CHEMISCHE AGENTIA Patrick Schelfthout
HERKEN JE DE VOLGENDE (VERVELENDE) SITUATIES?
Ik weet niet of dit product gevaarlijk is want het etiket is onleesbaar?!
Dit product is blijkbaar corrosief. Mag ik daar nu gewoon mee aan het werk of moet ik maatregelen nemen? Welke?
Kan ik ergens meer veiligheidsinformatie inwinnen over dit gevaarlijke product?
Mag ik dit gevaarlijke product gewoon bij de andere producten bewaren?
Dit gevaarlijk product wordt niet meer gebruikt. Waar moet ik ermee naar toe?
Mag ik dit product eigenlijk wel gewoon in de goot uitgieten?
De fles met zwavelzuur is leeggelopen. Wat nu?
2
1
GEVAARLIJKE STOFFEN: WAT? – WAAR?
Overal aanwezig - Maken deel uit van ons dagelijks leven
In de privésfeer: schoonmaakmiddelen, benzine, verf, cosmetica, ...
Op het werk: ontsmettingsmiddelen, solventen, cytostatica, radio-isotopen, biologische agentia, ...
Opgelet voor gewenning!!! 3
Elke stof is giftig, alleen de dosis bepaalt het effect. Paracelsus
4
2
Gevaarlijke producten
Gevaarlijke producten zijn producten die, omwille van hun intrinsieke eigenschappen, een nadelige invloed kunnen hebben op de mens, het milieu of het patrimonium. Nog steeds niet 100% duidelijk! Wetgeving per toepassingsgebied Ethanol-houdende drank niet ingedeeld als gevaarlijk (voeding)
Ontsmettingsgel op basis van ethanol ingedeeld als gevaarlijk, licht ontvlambaar.
5
5
14-5-2014
14-5-2014
Is alcohol 70% een gevaarlijke stof? Ja, 70% alcohol is een oplossing in water met een vlampunt van 21ºC. Alcohol 70% is een oplossing in water en valt onder de categorie licht ontvlambare vloeistof.
6
3
Gevarenidentificatie-systemen Afhankelijk van het toepassingsgebied + geografische verschillen! Arbeidsveiligheid en milieubeheer
Transport
Verenigde Staten
Global Harmonized System ( 2009 2015)
7
7
14-5-2014
Risico’s Risico’s van een gevaarlijk product worden o.m. bepaald door: o De aard (inherent gevaar, bvb. toxiciteit) o De aggregatietoestand (vast, vloeibaar, gas) o De verdelingstoestand (in geval van vaste stoffen) o Fysisch-chemische eigenschappen (bv. oplosbaarheid, pH, …) o De concentratie (dosis) o Algemene gebruiksomstandigheden (frequentie, duur, ...)
8
8
14-5-2014
4
Opname en effecten
Gevaarlijke producten kunnen op verschillende wijzen in het lichaam worden opgenomen:
Door inname via de mond (a.g.v. gebrek aan hygiëne of een onvoorzichtigheid)
Door opname via de huid (a.g.v. geen of niet correcte PBM’s)
Door inademing (a.g.v. geen of niet correcte PMB’s of onvoorziene chemische reactie)
Het effect op het lichaam kan acuut (bv. huidirritatie) of chronisch (bv. bloedziekten) zijn, afhankelijk van het type, de frequentie en de duur van de blootstelling.
9
9
14-5-2014
Herkennen van gevaarlijke producten
Het herkennen van een gevaarlijk product kan je aan de hand van de informatie op de verpakking.
Etiket = levensbelangrijke informatie! 1. 2. 3. 4. 5. 6.
De naam van het product (bvb. Zoutzuur 37% oplossing) De gevaarssymbolen (pictogrammen) met hun gevaarsaanduidingen (T, C, F, …) De waarschuwingszinnen of R-zinnen (bv. R11: licht ontvlambaar) De veiligheidszinnen of S-zinnen (bvb. S7: In goed gesloten verpakking bewaren) De naam en het adres van de fabrikant De inhoud (bvb. 2,5 liter) 10
10
14-5-2014
5
Voorbeeld etiket
11
11
14-5-2014
Herkennen van gevaarlijke producten
Het herkennen van een gevaarlijk product kan je aan de hand van de informatie op de verpakking.
Etiket = levensbelangrijke informatie! 1. 2. 3. 4. 5. 6.
