‘Op Ouderdom kan ik me nu al bijna verheugen’
Kamerminiaturen Akropolis
n a a g e w . . . s i e r op
Door het inzetten van kunst verbindt Care&Culture kwetsbare ouderen (opnieuw) met hun omgeving. werken met dans, theater, muziek en beeldende kunst vergroten het levensgeluk. Voortdurend zoeken we bijzondere- of juist alledaagse mensen. Om samen met hen onze projecten vorm te geven. Dat kan bij ouderen thuis maar ook in de zorginstelling of bijvoorbeeld bij dagbestedingsprojec ten. Afhankelijk van de wensen en mogelijkheden betrekken we daarbij anderen: schoolkinderen, familieleden, de mensen in de straat, kunste naars of vrijwilligers. We werken altijd intuïtief, inspirerend, positief, volkomen in het moment en met een lichte touch.
De ‘Care&Culture Kamerminiaturen’ De wens om kamerminiaturen te ontwikkelen leefde al langer. Een voorstelling maken waarbij persoonlijke verhalen zich kunnen verbinden met kunstdisciplines als muziek, dans, beeldend werk en theater. Waarbij bewoners in de spotlights staan, en waarbij publiek verschillende huiskamers kan bezoeken waar de kleine performances plaatsvinden. We hebben daarvoor contacten gelegd met bijzondere samenwerkingspartners: het International Community Arts Festival, het Rotterdams Wijktheater, Stichting Humanitas, Universiteit van Utrecht, Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam èn Musicians 3.0. Eind 2013 hadden we een oriënterend gesprek met Humanitas/ lokatie Akropolis in Rotterdam. Al vrij snel ervaarden we de aantrekkingskracht van een heel bijzondere, vrij voelende - maar ook grootse - locatie. Akropolis voelde als een zelfstandige gemeenschap, een biotoop. We werden nieuwsgierig naar het reilen en zeilen van het leven binnen deze gemeenschap. Nieuwsgierig ook naar het verhaal van de bewoners van de verschillende appartementen, naar het ritme van deze gemeenschap. We waren benieuwd of we in de kamerminiaturen zouden kunnen vastleggen hoe het is om oud te zijn, om in wat men noemt, ’de laatste fase van je leven’ te zijn. Later zou overigens blijken dat veel mensen die ons toestonden met hen op te trekken, wel oud in jaren zijn maar zich helemaal niet oud voelen. Na gesprekken met bewoners en medewerkers was het duidelijk: hier willen we, samen met dèze bewoners, de gefantaseerde performance creëren. Hen uitnodigen om samen met ons, hun binnenwereld naar buiten zichtbaar te maken. Gedurende drie maanden werkten vijf kunstenaars individueel met de bewoners. Er ontstonden levensverhalen, muziek en dans. Deze ‘voorstellingen in het klein’ maakten de bedachte naam waar: Kamerminiaturen. Met veel zin en energie kregen de kamerminiaturen vorm. Deze gerealiseerde kamerminiaturen hebben we verbonden tot een reis: fysiek door het gebouw Akropolis werd deze reis ‘een reis door ouderdom’. Met mooie, gezamenlijke momenten voor allen die erbij waren. Tussen het creëren van de kamerminiaturen door bezochten we ook regelmatig de verpleegafdelingen om daar in de huiskamers muziek te maken of te dansen. Een mooie en vaak ontroerende aanvulling op de kamerminiaturen.
Tegenover het ‘oude’ leven plaatsten we de superjonge kracht van het meidenkoor Marble èn dat van studenten van kunstvakopleidingen. Hun openheid en onbevangenheid had een enthousiasmerend effect op de ouderen. De durf van de ouderen om daarin mee te gaan was zeer stimule-
Meidenkoor Marble is een popkoor dat bestaat uit acht tienermeiden. Zij kregen in Kamerminiaturen Akropolis een bijzondere plaats, niet in de laatste plaats door hun jonge leeftijd! Zes weken voorafgaand aan de voorstellingen, studeerden zij tijdens hun reguliere repetitie - avond, de door ons op maat gemaakte composities in. Daarnaast namen enkele meiden de uitdaging met beide handen aan om zich van een andere kant te laten zien: ze schreven zelf teksten die uiteindelijk zowel gesproken als gezongen werden. Dit voegde een extra dimensie toe aan dit gave koor.
