telkens gedurende een periode van maximaal vijftien minuten. Tussen deze perioden met verhoogde blootstelling moeten minstens zestig minuten verlopen.
• Wanneer werknemers worden blootgesteld volgens een patroon dat duidelijk afwijkt van het normale (zoals een werkdag van meer dan 8 uur, een werkweek van meer dan 40 uur of een arbeidsweek van meer dan 5 dagen)
formuleert de preventieadviseur arbeidsgeneesheer een gemotiveerd voorstel voor de in dat geval te hanteren grenswaarde. Dit voorstel wordt om advies voorgelegd aan het Comité van de betrokken onderneming en gemeld aan de directie van de Medische Arbeidsinspectie van dat gebied.
Bijkomende indelingen •
de vermelding “A” betekent dat dit agens gas of damp vrijgeeft dat of die op zich geen fysiologische werking heeft, maar het zuurstofgehalte in de lucht verlaagt. Wanneer het zuurstofgehalte daalt onder de 17-18 % (vol/vol), veroorzaakt het zuurstoftekort verstikking, die zich manifesteert zonder dat er een waarschuwing aan voorafgaat.
•
de vermelding “C” betekent dat het betrokken agens valt onder het toepassingsgebied van de kankerverwekkende en mutagene agentia op het werk.
•
de vermelding “D” betekent dat de opname van het agens via de huid, de slijmvliezen of de ogen een belangrijk deel van de totale blootstelling vormt. Deze opname kan het gevolg zijn van zowel direct contact als zijn aanwezigheid in de lucht.
•
de vermelding “F” betekent dat de blootstelling aan het betrokken agens geschiedt in de vorm van vezels.
Blootstelling aan meerdere agentia tergerlijkertijd • In het geval van werkzaamheden waarbij er blootstelling is aan verscheidene chemische agentia, wordt het risico geëvalueerd op grond van het risico dat al die chemische agentia in combinatie opleveren. • In dit geval wordt de inwerking van de agentia als cumulatief beschouwd en moet de volgende formule worden toegepast:
Σ Ci / GWi ≤1 Waarin: Ci = de concentratie in de lucht is van agens "i", GWi = de grenswaarde is voor agens "i". • Deze formule wordt niet toegepast indien de wetenschappelijke gegevens een betere beoordeling van de blootstelling mogelijk maken.
Informeren/sensibiliseren vd werknemers op de werkvloer
Hoe kan ik een gevaarlijk stof herkennen ? • Een gevaarlijk stof kan je herkennen aan het gevaarsymbool (zwart symbool, oranje achtergrond en/of witte ruit met rode omranding ) op het veiligheidsetiket van de verpakking. • Volgende gegevens kan je eveneens terugvinden op het etiket:
naam en identificatienummer van de stof Nominale inhoud Naam, adres en telefoonnr. van de leverancier of fabrikant Gevaarsymbool/pictogram Gevarenaanduidingen (R- / H-zinnen) Veiligheidsaanbevelingen (S-/P-zinnen) Signaalwoord als gevaarsindicatie Aanvullende informatie
Gevaarscategorien: de symbolen / gevarenpictogrammen
Schadelijk (Xn) Irriterend (Xi)
Corrosief (C)
Giftig (T) Zeer giftig (T+) Ontplofbaar (E) Oxiderend (O)
Gevaarlijk voor het milieu (N) Licht en Zeer licht Ontvlambaar (F & F+)
Informeren/sensibilisering van de werknemers • • • • •
Etiket: op houder/vat/spuitbus Veiligheidsinstructiekaart (VIK) Opleiding/sensibilisering Signalisatie op de werkvloer SDS-fiche
Het Etiket • Doel van correct en goed zichtbaar etiket
Informeren rond gevaren & risico’s Bij calamiteiten: snel & efficiënt reageren
• Wat?
