Onze blik op de toekomst

Onze blik op de toekomst

MEERJARENPROGRAMMA 2014-2016

Meerjarenprogramma 2014-2016 I 3

Visie

Missie

Kennis geneest! Artsen Zonder Vakantie versterkt de capaciteiten van zijn partners in Sub Sahara Afrika om actief bij te dragen tot een toegankelijke en kwaliteitsvolle gezondheidszorg voor de lokale bevolking.

Artsen Zonder Vakantie gelooft dat de lokale medische partners in hun eigen gemeenschap zelf duurzaam gestalte kunnen geven aan een toegankelijke en kwalitatieve gezondheidszorg.

Meerjarenprogramma 2014-2016

Door uitwisseling van (para)medische expertise en ondersteuning op organisatorisch,technisch en materiëel vlak kunnen onze partners in Sub Sahara Afrika beter hun rol opnemen in het gezondheidssysteem.

Sinds de oprichting ruim 30 jaar geleden evolueerde Artsen Zonder Vakantie gaandeweg van een medisch-humanitaire naar een capaciteitsversterkende ngo.

Dit realiseren wij mede dankzij de inzet van onze vrijwilligers en in samenwerking met lokale en andere actoren. Onze partnerschappen steunen op een respectvolle dialoog, kennisuitwisseling met oog voor de lokale context, en lange termijnrelaties.

5

In het meerjarenplan 2014-2016 blijven medische en paramedische zendingen, gericht op het versterken van de competenties van het lokaal gezondheidspersoneel uiteraard centraal staan in de werking van Artsen Zonder Vakantie. Daarnaast zal meer aandacht gaan naar capaciteitsversterking bij de ondersteunende diensten (techniek, medische beeldvorming, labo) en op het organisatorische vlak (ziekenhuismanagement, stockbeheer, ziekenhuishygiëne,…). De capaciteitsversterking heeft dus betrekking op een integrale ondersteuning van het lokale partnerziekenhuis. De partnerziekenhuizen van Artsen Zonder Vakantie zijn erkende districtsziekenhuizen, of regionale/provinciale ziekenhuizen, en erkende psychiatrische en gehandicaptencentra.

Partnerlanden

Artsen Zonder Vakantie engageert zich tot een duurzaam proces van capaciteitsversterking bij deze partners. Vertrekkend van de lokale behoeften en de reeds aanwezige

Burkina Faso Rwanda

Benin

D.R.Congo

Burundi

De Human Development Index (HDI) van de Verenigde Naties wordt berekend op basis van de levensverwachting, opleidingsmogelijkheden en inkomen van de bevolking van een land. België bekleedt de 17de plaats. Benin vinden we op 166, Rwanda op 167. Burundi staat op 178, Burkina Faso op plaats 183. D.R.Congo vinden we op de allerlaatste plaats 186.

Artsen Zonder Vakantie wil met al haar lokale partnerziekenhuizen kwaliteitsvolle integrale partnerschappen kunnen realiseren , en de werking laten aansluiten op het lokale gezondheidsbeleid. Artsen Zonder Vakantie kiest ervoor om actief te blijven in 5 landen met een zeer lage score op de Human Development Index, nl. BENIN, BURKINA FASO, BURUNDI, RWANDA en D.R.CONGO.

competenties, stellen we in nauw overleg met onze partners een capaciteitsversterkend traject op ( “ trajet de renforcement de capacités”). De prioriteiten van het nationaal gezondheidsbeleid vormen het kader voor de dialoog met onze partners. Zo’n traject loopt over 3 tot 5 jaar. Het ondersteunt onze partners om meer kwalitatieve medische zorgen aan te bieden. Zo kunnen ze hun rol in het lokale gezondheidssysteem beter vervullen. Door sterker de focus te leggen op capaciteitsversterking, stimuleert Artsen Zonder Vakantie het eigenaarschap en de zelfstandigheid van de lokale ziekenhuizen. De aanwerving van een lokale vertegenwoordiger voor de regio van de Grote Meren, vormt het sluitstuk van de nieuwe strategie voor 2014-2016. Als lokaal aanspreekpunt voor de partners, zal hij bijdragen tot de continuïteit en opvolging tussen de zendingen. Hij zal een belangrijke rol spelen in de monitoring & evaluatie. Zijn aanwezigheid in de regio garandeert een regelmatige dialoog met de lokale overheden, en maakt het mogelijk de activiteiten van Artsen Zonder Vakantie en andere actoren beter te harmoniseren.