De naam van het product (bvb. Zoutzuur 37% oplossing) De gevaarssymbolen (pictogrammen) met hun gevaarsaanduidingen (T, C, F, …) De waarschuwingszinnen of R-zinnen (bv. R11: licht ontvlambaar) De veiligheidszinnen of S-zinnen (bvb. S7: In goed gesloten verpakking bewaren) De naam en het adres van de fabrikant De inhoud (bvb. 2,5 liter)
12
12
14-5-2014
6
Milieu
Corrosief - Irriterend Brand - Explosie
Gifig - Schadelijk
De gevaarsymbolen
13
14 14-5-2014
De gevaarsymbolen
14
14-5-2014
7
Nieuwe classificatie en etikettering volgens CLP
CLP = Classification, Labeling & Packaging CLP = Europese vertaling van GHS (Globally Harmonised System) Doel = Stimuleren van veilige omgang met gevaarlijke stoffen in alle staten door harmonisatie. Timing:
20/1/2009: GHS/CLP van kracht in EU met overgangsregeling
1/12/2010: deadline stoffen
1/6/2015: deadline mengsels
15
15
14-5-2014
R- en S-zinnen Indien aan een stof meer dan één symbool is toegewezen:
maakt de verplichting symbool T aan te brengen het aanbrengen van de symbolen Xn, Xi en C facultatief
maakt de verplichting symbool C aan te brengen het aanbrengen van symbool Xi, Xn facultatief
maakt de verplichting symbool E aan te brengen het aanbrengen van de symbolen F en O facultatief
16
16
14-5-2014
8
Verpakking
Moet aan bepaalde eisen moet voldoen
Verantwoordelijkheid van de producent
Gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk in de originele verpakking bewaren.
Zelf aanmaken of overgieten 1. “Geschikte” verpakking! 2. Reglementaire informatie! 3. Schrijf nooit overheen oorspronkelijk etiket! 4. Gebruik in geen geval voedsel- of drankverpakkingen!
17
17
14-5-2014
CLP: Belangrijkste wijzigingen
Pictogrammen veranderen Aantal pictogrammen: 7 9 R-zinnen H-zinnen (Hazard) S-zinnen P-zinnen (Precautionary) Indelingscriteria wijzigen !!!!
18
18
14-5-2014
9
Overzicht
Opgelet! Geen 1 op 1 vertaling
19
14-5-2014
CLP: Belangrijkste wijzigingen
20
20
14-5-2014
10
21
Voorbeeld
(label Formaldehyde vóór en na
CLP)
22
22
14-5-2014
11
Niet geëtiketteerde solventen Producten zonder gevaarsymbolen Onschuldig? Afwezigheid van gevaarsymbolen betekent niet ongevaarlijk!
23
23
14-5-2014
Even in de marge: Schoonmaakproducten Steeds opletten met schoonmaakproducten. Wat kan gevaarlijk zijn?
Chloorgas ontstaat als je twee wc-reinigers mengt waarbij de ene zuren en de andere bleekwater bevat. Combineer bleekwater niet met azijn, want ook dan komt chloorgas vrij. Bedenk dat ook urine een zuur product is. Samen met de ammoniak in urine kunnen chlooramines gevormd worden. Gebruik daarom geen bleekwater als wc-reiniger. Maak geen eigen mix van verschillende schoonmaakmiddelen! Bijvoorbeeld Destop (sterke base NaOH) met kalkverwijderaar (Om kalkaanslag in een toiletpot te verwijderen, bevatten de meeste toiletreinigers zuren. Dit kunnen zwakke zuren zijn, zoals mierezuur, azijnzuur of citroenzuur, maar ook sterke zuren, zoals zoutzuur.) Gebruik daarom ook geen chloorhoudend product in een toiletpot waar een wc-blokje in hangt
24
12
Uitzonderingen Uitzonderingen Wat? Producten die ingedeeld werden als: Medicatie (bijvoorbeeld waterstofperoxide, medische en niet medische ethanol), Voeding (enkel publiek toegankelijk zones moeten niet voldoen aan voorwaarden zoals bijvoorbeeld opgelegd aan opslagplaatsen voor brandbare producten). Oude recipiënten met gevaarlijke producten.
Een risicoanalyse zal bepalen in welke mate bijkomende maatregelen moeten getroffen worden (Atex, zonering, signalisatie, …). De risicoanalyse primeert wanneer de voorgestelde maatregelen strenger zijn dan hetgeen wettelijk is bepaald!
25
25
14-5-2014
14-5-2014
Is alcohol 70% een gevaarlijke stof? Ja, 70% alcohol is een oplossing in water met een vlampunt van 21ºC. Alcohol 70% is een oplossing in water en valt onder de categorie licht ontvlambare vloeistof.