naam en identificatienummer van de stof Nominale inhoud Naam, adres en telefoonnr. van de leverancier of fabrikant Gevaarsymbool/pictogram Gevarenaanduidingen (R- / H-zinnen) Veiligheidsaanbevelingen (S-/P-zinnen) Signaalwoord als gevaarsindicatie Aanvullende informatie
Veranderingen etiketteringssysteem: Het etiket
Société BONCOLOR 1 bis, rue de la Source 92390 Porly Tél.: 01-23-45-67-09
TRICHLORETHYLEEN Waarschuwingsmelding
Gevarenaanduiding
Voorzorgsmaatregelen
GEVAAR Kan kanker veroorzaken Kan leiden tot genetische afwijkingen Veroorzaakt ernstige oogirritatie Veroorzaakt huidirritaties Kan slaperigheid en duizeligheid veroorzaken Schadelijk voor het watermilieu, heeft schadelijke gevolgen op lange termijn Ingeval van bewezen of vermoedelijke blootstelling, een arts raadplegen Vermijden in het milieu te lozen Nr. CE 201-167-4
Veranderingen etiketteringssysteem
Gevaarsymbolen en -indicaties
Gevarenpictogrammen
De waarschuwingsmeldingen verschijnen
Risicozinnen
Gevarenaanduidingen
Veiligheidsaanbevelingen
Veiligheidsaanbevelingen
(S-zinnen)
nieuwe benaming + Nieuwe " P+3 cijfers "
Samenvatting etiketteringsysteem
Stoffenrichtlijn
EU-GHS
15 gevarenklassen
9 gevarenklassen met subcategorieën
7 pictogrammen
9 pictogrammen Signaalwoorden: gevaar en waarschuwing
R- en S-zinnen
H- en P-zinnen
Vgl.: R-zinnen H-zinnen
R46: kan erfelijke genetische schade veroorzaken
H340: kan genetische schade veroorzaken
R60: kan de vruchtbaarheid schaden R61: kan het ongeboren kind schaden
H360: kan de vruchtbaarheid of het ongeboren kind schaden
R42: kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing
R45: kankerverwekkend
H334: kan bij inademing allergie- of astmasymptomen of ademhalingsmoeilijkheden veroorzaken H350/351 kankerverwekkendheid
Vgl.: S-zinnen P-zinnen
S1: achter slot en grendel bewaren
P403: Achter slot bewaren
S7: in goed gesloten verpakking bewaren
P233: In goed gesloten verpakking bewaren
S20: niet eten of drinken tijdens gebruik
P270: niet eten, drinken of roken tijdens het gebruik van dit product
S24: aanraking met de huid vermijden
P262: Contact met de ogen, de huid of de kleding vermijden
Het veiligheidsinformatieblad: SDS-fiche
• • • • •
Ook M.S.D.S.-fiche (Material Safety Data Sheet) genoemd SDS-fiche = Safety Data Sheet Zeer belangrijke informatiebron In een begrijpbare taal voor de gebruiker Iedere verdeler moet ze aan de klant geven vóór de eerste levering en bij belangrijke wijziging aan het product
Uitzonderingen: particulieren, voedingsmiddelen, … Nadeel: groot bestand, geen snelle informatie bij incident/accident Oplossing: veiligheidsinstructiekaart ‘VIK’/signalisatie
Praktische implementatie
Praktische uitwerking: Wat te doen?
PBM’s
Wat te dragen (PBM’s)?
Wanneer?
Chemiebestendige veiligheidshandschoenen (kaphandschoenen)
Huidcontact mogelijk: Irriterend /Corrosief Acute toxiciteit Mutageen/kankerverwekkend /Voortplantingstoxiciteit
Werkkledij met lange mouwen
Huidcontact mogelijk: Irriterend /Corrosief Acute toxiciteit Mutageen/kankerverwekkend /Voortplantingstoxiciteit
Pictogram
Wat te dragen (PBM’s)?
Wanneer?
Veiligheidsbril
Oogcontact mogelijk: Irriterend Ernstig oogletsel
Volgelaatsscherm
Oog- en huidcontact mogelijk: Corrosief Acute toxiciteit
Pictogram
Wat te dragen (PBM’s)? Ademhalingsbescherming
Wanneer?
