www.researchportal.be - 8 Jan 2016 13:15:51
Onderzoeksprojecten (200 - 250 van 853) Zoekfilter: Classificaties: Neurologie, neuropsychologie, neurofysiologie
Een geïntegreerde benadering voor het ontrafelen van de pathogenese van CNS en PNS neurodegeneratieve aandoeningen. Universiteit Antwerpen Abstract: Dit netwerk project werd samengesteld om de unieke informatie afkomstig van het mensgenoom project optimaal te gaan gebruiken om een beter inzicht te krijgen in neurodegeneratieve ziekten en op basis hiervan behandelingen voor deze ziekten te ontwikkelen. Het samenbrengen in dit netwerk van onderzoeksgroepen actief in klinisch onderzoek, genetica en genomica, celbiologie, proteoomanalyses, bioinformatica en model organismen (muis, zebravis en drosophila), zal resulteren in een geïntegreerd netwerk dat moet toelaten om nieuwe ziektegenen te identificeren, hun biologische functies ui te werken, hun rol in ziekteprocessen te onderzoeken en om nieuwe mogelijkheden voor vroege diagnose, behandeling en preventie te exploreren. In dit netwerk project zal de focus liggen op ziekten van het centrale zenuwstelsel zolas de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, frontaalkwab dementie en verwante aandoeningen, en ziekten van het perifere zenuwstelsel zolas motoneuropathiëen, amyotrofe laterale sclerose en verwante ziekten. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Marc Cruts • Christine Van Broeckhoven • Samir Kumar-Singh
Een geïntegreerde benadering voor het ontrafelen van de pathogenese van CNS en PNS neurodegeneratieve aandoeningen. Universiteit Antwerpen Abstract: Dit netwerk project werd samengesteld om de unieke informatie afkomstig van het mensgenoom project optimaal te gaan gebruiken om een beter inzicht te krijgen in neurodegeneratieve ziekten en op basis hiervan behandelingen voor deze ziekten te ontwikkelen. Het samenbrengen in dit netwerk van onderzoeksgroepen actief in klinisch onderzoek, genetica en genomica, celbiologie, proteoomanalyses, bioinformatica en model organismen (muis, zebravis en drosophila), zal resulteren in een geïntegreerd netwerk dat moet toelaten om nieuwe ziektegenen te identificeren, hun biologische functies ui te werken, hun rol in ziekteprocessen te onderzoeken en om nieuwe mogelijkheden voor vroege diagnose, behandeling en preventie te exploreren. In dit netwerk project zal de focus liggen op ziekten van het centrale zenuwstelsel zolas de ziekte van Alzheimer, de ziekte van Parkinson, frontaalkwab dementie en verwante aandoeningen, en ziekten van het perifere zenuwstelsel zolas motoneuropathiëen, amyotrofe laterale sclerose en verwante ziekten. Organisaties: • VIB DMG - Perifere Neuropathieën
Onderzoekers: • Vincent Timmerman • Peter De Jonghe
Een geïntegreerde benadering voor het ontrafelen van de pathogenese van CNS en PNS neurodegeneratieve aandoeningen. Universiteit Antwerpen Abstract: Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de federale overheid. UA levert aan de federale overheid de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract. Organisaties: • Neurochemie en gedrag
Onderzoekers: • Peter De Deyn
Onderzoek naar de pijn uitlokkende en pijn petentiërende effecten van langdurige blootstelling aan Endothelin-1 (ET-1). Universiteit Antwerpen Abstract: Onderzoek naar de pijn uitlokkende en pijn petentiërende effecten van langdurige blootstelling aan Endothelin-1 (ET-1). Organisaties: • Translationele Neurowetenschappen (TNW)
Onderzoekers: • Kristof Deseure
Identificeren van genetische factoren die in PGRN - gekoppelde frontotemporale dementie de aanvangsleeftijd beïnvloeden. Universiteit Antwerpen Abstract: Recent identificeerden we mutaties in het gen dat codeert voor de groeifactor progranuline (PGRN) die frontotemporale dementie (FTD) veroorzaken in ~10% van FTD-patiënten. In een grote Belgische founder familie waarin op dit moment al 41 patiënten gekend zijn, segregeert eenzelfde PGRN mutatie die resulteert in 50% productie van het eiwit. De aanvangsleeftijd in deze familie is zeer variabel wat wijst op de invloed van andere genetische factoren. De grootte van deze familie geeft ons de wereldwijd unieke gelegenheid om deze factoren te identificeren. Dit kan inzicht verschaffen in mechanismen die het optreden van deze ernstige ziekte kunnen uitstellen of mogelijk zelfs voorkomen. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Kristel Sleegers
Moleculair genetisch onderzoek van Alzheimer Dementie. Universiteit Antwerpen Abstract: De ziekte van Alzheimer (AD) is de meest voorkomende vorm van dementie bij ouderlingen. Bij de meerderheid van de AD patiënten is de moleculaire oorzaak van de neurodegeneratie ongekend. Eens AD optreedt, is dit een eindpunt van een cascade aan ziekteprocessen die het onderzoek naar de exacte etiologie bemoeilijken. Intermediaire fenotypes, zoals het episodische geheugen, die reeds vroeg in het pathologische proces veranderen, staan directer onder invloed van de onderliggende genetische factoren en kunnen daardoor het genetische onderzoek naar AD ondersteunen. Via een moleculair genetische aanpak zal in dit project een bijdrage geleverd worden aan het onderzoek naar het
neurodegeneratieve proces in AD, om op deze manier een beter inzicht te verwerven in de etiologie van de dementie. Zowel genetische associatiestudies op geselecteerde kandidaatgenen als genomische associatiestudies zullen worden uitgevoerd in een grote en goed gekarakteriseerde Belgische AD populatie. Verder zal onderzocht worden of de geïdentificeerde risicogenen in AD, de ontwikkeling van "Mild Cognitive Impairment (MCI)" naar AD kunnen voorspellen bij MCI patiënten. Bevindingen uit het AD onderzoek zullen tevens geanalyseerd worden in een groep gezonde individuen afkomstig van een Zweedse geheugenpopulatie. Nieuwe biomerkers in plasma of cerebrospinaal vocht zullen geïdentificeerd worden a.d.h.v. amyloid beta kwantificaties en proteomics profiling experimenten. Bij het beschikbaar worden van genetisch informatieve multiplex families zullen genomische koppelingsstudies worden uitgevoerd. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Karolien Bettens
