Rood Verlangen presenteert
Bulty Patrick L e s b r i e f
b i j
d e
v o o r s t e l l i n g
B u l t y
P a t r i c k
Welkom! Binnenkort speelt muziektheatergezelschap Rood Verlangen met acteur Laurens ten Den de voorstelling Bulty Patrick. Een voorstelling die gebaseerd is op drie Ierse vertellingen en die ondersteund wordt door Ierse en Engelse muziek. In deze lesbrief De voorstelling Voorbereiding Verhalen Afscheid Ierland Last
muleren. Via de vertelkunst, muziek en theaterspel maakt het jonge publiek kennis met de rijkdom van taal, spel en muziek.
O’Donegan bij Galtee Rock, de rots die uitkijkt over Dunbeg Bay, om daar, zoals elke dag, zijn gedachten te laten verwaaien. Maar de zee was te glad,
De spelers van Rood Verlangen hopen dat je van de voorstelling gaat genieten en bieden je daarom ter inspiratie deze lesbrief aan. De voorstellingen van Rood Verlangen hebben als doel het gevoel voor taal, verbeelding en cultuur bij kinderen te sti-
Op een dag zat Patrick
de wind te mat, de lucht te leeg, z’n hoofd te vol. Patrick kon slecht Uit de voorstelling Bulty Patrick (foto: Jan Schartman)
tegen dit soort kalme dagen...
Tijdens de voorstelling Na de voorstelling Lezen, luisteren en internet Om te noteren Niet vergeten!
Bulty Patrick Ierland, het land van de ruige kusten en de schuimkoppende golven. Het land van vreemde vette vissen, vrouwen met zwemvliezen, dwelfen in ondergrondse zalen en een gebochelde man op een rots. Ook het land, het arme
land, van een vader, die op zoek naar een beter leven, zijn vrouw en zijn twee zonen achterlaat. Maar wie is Bulty Patrick? Onder het tumult van muziek en drank beweren de zeelui van alles. Hij heeft een kasteel. Hij is
op de zeebodem geweest. Hij heeft zijn moeder iets vreselijks aangedaan. In de haven gonst het van de geruchten. De enige die het échte verhaal kent, is Patrick. Maar Patrick zit aan zee en wil zijn gedachten laten verwaaien.
Pag i na
2
De voorstelling Er waren eens twee broers, tweelingbroers. De ene heette Patrick en de andere Lushmore. Ze hadden dezelfde vader en dezelfde moeder, en daarom ook dezelfde jeugd. Maar wel een armoedige jeugd. Toen Patrick en Lushmore nog jong waren, besloot hun vader op een dag naar Amerika te gaan. Op zoek naar werk en een beter leven. Zo gauw het mogelijk was zou hij zijn
gezin ophalen en meenemen naar het beloofde land. Maar wat hij ook deed, hij kwam niet terug. Patrick was zeer teleurgesteld in zijn vader en vond dat zijn moeder hem maar moest vergeten. Totdat er op een dag iets vreselijks met moeder gebeurde. Veel later, als Patrick een volwassen man is, is hij al jaren getrouwd met Maggie. Het is een moeizame
relatie. En dat komt vooral door Patrick. Hij is een moeizame man. Hij draagt de last van zijn jeugd met zich mee, zowel letterlijk als figuurlijk. En onder deze last gaat zijn leven gebukt. Zijn broer Lushmore, die Patrick al tijden niet meer heeft gezien, heeft echter zíjn last ooit af kunnen werpen. Wordt het niet eens tijd dat Patrick dit ook doet? Kan hij dat? Wil hij dat?
Even later lag Patrick ook bij de oude heuvel van Knockgrafton. Hij lag te wachten in het gras. Te wachten op hetzelfde wonder.
Voorbereiding 1 Ken je televisie? Vast wel! Maar ken je theater? Eigenlijk is theater een soort televisie waar publiek bij zit. En dat zorgt voor best wat verschillen. Denk er maar eens over na.
Want, ook Patrick O’Donegan had een bochel, precies zoals z’n broer
• Wanneer wordt ‘het programma’ gemaakt?
• Kun je iets doen aan het geluid?
had… gehad.
• Kun je ‘het programma’ stopzetten?