Pictogram
Inhalatie mogelijk: Acute toxiciteit Mutageen/kankerverwekkend/ Voortplantingstoxiciteit Stofmasker bij schuuractiviteiten
Opmerking: dragen ademhalingsbescherming bij onvoldoende ventilatie/langdurig gebruik/ in gesloten ruimten... Narcotische werking (vbv. Ontvetters, solventhoudende verven/inkten, …)
Richtlijnen: gebruik van PBM’s • Nauwaansluitende veiligheidsbril: spatrisico • Ondoorlaatbare veiligheidshandschoenen: Irriterend en huidontvetting nitrilhandschoenen (wegwerp)
Beperkte bescherming bij spatrisico Wegwerp = éénmalig gebruik
• Chemiebestendige kaphandschoenen:
CMR-producten Acute toxiciteit Corrosief …
Richtlijnen: gebruik van PBM’s •Ademhalingsbescherming:
Bij gebruik/overgieten van vloeistoffen indien dit praktisch niet mogelijk is onder afzuiging
Bij incidenten en opkuisen van gemorst product:
Accidenteel vrijkomen/lekkage van vloeistoffen Accidenteel vrijkomen van dampen …
Richtlijnen: correct gebruik van handschoenen • Controleer of u wel over de juiste handschoenen beschikt vooraleer het werk uit te voeren • Controleer of u de juiste handschoenen gebruikt (soort tov chemische agentia en toepassing) • Vernieuw uw handschoenen indien ze sterk bevuild of beschadigd zijn. • Gebruik geen versleten of gescheurde handschoenen. • Trek na gebruik uw handschoenen op een juiste wijze uit zodat er geen rechtstreeks contact mogelijk is • (Indien geen wegwerp) Berg de handschoenen zorgvuldig en proper op
Wegwerp = éénmalig gebruik (blauwe nitril-handschoenen)
Richtlijnen: correct gebruik van handschoenen • (1)Trek de handschoen, met de andere gehandschoeide hand, bij de vingertoppen los • (2) De eerste handschoen is bijna volledig uitgetrokken. Vouw de vingertoppen en het onderste deel van de handschoen tot een bal op. • (3) Pak de rand van de tweede handschoen met de rand van de eerste, uitgetrokken handschoen vast. • (4) Trek de tweede handschoen binnenstebuiten over de eerste handschoen heen. • (5) Deponeer de verontreinigde handschoenen in de juiste afvalcontainer (brandveilige vuilbak)
Enkele gouden tips: orde en netheid • • • • •
Op zichtbare & obstakelvrije plaatsen Enkel dagvoorraad op de werkvloer Verwijderen van verouderde en niet gebruikte producten Opslag van ontvlambare stoffen in de brandvrije kasten Vervuilde vodden/papier in de brandveilige vuilbak
Steeds gesloten houden Steeds obstakelvrij houden Enkel gevaarlijk afval, geen restafval
Enkele gouden tips • Gemorste producten opnemen: absorptiemateriaal
Altijd PBM’s dragen = gevaarlijk afval
• 1ste hulpmiddelen (brandblusmiddelen, oogspoelfonteinen, spilkit, …)
Steeds obstakelvrij houden Goed bereikbaar Goed zichtbaar …
Enkele gouden tips • • •
Bewaren in de oorspronkelijke en afsluitbare verpakking Bij overgieten: Tussenhouders voorzien van etiket Enkel officiele verpakking of jerrycans gebruiken zeker GEEN waterflessen/voedingsverpakkingen
• Vervallen producten, zonder etiket en afvalstoffen direct verwijderen uit de productie
Algemene richtlijnen: Persoonlijke Hygiëne • Respecteer de gouden regels van goede persoonlijke hygiëne! • Wassen van handen alvorens te eten, drinken, roken en naar het toilet gaan • Eetverbod respecteren! • Rookverbod respecteren!
• Vermijd altijd oog- en huidcontact met gevaarlijke producten: werk voorzichtig!
EHBO-voorschriften •Bij huidcontact:
Spoelen (min. 15 minuten): stromend water Welke producten: irriterende, acute toxiciteit en corrosieve producten
•Bij oogcontact:
Spoelen: stromend water/oogspoelflessen/oogspoelfontein (min. 15 minuten) Welke producten: irriterende en corrosieve producten
EHBO-voorschriften •Bij inname
Geen braken opwekken corrosieve producten
•Bij inhalatie
In frisse lucht brengen of kunstmatige beademing
•Algemene voorschriften
Raadplegen nijverheidshelpers Bij ernstige gevallen: raadplegen arts en naar ziekenhuis Noodnummers
Antigifcentrum: 070/245.245 Europese urgentienummer: 112 Medisch spoeddienst: 112 Brandweer: 112
Oefening: verbeterpunten?
Bedankt voor de aandacht! Vragen