In het Meerjarenprogramma 2014-2016 zet Artsen Zonder Vakantie in op de integrale capaciteitsversterking van partnerziekenhuizen zodat ze zelf in staat zijn om een meer kwaliteitsvolle patiënt georiënteerde medische zorg aan te bieden. Uiteindelijk is het de bedoeling dat Artsen Zonder Vakantie zichzelf overbodig maakt en het partnerziekenhuis in staat is om zijn rol in het nationale gezondheidssysteem autonoom op te nemen.

Meerjarenprogramma 2014-2016 I 5

“Na meer dan 10 jaar samenwerken met mijn homologen in Bukavu, ben ik overtuigd dat de aanvullende vorming van lokale artsen en paramedici, in samenspraak met de lokale partner, primordiaal zijn. Zij zijn de basis en de essentie voor een duurzame capaciteitsversterking. Ook de samenwerking met andere actoren in de gezondheidszorg, is bijzonder belangrijk.”

gekoppeld aan de vorming van zowel techniekers (onderhoud van het materiaal) als de gebruikers van het materiaal. De lokale technische ploeg, die gevormd werd in Bukavu, zal samen met terreinvrijwilligers ingezet worden in zendingen capaciteitsversterking voor het onderhoudspersoneel van de partnerziekenhuizen.

André Vincent (orthopedist, terreinvrijwilliger)

Capaciteitsversterking ondersteunende diensten

Van kennisoverdracht naar kennisuitwisseling: de centrale rol van capaciteitsversterking Elk partnerschap steunt op een grondige analyse van de noden en de reeds aanwezige interne capaciteiten van het partnerziekenhuis en houdt rekening met de expertise van Artsen Zonder Vakantie. Op die manier wordt elke samenwerking een traject dat gezamenlijk wordt afgelegd. (Para)medische capaciteitsversterking Capaciteitsversterking van het lokaal gezondheidspersoneel door (para)medische zendingen blijft het voornaamste onderdeel van de werking van Artsen Zonder Vakantie. Kennisuitwisseling is hier een sleutelwoord: dat kan via gezamenlijke consultaties, zaalrondes met casusbesprekingen en het aanleren van nieuwe

of het perfectioneren van gekende medische technieken. Door on-the-jobtraining tijdens multidisciplinaire (para) medische zendingen wordt de lokale expertise versterkt. De kennisuitwisseling via de praktijk wordt ondersteund door korte theoretische vormingen voor het lokale (para) medisch personeel .

Daarnaast organiseert Artsen Zonder Vakantie ook in dit programma regionale workshops rond onder meer brandwondenzorg, pediatrische urgenties en diabetes. Door middel van deze workshops bereikt Artsen Zonder Vakantie gelijktijdig meerdere partners en is er ruimte voor uitwisseling van ervaringen en kennis tussen de partners onderling.

Tijdens hun zendingen stelden teams van Artsen Zonder Vakantie vast dat er bij de partnerziekenhuizen een grote vraag is naar aangepaste en goed onderhouden medische apparatuur en naar een versterking van de ondersteunende diensten zoals labo en medische beeldvorming. De zendingen capaciteitsversterking voor de ondersteunende en technische diensten zullen in eerste instantie focussen op de verbetering van de werking van deze diensten. In een latere fase komt een betere samenwerking tussen deze diensten en de andere diensten van het ziekenhuis aan bod. M.b.t. de zendingen techniek, willen we in dit programma de positieve ervaringen in de regio Bukavu uitbreiden naar partnerziekenhuizen in andere regio’s. Om tegemoet te komen aan de vraag naar medische apparatuur gaat Artsen Zonder Vakantie op zoek naar een degelijke standaard voor de basisuitrusting van een ziekenhuis. Aan elke aankoop van structureel materiaal gaat een grondige prospectie vooraf om te verzekeren dat het aangekochte toestel aangepast is aan de lokale werkomgeving. Installatie op het terrein wordt

Organisatorische capaciteitsversterking Artsen Zonder Vakantie wil ieder partnerziekenhuis in staat stellen om zijn rol in het nationale gezondheidssysteem op te nemen. Capaciteitsversterking op organisatorisch vlak kan daar een belangrijke hefboom voor zijn. De uitbreiding van het programma met zendingen ziekenhuismanagement, ziekenhuishygiëne en farmacie moet onze partners daar de nodige ondersteuning bij bieden. Tijdens deze zendingen zal bijvoorbeeld gewerkt worden aan een aangepast stockbeheer, procedures voor het interne beleid en de organisatie van diensten binnen het ziekenhuis, introductie van een medisch dossier & archief, enz... Een vernieuwing in dit programma zijn de regionale workshops rond ziekenhuismanagement. Op die manier worden

meerdere partners tegelijkertijd bereikt en wordt uitwisseling tussen de partners gestimuleerd. Naast algemene workshops ziekenhuismanagement zullen- afhankelijk van de behoeften van de partners in een regio – beperktere thematische workshops georganiseerd worden.