• • • •
Waar speelt het kijken zich af? Wie kijken er met je mee? Zit je altijd vooraan? Stoor je ‘het programma’ door lawaai te maken of veel te bewegen?
• Geef je applaus na afloop?
Verhalen 1 Soms worden verhalen verteld waarin dingen gebeuren die in het dagelijkse leven niet mogelijk zijn. Dieren kunnen praten (fabels), mensen reizen in een tijdmachine (science fiction) en prinsen verslaan draken (sprookjes). Dit soort verhalen zijn leuk voor de fantasie, maar ze worden vaak ook verteld om een
L e sb ri e f
B ul ty
Pat ri ck
symbool te zijn voor iets uit het dagelijkse leven. Bijvoorbeeld: er is een koning die een tiran is en ook nog vind dat hij altijd gelijk heeft. Wie het niet met deze koning eens is, zal dat met de dood moeten bekopen. Wat doe je dan als volk? Als protest vertel je een verhaal dat over een fantasiekoning gaat. Deze koning is dom
en laat zich door twee slimme kleermakers de duurste en bijzonderste kleren aansmeren die er zijn: namelijk niets, lucht dus. Op een dag laat de koning heel het land zien hoe prachtig zijn nieuwe kleren zijn. Hij loopt hartstikke in zijn blootje. Niemand durft iets te zeggen, maar inwendig moet iedereen lachen.
R o o d
Ve rl ang e n
Pag i na
Afscheid 1 Bulty Patrick heeft een vader, een moeder en een tweelingbroer. Om één of andere reden moet hij van iedereen één voor één afscheid nemen. Voor even of voor veel langer, dat is de vraag. Afscheid nemen doet pijn. In Frankrijk zeggen ze: “Partir c’est mourir un peu”. Dat betekent: vertrekken is een beetje sterven. Wat doet dit ‘vertrekken’ met Bulty Patrick? En wat doet of deed afscheid nemen met jou?
Soms neem je afscheid voor altijd, omdat iemand sterft bijvoorbeeld. Soms is het een afscheid uit machteloosheid. Omdat je elkaar niet meer wilt of kunt zien. Dat kan evenveel verdriet geven, omdat je weet dat de ander er nog wel is, maar je er niet bij kunt.
Stel, je opa is overleden of je bent je dagboek verloren. Je bent dan hele tastbare dingen kwijt. Kun je ook van niettastbare dingen afscheid moeten nemen? Bijvoorbeeld het geloof in Sinterklaas? Of een fijn vakantiegevoel?
Zijn er eigenlijk manieren om afscheid te verzachten? En hoe dan?
Voorbereiding 2 Ben je nog niet uitgepraat over theater? Of ken je iemand die nog nooit naar theater is geweest? Vertel dan iets over jouw eigen ervaring.
• Welke voorstelling heb je ooit gezien? • Wat kun je over de voorstelling vertel-
• Waar vond het plaats? • Waren er veel mensen? • Droegen de acteurs kostuums? Waarom doen ze dat?
• Was er een decor? Is dat er altijd? • Ken je nog andere theatervormen, zoals een concert of straattheater?
len? Hoe was het?
• Wat vond je het mooist of stomst? Waarom?
Last 1 Patrick O’Donegan wordt door iedereen Bulty Patrick genoemd. En dat is niet voor niks. Op z’n rug heeft hij een enorme bochel. Gebukt onder deze last, gaat Patrick - zo goed en zo kwaad als het kan - door het leven. Hij is geen makkelijke man, maar wat wil je als je zo’n handicap hebt? Maar is het terecht dat hij
Maggie, zijn vrouw, afsnauwt wanneer zij hem zegt dat hij niet zo bij de pakken neer moet zitten? En stel dat iemand Bulty Patrick wil helpen. Laat hij dat dan wel toe? Wat doet een handicap met een mens? Wat zou het met jou doen? Ken je iemand die een handicap heeft? Welke handicap vind je heel erg?
Ken je mensen, die ondanks hun handicap, heel moedig zijn? waar je eigenlijk helemaal niks aan merkt? Ga jij anders om met mensen die een handicap hebben? Hoe dan en waarom?