rend voor de jongeren. Doen waar je zin in hebt, je grenzen verkennen. Grenzen tussen oud en jong vervaagden. Keer op keer zaten de meiden aan de voeten van de 100 jarige mw Hogerwerf ademloos te luisteren naar haar levensverhalen, en werden zij tot tranen toe blij door Abba’s ‘Dancing Queen’ gezongen als afsluiting van de Kamerminiatuur van Philis en Gayle. Aantrekkelijk voor de meiden was de vriendschap tussen deze twee krachtige, maar fysiek zeer beperkte, vrouwen. Ondanks het feit dat ze fysiek afhankelijk van de hen omringende mensen zijn, voelen ze zich als 17 jarigen. Deze levenskracht en vreugde raakte bij de meiden een snaar. Het inmiddels gezamenlijke verhaal werd eerlijk, respectvol, bewogen, vrolijk en levendig. De bewoners voelden zich gehoord en gezien. Hun eigenwaarde groeide zichtbaar. Ze bewogen zich krachtiger door hun leefomgeving en deelden zoveel mogelijk met ons. De maaltijden, maar ook de doorspreek- vergaderingen aan het eind van de dag. Waarbij witte wijn favoriet bleek. Drie maanden leefden we met de mensen, deelden lief en leed, stoeiden met elkaars- en onze eigen grenzen. Het resultaat werd een voorstelling als een reis: ‘Care&Culture Kamerminiaturen Akropolis’ een reis ouderdom 28 – 30 maart 2014
Graag willen we op deze plaats onze dank uitspreken. Dank aan- en respect voor de bewoners die meededen aan de Kamerminiaturen: zij legden hun hart in het mede vormgeven van deze reis. Ze verbonden zich aan ons, relatieve buitenstaanders, en openden zich voor onze voorgestelde werkwijze. In de wetenschap dat wij na afloop van het project ook weer weg zouden gaan. Ze werden soms daadwerkelijk artiest, veelal een niet eerder opgedane ervaring! Bewondering is er voor kunstenaars en jonge studenten die vanuit Care&Culture vol overgave de diepte in gingen met de bewoners. Zij creëerden veiligheid en nodigden de mensen uit om over hun grenzen heen te gaan. Niet in de laatste plaats ook over hun eigen grenzen. Daar is durf, invoelingsvermogen en betrokkenheid voor nodig. Ze hadden dat in hoge mate. Dank voor de medewerkers en vrijwilligers van Akropolis, en dan met name aan de activiteitenbegegleiding. De overgave om ons toe te staan om ‘cultureel te dwalen’, erin mee te willen bewegen, mee op ontdekkingstocht te gaan buiten de gebaande paden: het was fascinerend! Dank voor de enthousiaste reacties van bestuur en directie van Humanitas Akropolis. Niet in de laatste plaats gaat grote dank uit naar de fondsen en financiers. Zij hebben het financieel mogelijk gemaakt deze Kamerminiaturen te ontwikkelen. Met de Care&Culture Kamerminiaturen is iets moois ontstaan en hebben we één van onze belangrijkste doelen bereikt: op een kunstzinnige manier werkelijk contact tussen mensen van verschillende generaties tot stand brengen. Kom en geniet, ga mee op reis door Akropolis. Wilt u ons volgen? Met een hartelijke groet, namens Team Care&Culture Margreet Melman Projectleider
De ruim twee uur durende reis door Akropolis werd méér dan een voorstelling: het werd een beleving, een happening. Vanwege de kwetsbaarheid van de betrokken bewoners en vooral ook vanwege de omvang van de huiskamers hebben we per voorstelling het aantal bezoekers beperkt: maximaal 25 reis-tickets waren op een dag te vergeven. De reistickets konden worden afgehaald bij de activiteitenbegeleiding. Bewoners uit de buurt liepen er door naar binnen. Maakten een praatje en vertelden het door. We hadden zó nog een aantal voorstellingen kunnen geven, want dit aantal beschikbare tickets was in feite te beperkt. Voor ons een reden om de geplande filmische registratie nog beter voor te bereiden. Behalve als aandenken, moest deze registratie nu ook het ‘oog van de bezoeker’ worden.
