Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzame renovatie: kort overzicht Leefmilieu Brussel
Bij renovatie: ontwerp van een gebouw dat contacten tussen mensen ten goede komt Frederic LUYCKX cera|a| asbl
Doelstellingen van de presentatie
Aantonen hoe architectuur en programmatie de contacten tussen mensen kunnen bevorderen.
“Niet alleen technische innovaties kunnen modellen aanreiken om onze toekomst veilig te stellen, maar ook nieuwe verhoudingen tussen mensen die steunen op vertrouwen, solidariteit en delen.” Dominique Gauzin-Müller, 2009, tentoonstelling Habiter écologique, Cité de l’Architecture, Paris
2
Plan van de uiteenzetting
1.
Context
2.
Uitdagingen
3.
Benadering
4.
Doelstellingen
5.
Te onthouden uit de uiteenzetting
3
Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest ●
Bevolkingsgroei: ►
In Brussel, volgens het Federaal Planbureau: › + 35% inwoners tegen 2060
› of 1.475.200 inwoners in 2060
●
Lage dichtheid en geografische discrepanties in de dichtheid: ►
gemiddeld 6.617 inw./km² >< Parijs (75): 21.196 inw./km²
Bevolkingsdichtheid in 2009 (inw./km²) Bron: Wijkmonitoring, https://wijkmonitoring.irisnet.be/
4
●
Inkomstenongelijkheid en geografische spreiding
Context Brussels Hoofdstedelijk Gewest ●
●
Evolutie van de sociale structuren: ►
Toenemende versnippering: alleenstaanden, eenoudergezinnen,...
►
Gezinnen worden kleiner
Personen met beperkte mobiliteit (PBM): ►
In België en Brussel gaat het om meer dan 30% van de bevolking
Bron: Fabienne Dath
5
Uitdagingen ●
●
De sociale breuklijnen tussen wijken verkleinen: ►
De levenskwaliteit en de veiligheid verbeteren in alle wijken
►
Het aanbod van uitrustingen en diensten herwaarderen
Het isolement en de uitsluiting verminderen: › Sociale en functionele gemengdheid in de gebouwen en binnen de wijken
[Voorbeeldgebouwen] Wet 42, 1040 Brussel, Architectuur: Synergy International, Foto: Y. Glavie
› Gedeeld gebruik van bepaalde ruimten (gemeenschappelijke kantoren, wasplaatsen, 6 enz.)
Uitdagingen ●
Zo veel mogelijk mensen toegang geven tot huisvesting ►
Huisvestingstypologieën aangepast aan uiteenlopende behoeften en nieuwe leefwijzen
Bron: http://www.1toit2ages.be
►
►
Functionele flexibiliteit: om aan te passen aan de evolutie van gebruiken, situaties, ... Toegankelijkheid van de gebouwen voor PBM’s 7
Benadering ●
De duurzame renovatie van een gebouw kan zorgen voor meer mogelijkheden voor sociale contacten en kan banden doen ontstaan tussen de gebruikers en/of de inwoners van een wijk.
●
3 niveaus van contactmogelijkheden: ►
Gelegenheden voor sociale contacten die de wijk biedt aan het gebouw
►
Gelegenheden voor sociale contacten die het gebouw biedt aan de wijk
►
Gelegenheden voor sociale contacten in het gebouw
[Voorbeeldgebouwen] Fortstraat 33, 1060 Brussel, Architectuur: Ledroit-Pierret-Polet, Foto: Y. Glavie
8
Benadering Voorbeeld 1: Sanering van Zeepziederij Heymans, MDW architectures
Bron: [Voorbeeldgebouwen] Zeepziederij Heymans, 1000 Brussel, MDW architectures, foto: Y. Glavie
9
Benadering Voorbeeld 1: Sanering van Zeepziederij Heymans, MDW architectures
Bron: [Voorbeeldgebouwen] Zeepziederij Heymans, 1000 Brussel, MDW architectures, foto: Y. Glavie
10
Benadering ●
Contactmogelijkheden die de stedelijke omgeving biedt ►
Kan de inplanting van een gebouw profiteren van een stadsomgeving die contactmogelijkheden biedt? Speelplein + sportveld (200 m)
School dichtbij site (400 m)
Groene ruimte (400 m)
Villo-station (140 m)
Intermodaal knooppunt openbaar vervoer (160 m) Villo-station (160 m)
Medisch centrum (50 m)
Museum (140 m) Buurtwinkels in de wijk
Bron: Gids duurzame gebouwen , “Menselijke omgeving”_G HUM00
11
Benadering ●
Contactmogelijkheden die het gebouw biedt ►
Hoe kan een gebouw het isolement van mensen helpen verkleinen?
►
Hoe moet de interface tussen omgeving en gebouw worden behandeld?
►
Hoe kan voor sociale controle worden gezorgd?