3
Pag i na
4
Voorbereiding 3
Auke Reuvers (klarinet) en Nico-Jan Beckers (accordeon)
Kunst snappen is lang niet altijd makkelijk. Wanneer is iets een meesterwerk? Wanneer vind je iets mooi of juist lelijk? Kunst stelt vaker vragen dan dat het antwoorden geeft. Soms voelt de één deze vragen wel en de ander niet. Kun je oefenen om meer uit kunst te halen? Ja hoor, dat kan! Rood Verlangen daagt je uit om kunst te ondergaan. Zij stelt met haar voorstellingen vragen
Patrick hees en hees… En daar… bungelde een vis, zo groot als een big, zo vet als een varken. Genoeg voor drie dagen stoofpot en vijf dagen soep!
waar niet altijd direct een antwoord op is. Daarom wordt soms een wat moeilijker taal gebruikt of vinden er onlogische gebeurtenissen plaats. En soms wordt een deel van de informatie zelfs verzwegen, dan moet je fantasie aan het werk. Daarmee laat een voorstelling zich niet altijd meteen snappen, maar spreekt het je wel aan op je gevoel en je vermogen om vragen te stellen. Rood Verlangen maakt
voorstellingen die verschillen van toon en sfeer. Soms overheerst de (glim)lach, soms raakt het een gevoelige snaar. Heb je al eens een voorstelling van Rood Verlangen gezien? Verwacht je nu hetzelfde? Dan kom je misschien voor een verrassing te staan. Probeer je open te stellen voor een nieuwe ervaring. En vertel na afloop hoe deze voorstelling anders was of anders voelde dan de vorige die je zag.
Verhalen 2 Verhalen kunnen dus de werkelijkheid weergeven of een symbool zijn voor die werkelijkheid (zie: verhalen 1). Soms is het moeilijk om iets te vertellen, het is dan makkelijker om een vergelijking te maken. Bijvoorbeeld: je loopt ‘s avonds door de hal naar de voordeur en ziet ineens een schim op de muur. Je schrikt vreselijk, is het een inbre-
ker? Om aan te geven hoe je je voelde, zeg je: “Ik stond als aan de grond genageld” of “Het was alsof ik lood in m’n schoenen had en knieën van rubber”. Soms maak je ook een vergelijking om iets onvoorstelbaars voorstelbaar te maken. Bijvoorbeeld: een miljoen is een heel groot getal, maar
hoe groot? Stel je voor, we leggen één miljoen mannen in een lange lijn, met hoofd en voeten aan elkaar. Hoe lang is dan de lijn die ze vormen? Als de eerste man in Hengelo ligt, eindigt de lijn met de laatste man in… Madrid! En dat is al gauw twee dagen rijden met de auto.
Ierland 1 Het verhaal van Bulty Patrick speelt in een tijd waarin Ierland nog een arm land was. Er waren vissers, boeren en eenvoudige ambachtslieden. Als de oogst mislukte, en dat gebeurde nog wel eens, brak er hongersnood uit. Ook was er vaak geen werk voor de Ieren.
L e sb ri e f
B ul ty
Pat ri ck
De armoede was enorm en daarom praat men tegenwoordig in Ierland nog dikwijls over de Grote Emigratie. Ze bedoelen dan die armoedige tijd waarin duizenden Ieren per schip naar Amerika vertrokken, in de hoop op een beter bestaan. Maar hoe is het Ierland van nu? Waar ligt het?
Welke munt gebruiken ze? Welke taal spreken ze? Wat voor klimaat kennen ze? Zijn er bergen? Ken je mensen die uit Ierland komen? Of er vaak op vakantie gaan? Ben je er misschien zelf ooit eens geweest?
R o o d
Ve rl ang e n
Pag i na
5
Last 2 zit of met je gevoel te maken heeft. Voel jij bijvoorbeeld een last als je:
• volgende week een spreekbeurt moet houden,
• overmorgen naar de tandarts moet, Bulty Patrick heeft dus een handicap: zijn bochel (zie: last 1). Maar je kunt ook last hebben van iets dat niet lichamelijk is. Dan wordt dat een psychologische last genoemd, dat wat in je hoofd
• niet uitgenodigd bent op het feestje van je vriend of vriendin,
• een slecht cijfer hebt gehaald op school Sommige lasten gaan sneller over dan andere. Voordat je
het weet is bijvoorbeeld het tandartsbezoek of de spreekbeurt alweer voorbij. Maar hoe zit dat met de last als je ouders gaan scheiden of je oma is overleden? Of wanneer je steeds maar weer gepest wordt? Hoe kun je kleine en grote lasten van je af werpen? Zijn daar dokters voor? Of zijn er trucs of manieren om jezelf te bevrijden? En zou je van een psychische last ook een lichamelijke last kunnen krijgen of omgekeerd?