Dotatiekrediet VIB8 2007-2011: Departement Moleculaire Genetica. Universiteit Antwerpen Abstract: Het VIB Departement voor Moleculaire Genetica (DMG) beschikt over expertise in de analyse van complexe neurologische en neuropsychiatrische ziekten. Al deze ziekten zijn multifactorieel wat betekent dat hun expressie afhankelijk is van de samenwerking tussen genetische en omgevingsfactoren. In sommige van deze ziekten is het overervingspatroon mendeliaans met gendefecten in één gen. In andere ziekten kan slechts een kleine fractie van patiënten verklaard worden door genetische factoren. In deze groep werden verschillende families geïdentificeerd met een mendeliaanse overerving (= monogenische component). In de meerderheid van de patiënten wordt de expressie van de ziekte gemoduleerd door complexe gen-gen en gen-omgeving interacties. Onze belangrijkste doelstellingen zijn de identificatie van nieuwe moleculaire mechanismen voor het ontstaan van deze ziekten en voor een efficiëntere behandeling van deze ziekten. Wij gebruiken verschillende genetische methoden om genen (causale genen) en risicofactoren (susceptibiliteitspolymorfismen) te identificeren gebaseerd op moleculair genetische en genetisch epidemiologische studies. De bijdrage van een ziektegen wordt geschat in populatie en hospitaal gebaseerde groepen van patiënten in relatie tot andere genen en omgevingsfactoren. De biologische relevantie van mutaties en polymorfismen wordt onderzocht in cellulaire systemen (bvb. stabiele cDNA transfectanten) en in muismodellen. Deze modellen laten ons toe om het effect van deze mutaties en polymorfismen op de normale functie van het genproduct te begrijpen. Bovendien kunnen de geobserveerde biologische fenomenen direct vergeleken worden met deze in patiënten. Tenslotte, kunnen deze modellen gebruikt worden om behandelingswijzen uit te testen. Vandaag zijn er 5 onderzoeksgroepen actief in het departement met elk een professor als groepsleider: Neurodegeneratieve Hersenziekten (Christine Van Broeckhoven PhD DSc), Neurogenetica (Peter De Jonghe MD PhD), Perifere Neuropathieën (Vincent Timmerman PhD), Moleculaire Neurogenomica (Albena Jordanova PhD) en Toegepaste Moleculaire Genomica (Jurgen Del-Favero PhD). Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven
Functionele veranderingen in de gestimuleerde visuele cortex bij migraine patiënten: een gecombineerde fMRI en fMRS studie Universiteit Gent Abstract: De werkhypothese van het voorliggende project is dat migraine gepaard gaat met stoornissen in de neurovasculaire en neurometabole koppeling die aan de basis liggen van de veranderingen in de concentraties van intermediaire metabolieten waardoor een verstoring optreedt van de neuronale, gliale en vasculaire functie. Het objectief van deze studie is om aan de hand van fMRI met ASL, VASO en BOLD als contrast en 1H en 31P fMRS, de relevante verstoorde vasculaire en metabole parameters te bilaniseren en detecteren. Verder willen we deze stoornissen samenbrengen, modelleren en interpreteren in het raamwerk van de neurovasculaire eenheid en onderzoeken of deze gegevens kunnen gebruikt worden in de verdere stratificatie van migraine en om de farmacotherapeutische benadering van deze aandoening te verfijnen. Organisaties: • Vakgroep Radiologie en Nucleaire Geneeskunde
Onderzoekers: • Luc Leybaert • Koen Paemeleire • Eric Achten
Perceptuele en cognitieve verwerking in het menselijke en niet menselijke primaat hersenen Universiteit Gent Abstract: Studie van het visuele systeem en zijn relatie met motorische, geheugen en executieve hersengebieden. Dit onderzoek richt zich in het bijzonder op het visueel systeem en de modificatie ervan door aandacht en leren, geheugen enhogere orde visuele functies, controle van acties, het cerebellum, slaap en geheugen consolidatie, kwantitatieve verwerking en diffusion tensor imaging (DTI) en connecicitiviteit. Organisaties: • Vakgroep Experimentele psychologie
Onderzoekers: • Wim Fias
Rol van aandachtsmechanismen en cognitieve controle bij depressie: een experimenteel onderzoek naar de onderliggende neuro-biologische werkingsmechanismen Universiteit Gent Abstract: Recent neurocognitief onderzoek heeft stemmingsstoornissen gerelateerd aan een dificit in de strategische aandachtprocessen geleid door een frontocorticaal-subcorticaal netwerk. De doelstelling van dit project is om via rTMS en ERP studies de functionele prefrontale aandachtsdefecten binnen dit netwerk te onderzoeken waardoor de relatie tussen cognitieve controle en klinische symptomatologie wordt onderzocht. Er wordt gebruik gemaakt van experimentele aandachtsparadigma's. Organisaties: • Vakgroep Experimenteel-klinische en gezondheidspsychologie
Onderzoekers: • Rudi De Raedt
Antwerpse Biobank van het Instituut Born Bunge: ondersteuning kernfaciliteiten. Universiteit Antwerpen Abstract: De voornaamste onderzoeksprojecten van de verschillende laboratoria van het IBB zijn nu gericht op de studie van de ziekte van Alzheimer en aanverwante aandoeningen, ziekte van Parkinson, frontotemporale dementies, de ziekte van Creutzfeld-Jacob epilepsie, perifere neuropathieën en spieraandoeningen. Het IBB richt zich op een betere integratie en correlatie van fundamentele, klinische en neuropathologische
gegevens betreffende neurologische aandoeningen gebruikmakend van moleculaire genetica, biochemie, experimenteel onderzoek naar gedragsveranderingen en computationele neurowetenschappen. De Antwerpse biobank is onderdeel van een collectief initiatief van de onderzoekseenheden van het IBB departement Neurologie dat verder bouwt op de oorspronkelijke hersenbank. Organisaties: • Neurochemie en gedrag
Onderzoekers: • Peter De Deyn
Moleculair genetisch, biologisch en neurologisch onderzoek van erfelijke perifere zenuwaandoeningen: een geïntegreerd onderzoek. Universiteit Antwerpen Abstract: De identificatie van met ziekte geassocieerde mutaties in genen is de eerste stap tot het begrijpen van de fundamentele biologische en biochemische processen betrokken bij erfelijke aandoeningen van het perifere zenuwstelsel. Een belangrijk deel van dit project is dan ook gewijd aan het verder opsporen van nieuwe loci en genen. De kennis van structuur en functie van genen is van groot belang voor de klassificatie van erfelijke perifere neuropathieën en het ontrafelen van de onderligende moleculaire pathomechanismen. In dit project leggen we ons toe op de pathomechanismen van distale motorische neuropathieën, sensorische neuropathieën en de intermediaire vorm van Charcot-Marie-Tooth. In onze onderzoeksgroepen identificeerden we recent 3 nieuwe genen waarrond we reeds functionele in vitro en in vivo studies hebben opstart. Organisaties: • VIB DMG - Perifere Neuropathieën
Onderzoekers: • Vincent Timmerman • Peter De Jonghe
Therapeutic hypothermia to improve neurological outcome in ischemic stroke. Vrije Universiteit Brussel Abstract: Our project consists of two parts: a clinical and an experimental part. In the clinical part, we want to perform a randomized, prospective, controlled, safety and feasibility trial comparing two treatments: "Standard 'best medical therapy'" vs. "Standard 'best medical therapy' plus induced minimal hypothermia (IMH) in patients presenting with an AIS within 8 hours after onset of symptoms. Minimal hypothermia (35°C) will be induced for 72 hours in patients randomized to the hypothermia-arm. Mepederine and buspirone will be, if needed, associated to suppress shivering. Minimal hypothermia will be induced by using our helmet device and as soon as the target temperature (TT) is achieved, the endovascular cooling device will be used to maintain the TT. In the experimental part, in support of the clinical study, we aim to further investigate the neuroprotective effects of hypothermia in the endothelin-1 (Et-1) rat model focusing on the important parameters necessary for a better transfer to the clinical situation. Using the same protocol as in our previous studies, we will determine the degree of apoptosis, inflammation and glycemia 24hrs, 72hrs and 1 week after the insult. At each time point, we will also determine the neurological outcome of the rats using the 'neurological deficit score' and the 'sensory neglect' method. Then we will investigate the effect of hypothermia on these parameters. We will compare hypothermia duration of 20 minutes with that of 3 hours. There will be a constant reciprocal feedback of fundamental research data to the clinicians so that changes in protocol are possible (both fundamental and clinical). Our project intends to reveal not only the feasibility and the safety of IMH in the treatment of patients presenting with an AIS. We aim also to improve the neurological and functional outcome in those patients. After concluding our project, we plan to establish a protocol for a larger randomized controlled multicentric prospective trial to reveal to which extent induced hypothermia (IH) improves neurological and functional outcome after moderate and severe AIS. Organisaties: • Farmaceutische Chemie, Analyse van Geneesmiddelen en Geneesmiddelenkennis