Volgens de WHO is meer dan 70% van het structureel medisch materiaal in ontwikkelingsgebieden niet in gebruik omdat het materiaal snel stuk gaat of niet aangepast is aan de lokale omstandigheden. Bovendien ontberen veel ziekenhuizen bekwame technici en kennis om dat materiaal goed te onderhouden. Nochtans zijn technische capaciteiten in ziekenhuizen een belangrijke voorwaarde om kwalitatieve medische zorg te verstrekken. Net daarom zet Artsen Zonder Vakantie in op het uitbouwen en verbeteren van de lokale technische infrastructuur. Dat doen we na een grondige analyse van de situatie, met een gespecialiseerde terreinvrijwilliger die lokale technici opleidt in de bescherming en preventief onderhoud van medisch materiaal. Ook een verbetering van de elektriciteitsvoorziening wordt bekeken. Wanneer artsen en paramedici nadien aangeleerd wordt hoe ze het materiaal doeltreffend kunnen gebruiken, zorgt deze aanpak voor een duurzame verankering van de medische missies op lange termijn.” Roland Hensens ( biomedisch ingenieur, terreinvrijwilliger technische zendingen)

Meerjarenprogramma 2014-2016 I 7

“Artsen Zonder Vakantie geeft op een duurzame manier betekenis aan humanitaire hulp en voldoet aan de werkelijke behoeften van de partnerziekenhuizen. In die duurzame samenwerkingen staat de partner centraal en wordt gekeken hoe we kunnen bijdragen aan een verbetering van de werking van de partner binnen de contouren van het nationale gezondheidsbeleid. Ik sta dan ook volledig achter deze brede capaciteitsversterkende werking.” Dr Marcellin Kash Karubara (lokaal vertegenwoordiger in de regio Oost-Congo, Burundi en Rwanda)

“De directies van de partnerziekenhuizen zijn zich sterk bewust dat goede resultaten van ingrepen en behandelingen niet alleen afhangen van de medische kennisoverdracht, maar ook van een vlotte patiëntgerichte organisatie, grote aandacht voor hygiëne en opvolging van de resultaten door middel van goed gekozen indicatoren. Al deze acties zijn uitermate belangrijk om de opgedane kennis tijdens (para)medische missies duurzaam te verankeren in het partnerziekenhuis. Dit bewijst dat missies ziekenhuismanagement hand in hand gaan met de medische missies en elkaar tegelijk versterken!” Marc Segers (health care consultant, terreinvrijwilliger ziekenhuismanagement)

Capaciteitsversterkend traject op langere termijn In overleg met de lokale partner wordt een capaciteitsversterkend traject voor 3 tot 5 jaar uitgewerkt. Dit TRC (trajet de renforcement de capacités) vormt de ruggengraat van elke samenwerkingsovereenkomst. Het steunt op een grondige analyse van noden, capaciteiten en aanwezige expertise bij het lokale partnerziekenhuis. Het TRC beschrijft de prioritaire verbeterpunten en deze worden vertaald in een concreet actieplan. Daarnaast vormt een TRC het kader voor afspraken over de wederzijdse verantwoordelijkheden van beide partijen, en bepaalt de indicatoren voor monitoring en evaluatie . Deze aanpak verzekert een integrale ondersteuning van het partnerziekenhuis door Artsen Zonder Vakantie, en waarborgt de coherentie van de opeenvolgende zendingen bij elke partner. Het capaciteitsversterkend traject zorgt

er ook voor dat elke zending beter wordt afgestemd op de planning van onze partners en moet de partner in staat stellen de zendingen te integreren in het actieplan van hun gezondheidszone. De input van terreinvrijwilligers verloopt via de briefing/debriefing van elke zending, workshops met terreinvrijwilligers (thematisch en per partner), en interne werkgroepen.