Moet dat zo hard jongens, die muziek? ...ik heb al zoveel aan m’n hoofd… Wat? ...dansen?!... Nee joh, dat kan ik niet… jullie zien m’n bochel toch wel?!
Voorbereiding 4 Een vertelvoorstelling is niet hetzelfde als een musical of toneelstuk. De verteller is meestal alleen en vertelt zijn verhaal. Heb jij wel eens een verhaal vertelt? Denk je dat je het durft? Laat maar eens horen!
Dansen gaat echt
• Wat heb je het eerste uur van vandaag gedaan?
• Waar zijn je schoenen in hun hele schoenenleven al geweest?
• Wat hebben je handen vandaag meegemaakt?
• Wat gebeurt er op die ene tekening in het boek dat je nu leest?
Tijdens de voorstelling Elke voorstelling wordt gemaakt door twee belangrijke groepen: 1. de spelers, die op het podium staan 2. en het publiek dat in de zaal zit. Moet iedereen iets doen dan? Ja, eigenlijk wel. De spelers spelen en vertellen hun verhaal. En jij? Jij luistert en kijkt. Als de spelers er een potje van maken, vind jij de voorstelling vast heel stom. Maar als jij slecht luistert en
kijkt, hebben de spelers (en andere mensen in de zaal) daar last van. Een mooie voorstelling maak je dus samen! Goed luisteren en kijken doe je door aanwezig te zijn zonder dat te laten merken. Je loopt niet door de zaal, je kraakt niet met papiertjes, je belt niet met je mobieltje, je frummelt niet aan het klittenband van je schoenen en je kletst niet met de mensen om je heen.
Mag je dan helemaal niks tijdens een voorstelling? Natuurlijk wel. Het verhaal kan je ontroeren, het kan spannend zijn of heel grappig. Al die emoties mag je beleven en tonen. De spelers vinden het fijn om te zien dat de voorstelling je raakt.
niet! Niks niet trouwens...
Pag i na
6
Lezen (verhalen 3) Verhalen uit het oude Ierland / o.a. M. Doyle Bundel met zeven Ierse volksverhalen die door de auteur met liefde zijn geselecteerd en sfeervol worden naverteld.
De zingende trommel / o.a. Sandra Klaassen Bundel sprookjes en verhalen uit verschillende landen, waarin muziek een
belangrijke rol speelt.
Ierse sprookjes / uit: sprookjes uit de wereldliteratuur Het belangrijkste motief van de Ierse sprookjes is de steeds weer terugkerende man wiens ongeluk eruit bestaat dat hem geen verhaal te binnen wil schieten, tenzij hij iets bijzonders of verschrikkelijks meemaakt.
Keltische sprookjes / uit: sprookjes uit de wereldliteratuur Sprookjes uit Ierland, Schotland, Wales en Bretagne, gebieden waar de Keltische invloed het sterkst en langst bewaard gebleven is. In deze sprookjes spelen naast koningen en koningskinderen ook boeren en vissers een rol.
Na de voorstelling Heb je van de voorstelling genoten? Wil je je gedachten en gevoelens over wat je hebt gezien delen? Heel goed, want er zijn vast klasgenootjes die hetzelfde hebben gevoeld, of juist heel anders. Of ze hebben iets gezien dat jou niet is opgevallen. Misschien heb je een vraag en weet iemand anders het antwoord. Ga er maar eens goed voor zitten en…
• Praat over de voorstelling • Praat over de thema’s conflict, decorum en poëzie
• Schrijf poëzie n.a.v. het verhaal • Lees over de thema’s of luister naar een muzikale vertelling
• Maak een tekening of ander kunstwerk over de voorstelling
• Speel of vertel een stukje na, samen of alleen En als je dan echt niet meer weet wat je moet doen, maak dan eens net zo’n krantje als deze. Over de voorstelling bijvoorbeeld.