Onderzoekers: • Tine ZGAVC • YVETTE MICHOTTE • SOPHIE SARRE
Een 4-perioden, placebo-gecontrolleerde, crossover studie ter evaluatie van de mogelijkheid van gebruik van BOLD fMRI en cerebrale bloedstroommetingen als biomerker voor cognitie verstrekende drugs (donepezil and MK-3134) Universiteit Gent Abstract: Van de cholinergische neurotransmissie versterkende drug donepezil (Aricept) is aangetoond dat die het fMRI signaal moduleert geassocieerd aan sensoriële perceptie en selectieve aandacht. Deze piloot studie onderzoekt door middel van fMRI en MRI perfusiemetingen het effect van nieuwe potentiëel aandachtsversterkende medicatie. Organisaties: • Vakgroep Radiologie en Nucleaire Geneeskunde
Onderzoekers: • Eric Achten
Hippocampale neuropeptiden als neurobiologische aangrijpingspunten in preklinische geneesmiddelenontwikkeling voor limbische epilepsie. Vrije Universiteit Brussel Abstract: Epilepsieën zijn majeure neurologische aandoeningen die wereldwijd ongeveer 1% van de bevolking treffen. Hierbij is psychomotorische epilepsie van temporale oorsprong één van de moeilijkst controleerbare vormen. Farmacoresistentie voor anti-epileptica komt voor bij 25 à 40% van de patiënten. De huidig beschikbare anti-epileptica hebben tot doel acute epilepsieaanvallen symptomatisch te onderdrukken (anticonvulsief effect), zonder echter de oorzaak of het heroptreden van de aanvallen te behandelen. Daarom willen wij in dit project een bijdrage leveren aan: 1) het beter begrijpen van het ontstaan van epilepsie en het zoeken naar farmaca met een anti-epileptogeen effect; 2) beter begrip van de processen die de progressie van epilepsie bevorderen en dus het ontwikkelen van 'disease-modifying drugs'; 3) beter inzicht in biologische mechanismen van farmacoresistentie en strategieën testen om de resistentie om te keren of te voorkomen; 4) het niet uit het oog verliezen van de bijhorende neurologische complicaties zoals depressie en geheugenstoornissen en bijgevolg veelbelovende moleculen screenen op additionele effecten ter verbetering van deze comorbiditeiten. Neuropeptiden zijn endogene modulatoren die grote toekomstperspectieven bieden als mogelijke farmacotherapeutische aangrijpingspunten. De bestaande literatuur wijst immers op de betrokkenheid van neuropeptiden in een waaier van korteen langetermijn epilepsieprocessen. Daarom willen we van een aantal subtype-selectieve peptiderge liganden testen of ze voldoen aan één of meerdere van onze 4 doelstellingen en door hun interacties met de klassieke hippocampale transmitters te onderzoeken.Organisaties:
• Farmaceutische Chemie, Analyse van Geneesmiddelen en Geneesmiddelenkennis
Onderzoekers: • Ilse Julia SMOLDERS
Dyslexie als auditief temporeel informatieverwerkingsprobleem: een longitudinale studie. KU Leuven Abstract: Developmental dyslexia is a learning disorder that affects around 5 to 10% of children and adults. It is characterised by severe reading and spelling difficulties that are persistent and resistant to usual teaching methods and remedial efforts (Gersons-Wolfensberger Ruijssenaars,1997). The predominant aetiological view postulates that dyslexia results from a phonological deficit (Snowling, 2000). Research in the underlying neuro(psycho)logical dysfunction of dyslexia suggests that the phonological processing problems as such may result from a more fundamental deficit in the basic perceptual mechanisms that are responsible for auditory temporal information processing. Dyslexics tend to have difficultiesprocessing linguistic and non-linguistic stimuli that are short and enter the nervous system in rapid succession (for a review see Farmer Klein, 1995). Recent studies in this context focus more specifically on an impaired perception of dynamic aspects in the auditory signal itself, like a Organisaties: • Onderzoeksgroep Psychiatrie
Onderzoekers: • Johan Wagemans • Stefan Sunaert • Bart Boets • Jean Steyaert • Ilse Noens
Hippocampale cognitieve capaciteit, neurale plasticiteit en reversibiliteit van neurocognitieve stoornissen bij muismodellen van de ziekte van Alzheimer. KU Leuven Abstract: Alzheimer dementie (AD) is een neurodegeneratieve stoornis die gekenmerkt wordt door een geleidelijke achteruitgang van het geheugen en van andere cognitieve en gedragsmatige capaciteiten. Het is de meest voorkomende vorm van dementie in de westerse wereld, die wereldwijd miljoenen patiënten en hun families treft, en waarvoor tot op heden geen adequate therapie bestaat. De laatste jaren werden er transgene muismodellen voor alyloïdose enLof tauopathie gegenereerd. Deze modellen trachtten één van de of beide neuropathologische kenmerken van AD te repliceren, namelijk de ontwikkeling van extracellulaire ABeta-plaques en intracellulaire tau-kluwens die zich eerst manifesteren in hippocampus. We zullen onderzoeken of de algemene cognitieve capaciteiten en/of hippocampale plasticiteit gewijzigd zijn in deze muizen. In de laatste fase wordt de impact en het effect van therapeutische en farmacologische manipulatie nagegaan. Organisaties: • OG Labo voor Biologische Psychologie
Onderzoekers: • Rudi D'Hooge • Detlef Balschun • Ann Van der Jeugd
Nieuwe beeldvormingstechnieken voor cerebrovasculaire aandoeningen. KU Leuven Abstract: Het#946;-amyloïd peptide is een belangrijke speler in het ontstaan van cerebrovasculaire disfunctie. Beta-amyloïd medieert direct de amyloïd angiopathie bij de meeste lobaire hersenbloedingen (CAA) en is ook betrokken bij de ontwikkeling van wittestofletsels, een belangrijke factorin het ontstaan van cognitieve achteruitgang.Alhoewel magnetische resonantie technieken indirecte aanwijzingen kunnengeven voor het bestaan van amyloïd angiopathie, is er geen enkele merkervoorhanden die rechtstreeks amyloïd neerslag kan identificeren in de bloedvaten van patiënten met sporadische cerebrale amyloïd angiopathie (CAA) of patiënten met vasculaire wittestofaantasting (White matter disease of WMD). Zonder pathologisch onderzoek kan een definitieve diagnose van CAA dusniet gesteld worden. Een nieuwe PET tracer met een hoge aviditeit voor β-amyloïd peptide is een belangrijke speler in het ontstaan van cerebrovasculaire disfunctie. Beta-amyloïd medieert direct de amyloïd angiopathie bij de Organisaties: • Onderzoeksgr_Exp_Neurologie
Onderzoekers: • Vincent Thijs