SAMENWERKING MET ANDERE ACTOREN: MEER AANDACHT VOOR COMPLEMENTARITEIT EN SYNERGIE Heel wat partnerziekenhuizen kampen met problemen op het vlak van wateren elektriciteitsvoorziening , afvalverwerking en de financiële toegankelijkheid van de gezondheidszorg. Om een afdoend antwoord te bieden voor deze problemen is een specifieke expertise vereist. Daarom zal Artsen Zonder Vakantie actief op zoek gaan naar complementaire organisaties , die deze problematieken samen met onze partnerziekenhuizen willen aanpakken. Door de inspanningen van Artsen Zonder Vakantie en andere organisaties die actief zijn op het terrein van gezondheidszorg verder te harmoniseren en

coördineren, willen we de impact en het duurzaam resultaat van onze zendingen verhogen. In het Meerjarenplan 20142016 gaat bijzondere aandacht naar de samenwerking met Memisa en Fracarita. Maar ook met tal van andere (internationale en lokale) actoren is samenwerking mogelijk.

Meerjarenprogramma 2014-2016 I 9

beeld Dr Marcellin Kash Karubara

Dr Marcellin Kash Karubara Lokaal vertegenwoordiger van Artsen Zonder Vakantie in de regio Oost-Congo, Burundi en Rwanda.

De Congolese arts Dr. Marcellin Kash Karubara is sinds augustus 2013 de eerste lokale vertegenwoordiger voor Artsen Zonder Vakantie in de regio van de Grote Meren (OostCongo, Burundi en Rwanda). Zijn hoofdtaak bestaat er in de continuïteit tussen de missies te verzekeren zodat de samenwerking met de partners versterkt. In de praktijk wordt hij de link tussen Artsen Zonder Vakantie, de partnerziekenhuizen en de lokale overheden op het terrein. Dr. Kash is gevestigd in Bujumbura en verzekert van daaruit de opvolging van de partnerziekenhuizen in Burundi, Rwanda en Oost-Congo. Een gesprek over zijn nieuwe rol binnen Artsen Zonder Vakantie…

Je bent de eerste lokaal vertegenwoordiger van Artsen Zonder Vakantie. Kan je even jouw traject tot hiertoe schetsen? “Na mijn studies geneeskunde aan de Universiteit van Ngozi in Burundi werkte ik drie jaar als algemeen arts, verbonden aan de kraamafdeling van het ziekenhuis Prince Louis Rwagasore in Burundi. Daarna werkte ik voor het project obstetrische urgenties (CURGO) van een grote internationale ngo. Daarmee behaalden we opmerkelijk positieve resultaten. Zo werd er een daling van 75% van de moeder- en kindsterfte gemeten in het district Kabezi. Het was echter een verticaal project, waarbij de andere oorzaken van sterfte in dit district niet werden aangepakt. Vermits er geen exit-strategie was stelde ik me de vraag wat er zou gebeuren met de bevolking in het district na afloop van het project. Ook de vertaalslag naar provinciaal en nationaal beleidsniveau werd niet gemaakt waardoor er veel mogelijkheden onbenut bleven. Ik wou die visie kost wat kost op groter niveau uitdragen en daarom besloot ik een master in Public Health te volgen waarvoor ik in het Tropische Instituut in Antwerpen kwam studeren.” Ben je daar dan in contact gekomen met Artsen Zonder Vakantie? “Ik hoorde voor het eerst over Artsen Zonder Vakantie via een vriend van me die voor de Belgische ngo 11.11.11 werkte. Vooral de duurzame aanpak die gericht is op praktische opleidingen en de respectvolle samenwerking waarbij de vraag uitgaat vanuit het lokale ziekenhuis, sprak me aan. Ik was dan ook gelukkig toen ik vanaf juli 2011 kon optreden als consultant voor het project ‘chirurgische capaciteitsversterking voor de ziekenhuizen van Rwibaga en Ijenda’ in de provincie Bujumbura Rural. Wat houdt je huidige functie precies in? “Als regionaal vertegenwoordiger van het gebied van de Grote Meren heb ik verschillende verantwoordelijkheden.Mijn voornaamste rol is het meewerken aan de capaciteitsversterking van de partnerziekenhuizen van Artsen Zonder Vakantie, o.m. door het verzekeren van de opvolging van de capaciteitsversterkende trajecten. Maar ik zal ook Artsen Zonder Vakantie vertegenwoordigen bij de lokale autoriteiten en belangrijke gezondheidsplatformen in Burundi, Rwanda en Oost-Congo.. Verder volg ik het gezondheidsbeleid in Burundi, Oost-Congo en Rwanda nauw op , zodat Artsen Zonder Vakantie zijn beleidbeslissingen optimaal kan afstemmen op de lokale context.”