Afscheid 2 Soms moet je afscheid nemen van dingen die buiten jezelf liggen (zie: afscheid 1). Maar je kunt ook afscheid nemen van dingen die binnen jezelf liggen. We zeggen dan ook wel dat je afstand
L e sb ri e f
B ul ty
Pat ri ck
neemt van bijvoorbeeld:
• een gewoonte (neus peuteren),
• een verslaving (teveel gamen op de computer),
• een angst (spinnen), • een gevoel (dat je niks
Of lasten nu binnen of buiten jezelf zitten, er kunnen zelfs lasten zijn waar je niet eens van af wilt! Denk bijvoorbeeld aan iets dat ervoor zorgt dat jij speciale aandacht krijgt van je ouders of de meester.
waard bent). Hoe neem je afstand van dit soort lasten?
Is dat niet raar? Je wilt er niet van af en toch is het een last...
R o o d
Ve rl ang e n
Pag i na
7
Ierland 2 betoveren met magische kleuren, maar op het andere moment kan een zeemist het landschap in een spookachtig duister hullen.
Het landschap van Ierland is groen en heuvelachtig. De zee is nooit ver weg. De kusten zijn ruig en het kan er flink stormen. Het weer verandert er van uur tot uur. Op het ene moment kan de laaghangende zon het landschap
De herders, boeren en vissers die altijd buiten zijn, kennen maar al te goed de onberekenbare kracht van de natuur. Uit ontzag vertellen ze daarom verhalen waarin bijvoorbeeld zeemonsters, zeemeerminnen, eenhoorns, elfen, spoken en reuzenslangen de natuur extra imposant en mysterieus maken. Als de Ieren, beschut tegen
weer en wind, in de kroeg zitten, dan vieren ze hun behouden thuiskomst. Dan wordt er alcohol geschonken en worden de muziekinstrumenten tevoorschijn gehaald. De herders, boeren en vissers vertellen via liederen en ballades over avonturen en hun diepste verlangens. Naast ontzag voor de natuur kennen de Ieren ook een diep ontzag voor God. De katholieke kerk speelt een belangrijke rol in hun dagelijks leven. Desondanks zijn Ieren evengoed ook heel bijgelovig.
En op een dag… de golven beukten tegen de rots, klom moeder helemaal boven op Galtee Rock. De wind raasde over zee. Dwars door sissende schuimkoppen, die als ziltige drakentongen
Internet http://tinyurl.com/ierseverhalen • Volksverhalen Almanak http://tinyurl.com/oudeierland • Digitale versie van het boek Verhalen uit het oude Ierland (zie: Lezen)
hoog aan de rotsen likten, staarde moeder Weetjes en doe-sites over Ierland • http://wikikids.wiki.kennisnet.nl/Ierland_ (land)
stoïcijns naar het beloofde, verre land achter de horizon. Haar rode haren vlamden
www.roodverlangen.nl • Het gezelschap en al haar voorstellingen
om haar hoofd. Ze leek zo ver weg… zo onbereikbaar...
Luisteren Muzikale vertellingen van Bart Moeyaert
• Luna van de Boom • De Schepping • Olek schoot een beer en kwam met een veer op zijn muts weer thuis Kinderopera’s van Frank Groothof
• Zeven beroemde opera’s bewerkt voor kinderen Muzikale sprookjes
• Peter en de Wolf (Prokofiev) • De geschiedenis van de soldaat (Stravinsky) • L’histoire de Babar (Poulenc)
Bulty Patrick
Uit de voorstelling Bulty Patrick (foto: Jan Schartman)
Om te noteren Mijn groep gaat naar Bulty Patrick op Dag:
_______________________________________
Tijd:
_______________________________________
Locatie:
_______________________________________
Niet vergeten!
Voor groep 5-8 Duur ca. 55 minuten Rood Verlangen is ca. een uur voor aanvang aanwezig Contactpersoon voor opvang van de spelers Houd rekening met een op- en afbouwtijd Speelplek in een afgesloten speellokaal of een rustige hal Tochtvrije ruimte van min. 18 graden Celsius Voorkom storende geluiden van buiten, bijv. schoolpauzes Speelvlak van min. 5m diep x 6m breed Zet zelf de banken/stoelen/tafels klaar (geen matten) Tribunegewijs opbouwen, Rood Verlangen helpt graag Jassen blijven buiten de zaal Wees op tijd!