Angiogenese en de neurovasculaire link. KU Leuven Abstract: Dit project richt zich op het ontrafelen van de moleculaire basis van angiogenese en het vertalen van deze genetische inzichten in therapeutische concepten. Recent ontstond er een nieuwe onderzoekstak in dit domein,welke een onverwachte link tussen bloedvaten en zenuwen bestudeerd. De neuro-vasculaire link, oorspronkelijk zon 500 jaar geleden ontdekt doorde Belgische anatoom Andreas Vesalius (hij herkende de parallelle anatomische patronen van bloedvaten en zenuwen), is van medisch belang voor gezondheid en ziekte.De missie van dit project is; (1) om de reeds bestaande expertise in angiogenese verder op te bouwen door de genetische basis in meer detail te ontrafelen, nieuwe angiogene genen te ontdekken en hun functie in vivo te bestuderen; door screening, identificatie en evaluatie van het therapeutisch potentiaal van nieuwe ("in huis ontwikkelde") angiogenese-remmers, dit (pre-)klinisch en via strategieën vanuit het laboratorium naar de kliniek en weer terug, en door de algehele doel Organisaties: • Moleculaire en Vasculaire Biologie
Onderzoekers: • Peter Carmeliet
Genetische epidemiologische analyse van een prospectieve Alzheimer populatie. Universiteit Antwerpen Abstract: Het doel van dit project is via moleculair genetische aanpak een bijdrage te leveren in het ontrafelen van de etiologie en de epidemiologie van AD en neurodegeneratie. Hiertoe worden volgende stappen ondernomen: (1) Genetische karakterisatie en uitbreiding van een AD patiëntenpopulatie, hiervoor zal een mutatieanalyse van de gekende dementiegenen en een APOE-genotypering uitgevoerd worden, en verzamelen van multiplex families en patiëntentrio's vanuit deze populatie. (2) Identificatie van nieuwe causale AD genen in de multiplex families dmv positionele klonering. (3) Identificatie van nieuwe AD risicogenen in de patiëntentrio's via associatiestudies. Hierbij zal gebruik gemaakt worden van familiegebaseerde (in patiëntentrio's) en klassieke patiënten/controle associatiestudies. (4) Bepaling van Ab42/Ab40 ratio's in plasma om niet symptomatische 'at risk' individuen te identificeren, of als co-variant in associatiestudies te gebruiken. Organisaties:
• VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Nathalie Brouwers • Kristel Sleegers
De rol van de aangeboren immuunrespons in periphere neuropathieen. Universiteit Antwerpen Abstract: Een neurodegeneratieve respons in perifere axonen gaat vaak gepaard met de activering van een aangeboren immuunrespons in Schwann cellen. In dit project wensen we dieper in te gaan op de precieze rol van deze respons en hoe deze kan bijdragen tot zenuwherstel en remyelinisatie enerzijds, of - wanneer ze uit balans geraakt - tot neurodegeneratie anderzijds. Een beter begrip van deze processen zou ons kunnen toelaten om deze lichaamsinherente capaciteit tot herstel aan te wenden in therapie. Organisaties: • VIB DMG - Perifere Neuropathieën
Onderzoekers: • Vincent Timmerman • Sophie Janssens
Neuronale netwerken in transgene ratmodellen van polyglutamine aandoeningen in beeld gebracht met micropet en magnetische resonantie beeldvorming. Universiteit Antwerpen Abstract: Door de toepassing van complementaire in vivo beeldvorming technieken die specifiek informatie leveren op het niveau van de receptoren en het metabolisme (¿PET), axonaal transport (MEMRI) en 'downstream' effect van a- / antagonist binnen een neuronaal netwerk (phMRI), willen we een inzicht verwerven op het effect van neurodegeneratie op het functioneren van neuronale netwerken in HD en SCA17. Organisaties: • Bio-imaging
Onderzoekers: • Anne Marie Van Der Linden • Nadja Van Camp
Biochemische, elektrofysiologische en ultrastructurele analyse van neurotoxische APP klievingsproducten in transgene muismodellen voor amyloïdosis. Universiteit Antwerpen Abstract: Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk OnderzoekVlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel. Organisaties: • Neurochemie en gedrag
Onderzoekers: • Debby Van Dam • Peter De Deyn
Onderzoek naar de relatie tussen valincidentie en evenwichts- en houdingscontrole bij CVA-patiënten. Universiteit Antwerpen Abstract: Het project ontwikkelt en valideert de technologie voor het bepalen van hoofd- en romphouding bij patiënten met een cerebrovasculair accident (CVA). Vervolgens wordt de relatie tussen de houdingsaspecten en het vallen onderzocht. In het bijzonder worden evenwichts en neuropsychologische processen hierbij betrokken. De verkregen inzichten worden geïmplementeerd en vervolgens geëvalueerd. Organisaties: • Translationele Neurowetenschappen (TNW)
Onderzoekers: • Floris Wuyts • Paul Van de Heyning
Klinische, elektrofysiologische en moleculair genetische karakterisatie van HMSN type II en intermediaire vormen van CMT. Universiteit Antwerpen Abstract: Klinische, neuropathologische en moleculair genetische karakterisering van erfelijke axonale en intermediaire neuropathieën namelijk Hereditaire Motorische en Sensorische Neuropathie (HMSN II), Hereditaire Motorische Neuropathie (HMN) en Hereditaire Sensorische en Autonome Neuropathie (HSAN) met als doel het maken van gedetailleerde genotype-fenotype correlaties. Deze zijn van belang bij het opstellen van diagnostische richtlijnen en bij het oriënteren van verdere genetische en celbiologische studies naar de ziektemechanismen die spelen bij erfelijke aandoeningen van het perifere zenuwstelsel. Organisaties: • VIB DMG - Neurogenetica
Onderzoekers: • Peter De Jonghe • Jonathan Baets
Moleculair genetische onderzoek van Alzheimer dementie. Universiteit Antwerpen Abstract: De ziekte van Alzheimer (AD) is de meest voorkomende vorm van dementie bij ouderlingen. Bij de meerderheid van de AD patiënten is de moleculaire oorzaak van de neurodegeneratie ongekend. Eens AD optreedt, is dit een eindpunt van een cascade aan ziekteprocessen die het onderzoek naar de exacte etiologie bemoeilijken. Intermediaire fenotypes, zoals het episodische geheugen, die reeds vroeg in het pathologische proces veranderen, staan directer onder invloed van de onderliggende genetische factoren en kunnen daardoor het genetische onderzoek naar AD ondersteunen. Via een moleculair genetische aanpak zal in dit project een bijdrage geleverd worden aan het onderzoek naar het neurodegeneratieve proces in AD, om op deze manier een beter inzicht te verwerven in de etiologie van de dementie. Zowel genetische associatiestudies op geselecteerde kandidaatgenen als genomische associatiestudies zullen worden uitgevoerd in een grote en goed gekarakteriseerde Belgische AD populatie. Verder zal onderzocht worden of de geïdentificeerde risicogenen in AD, de ontwikkeling van "Mild Cognitive Impairment (MCI)" naar AD kunnen voorspellen bij MCI patiënten. Bevindingen uit het AD onderzoek zullen tevens geanalyseerd worden in een groep gezonde individuen afkomstig van een Zweedse geheugenpopulatie. Nieuwe biomerkers in plasma of cerebrospinaal vocht zullen geïdentificeerd worden a.d.h.v. amyloid beta kwantificaties en proteomics profiling experimenten. Bij het beschikbaar worden van genetisch informatieve multiplex families zullen genomische koppelingsstudies worden uitgevoerd.
Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Kristel Sleegers • Karolien Bettens
Karakterisatie en validatie van biologische merkers bij dementie en mild cognitive impairment. Universiteit Antwerpen Abstract: Mild cognitive impairment (MCI) is klinisch syndroom dat zich bevindt op de interface tussen normale veroudering en dementie. MCIpatiënten vertonen cognitieve stoornissen, die echter niet ernstig genoeg zijn om een diagnose van dementie te kunnen stellen. MCI-patiënten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een dementie. Door de vergrijzing van de bevolking zal het aantal dementerenden de komende decennia fors toenemen. De ontwikkeling van biologische merkers voor vroegtijdige diagnose van dementie (en met name de ziekte van Alzheimer) is van groeiend belang gezien de toekomstige beschikbaarheid van medicijnen die het ziekteverloop kunnen beïnvloeden. Dit onderzoeksproject beoogt de identificatie van genetische (APOE) en biologische merkers (eiwitten als ß-amyloïd, tau en fosfo-tau in makkelijk toegankelijke lichaamsvochten als lumbaal vocht en ook bloedplasma) met een voorspellende waarde voor de conversie naar dementie bij MCIpatiënten. Ook zal nagegaan worden of en in welke mate deze merkers kunnen differentiëren tussen verschillende vormen van dementie als de ziekte van Alzheimer, frontotemporale dementie, dementie met Lewy bodies en vasculaire dementie. De verschillende patiëntenpopulaties zullen tevens uitvoerig gedragsmatig, genetisch, neurochemisch en neuropathologisch gekarakteriseerd worden. Organisaties: • Neurochemie en gedrag
Onderzoekers: • Peter De Deyn • Nathalie Le Bastard
Opheldering van de rol van Abeta-interagerende moleculen bij de vorming van vasocentrische plakken in de ziekte van Alzheimer. Universiteit Antwerpen Abstract: Aggregatie van amyloid-ß (Aß) in het hersenparenchym als dense-core en diffuse plakken en in bloedvatwanden zijn de voornaamste kenmerken van de ziekte van Alzheimer. Dense-core plakken zijn neurotoxisch. Verschillende feiten suggereren dat Aß niet spontaan aggregeert in de hersenen, maar dat specifieke chaperones Aß helpen te aggregeren tot ß-sheets. Recent toonden we aan dat dense plakken zich voornamelijk ontwikkelen rond bloedvaten in zowel transgene muis modellen voor de ziekte van Alzheimer als Alzheimer patiënten, wat er op wijst dat bloedvaten een kritieke plaats zijn voor zulke Aß aggregatie-bevorderende factoren. Interessant is dat amyloïd-vrije bloedvaten ook een aantal structurele microvasculaire veranderingen vertonen in zowel Alzheimer patiënten als transgene muismodellen voor de ziekte van Alzheimer, wat er op wijst dat vasculaire pathologie ook belangrijk is in de pathogenese van de ziekte van Alzheimer. Door gebruik van transcriptoom- en proteoomanalyses heeft dit project als doel om zowel het mechanisme(s) van dense-core plakvorming aan bloedvaten op te helderen als de veranderingen te onderzoeken die optreden in deze bloedvaten vóór plakafzetting in verschillende transgene muismodellen voor de ziekte van Alzheimer. Deze studies kunnen de ontwikkeling bevorderen van nieuwe potentiële therapeutische strategieën om de ziekte van Alzheimer te voorkomen of te behandelen. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Samir Kumar-Singh • Sandra Pereson
Opheldering van de functie van progranuline (PGRN) in frontotemporale dementie (FTD) via cellulaire modellen. Universiteit Antwerpen Abstract: Progranuline (GRN) is een groeifactor die betrokken is in tumorogenese, terwijl een reductie van GRN leidt tot frontotemporale dementie (FTD). Het precieze mechanisme onderliggend aan GRN gemedieerde celproliferatie en neuronale overleving, en ook de link met TDP43 dat wordt gekliefd, gefosforyleerd en afgezet als intraneuronale inclusies in FTD patiënten, is niet goed gekend. Dit project heeft tot doel GRN en TDP43 over- en ondergeëxpresseerde cellulaire modellen te ontwikkelen, inclusief primaire neuronale cellen afkomstig van Grn-/- muizen, waarmee de biochemie en de interactie van GRN en TDP43 in de ziektecontext zal worden onderzocht. Deze modellen zullen gemaakt worden via siRNA gemedieerde proteïne knockdown en expressie van gelabelde/ ongelabelde GRN en TDP43 proteïnen. We zullen GRN gemedieerde celproliferatie en andere fenotypes bestuderen, waarbij gebruik gemaakt wordt van assays zoals BrdU proliferatie, flow cytometrie en caspase-luminescentie. Met deze modellen kunnen de subcellulaire lokalisatie, proteïne trafficking, metabolisme van endogeen en/of overgeëxpresseerd GRN en TDP43 en ook veranderingen in signalisatie pathways onderzocht worden. Verder zal de link tussen GRN deficiëntie en TDP43 fosforylatie, fragmentatie en accumulatie opgehelderd worden in deze modellen. Karakterisering van deze cellulaire modellen zal ons belangrijke inzichten verschaffen in de mechanismen waardoor GRN haploinsufficiëntie een verminderde neuronale overleving veroorzaakt. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Samir Kumar-Singh • Gernot Kleinberger
Opheldering van de functie van progranuline (PGRN) in frontotemporale dementie (FTD) via muismodellen. Universiteit Antwerpen Abstract: Recent werden mutaties in progranuline (GRN) geïdentificeerd als oorzaak van de meest voorkomende vorm van frontotemporale dementie (FTD-U). De meeste van deze mutaties zijn null mutaties, wat suggereert dat een verminderde hoeveelheid GRN proteïne aan de basis ligt van het pathomechanisme. Onlangs werd het TAR DNA bindend proteïne (TDP43) geïdentificeerd als een belangrijke component van de intraneuronale nucleaire en cytoplasmatische inclusies die typisch zijn voor FTD-U. Het doel van dit project is om progranuline knockout muizen (Grn-/+ en Grn-/-) en humaan GRN en TDP43 overexpressie muismodellen te ontwikkelen om na te gaan of en hoe verlies van progranuline kan leiden tot verminderde celoverleving, meer specifiek van corticale neuronen. Gedrag- en cognitieve afwijkingen zullen onderzocht en vergeleken worden met wild-type of humaan GRN overexpressie muizen. Echter, omdat GRN/Grn een belangrijk gen is dat geëxpresseerd wordt in verscheidene weefsels, maakt het 'targeting construct' gebruik van een conditionele knockout benadering die nuttig zal zijn in geval het constitutieve Grn verlies embryonaal lethaal is. Het construct laat ook een doelgericht Grn verlies in neuronen of neuroglia toe. Tenslotte zullen we gekruiste Grn-/- x TDP43 overexpressie muizen ontwikkelen om mogelijks versnelde TDP43 pathologie te bestuderen. Deze muizen fungeren als ziekte model en als mechanisme model waarop nieuwe therapeutische benaderingen kunnen worden getest in de toekomst.
Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Samir Kumar-Singh • Hans Wils
Identificatie van nieuwe genen en risicofactoren voor de ziekte van Parkinson. Universiteit Antwerpen Abstract: Aan de basis van genetische susceptibiliteit voor complexe ziekten zoals de ziekte van Parkinson (PD) ligt een ander spectrum van sequentievariaties dan dat van de klassieke coderende mutaties die monogenische ziekten veroorzaken. Tot dit complexe mutatiespectrum behoren exon- en gen- kopijnummervariaties (CNVs) en variaties in regulatieve sequenties die genexpressie beïnvloeden, zoals al gerapporteerd werd voor SNCA, PARK2 en DJ-1. Het is duidelijk dat differentiële expressie, hetzij via DNA dosage hetzij via regulatie van transcriptie of translatie, kan leiden tot variabele aanvangsleeftijden, ziekteprogressie en fenotypes beschreven voor complexe neurologische aandoeningen. We hebben daarom het moleculair genetisch onderzoek van PD uitgebreid van de standaard mutatieanalyse van coderende sequenties naar deze complexe variaties. Op dit ogenblik voeren we een extensieve analyse uit van de SNCA 5'regulatieve regio. We identificeren de genetische varianten die verantwoordelijk zijn voor het verhoogde risico op PD via directe sequentiebepaling van gDNA van patiënten en controlepersonen. De rol van deze variaties in de pathogenese wordt nagegaan m.b.v. reportergen assays in humane neuronale en niet-neuronale celmodellen en andere standaard moleculair biologische technieken. Kortelings starten we ook met een vergelijkbare analyse van de PARK2 promotor en andere geconserveerde regulatieve regio's. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven • Karen Nuytemans
De rol van Aß-interagerende moleculen bij de vorming van amyloïde placques met dichte kern in associatie met bloedvaten, en de rol van PGRN in degeneratie van de frontotemporale lob. Universiteit Antwerpen Abstract: Het doel van het project is om met behulp van enkele belangrijke technieken in de moleculaire neuropathologie ¿ humane neuropathologie, in vitro celcultuur modellen en transgene overexpressie- en knockout muismodellen ¿ de pathways en mechanismen te ontrafelen die betrokken zijn in de etiopathogenese van de ziekte van Alzheimer (AD) en frontale kwabdementie (FTLD). Deze ziekten zijn de twee meest voorkomende oorzaken van preseniele dementie. Voor AD onderzoeken we de mechanismen die leiden tot de vorming van amyloïd ß dat wordt afgezet en toxisch is, specifiek met betrekking tot fibrillair/niet-fibrillair Aß, intracellulair/extracellulair Aß, Aß40/Aß42, full-length/N-getrunceerd Aß etc. We willen molecules identificeren die de vorming van dense plaques vergemakkelijken nabij bloedvaten, omdat deze plaques de predominante extracellulaire vorm zijn van Aß dat wordt afgezet in hersenen van AD patiënten en in muismodellen voor AD. De moleculen die hierbij geïdentificeerd worden zullen gebruikt worden voor het maken van betere muismodellen als ook voor therapeutische doelwitten. Het tweede onderdeel, dat over FTLD handelt, heeft tot doel met behulp van muis- en cellulaire modellen en humane pathologische specimen de moleculaire mechanismen van neurodegeneratie te identificeren. Specifiek worden progranuline knockout muismodellen en verscheidene overexpressie muismodellen en siRNA gebaseerde celcultuur modellen ontwikkeld die gekarakteriseerd zullen worden om op te helderen of en hoe verlies van progranuline leidt tot een verminderde overleving van cellen. Organisaties: • Departement Biomedische Wetenschappen - overige • Laboratorium voor celbiologie en histologie • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Samir Kumar-Singh
Het visuospatieel werkgeheugen: inzichten uit fMRI onderzoek naar mentale voorstellingen en aandacht Universiteit Gent Abstract: Door middel van fMRI wordt onderzocht of binnen het neuronale netwerk van het viruospatieel werkgeheugen een onderscheid kan gemaakt worden tussen (1) een visueel versus spatiale component, en (2) het bijhouden versus manipuleren van informatie. Daarnaast wordt dit neuronaal netwerk ook gesitueerd ten opzichte van netwerken betrokken bij het richten van de selectieve aandacht, al dan niet gepaard met oogbewegingen. Organisaties: • Vakgroep Experimentele psychologie
Onderzoekers: • Wim Fias
De invloed van asymmetrische dopamine-regulatie op aandacht en visuele hallucinaties bij de ziekte van Parkinson Universiteit Gent Abstract: Veel Parkinson patiënten vertonen asymmetrische motorische problemen door een asymmetrische dopamine-depletie in de substantia nigra. In deze studie bestuderen we de invloed van asymmetrische dopamineregulatie op aandachtsprocessen en visuele hallucinaties door een vergelijking te maken tussen Parkinson patiënten met voornamelijk symptomen in de linker- versus de rechterlichaamshelft. De hersenen van deze patiënten worden zowel metabool (DAT-Spect) als structureel (MRI) in kaart gebracht. Organisaties: • Vakgroep Inwendige ziekten
Onderzoekers: • Guy Vingerhoets
Onderzoek naar het regulatiemechanisme van de mature humane dopamine D4-receptor Universiteit Gent Abstract: De dopamine D4 receptor (D4DR) is een G-proteïne gekoppelde receptor (GPCR). Dopamine is een belangrijke neurotransmitter, betrokken bij motorische controle, endocriene functies, beloning ('reward'), cognitie en emoties. Het doel van dit onderzoek is het ophelderen van de mechanismen die instaan voor de regulatie van de plasmamembraanexpressie van de humane dopamine D4-receptor. Dit omvat onderzoek naar de degradatie, endocytose, recyclase en internalisatie van de D4DR. Organisaties: • Vakgroep Biomedische Moleculaire Biologie
Onderzoekers:
• Guy Haegeman
Cerebrale reorganisatie na verworven afasie Universiteit Gent Abstract: De cerebrale (re)organisatie van syntax en werkgeheugen zal gedurende 12 maanden (post-stroke) opgevolgd worden door herhaald fMRI onderzoek. Hierbij worden ook de lokalisatie en uitgebreidheid van het letsel nagegaan. Om het functioneel herstel en de correlaties tussen de verschillende factoren in kaart te brengen zal het fMRI onderzoek telkens gekoppeld worden aan de afname van een uitgebreide taal- en werkgeheugenbatterij. Organisaties: • Vakgroep Inwendige ziekten
Onderzoekers: • Guy Vingerhoets
Nieuwe woorden, nieuwe vragen. Constructie van een conceptueel model om de filosofische discussie over de psychologie van moreel gedrag te verbreden Universiteit Gent Abstract: Sinds het eind van de twintigste eeuw ondergaan de moraalpsychologie en de moraalfilosofie een ?sentimental turn?: de nadruk ligt op emoties als motiverende factoren voor moreel gedrag. Maar wat is de rol van ?rationele? cognitieve functies in het tot stand komen van moreel gedrag? Dit onderzoek benadert deze vraag met behulp van inzichten uit evolutiewetenschappen en neurowetenschappen. Organisaties: • Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap
Onderzoekers: • Johan Braeckman
Gevoeligheid voor beloning bij kinderen met aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Universiteit Gent Abstract: Via dit onderzoek willen we inzicht krijgen in de afwijkende gevoeligheid voor bekrachtiging bij kinderen met ADHD en de impact van bekrachtiging op hun cognitieve prestaties. Het effect van verschillende bekrachtigingscondities en de neurologische maturatie van het rewardmechanisme (via fMRI) worden eveneens onderzocht. Aangezien er bij autismespectrumstoornissen eveneens deficits in motivationele processen bestaan, wordt de abnormale beloningsgevoeligheid ook bij deze klinische contrastgroep bestudeerd. Organisaties: • Vakgroep Experimenteel-klinische en gezondheidspsychologie
Onderzoekers: • Herbert Roeyers