Waarom is er zo’n specifieke nood aan een lokale vertegenwoordiger? “Door met een lokale vertegenwoordiger te werken, kan Artsen Zonder Vakantie nog nauwer samenwerken met haar partners omdat de continuïteit ook tussen de missies verzekerd is. Dit vergroot het begrip en bevordert de communicatie en zo ook de samenwerking. Omdat ik fysiek dicht bij de partners sta, ben ik uitstekend geplaatst om de voortgang van elke samenwerking van dichtbij te monitoren en te evalueren. Vermits ik afkomstig ben uit de regio, ken ik de lokale gewoonten, de belangrijkste actoren, gezondheidssystemen en ik spreek de lokale taal. Al die nuances en vaardigheden vergroten het vertrouwen tijdens samenwerkingen aanzienlijk.”

“ Door overleg met plaatselijke overheden, moet de werking van AZV lokaal beter verankerd worden en kunnen we het programma meer afstemmen op de nationale gezondheidspolitiek.” Wat zijn je prioriteiten? “Door overleg met plaatselijke overheden, moet de werking van Artsen Zonder Vakantie lokaal beter verankerd worden en kunnen we het programma meer afstemmen op de nationale gezondheidspolitiek. Daarnaast zal ik samen met de collega’s in België de coördinatie van missies opvolgen. Zo kunnen we erop toezien dat de zendingen worden uitgevoerd in overeenstemming met de gemaakte afspraken en prioriteiten. Tot slot zal ik ook een rol spelen in de vormingen “ziekenhuismanagement” in de regio. Mijn voornaamste ambitie is dat al deze activiteiten uitmonden in een degelijk aangepast capaciteitsversterkend traject voor alle lokale partnerziekenhuizen.” Waarom koos je er voor om specifiek voor Artsen Zonder Vakantie te werken? “Artsen Zonder Vakantie geeft op een duurzame manier betekenis aan humanitaire hulp en voldoet aan de werkelijke behoeften van de partnerziekenhuizen. In die duurzame samenwerkingen staat de partner centraal. Ik sta dan ook volledig achter deze brede capaciteitsversterkende werking.”

Meerjarenprogramma 2014-2016 I 11

CONTEXT

STRATEGIE AZV

ACTIVITEITEN AZV

Meerjarenprogramma 2014-2016 I 12

RESULTAAT VOOR DE PARTNERZIEKENHUIZEN

RESULTAAT VOOR DE LOKALE BEVOLKING

On-the-job-training. Coaching

1. Tekort aan voldoende gekwalificeerd (para)medisch personeel.

Versterken van de capaciteiten van het (para)medisch personeel .

Theoretische vormingen. Verzenden van verbruiksmateriaal. Ondersteuning bij opmaak protocols en procedures.

1. Kennis en kunde van het lokaal (para) medisch personeel is verbeterd

Ondersteuning bij opmaak opvolgingsfiches. Voorzien van medische literatuur

Analyse noden aan structureel materiaal bij de partner.

Onvoldoende aangepast structureel medisch materiaal. Weinig middelen en weinig aandacht en/of kennis over het correcte gebruik en onderhoud van het structureel materiaal.

2. Versterking van de capaciteiten bij de ondersteunende diensten (techniek, labo, medische beeldvorming)

Onderhoud door technici van het geïnstalleerd materiaal Werken aan communicatie tussen diensten

2. Werking van technische en ondersteunende diensten (techniek, labo, medische beeldvorming) is verbeterd

On-the job-training Kennisuitwisseling tussen lokale partnerziekenhuizen

Ondersteunende diensten onvoldoende uitgebouwd.

3. Ontoereikende interne organisatie van de ziekenhuizen

Vormen van de (para)medische gebruikers van het materiaal.

Versterking van de organisationele capaiteiten bij de partner-ziekenhuizen

Organiseren workshops management & hygiëne Uitwerken protocollen & procedures Systemen stockbeheer evalueren en aanpassen Kennisuitwisseling tussen lokale partnerziekenhuizen

3. De organisatie van het partnerziekenhuis is verbeterd

KWALITEITSVOLLERE MEDISCHE ZORG . VERSTERKING VAN HET LOKALE GEZONDHEIDSSYSTEEM

Meer weten? Artsen Zonder Vakantie vzw Rode Kruisplein 16 2800 Mechelen T: (015) 400 888 [email protected] www.azv.be Storten kan op rekeningnr: BE73 7331 0001 0060 Foto’s: Griet Hendrickx Vormgeving: Studio Gloria verantwoordelijke uitgever+ Rode Kruisplein 16, 2800 Mechelen Artsen Zonder Vakantie kan zijn doelstellingen realiseren dankzij de steun van DGD, de Nationale Loterij, provinciale en lokale besturen, Brussels Airlines, duizenden trouwe schenkers en de enthousiaste inzet van honderden vrijwilligers