Uitnodiging Kamerminiaturen Akropolis Pubermeiden zingen en schrijven een Brief aan de Toekomst, mw Dupar met dochter(s) danst door haar leven, mw Hogerwerf (100) vertelt hoe de tijd haar in Akropolis bracht en in het ‘Huis van het Leven’ worden verhalen van ouderen gevangen in sculpturen. Van harte nodigen wij u hierbij uit voor de kwartaalpresentatie van Care&Culture. Dit keer een uitvergrote presentatie van ons werken met kwetsbare ouderen in en rondom locatie Akropolis Humanitas in Rotterdam. In deze ‘Kamerminiatiuren Akropolis’ vangt Care&Culture het dagelijkse leven van bewoners van zorg- gemeenschap Humanitas Akropolis in voorstellingen in het klein: Kamerminiaturen. Dans, muziek, (verhalend) theater en beeldend werk staan daarbij centraal. We werken met de bewoners van Akropolis, pubers, familie, vrijwilligers, kunst- professionals en non- professionals èn kunstvakstudenten uit de buurt en van verder. Deze Kamerminiaturen worden afgewisseld met gezamenlijke momenten, o.a op de verpleegafdelingen. Het publiek maakt een rondgang door Akropolis. Samenwerkingspartners in dit project zijn o.a het International Community Arts Festival, het Rotterdams Wijktheater, Stichting Humanitas, de Universiteit van Utrecht, de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam èn Musicians 3.0. Meer informatie over Care&Culture kunt u vinden op www.careculture.nl Wij nodigen u uit om de voorstelling mee te beleven op 30 maart a.s van 15.00 tot 16.30 uur in Akropolis. Na afloop nodigen we u graag uit om heel kleinschalig de afsluiting van deze presentatie- reeks te vieren. Dhr Kremers zal een kort woord spreken. Met een hartelijke groet, Team Care&Culture
In dit boekje volgen we daadwerkelijk de route van de voorstelling: van verschillende Kamerminiaturen naar de verpleegafdelingen en uiteindelijk naar de Finale.
Akropolis
emen
den Br Allerd van C
D‹ Route ‘ Kamerminiaturen Akropolis’
A
C
D‹
™™44 Œ
˙
Kamerminiatuur mw Hoogerwerff lis Philis en Gayle po Kamerminiatuur Kamerminiatuur mw Meijer Dans- miniatuur Verpleegafdeling - Miniatuur
kro
-
A
A - kro - po
In
b ™™44 Œ
A - kro - po
Œ
A - kro - po
˙
po
&b ˙
-
bo
&b Œ
A - kro - po
-
A
Œ
œ
Ϫ In
men
œ œ œ œ œ œ o - o - men
Œ
&b œ ™
˙
kro
-
po
j œ œ œ œ œ œ el ik A - kro - po
- lis vo
Œ
‰ ‰ œj œ œ œj s A - kro - po
lis
œ
œ
mij
thuis
Œ
‰ j j ‰ œ œ œ œ s A - kro - po
- li
otus - sen b
C D‹
-
C
˙
œ
C
B¨Œ„Š7 7
‰ ‰ j œ œ œj œ lis
B¨Œ„Š7
˙
lis
-
Œ
s - sen d ne stad tu
- li
C
Œ
C
&b ˙
-
- li
D‹ B¨Œ„Š7
Ϫ
‰ ‰ j œ œ œj œ s
kro
j œ œ œ œ œ e
Klei
thuisFinale mij Akropolis
- lis vo
‰ j j ‰ œ œ œ œs
Œ
œ
œ
j œ œ œ œ œ œ el ik
™™44 œ™
œ
Œ ˙ Kamerminiatuur Atrium: ‘Brief aan de Toekomst’ en ’Brief aan het Leven’ ˙Kamerminiatuur:˙ Kamer van het Leven A œ C
B¨Œ„Š7
œ J
œ
œ
œ ik
œ
˙
mijn
dro
œ
-
men
Œ
- li
Kamerminiatuur Atrium: Brief aan de Toekomst en Brief aan het Leven Welkom in het atrium van Akropolis, het centrale gedeelte van het verpleeghuis. Op deze plek, in de eerste Kamerminiatuur, worden ‘Brief aan de Toekomst’ en ‘Brief aan het Leven’ voorgedragen. Tijdens de repetitie periode van de Kamerminiaturen, hebben we de meiden van Marble gevraagd hoe ze zichzelf zien als ze oud zijn: wat doe je, wat denk je, wat hoop je en hoe zie je eruit? De ouderen die meewerkten aan de voorstelling, vroegen we, eventueel samen met ons, een tekst te schrijven hoe het leven voor hen tot nu toe was geweest en wat hun hoop voor de toekomst was. Er ontstond een mooi contrast tussen jonge en oude levens, maar meer nog tussen jonge meiden en oude dames. De teksten worden uiteindelijk voorgedragen tegen de achtergrond van het driestemmig gezongen lied ‘Geef me een brief aan de Toekomst’
™™
™
Ϫ
Œ
Œ
- ar a w be -
j œ
œ
‰
r
A-k
‘Geef me een brief aan deCtoekomst – Œ wat zal daar in staan? Œ„Š7toekomst ons œ Wat zalB¨de brengen? Ik vrees ˙ niet, ik ga het aan’ en
œ
œ
œ
œ
œ
ik
œ
dro
œ
mijn
j ‰ œ
lis o p o r k A -
™™
Œ
m
-
mijn
ik
- ar a w be -
j œ
Œ
r
œ
œ
œ J
‰ œj œ œ -œlis o - po
A-k
o-m o o-
C
- lis
j ‰ ‰ œj œ œ -œlis o - po A-
In
œ œ œen
po kro -
œ
˙
men
-
dro
Œ
œ
mijn
œ
œ
™™
œ
œ
men - o o dro
™™