Een cognitief-neuropsychologisch onderzoek naar aandachtsprocessen bij depressie Universiteit Gent Abstract: De globale doelstelling van dit project is om een beter zicht te krijgen op de cognitief-neuropsychologische mechanismen van ?attentional shifting? bij depressie. Meer specifiek zal een Garner paradigma ontwikkeld worden om attentional shifting te bestuderen. De neuropsychologische correlaten van deze aandachtsproblemen zullen bestudeerd worden middels Event-Related Potentials (ERP). Eveneens zal nagegaan worden of attentional shifting beschouwd kan worden als een cognitieve kwetsbaarheidsfactor voor het ontwikkelen van depressie. Organisaties: • Vakgroep Experimenteel-klinische en gezondheidspsychologie
Onderzoekers: • Rudi De Raedt
Rol van connexine kanalen in de overdracht van apoptotische signalen Universiteit Gent Abstract: Gap juncties laten de passage toe van moleculen kleiner dan 1,5 kDa tussen naburige cellen. Ze zijn belangrijk in de uitbreiding van apoptotische celdood, waartoe ook hemikanalen, 'halve gap junctie kanalen', via een paracrienen weg kunnen bijdragen. Het doel is de rol van beide kanalen in apoptose te onderzoeken alsook de modulerende apoptotische signalen te identificeren. Organisaties: • Vakgroep Fysiologie en fysiopathologie
Onderzoekers: • Luc Leybaert
Macrofagen als mediatoren van protectieve auto-immuniteit Universiteit Hasselt Abstract: Het contract betreft een mandaat voor een FWO-postdoctoraal onderzoeker, m.n. J. Hendrikx aan BIOMED (UHasselt) voor de periode van 01.10.2007 tot 30.09.2010. Het onderzoek richt zich op macrofagen als mediatoren van protectieve auto-immuniteit. Organisaties: • Immunologie - Biochemie • Biomedisch Onderzoeks Instituut
Onderzoekers: • Pieter STINISSEN • Jerome HENDRIKS
Vesikulaire glutamaatransporters als innovatieve aangrijpingspunten voor anti-epileptica. Vrije Universiteit Brussel Abstract: Situering van het onderzoeksproject Limbische epilepsie of temporaalkwabepilepsie is een frequente, chronische neurologische aandoening, gekarakteriseerd door recurrente epileptische aanvallen, hyperexcitabiliteit van neuronale netwerken, excessieve vrijstelling van glutamaat en progressieve neurodegeneratie. Het is deze vorm van epilepsie die ons bijzonder interesseert omdat het een zogenaamde 'refractaire' vorm is, wat impliceert dat minstens een kwart van de patiënten niet kan gecontroleerd worden met de bestaande anti-epileptica (AEDs). Er wordt verondersteld dat limbische epilepsie op gang wordt gebracht door een onevenwicht tussen excitatorische en inhibitorische transmissie in de epilepsiegevoelige hersenregio's waarvan de hippocampus één van de belangrijkste structuren is [1]. Eén van de oorzaken van epilepsie is dus een verhoogde hippocampale concentratie van glutamaat, de belangrijkste excitatorische neurotransmitter in het centrale zenuwstelsel (CZS) van zoogdieren, die een rol speelt in de initiatie en spreiding van de convulsies. Ook een tekort aan GABAerge inhibitie bijvoorbeeld door disinhibitie of verlies van GABAerge zenuwcellen) is hier waarschijnlijk betrokken. De hippocampale
GABAerge interneuronen spelen immers een strategische rol doordat zij een inhibitorisch schild creëren rond de excitatorische pyramidale neuronen van de hippocampus proper [1]. Aangezien de klassieke AEDs niet volstaan om de refractaire patiënten te behandelen is er nood aan identificatie van alternatieve moleculaire aangrijpingspunten die de ontwikkeling zullen mogelijk maken van nieuwe, innovatieve AEDs. Levetiracetam is een nieuw generatie AED met verscheidene eigenschappen die het onderscheiden van de klassieke AEDs, zoals verbeterde doeltreffendheid in refractaire patiënten [2], relatief weinig neveneffecten [3], vrijwel ideaal farmacokinetisch profiel [4] en geen substraat voor multidrugtransporters [5]. Levetiracetam werkt niet via één van de drie voornaamste mechanismen waarop de werking van de meeste AEDs gebaseerd is, namelijk GABAerge facilitatie, inhibitie van Na+ kanalen of modulatie van lage-voltage geactiveerde Ca2+ stromen. Recent onderzoek wees immers uit dat de bindingsplaats van levetiracetam het 'SV2A' is, een isovorm van SV2, een integraal membraaneiwit aanwezig op alle synaptische vesikels van de zenuwuiteinden [6]. Deze resultaten suggereren dat andere vesikulaire eiwitten in het presynaptische zenuwuiteinde eveneens veelbelovende doelwitten kunnen zijn voor nieuwe geneesmiddelen voor de behandeling van epilepsie. Ondermeer hieruit groeide onze interesse voor het onderzoek naar de mogelijke betrokkenheid van vesikulaire glutamaattransporters (VGLUTs) in de pathogenese van limbische epilepsie. In een neuron in rust wordt glutamaat bewaard in synaptische vesikels, gelokaliseerd in het synaptisch zenuwuiteinde. Vrijstelling van glutamaat als antwoord op neuronale activiteit, i.e. exocytose, gebeurt door fusie van deze vesikels met het plasmamembraan. Glutamaat wordt gesynthetiseerd in het presynaptisch cytoplasma en getransloceerd naar het lumen van de vesikel via de VGLUTs [7]. Hoe meer VGLUT tot expressie komt in de vesikel, hoe meer glutamaat er zal geladen worden in deze welbepaalde vesikel en hoe groter dus de capaciteit voor exocytotische glutamaatvrijstelling [8,9]. In zoogdieren werden 3 VGLUT isovormen moleculair geïdentificeerd en functioneel gekarakteriseerd, nl. VGLUT1, 2 en 3 [7]. In volwassen knaagdierhersenen is de expressie van VGLUT1 en VGLUT2 grotendeels complementair en gescheiden. De distributie beperkt zich tot de presynaptische uiteinden van de authentieke glutamaterge synapsen in het CZS. Wat betreft het hippocampale complex, komt VGLUT1 tot expressie in de hippocampus proper, gyrus dentatus en het subiculum, terwijl VGLUT2 tot expressie komt in de granulaire laag van de gyrus dentatus, presubiculum en postsubiculum [10]. VGLUT3 is minder abundant in vergelijking tot VGLUT1 en 2 en komt merkwaardig tot expressie in presynaptische uiteinden die niet als glutamaterg worden beschouwd. VGLUT3 co-localiseert met merkers van andere klassieke neurotransmitters zoals acetylcholine, serotonine maar ook GABA [11,12]. Daarenboven komt VGLUT3 niet alleen tot expressie in het presynaptische uiteinde maar ook in somatodendrieten van neuronen en in astrocyten. Mogelijks moduleert VGLUT3 in deze gebieden de glutamaatneurotransmissie door te zorgen voor een groot glutamaatreservoir in glia en somatodendrieten [7,13]. Het is duidelijk dat modulatie van VGLUT expressie een invloed kan hebben op de efficiëntie van glutamaterge neurotransmissie en daardoor hersenfunctie en pathogenese kan reguleren. Het is dan ook een onderzoekstopic waar momenteel veel aandacht naar uit gaat [7]. Aangezien de VGLUT isovormen maar pas sinds 2000 werden ontdekt, is de betrokkenheid van VGLUT expressie in epilepsie nog niet uitgebreid bestudeerd. In het unilaterale hypoxie epilepsie ratmodel werd een significante opregulatie van VGLUT1 immunoreactiviteit gedetecteerd in beide hippocampi terwijl er geen veranderingen waren in VGLUT2 immunoreactiviteit [14]. Anderzijds, in epilepsie-gevoelige woestijnratten werden zowel verhoogde VGLUT1 als verhoogde VGLUT2 expressieniveaus gemeten in gyrus dentatus, in vergelijking tot epilepsie-resistente woestijnratten. Daarenboven kon de verhoogde VGLUT expressie gereduceerd worden door een behandeling met een hoge dosis van het AED valproïnezuur, en dit waarschijnlijk door interferentie met de H+-ATPase activiteit [15]. Er is dus duidelijk nood aan verder onderzoek naar de mogelijke rol van VGLUTs in de pathogenese van limbische epilepsie. Niet alleen omdat VGLUT1 en VGLUT2 bepalend zijn voor de snelheid en de efficiëntie waarmee synaptische vesikels van glutamaterge neuronen gevuld worden met hun neurotransmitter, maar ook omdat VGLUT3 tot expressie komt in GABAerge hippocampale interneuronen. Op deze manier kan GABA immers ook depolarizerende pro-epileptische effecten hebben en recent werd gepostuleerd dat dit omkeren van GABAerge activiteit aan de oorsprong zou kunnen liggen van temporaalkwabepilepsie [16]. Door deze strategische positie kan VLGUT3 een nieuw en veelbelovend farmacologisch en therapeutisch aangrijpingspunt voor de behandeling van epilepsie worden. Doelstelling Met dit project beogen we een neurochemisch en neurofarmacologisch, in vitro en in vivo onderzoek naar de betrokkenheid van VGLUTs in de pathologie van limbische epilepsie. Deze transporters kunnen interessante aangrijpingspunten zijn voor de ontwikkeling van innovatieve farmacotherapieën voor deze aandoening. Organisaties: • Farmaceutische Chemie, Analyse van Geneesmiddelen en Geneesmiddelenkennis