De grootte van de woningen verschilt en kan leiden tot sociale / intergenerationele verscheidenheid
Het project draag bij aan de relevante dichtheid op het terrein
Aanleg van tussenruimten als buffer tussen privé en openbare ruimten
Functionele mix: kinderopvang op gelijkvloerse verdieping van het gebouw aan straatkant
Bron: Gids duurzame gebouwen , “Menselijke omgeving”_G HUM00
12
Benadering ●
Contactmogelijkheden binnen in het gebouw ►
Hoe kunnen we gemeenschappelijke lokalen aanbieden die zijn afgestemd op de behoeften van de bewoners?
►
Hoe kunnen we de contactmogelijkheden in de doorloopruimten optimaliseren?
►
Hoe kunnen we zorgen voor sociale mix in het gebouw?
►
Hoe maakt het gebouw functionele mix mogelijk?
►
Hoe kunnen we de voorwaarden voor het naast elkaar bestaan van deze functies optimaliseren?
Gemeenschappelijke buitenruimtes: binnenplaats en tuin
Kwaliteitsvolle distributieruimten
Gemeenschappelijke lokalen voor diensten Conciërge die zorgt voor sociale controle en uitwisselingen in het gebouw
Toegankelijk voor PBM
13 Bron: Gids duurzame gebouwen , “Menselijke omgeving”_G HUM00
Benadering Park in 3D: speeltuigen, uitzichtterrassen en ontsluiting buren
Gemeenschappelijk salon + wassalon = “de kroeg op de hoek”
Kinderdagverblijf = interface Zeepziederij x wiijk
Bron: MDW architecture
Verhouding tot de wijk, gemeenschappelijke buitenruimte, gemeenschappelijke binnenruimte, diverse functies,... 14
Benadering Blok E Open plateau onbepaald
Blok C Woning met patio
Blokken B, C, D Rond grote binnenplaats Woningen grote gezinnen (2/3/4 slaapkamers)
Logia: achteraan
Blok H Flat met drie verdiepingen
Blok B Grote duplex 6 kamers!
Blok A Kant stad Kleine woningen Source: MDW architecture
Dichtheid, sociale mix,... 15
Benadering Voorbeeld 2: Duurzame renovatie van het kantoorgebouw Mundo B, A+A+A+A Architecture
Bron: http://www.mundo-b.org/
16
Benadering ●
Contactmogelijkheden die de stedelijke omgeving biedt ►
Dichtbebouwde wijk
►
Intermodale knooppunten van het openbaar vervoer
►
Buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels
17 Bron: http://www.mundo-b.org/
Benadering ●
Contactmogelijkheden die het gebouw biedt ►
Cafetaria die uitkijkt op de wijk
►
Groene ruimte
►
Vergaderzalen, collegezaal, tentoonstellingsruimte,… › Evenementen voor het publiek: informatiesessies, plantenbeurs,…
Groene ruimte
Cafetaria
Vergader-/collegezalen
Source: Guide pratique pour la construction et la rénovation durable 2011, Problématique générale « Environnement humain »_G HUM00
18
Benadering ●
Contactmogelijkheden binnen in het gebouw ►
►
Collectieve ruimten ►
Vergader-/collegezalen
►
Gedeelde diensten (printers, kitchenettes,...)
►
Cafetaria
►
2 tuinen (+ compost)
►
Fietsenstalling en douche voor fietsers
►
Gedeelde kantoorruimte
►
Documentatiecentrum
Voorzieningen voor PBM’s
19 Plan gelijkvloers
Benadering ●
Contactmogelijkheden binnen in het gebouw
Terras en tuin: plaats voor ontspanning en ontmoetingen Foto’s: ceraa asbl
Cafetaria: plaats voor activiteiten en ontmoetingen Foto: Yvan Glavie
20
Benadering ●
Contactmogelijkheden binnen in het gebouw ►
Participatieve benadering ►
Programmatie, ecologische prestaties, ...
►
Beheerscomité
►
Organisatie van participatieve werven ►
►
Collectief beheer van de compostinstallatie, ...
Voorzieningen voor communicatie: prikborden, intranet,...
Collectief compostbeheer Foto: ceraa asbl
21
Benadering ●
De gebruiken van de mensen ... ►
De fysieke mogelijkheid zal niet volstaan om de verwachte gedragingen tot stand te brengen
►
Anderzijds: zonder de nodige architecturale voorzieningen zal er helemaal niets gebeuren
►
De architecturale voorzieningen moeten rekening houden met de sociale en culturele gebruiken
22
Doelstellingen ●
Reglementaire grondslag en goede praktijken ►
In acht nemen van de stedenbouwkundige voorschriften (GSV, GemSV, GBP, BBP
►
Naleven van het burgerlijk wetboek op het vlak van buurt en uitzicht
►
Zorgen voor geluidsisolatie tussen de verschillende functies
Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine kantoorgebouwen (150 m²): ►
Inrichten van gemeenschapsruimten, gemeenschappelijke technische lokalen, verkeerszones van goede kwaliteit, ...