‘Brief aan de Toekomst’ (Jetske, 1996) Over 60 jaar ben ik mijn lange rode haren kwijt en zijn er grijze krulletjes voor in de plaats gekomen. Dan ben ik een moeder en misschien wel een oma, die haar kleinkinderen volstopt met koekjes en snoepjes. Een beetje raar blijf ik altijd wel, ik wil niet de standaard oude vrouw zijn en ga mee met de tijd. (Sem, 1996) Als ik mijzelf later moet omschrijven in één woord, zou dat ‘gelukkig’ zijn. Ik zie mijzelf al in een stoel onderuit zitten omdat mijn botten dan oud en vervallen zijn, kijkend naar een fotoboek met mooie momenten uit mijn leven. Herinneringen, over hoe ik met mijn rugzak elke morgen om 7.00 uur in de barre kou naar school fiets, wachtend op wat de dag van vandaag zal brengen. Als ik het fotoboek dichtklap, denk ik gerust: morgen word ik weer wakker. En zo niet: dan heb ik alles uit het leven gehaald wat er in zat. (Kim, 1996) Beste Kim, het is misschien een beetje raar om nu een brief te krijgen van je jongere zelf. Waarschijnlijk herinner je je het moment dat je deze brief schreef niet meer. Ik heb je deze brief geschreven omdat ik je wat dingen wil zeggen. Mijn grootste droom is het helpen van mensen met werk wat ik zelf heel leuk vind. Ik hoop dat je deze droom hebt kunnen waarmaken. Dat je veel plezier hebt gehad en dat je jouw leven niet hebt laten leiden door onzekerheid. Dat je altijd bent doorgegaan met dingen doen die je leuk vindt. Daarnaast hoop ik dat je nog net zoveel steun en plezier kan halen uit muziek als ik nu doe. Ik hoop dat je trots bent op de dingen die je gedaan hebt en op de keuzes die je hebt gemaakt. Ik hoop dat je tevreden kan terugkijken op ons leven en nog eens terugdenkt aan mij.
Brief aan het Leven (Mw Hoogerwerff, 1913) Lief verleden: Wat is het nut van de oorlog? Een hoop verdriet, een hoop pijn. Gelukkig waren er ook mooie momenten in de oorlog: mensen hielpen elkaar en waren aardig voor elkaar Hallo heden: Ik heb het goed hier. Het is beter dan dat je in een benedenhuisje achter de geraniums zit te kniezen. Er zijn hier veel mensen waar ik van hou. Lieve toekomst: Ik zou zo graag mijn kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen zien opgroeien. En hoe ziet de wereld er dan uit? (Mw van Trirum, 1931) Wat ben ik blij dat ik in een veilig en beschermd nest ben opgegroeid. We hadden het niet erg breed. Maar er was liefde voor ons, kinderen, vijf in getal. Ik ben mijn ouders erg dankbaar: ze hebben hard voor ons gewerkt. Hun voorbeeld heb ik op mijn eigen kinderen overgebracht. Mijn kinderen zijn geweldige mensen geworden. Ik hoop dat het hen goed gaat in de toekomst. (Mw van der Stigchel, 1943) In het verleden was er voor mij, met 10 broers en zussen, meer verdriet dan blijdschap. Onze ouders stierven heel jong. Toch was er liefde. Afgelopen maart ben ik 80 jaar geworden. Met z’n vijven waren we er nog, samen met mijn kinderen, schoonkinderen, tien kleinkinderen en drie achterkleinkinderen. Mijn man en één dochter zijn er niet meer, maar ik kijk terug op een goed leven en een liefdevol gezin. (Mw de Zwart, 1931) Verdriet : verlies van ouders, broer en andere familieleden. Vreugde: naar school gaan, lol met vriendinnen, het krijgen van drie zonen. Toch zijn er dingen in het leven gelopen die ik graag anders had willen zien. De toekomst maakt me een beetje bang als ik naar de beelden kijk op televisie. Het doet me denken aan de nare dingen uit het verleden: oorlog en ziekte. Ik wens dat de toekomst beter zal gaan.
foto mevrouw Hoogerwerff
We vervolgen onze reis naar de ‘Kamer van het Leven’ In de ruimte voor het Atrium, bouwt beeldend kunstenaar Jurrian van den Haak een lichte miniatuur – kamer: een huisje waarbij een houten skelet en linnen doek het fundament vormen. In deze kamer ontvangt hij gedurende een aantal weken bewoners rond zijn tafel. Ze wandelen binnen, schuiven aan en vertellen hem verhalen over hun leven waarbij de huizen waar ze vroeger woonden, centraal staan. Jurrian tekent deze huizen op een groot vel papier. En maakt er kleine miniatuur - huisjes van die hij in zijn zelfgebouwde ‘Kamer van het Leven’ hangt. Sommige huisjes beschrijft hij met een tekst of gedicht, voortkomend uit de gesprekken met de bewoners:
‘Het geleefde leven ligt loom op zijn schoot te rusten Hoe lang is ’t geleden dat vrouwen hem vurig kusten? De avonturier die hij vroeger was rust in een rijdende stoel Geknipt en gesneden van vrijheid, richting en doel Op de vraag naar vroeger start ieder antwoord met een diepe zucht ‘Waarom hier tocht altijd die gortdroge lucht!’