26
13
Het veiligheidsinformatie-blad (VIB) Wat? Andere naam = (M)SDS Gestructureerd document 16 verplichte rubrieken Informatie over risico's + aanbevelingen voor veilig gebruik essentiële document voor risicobeoordeling en risicobeheersing. ≠ Technische fiche
Toepassingsgebied en verantwoordelijkheden Verplicht ter beschikking te stellen door producent/invoerder/handelaar aan de professionele gebruiker. In taal van de gebruiker Moet beschikbaar zijn op de werkplaats alternatief is V&G-kaart 27
27
14-5-2014
Het veiligheidsinformatie-blad (VIB) De rubrieken: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.
Identificatie van de stof of het preparaat en de vennootschap/onderneming Identificatie van de gevaren Informatie over de bestanddelen Eerste hulpmaatregelen Brandbestrijdingsmaatregelen Maatregelen bij accidenteel vrijkomen van de stof of preparaat Hantering en opslag Maatregelen ter beheersing van blootstelling/persoonlijke bescherming Fysische en chemische eigenschappen Stabiliteit en reactiviteit Toxicologische informatie o.a. Milieu-informatie vlampunt Instructies voor verwijdering Informatie met betrekking tot het vervoer Wettelijk verplichte informatie Overige informatie Pictogram(men) en Rzinnen
28
28
14-5-2014
14
Het veiligheidsinformatie-blad (VIB) Onthoud! Eis VIB vóór aankoop/bestelling van elk nieuw product. VIB versnelt adviesprocedure. Bewaar copij van VIB op dienst. Raadpleeg VIB in geval van twijfel. Gebruik VIB voor het informeren/opleiden nieuwe medewerkers. Geef VIB mee met hulpverleners bij ongeval.
29
29
14-5-2014
Opslag Opslag = Het bewaren van producten in hoeveelheden die het dagverbruik (24u) overschrijden. Opslagplaats = De ruimte of plaats (binnen of buiten) waarin producten in vaste houders (bv. tanks) of in verplaatsbare recipiënten (bv. flessen of drums) zijn opgeslagen in een hoeveelheid die het dagverbruik (24u) overschrijdt. Opslag gevaarlijke producten = Risico Preventiemaatregelen !
30
30
14-5-2014
15
Opslag Preventiemaatregelen Compartimenteren
Maximaal gescheiden opslag Minimale scheiding: Geen scheiding nodig 31
31
14-5-2014
Opslag Preventiemaatregelen Voorbeeld
Bijvoorbeeld ammoniak en zoutzuur samen opgeslagen! Lekbakken: min. de inhoud van het grootste recipiënt kunnen opvangen en minimaal 10% van de inhoud van alle recipiënten samen (of 25% in het geval van ontvlambare producten). Ze moeten bestand zijn tegen de vloeistoffen die erin terecht kunnen komen. 32
32
14-5-2014
16
Opslag van (zeer) (licht) ontvlambare en brandbare vloeistoffen Indeling en definities
Definitie “Vlampunt”: De laagste temperatuur waarbij gassen vrijkomen en waarbij een verbranding door een uitwendige vlam of vonk mogelijk wordt.
33
33
14-5-2014
Opslag van (zeer) (licht) ontvlambare en brandbare vloeistoffen Opslagregels samengevat:
• Volume P1 (F/F+) < 50 liter Geen specifieke vereisten. • Volume P1 (F/F+) > 50 liter Opslag in lokaal van groep 1 (cfr. ARAB art. 52) of in een brandwerende veiligheidskast.
• Voor P2 ligt deze grens op 500 liter. • Enkel “gebruikshoeveelheden” in laboratoria. • P1-producten: Max. volume glazen fles = 3 liter. Gebruik (zo veel mogelijk) metalen veiligheidskannen.
• Opslag in koelkast vonkvrij • Opslagruimte voldoende ventileren om explosieve atmosfeer te vermijden. • P1/P2 vloeistoffen nooit opslaan bij een uitgang of vluchtweg. • Lekbakken te voorzien. 34
34
14-5-2014
17
Veiligheidskast
• Kast in onbrandbaar materiaal bestemd voor de opslag van (zeer) (licht) ontvlambare en brandbare vloeistoffen.
• Uitgerust met opvangbak • Zelfsluitende deuren • Afzuiging/Ventilatie te adviseren • Normen: EN14470-1 ; NEN 2678 ;
DIN 12.925
Raadpleeg de leveranciers in verband met de correcte keuze! Betrek ook de preventiedienst hierbij aub.
35
35
14-5-2014
Aan de slag…
Noodzakelijk: Risicoanalyse (alle chemicaliën, noodzaak/alternatieven, gebruik, PBM, opslag: verpakking, ruimte en afwijkende omstandigheden zoals hogere omgevingstemperatuur,…) Opleiding en informatie op maat van de gebruiker Eis MSDS van producten die gebruikt worden bij werken en controleer op naleving voorschriften!
36
18
Verwacht ook het onverwachte!
37
19