Onderzoekers: • Ann MASSIE • Ilse Julia SMOLDERS
Nieuwe beeldvormingtechnieken om de epileptogene zone bij patiënten met refractaire epilepsie te lokaliseren Universiteit Gent Abstract: Deze studie wil de toevoegende waarde van een nieuwe neurofysiologische tool (magnetoencefalografie) en een nieuwe beeldvormingstechniek (hoge-resolutie-oppervlakte-spoel-beeldvorming) nagaan, namelijk met betrekking op de mogelijkhied om de epileptogene zone te identificeren bij patiëtnen met refractaire epilepsie bij wie de huidige preheelkundige evaluatie deze zone niet kon lokaliseren en om zo het aantal patiënten dat kan doorverwezen worden voor chirurgie te verhogen. Organisaties: • Vakgroep Inwendige ziekten
Onderzoekers: • Kristl Vonck
In-vivo visualisatie en kwantificatie van endogene neuronale stamcelrekrutering in zangvogelhersenen aan de hand van Beeldvorming (BLI en MRI). Universiteit Antwerpen Abstract: Dit project beoogt de visualisatie en kwantificatie van endogene neuronale stamcelrekrutering in de hersenen van levende zangvogels gebruik makend van Bioluminescentie Beeldvorming (BLI) en het reportergen luciferase en Magnetische Resonantie Beeldvorming (MRI) gebruik makend van het reportergen Ferritine of van MRI contraststoffen die door de neuronale progenitorcellen uit de subventriculaire zone worden opgenomen. De ontwikkelde technieken zullen daarna gebruikt worden om de onderliggende mechanismen van seizoenale veranderingen in neuronale rekrutering te onderzoeken. Organisaties: • Bio-imaging
Onderzoekers: • Anne Marie Van Der Linden
Nieuwe toepassingsdomeinen voor 5-HT4 receptor agonisten
Universiteit Gent Abstract: De invloed van selectieve 5-HT4 receptor agonisten op de vrijstelling van acetylcholine uit hersenschijfjes wordt nagegaan voor eventuele toepassing bij degeneratieve hersenaandoeningen gekenmerkt door geheugenverlies. Parallel wordt de invloed van de agonisten op perifere 5-HT4 receptoren in de gastro-intestinale tractus en in het hart nagegaan, ter selectie van de substanties met zo weinig mogelijk perifeer effect. Organisaties: • Vakgroep Farmacologie
Onderzoekers: • Romain Lefebvre
Plasma Abeta als endofenotype voor genetische studies van Alzheimer dementie. Universiteit Antwerpen Abstract: Dit project beoogt genetische risicofactoren te identificeren voor Alzheimer dementie (AD) aan de hand van Aß1-42 in plasma als endofenotype. Door Aß1-42 als uitkomstmaat te gebruiken kan direct het werkingsmechanisme van geassocieerde kandidaat genen in functie van de amyloid cascade geëvalueerd worden. Kennis van de genetische variatie in Aß1-42 spiegels zal op de langere termijn bijdragen tot gerichte ontwikkeling van therapie en preventie. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Kristel Sleegers
Karakterisatie en validatie van biologische merkers van dementie en mild cognitive impairment. Universiteit Antwerpen Abstract: Aangezien de voor dit onderzoeksproject geselecteerde biomerkers de onderliggende neuropathologische processen van diverse neurodegeneratieve dementies weerspiegelen, stellen we voorop dat specifieke biomerkerprofielen een hoge diagnostische waarde hebben, zelfs in preklinische dementiestadia. Deze hypothese zal in het kader van dit onderzoeksproject getoetst worden. Na validatie zullen nieuwe biomerkermodellen worden toegepast in klinisch-diagnostische context. Het onderzoeksproject zal tevens instaan voor een betere karakterisatie van MCI- en dementiepopulaties en zal de voorspellende waarde van biomerkerbepalingen voor conversie naar dementie bij MCI bepalen. Organisaties: • Neurochemie en gedrag
Onderzoekers: • Sebastiaan Engelborghs
Gecombineerd gebruik van in-vivo MRI, telemetrische elektrofysiologie en online gedragsanalyse voor het onderzoek naar interacties tussen anatomische plasticiteit en elektrofysiologische activiteit in zangvogelhersenen. Universiteit Antwerpen Abstract: Gecombineerd gebruik van in-vivo MRI, telemetrische elektrofysiologie en online gedragsanalyse voor het onderzoek naar interacties tussen anatomische plasticiteit en elektrofysiologische activiteit in zangvogelhersenen. Organisaties: • Bio-imaging
Onderzoekers: • Vincent Van Meir
Identificatie van genen en genetische risicofactoren voor de ziekte van Parkinson. Universiteit Antwerpen Abstract: De ziekte van Parkinson (PD) is een complexe hersenziekte die behoort tot het spectrum van 'Lewy body' neurodegeneraties. Genetische koppelingsstudies in zeldzame PD families identificeerden minstens vijf genen waarin mutaties leiden tot PD. De bijdrage van deze genen tot de etiologie van PD is klein maar de impact van de functionele studies van hun genproducten en PD gerelateerde gendefecten op onze huidige kennis van de moleculaire pathologie van PD aanzienlijk. De identificatie en karakterisatie van nieuwe genen is dan ook noodzakelijk om het onderliggende ziektemechanisme van PD en verwante aandoeningen verder te ontrafelen. Studie van het mutatiespectrum in relatie tot de klinische fenotypes maakt een accuratere diagnostiek mogelijk. We ontwikkelen cellulaire assays om de pathogeniciteit van mutaties snel en efficiënt te kunnen bepalen, verifiëren ziekte-gerelateerde verschillen in proteïne- en RNA-expressie in patiënten en bestuderen de relatie van het eiwit tot PD letsels via immunohistochemie van de hersenen. De meeste PD patiënten hebben een sporadische vorm die ontstaat tengevolge van meerdere genetische- en omgevingsfactoren. Om risicofactoren op te sporen voeren we genetische associatiestudies uit in goed gedocumenteerde groepen van patiënten en controle individuen. Gezien het belang van gendosage en expressie van gekende PD genen focussen we deze zoektocht op variaties die leiden tot intracellulaire veranderingen van de concentratie van het functionele eiwit. Organisaties: • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Christine Van Broeckhoven
Moleculaire pathologie en therapeutische toepassingen voor de ziekte van Alzheimer. Universiteit Antwerpen Abstract: Deze studie heeft een tweevoudig doel. Enerzijds afwijkingen identificeren die optreden in het vasculair endotheel of andere vasculaire cellulaire elementen voor de afzetting van AB. Bovendien zullen we nieuwe chaperonnes van het vasculaire compartiment identificeren die denscore plakvorming bevorderen. Door dergelijke studies kunnen nieuwe potentiële therapeutische doelen gedefinieerd worden, d.w.z. die leiden tot therapeutische versterking van de AB afvoer of die de bloedhersenbarrière therapeutisch stabiliseren of herstellen. Anderzijds door nieuwe benaderingen of mechanismen de huidige pogingen versterken voor het therapeutisch afvoeren van AB uit het vasculaire compartiment of de vasculaire perfusie te verhogen. Organisaties: • Departement Biomedische Wetenschappen - overige • Laboratorium voor celbiologie en histologie • VIB DMG - Neurodegeneratieve Hersenziekten
Onderzoekers: • Samir Kumar-Singh