‘Ik ben geraakt door het persoonlijke van het contact tussen de bewoners en mij. In het proces is een liefdevolle openheid ontstaan. De persoonlijke verhalen waren artistiek van kwaliteit, en boven alles ‘echt’. Ik vond het mooi om gewoon in de openbare ruimte aan de slag te gaan en open te staan voor vragen van de bewoners. Ik merkte dat men ging praten over het mysterieuze huisje: wat zou het doel zijn? En dat er verhalen ontstonden: het zou een sexhuisje voor ouderen zijn….’ We vervolgen onze reis naar de Kamerminiatuur van mw Meijer Vier trappen op, of omhoog met de lift, en we komen op de tweede verdieping. Daar woont mw Meijer. In deze Kamerminiatuur vertelt zij over haar bijzondere levens- momenten. Allerd zingt en speelt daarbij piano waarnaast Mattanja met haar klarinet de boventoon voert. Gedurende de voorbereidingsperiode maakt Bep de gezamenlijke repetities regelmatig tot een feestje door het koken van spaghetti en hachée. Tijdens de laatste voorstelling van haar Kamerminiatuur ontvangt zij 47 bezoekers. Hoewel we vanwege de beperkte woonruimte, het bezoekersaantal tot 25 hebben gelimiteerd. Ze moet er hartelijk om lachen: zo veel mensen heeft zij nog nooit in haar kleine appartement mogen ontvangen! Maar ja, ze heeft dan ook nog nooit zo’n hoofdrol mogen spelen…
Mw Meijer (1934, bewoonster) ‘Ik heb zo genoten van Allerd en Mattanja. Door samen met hen dit te doen heb ik gevoeld dat ik echt nog wat kan. Daarvoor leek het alsof ik niets meer kon. Ik hoop dat ze nog ‘es langskomen. En weet je hoe vies de vloer was na het bezoek van al die 47 mensen tijdens de derde voorstelling? De schoonmaakster zei de volgende ochtend: ‘wat heb jij allemaal uitgespookt?’’
Allerd van den Bremen (1975, musicus/ dirigent en componist) Deze paar maanden samen werken op deze inspirerende plek voelen aan als een half jaar! Met mw Meijer hebben we echt samen iets gemaakt: niet vóór haar of wie dan ook, maar mèt haar. Het samen eten was daarbij iedere keer een mooie ervaring: alsof ik even bij mijn eigen oma was! De hele voorstelling is heel veel intenser, maar ook vooral intiemer geworden dan ik had durven dromen. Je woont hier even lijkt het wel.
Mattanja Koolstra (1987, student Hogeschool voor de Kunsten, Amsterdam) ‘In deze Kamerminiatuur ging het in de eerste plaats over één persoon: Mw Meijer. Niet over dans, over film of over muziek. Het ging echt over haar, en over haar persoonlijke geschiedenis. Ik vond het het heel bijzonder dat ik haar verhalen mocht horen en daar samen met haar een voorstellingsvorm voor te vinden. Dat contact is denk ik waar het uiteindelijk om gaat.
Onze reis vervolgt naar de Kamerminiatuur van Philis en Gayle In deze kwetsbare voorstelling , opgevoerd in de huiskamer gelegen aan het atrium, ontmoeten we twee bijzondere vrouwen. Gezeten in een rolstoel en fysiek zeer beperkt, kan Philis nauwelijks praten. Haar duim omhoog betekent ‘ja’, haar duim naar beneden ‘nee’. Ondanks haar fysieke beperking is haar uitstraling krachtig.
Gayle, fysiek evenzeer beperkt , heeft het vermogen fantastisch te kunnen vertellen. Samen hebben zij een diepe vriendschap ontwikkeld. Gayle noemt Philis ‘de zon’ die de kamer bij binnenkomst laat stralen! Ze werken met actrice Reineke èn muziek- studenten, aan de performance van hun indringend levens verhaal. Hun gezamenlijk gezongen slotstuk ‘Dancing Queen’ van Abba, ontroert het publiek.