Fietsenlokaal Mundo B Foto: ceraa asbl
23
Doelstellingen ●
Aanbevolen minimum ►
Flexibele ruimten
Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine kantoorgebouwen (150 m²): ►
Minimum 6 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels op minder dan 10 minuten wandelafstand
►
Indien deze 6 voorzieningen niet aanwezig zijn in de stedelijke omgeving, moet het project ertoe bijdragen dat deze doelstelling wordt bereikt
►
Minimum één gemeenschappelijke ruimte in het gebouw
►
Indien vloeroppervlakte gebouw > 1.000 m², dan wordt minimum 10% van de oppervlakte op de gelijkvloerse verdieping toegekend aan een andere functie dan de hoofdfunctie
24
Doelstellingen ●
Optimum ►
Flexibele ruimten
►
Het huisvestingsproject omvat de inrichting van een solidaire woning
Elk type van gebouw, behalve eengezinswoningen of kleine kantoorgebouwen (150 m²): ►
Minimum 10 buurtvoorzieningen, -diensten en -winkels op minder dan 10 minuten wandelafstand
►
Indien deze 10 voorzieningen niet aanwezig zijn in de stedelijke omgeving, moet het project ertoe bijdragen dat deze doelstelling wordt bereikt
►
Minimum 2 gemeenschappelijke ruimten in het gebouw
►
Indien vloeroppervlakte gebouw > 1.000 m², dan wordt minimum 20% van de oppervlakte op de gelijkvloerse verdieping toegekend aan een andere functie dan de kantoorfunctie
25
Bibliografie ●
CORIJN E., VLOEBERGHS E., (2009), Brussel! Stadsschriften, VUBpress, Brussel.
●
DECLEVE B, ANANIAN P., ANAYA M. LESCIEUX A., (2009), Brusselse dichtheden en woonvormen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest.
●
Leefmilieu Brussel - BIM (2009), Sustainable Check-Up en Memento voor duurzame wijken, Twee hulpmiddelen voor de ontwikkeling van duurzame wijken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel.
●
BRAL, (2008), Brussel ecopolis? Duurzame ideeën voor nieuwe wijken, Brussel.
●
J. Gehl, Life between buildings, uitg. The Danish architectural press, Copenhagen, 2001.
26
Referenties Gids Duurzame Gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/nl/publication.html?IDC=3 ● ●
G_HUM00: Een gebouw ontwerpen dat de sociale interactie bevordert G_HUM01: De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context en binnen het gebouw bevorderen
27
Te onthouden uit de uiteenzetting
●
De duurzame bouw omvat ook een culturele en sociale dimensie
●
Architectuur kan de contacten tussen mensen bevorderen
… Denk hieraan vanaf het begin van uw projecten!
28
Mijn duurzaam renovatieproject moet het volgende omvatten: VOORZIENINGEN
BESCHRIJVING
Functionele mix
Diversiteit van de functies en activiteiten binnen het gebouw (woningen, kantoren, winkels…)
Sociale mix
Sociale, culturele, sociaaleconomische, intergenerationele diversiteit
Collectieve ruimten
Gemeenschappelijke tuin, speelzaal, gemeenschapszaal, werkplaats, vertrekken waar kan worden getelewerkt...
Gemeenschap pelijke dienstvertrekk en
Lokaal voor fietsen en kinderwagens, afvalbeheerlokalen, gemeenschappelijke wasruimte…
29
collectifs
communautaire, atelier, locaux permettant le télétravail,...
Mijn duurzaam renovatieproject moet het volgende omvatten: Locaux communs de Locaux services communs de services
Espaces intermédiaires Espaces Tussenruimten intermédiaires
Espaces de distribution Espaces de Verkeerszones distribution
Toegankelijk Accessibilité heid Accessibilité
Types Bijzondere d’habitats Types woonvormen particuliers d’habitats particuliers
Démarche Participatie participative Démarche participative
Local vélos et poussettes, locaux de gestion des déchets, buanderie Local vélos et poussettes, locaux de collective,… gestion des déchets, buanderie collective,…
Inrichting van de ingangen, de Aménagement d’entrées, d’abords, de zones rondom het gebouw, terrasses, de balcons, de de loggias, Aménagement d’entrées, d’abords, dede terrassen, balkons, loggia's, porches, d’arcades,... terrasses, de balcons, de de loggias, de portalen, bogen ... porches, d’arcades,...
Hall, cages d’escaliers, paliers, couloirs, coursives,… de qualité paliers, Hal, traphal, overlopen, gangen, Hall, cages d’escaliers, couloirs, coursives,… galerijen, … de vanqualité goede kwaliteit
De mogelijkheid voor personenà met Possibilité pour les personnes mobilité réduite d’accéder à un lieu. beperkte mobiliteit om een ruimte Possibilité pour les personnes à mobilité binnen gaan. à un lieu. réduite te d’accéder Groepswoningen, kangoeroewoningen, Habitat groupé, habitat kangourou, transitwoningen, gezamenlijk logements de transit, colocation, Habitat groupé, habitat kangourou, gehuurde woningen, logement solidaire,… logements de transit,solidaire colocation, woningen… logement solidaire,… Informatie van en overleg met de toekomstige bewoners of gebruikers Information et concertation des futurs habitants ou usagers du bâtiment van het gebouw Information et concertation des futurs habitants ou usagers du bâtiment
30
Contactpersoon
Frederic LUYCKX Architecte - onderzoeker
Gegevens
: +32(0)2 537 47 51
E-mail:
[email protected]
31