Gayle van den Berge (1941): Omdat de benadering van dit project zo individueel was, dwong het me om mezelf te uiten. De laatste jaren heb ik zoveel pijn gevoeld: ik ben mijn man verloren en werd getroffen door een dwarslaesie. De ervaringen in dit project hebben me erg geholpen. Ik heb erdoor geleerd beter naar anderen te luisteren maar vooral: mijn eigen verhaal te vertellen. De mogelijkheid om mijn leven te delen met anderen is prachtig: ik heb het echt nodig om me te openen en nieuwe manieren te ontdekken om me te uiten.
Reineke Jonker Ik merkte dat Philis en Gayle niet gewend zijn om dit soort dingen te doen. Door samen een theater- verhaal ervan te maken, konden we breken met de bestaande patronen: we hebben ons gefocust op wat ze juist goed konden. Niet op hun beperking. Het uiteindelijke optreden was natuurlijk het doel maar de weg naar het optreden toe was minstens zo belangrijk en groots.
Philis Singh (1969) Hoewel Philis geen mogelijkheden heeft om hele zinnen te spreken, formuleerden we heel voorzichtig met haar de volgende beleving: Philis is heel blij dat ze mee heeft kunnen doen aan dit project, en is triest omdat het tot een eind is gekomen. Ze vindt het moeilijk om ‘goodbye’ te zeggen tegen de mensen die de afgelopen maanden deel van haar leven zijn geworden. Het is een nieuwe ervaring voor haar en ze wil zoiets graag weer doen. Ze is vol energie en kijkt uit naar wat hierop zal volgen.’
Nina van der Leest (1987) - Student Musicians 3.0 Op sommige momenten was de samenwerking met de ouderen, en in het bijzonder met Philis en Gayle voor mij best heftig. Het is zo confronterend om zo oud te worden. Dat we samen iets moois konden maken gaf veel voldoening. We hebben iets tot stand gebracht waar we met elkaar van hebben genoten. Corine Borsje (1992): Ik vond het mooi om in de wereld van oud te mogen zijn, waar het begrip ‘levendig’ zo volop aanwezig is. Dit levendige is in mijn ogen het mooiste wat we samen konden laten zien. Ik vond het een bijzondere ervaring, dank jullie wel! Op de hoogste verdieping in het atrium, woont Mw Hoogerwerf, (bijna) de oudste bewoner van het complex. Vroeger zong ze in koren, maar na een recente keeloperatie is ze erg schor geworden. Ze schrijft mooie levensverhalen, en Allerd zet de tekst ervan op muziek. Samen zingen ze gedurende de repetitieperiode veel. Iedereen is onder de indruk van de ontspannen en heldere 100 - jarige! Mw Hoogerwerf(1913): ‘Door het werken met de artiesten leef ik helemaal op. Mijn stem is niet zo mooi meer, maar ik zing wel. Dat moeten ze maar nemen. Als je honderd bent hoef je niet zo mooi te zingen. Ik vond het vroeger ontzettend leuk om te zingen en toneel te spelen. Het is heerlijk om het op mijn honderdste nog te kunnen doen. Ook al heb ik een hoge leeftijd: ik zou er heel veel zin in hebben om nog een keer aan zoiets mee te doen als ik die kans nog krijg’ Allerd van den Bremen ‘Samen met mw Hoogewerff oefende ik vaak. Ze las haar persoonlijke verhaal dan voor, we zetten het op muziek en maakten bewegingen. Zo hoorde ik haar verhaal al vele malen. Tijdens de generale repetitie schoot ze vol, terwijl ze haar verhaal opnieuw voorlas. Het raakte me zeer. Ik vroeg me zelfs even af of het wel zin had om de emoties op te rakelen bij iemand die zo veel heeft meegemaakt en zo veel rust verdient. Maar ik zie dat het voor haar juist waardevol is. En ons contact is daardoor ook dieper geworden en de herinnering aan wat wij samen hebben beleefd juist mooier’ We wandelen alle trappen weer af naar beneden, of nemen samen met bewoners de lift.
Op naar de Dans – Miniatuur: Job en mw Dupart en het rolstoeldansen! Een indrukwekkend onderdeel van de voorstelling is het dansduet van Job met mw Dupart. Zes weken werkten zij op een volkomen intuitieve manier met elkaar, waarbij conservatoriun student Melle improviseert op de piano. Er ontstaat een prachtig samenspel tussen twee dansers op live muziek. Helaas werd mw Dupart een week voor de voorstelling ziek. Voor haarzelf in de allereerste plaats heel moeilijk, maar ook de dans dreigt daardoor weg te vallen. Op het laatste moment kan zij toch een klein stuk van hun performance laten zien, voorafgaand aan het rolstoeldansen. Het werd uiteindelijk één van de hoogtepunten van de voorstelling. Dit rolstoeldansen is een reguliere activiteit in Akropolis waar het plezier van af spat. Job studeert met alle rolstoelers en vrijwilligers een eenvoudige choreografie in. Een extra dimensie krijgt deze performance, als Job bezoekers èn bewoners samen aan het dansen zet. Een vrolijke, ‘moving’ afsluiter van dit miniatuur! Mw Dupart (1924): ‘Fysiek ben ik flink beperkt geworden en mijn linker oog heeft nog maar 4% licht. Maar in het samenwerken met Job heb ik gevoeld hoe geweldig ik nog kan bewegen. Zelfs al zit ik in een rolstoel! Het met elkaar dansen heeft veel voor me betekend’ Job Cornelissen: ‘Wat ik geweldig vindt om te zien is hoe ‘full of live’ de mensen in Akropolis zijn. ‘ t Heeft me diep geraakt. Wij kunnen hier met zn allen echt wat van leren, en meenemen voor de moeilijke momenten in ons eigen leven. Geweldig om al die zo heel verschillende bewoners mee te maken. Mw Dupart bijvoorbeeld is echt een heel grappige vrouw, we hebben samen veel gelachen. Dat hele verhaal over het ‘sexhuisje’ van Jurrian komt uit haar koker. Het laat me zien dat actief leven en lol ook onderdeel van ouderdom kunnen zijn’
Care&Culture vindt het belangrijk om getalenteerde studenten bij haar projecten te betrekken. Veelal zijn het maatschappelijk betrokken jong volwassenen, die hun talent graag willen inzetten voor eigentijdse projecten. ‘Kamerminiaturen’, op het snijvlak van kunst en ouderenzorg, is zo’n project. In dit project werken we met musici van het conservatorium Utrecht: Musicians 3.0, met de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam en met Universiteit van Utrecht: ‘community arts: practice and theory’ Onderdeel van de reis door Akropolis is het bezoek aan twee verpleegafdelingen. We gaan op reis met de lift omhoog. Eenmaal boven dansen en zingen we samen met de bewoners. Veel bezoekers zijn niet eerder op zo’n verpleegafdeling geweest, en kunnen op deze manier voelen hoe de sfeer daar is. De bewoners op hun beurt genieten van het bezoek en het samen muziek maken en dansen. Tot slot nodigen we iedereen uit om de reis door Akropolis te beëindigen en terug te keren naar het beginpunt: het atrium. Ook de bewoners van de verpleegafdelingen die daartoe in staat zijn, reizen samen met hun familie mee naar beneden. Daar zingen bewoners, begeleiders, studenten, pubermeiden, kunstenaars, bezoekers, en familie gezamenlijk het speciaal voor deze gelegenheid geschreven Akropolis- lied. Driestemmig, in canon en ‘a prima vista’. Bloemen, bedankjes en stralende gezichten zijn het slotbeeld. Onvergetelijk!
Een greep uit de reacties van bezoekers ….Wat ik zag raakte me diep. Ik zag een ‘voorstelling’ zonder opsmuk waarin (hele) oude mensen en pubers samen waren. Oude vrouwen die meisjes van 13 waren en meiden van 13 die, als het goed is, ook oud gaan worden. Het liedje ‘het zijn de kleine dingen die het doen’ op de kamer van de meer dan 100-jarige ontroerde me. En ook het Miniatuur met de twee vriendinnen. Dat de nietsprekende vriendin het rolmodel werd voor de ander om haar eigen beperking te aanvaarden en haar leven opnieuw uit te vinden vond ik fantastisch. Dank jullie wel’ … …Nadat je deze voorstelling hebt gezien, weet je dat je niet bang hoeft te zijn om ouder te worden. Op ouderdom kan ik me nu bijna verheugen. …Deze voorstelling heeft mensen in de instelling getrokken die misschien anders daar niet zo gauw zouden zijn. Zoals ik. Ik kon met eigen ogen zien hoe ouderen met zorg, geduld en ook liefde behandeld worden.Heel erg bedankt voor deze voorstelling…. …. Bezoekers waren zeer onder de indruk. Een toehoorder vond het zo geweldig dat het zo intiem was, waardoor de bezoekers niet overheersend waren. Ik hoorde iemand zeggen: ‘op het moment dat ik de huiskamer van de oude vrouw binnenliep en zij ons welkom heette, begon ik te huilen’…. .. het meidenkoor, precies op deze plek in de nabijheid van de oude mensen, was ongelooflijk ontroerend. Ooit waren de oude vrouwen jonge meiden, en deze jonge meiden worden onvermijdelijk oude vrouwen…. ...Van dit project word ik echt blij. De betrokkenheid van familie en anderen is zo gaaf om te zien. Het leven wordt even een feestje. Een goeie tijd met opa en oma maakt dat de hele sfeer beter wordt!
Nawoord John Kremers (Directeur Verpleeghuis Akropolis en zorgregio HSO). Kamerminiaturen, een must voor elke zorginstelling. Het neemt je mee in de wereld van onze kwetsbare ouderen. Het maakt je bewust van vooral de beleving en de gevoelens van de individuele zorgvrager. En juist dat laatste is van zo’n groot belang, omdat we vaak in het collectief denken en vooral doen. Het intieme, het kleine maakt het pakkend. Het raakt je in het diepst van je ziel. Care&Culture, hartelijk dank voor deze inspirerende reis. Eugene van Erven (artistiek leider International Community Arts Festival) In mijn ogen gaan wij de komende tijd in Nederland veel meer behoefte krijgen aan creative partnerschappen tussen bevlogen, sensitieve kunstenaars, zorginstellingen, senioren en de baanbrekende, zinnige en mooie kunst die daaruit kan ontstaan. Care & Culture is op dit gebied in Nederland een voorloper. Ik vond dat wat zij doen in al haar kwetsbaarheid en vooral ook in haar eigen context, aan een internationaal publiek van collega’s en in dit werk geïnteresseerde bezoekers getoond moest worden. Om te laten zien dat er ook op dit soort plekken bijzondere kunst gemaakt kan worden, om een gesprek aan te gaan dat ook best kritisch mag zijn (want daar zijn wij als festival ook voor), maar vooral om het te toetsen zodat het werk er beter van wordt. Wat ICAF betreft is dit programma-onderdeel op al deze onderdelen geslaagd. Pauline van Wageningen (Hoofd activiteiten en recreatie Akropolis) Het is bijzonder te ervaren hoe onze nieuwe gasten “eigen” werden met de cultuur van Humanitas en de samenwerking met het personeel. Vooral de band die tussen Care&Culture en de cliënten is ontstaan, is te zien en te voelen in de uitvoering van ‘C&C Kamerminiaturen Akropolis’. Door de voorstelling klein te houden heeft het publiek de kans gekregen de ‘artiest’ te leren kennen als individu, waardoor een gevoelige snaar heel snel is geraakt. Alle betrokkenen hebben deze maanden intensief werken met elkaar als heel speciaal ervaren. Bedankt Raad van Bestuur èn directie Akropolis die dit project persoonlijk ondersteunde. Bedankt Care&Culture voor deze uitdaging, betrokkenheid en inzet, namens het activiteitenteam Akropolis.
Colofon Samenstelling en vormgeving: deKeyzervanAken, Margreet Melman, Rien van der Kolk Teksten Agnita Magni, Camilla Feiffer, Rens van Huijkelom, Jasmina Ibrahimovic, Margreet Melman, Rien van der Kolk, Terry Ezra Fotografie Alain Ulmer Oplage en publicatiedatum: 200 exemplaren 19 juni 2014
‘C&C Kamerminiaturen Akropolis’ is een Care&Culture productie, in samenwerking met Humanitas Akropolis, het Rotterdams Wijktheater, het International Community Arts Festival, Musicians 3.0, de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam en de Universiteit Utrecht. Dit boek is gemaakt als aandenken voor alle mensen die meewerkten aan dit fantastische project. Care&Culture Job Cornelissen, Allerd van den Bremen, Reineke Jonker, Jurrian van den Haak, Emma Rekers, Helma Peters, Less Jut, Margreet Melman, Rien van der Kolk, Nienke Hinsenveld, Peter van der Meer Humanitas -Akropolis Mw Meijer, Mw van Trirum, Mw van der Stigchel, Mw de Zwart, Mevrouw Singh, Mevrouw van den Berge, Mw Dupart, Mw Hoogerwerf, Mar van der Schee, Mariette Weber, Claudia Oosterling, Alain Ulmer, Paul van Aken, Pauline van Wageningen, John Kremers, Rob van Damme Marble Jetske Veenstra, Sem de Boer, Kim Zwaan, Ginny van Eijk, Esther van Gaalen, Senna Bosland, Laura Wijfje, Britt Markman, Johan de Keizer Musicians 3.0 Corine Borsje, Nina van der Leest, Melle Berendsen, Esmee Olthuis Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam Mattanja Koolstra, Adri Schreuder Universiteit Utrecht Anita Magni, Rens van Huijkelom, Camilla Feiffer Rotterdams Wijktheater/ ICAF Annamaria Cruz, Heleen Hameete, Eugene van Erven, Jasmina Ibrahimovic De publicatie van deze uitgave is mogelijk gemaakt door Drukkerij Humanitas C&C Kamerminiaturen Akropolis is mede mogelijk gemaakt door:
