Onderzoek welzijn ouderen in Maastricht 2002

Onderzoek welzijn ouderen in Maastricht 2002

Rapportage:

Gemeente Maastricht Publieks- en Bestuursdienst Servicecentrum Onderzoek & Statistiek Marcel Theunissen, Ingrid Windemuller en Ans Schoenmakers Duboisdomein 30 Postbus 1992 6201 BZ Maastricht ? 043 - 3504366 E-mail [email protected]

Opdrachtgever:

Dienst Onderwijs, Cultuur, Welzijn en Sport, Afdeling Welzijn

Druk:

DPC, gemeente Maastricht

Ontwerp kaft:

Ben Theunissen

Maastricht, maart 2003

Inhoudsopgave

1

Inleiding

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

1

Aanleiding onderzoek Probleemstelling Eenheid van onderzoek Onderzoeksopzet Dataverzameling en respons Doelgroepen Opbouw rapportage

2

Achtergrondkenmerken

13

3

De woonbuurt

21

4

Sociale participatie

45

5

Wonen

53

6

Verhuiswensen en verhuismotieven

69

7

Diensten en producten

85

8

Gezondheid

91

9

Zorgbehoefte

97

10

Secundaire analyse

107

Bijlagen

109

Inleiding

1.1

hoofdstuk 1

Aanleiding onderzoek

Aanleiding voor dit onderzoek is de nota “Welzijnsprogramma ouderen 2002-2005" van de afdeling Welzijn van de dienst Onderwijs, Cultuur, Welzijn en Sport. De hele monitoring omtrent dit programma is uitvoerig besproken in de werkgroep “Ouderenmonitor”, die bestaat uit vertegenwoordigers van de diensten OCWS, SOG, SBF en SEZ van de gemeente Maastricht. De werkgroep heeft zich de eerste helft van 2002 voornamelijk gebogen over de bepaling en definitie van relevante indicatoren voor het welzijn van ouderen in Maastricht. Het raamwerk staat beschreven in de notitie Monitoring “Welzijnsprogramma ouderen 2002-2005” (zie bijlage) die de leidraad vormt voor dit onderzoek.

1.2

Probleemstelling

In de notitie Monitoring “Welzijnsprogramma ouderen 2002-2005” zijn zowel subjectieve als objectieve indicatoren opgenomen. De totale ouderenmonitor zal straks bestaan uit beide soorten indicatoren. Voorliggend onderzoek richt zich alleen op de subjectieve indicatoren die door middel van een enquête zijn vergaard. De centrale probleemstelling van dit onderzoek luidt:

Hoe is het gesteld met het welzijn van de ouderen in Maastricht anno 2002?

Inleiding

z

1

Uit deze probleemstelling worden de volgende onderzoeksvragen afgeleid: - Hoe groot zijn de doelgroepen kwetsbare en niet-kwetsbare ouderen in Maastricht? - Wat is de woonsituatie van ouderen in Maastricht en wat zijn hun wensen? - Hoe is het gesteld met het sociale welzijn van ouderen? - Hoe tevreden zijn de ouderen over de bereikbaarheid van voorzieningen in de buurt? - Hoe verplaatsen ouderen zich in het dagelijkse leven? - Wat vinden ouderen van hun buurt: veiligheid, sociale samenhang. - In welke mate zijn ouderen bekend met de gemeentelijke voorzieningen die speciaal voor hun zijn bedoeld? Maken zij gebruik van deze voorzieningen en zijn ze ook tevreden hiermee? - Hoe groot is de groep ouderen die nog zelfstandig, zonder hulp, kan functioneren in het dagelijkse leven? - Hoeveel ouderen wensen extra hulp? - Hoe staat het met de algemene - en geestelijke gezondheid van ouderen in Maastricht? Thema’s in de enquête zijn: wonen, gezondheid, zorgbehoefte, zelfredzaamheid/zelfontplooiing, bevolking, voorzieningen in de buurt, sociale samenhang en participatie, veiligheid, mobiliteit en informatievoorziening.

1.3

Eenheid van onderzoek

De eenheid van onderzoek is een zelfstandig wonende inwoner van Maastricht van 65 jaar of ouder. Voor allochtonen is een leeftijdsgrens van 55 jaar en ouder gehanteerd.

1.4

Onderzoeksopzet

In Maastricht wonen bijna 20.000 bewoners van 65 jaar of ouder. Omdat een analyse van enquêteresultaten op stadsniveau te weinig houvast biedt voor beleidsontwikkeling en beleidsevaluatie, is het noodzakelijk om de enquête 2

representatief te krijgen op een lager niveau. Een probleem hierbij vormt het grote aantal buurten dat Maastricht kent, namelijk 41. Daarom is gezocht naar een gebiedsindeling die wordt samengesteld op homogeniteit. Door gebrek aan cijfermateriaal is de werkgroep Ouderenmonitor er niet in geslaagd om zo’n gebiedsindeling vooraf vast te stellen, vandaar dat is gekozen voor een pragmatische aanpak. Per buurt is in eerste instantie een betrouwbaarheid gerealiseerd van ongeveer 70%. Doorgaans is dit aan de lage kant, maar het is niet de bedoeling om de volledige analyse op buurtniveau uit te voeren. Verder zijn de volgende vier criteria gehanteerd om te komen tot zo’n gebiedsindeling:

1) 2) 3) 4)

buurten die gezamenlijk één gebied vormen moeten geografisch aan elkaar grenzen; buurten die gezamenlijk één gebied vormen moeten eenduidige scores hebben op kernindicatoren; er mogen geen grote fysieke barrières zijn tussen buurten; de gebiedsindeling moet werkbaar zijn voor het beleidsveld.

Ad 2) Door de werkgroep Ouderenmonitor is een aantal kernindicatoren bepaald om de homogeniteit van buurten vast te stellen. Deze indicatoren zijn per thema in onderstaande tabel weergegeven.

Inleiding

z

3

tabel 1.1

Kernindicatoren per thema Thema

Wonen

Gezondheid Zorgbehoefte

Bevolking Sociale samenhang / participatie Veiligheid

Indicatoren <1> tevredenheid met huidige woning <2> % ouderen met verhuisplannen <3> % ouderen dat bij verhuizing in dezelfde buurt wil blijven <4> tevredenheid bereikbaarheid voorzieningen <5> % ouderen dat zegt gezond te zijn <6> % ouderen dat gebruik maakt van thuiszorg <7> % ouderen dat zelfstandig functioneert <8> % ouderen dat zegt extra hulp nodig te hebben <9> opleiding <10> inkomen <11> schaalscore sociale samenhang <12> schaalscore algemene evaluatie van de buurt <13> participatie <14> % 65+ onveilig gevoel op straat overdag

Allereerst zijn de kernindicatoren per buurt berekend. Vervolgens zijn de gemiddelde scores per indicator per buurt vergeleken met het gemiddelde op die betreffende indicator voor totaal Maastricht. Afhankelijk van de afwijkingen ten opzichte van het gemiddelde van Maastricht zijn de volgende symbolen gebruikt:

1

4

-=

gemiddelde score buurt is lager dan gemiddelde score Maastricht minus 1.96 * s1

+ ++

gemiddelde score buurt is hoger dan gemiddelde score Maastricht plus 1 * s

gemiddelde score buurt is lager dan gemiddelde score Maastricht minus 1 * s gemiddelde score buurt ligt tussen gemiddelde Maastricht minus 1 * s en gemiddelde Maastricht plus 1 * s gemiddelde score buurt is hoger dan gemiddelde score Maastricht plus 1.96 * s

s = standaarddeviatie (spreidingsmaat)

tabel 1.2

Afwijkingen kernindicatoren t.o.v. gemiddelde Maastricht per buurt per gebied gebied

buurt

Binnenstad 00 City Binnenstad 01 Jekerkwartier Binnenstad 02 Kommelkwartier Binnenstad 03 Statenkwartier Binnenstad 04 Boschstraatkrt Binnenstad 05 St.Maartensprt Binnenstad 06 Wyck Zuid-Oost

60 Randwyck

Zuid-Oost

61 Heugem

Zuid-Oost

63 De Heeg

Zuid-Oost

64 Vroendaal *

Oost

45 Scharn

Oost

46 Amby

Oost

62 Heer

Centrum-Oost 40 Wyckerpoort Centrum-Oost 41 Heugemerveld Centrum-Oost 42 Wittevrouwenveld Noord-Oost 43 Nazareth Noord-Oost 44 Limmel

Indicatornummer conform tabel 1.1 <5> <6> <7> <8> <9> <10> <11> <12> <13> <14>

<1>

<2>

<3>

<4>

= + = = = =

= = = =

= = = = = =

= = = = = = +

+ = = = = = +

= = + = = =

+ = +

+ = = = = = =

+ + = = = = +

= = = = = +

= = = = = = =

= = = = = = =

= = + = = ++ =

= = + ++ ++ = =

= = =

= = +

= -

= = =

= + =

= =

= = =

= +

+ = =

+ = -

= -

= = -

= = -

= -

= = =

= = =

= = ++

= = =

= = =

+ = =

= = =

= = =

= = =

+ = =

= = +

= = =

= = =

= = =

= = =

= + +

= + =

= =

= --

= + =

= =

= ++ =

= -

= -

= = -

= -

= -

= = +

= =

= =

= =

= =

=

= =

= +

= =

= -

= =

= =

= -

=

= =

= +

= -

= +

= -

= =

= =

=

+ -

= =

= =

+ ++

= +

=

-

Noord-Oost 50 Beatrixhaven* Noord-Oost 53 Meerssenhoven* Noord

51 Borgharen

Noord

52 Itteren

Inleiding

z

5

gebied

buurt

Indicatornummer conform tabel 1.1 <5> <6> <7> <8> <9> <10> <11> <12> <13> <14>

<1>

<2>

<3>

<4>

Bosscherveld/ 30 Boschpoort Boschpoort Bosscherveld/ 31 Bosscherveld Boschpoort

=

=

=

--

=

=

=

=

-

-

=

=

=

=

-

+

-

--

-

-

+

-

=

=

=

=

=

=

West-1 (groot) 24 Malpertuis

= = =

= = = =

= = = =

= = = =

= +

= = ++ -

= = +

= = + =

= = =

= +

= =

= =

= = =

= = = -

= = = =

= = = = =

= + + = =

+ = = = +

= = + = =

= + = = =

= = + + +

-= = = =

= = = = =

= = = =

= = = = =

= = = = =

+ = = =

= + = = =

West-1 (groot) 25 Caberg West-1 (groot) 27 Malberg West-1 (groot) 26 Oud Caberg West-2

20 Brusselsepoort

West-2

21 Mariaberg

West-2

22 Belfort

West-2

23 Pottenberg

West-2

29 Daalhof 28 DousbergHazendans*

West-2

10 Villapark / 15 Sint Pieter Zuid-West 11 Jekerdal Zuid-West

Zuid-West 12 Biesland Zuid-West 13 Campagne Zuid-West 14 Wolder

+/+ =/= =/= =/= =/+ + = + =

=

= = =

= = = -

++ = = =

-/= = = =

= / = = / = + / + ++ / + ++ / = + / + + / = = / = = -= =

= = = =

+ + = =

++ + + =

+ + + +

+ + + =

* de steekproefomvang van deze buurt is te klein om betrouwbare resultaten te berekenen.

Hieronder volgt een nadere toelichting op de gebiedssamenstelling. Binnenstad:

6

de buurt Wyck is op basis van de scores op de kernindicatoren een positieve uitschieter. Echter bij de reguliere indeling van de gemeente Maastricht hoort Wyck ook bij de binnenstad en bovendien zijn er weinig alternatieven voor samenvoeging met aangrenzende buurten.

= = + =

= = = =

Zuid-Oost:

de buurt Heugem komt iets positiever uit de bus dan Randwyck en De Heeg. Vanwege de geografische ligging is er geen alternatieve indeling mogelijk.

Centrum-Oost: Heugemerveld is een buurt die momenteel in het stadium van wederopbouw verkeert. Deze buurt kwam in het kader van het Grote Stedenbeleid in aanmerking voor extra impulsgelden. Door grootschalige renovatie zijn de scores van deze buurt op dit moment vrij divers. Omdat de buurten Wyckerpoort en Wittevrouwenveld ook extra aandacht genieten vanuit het Grote Stedenbeleid, ligt het voor de hand deze drie buurten gezamenlijk in één gebied te pakken. Bosscherveld/ Boschpoort:

Op basis van de cijfers zijn deze buurten niet echt homogeen. Vooruitlopend op het in de toekomst te ontwikkelen Belvédère is toch besloten om hier één gebied van te maken.

West-1:

Het gebied West-1 wordt in deze rapportage opgesplitst in West-1 (groot) en West-1 (klein). Dit vanwege het feit dat de buurt Oud-Caberg niet vergelijkbaar is met de overige buurten in West-1. Op basis van de cijfers scoort de buurt Oud-Caberg positiever dan de rest. Om vertekening te voorkomen worden voor de gebieden West-1 (groot) en West-1 (klein) afzonderlijke cijfers gepresenteerd.

Zuid-West:

In gebied Zuid-West is de buurt Jekerdal een positieve uitschieter. Echter vanwege de geografische ligging van deze buurt ligt het toch voor de hand om deze buurt bij gebied Zuid-West te voegen.

Noord:

De buurten Borgharen en Itteren zijn qua score op de kernindicatoren niet echt eenduidig. Echter de geografische ligging van beide buurten vormt een directe aanleiding tot samenvoeging. (Tilly vragen)

Inleiding

z

7

figuur 1.1

Gebiedsindeling Maastricht

8

1.5

Dataverzameling en respons

Vanwege de specifieke doelgroep –ouderen- is speciale aandacht besteed aan de methode van dataverzameling. De groep ouderen in leeftijd 65-75 jaar Deze groep is schriftelijk benaderd. Het totale aantal ouderen in deze leeftijdscategorie bedraagt 10.657. De groep 75 plussers Voor deze groep is een ‘gemixte’ manier van dataverzameling uitgevoerd. Dit houdt in dat personen die in de steekproef zitten eerst telefonisch zijn benaderd en vervolgens konden kiezen of zij de vragenlijst schriftelijk of telefonisch wilden invullen. Vanwege de lengte van de vragenlijst is de telefonische enquête in twee gedeeltes opgesplitst. Een meerderheid heeft er toch voor gekozen om de vragenlijst schriftelijk in te vullen. tabel g1.1

Aantal ouderen per 1-1-2002 en betrouwbaarheid per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West

aantal 65 plussers

netto steekproef

betrouwbaarheid

2699 1026 3097 1999 1078 420 267 2857 2489 3998 2107

500 252 278 222 166 122 77 363 269 435 464

> 95% 93% 92% 90% 84% 81% 70% > 95% 92% > 95% > 95%

Inleiding

z

9

GEBIED Niet classificeerbaar2 totaal

aantal 65 plussers

netto steekproef

betrouwbaarheid

19548

153 3032

> 95%

In totaal zijn 5.415 Maastrichtse senioren benaderd om mee te doen aan de enquête, hiervan hebben 3032 de vragenlijst ingevuld. De respons komt hiermee uit op 56%.

1.6

Doelgroepen

Bij de analyse wordt een indeling gemaakt naar twee doelgroepen, te weten kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Het betreft de zelfstandig wonende 65 plussers in Maastricht Deze indeling is als volgt tot stand gekomen: Kwetsbaar: - hoog bejaarden: personen in leeftijd 80 jaar of ouder - alleenstaande 75 plussers - personen met laag inkomen: alleenstaanden met een jaarinkomen lager dan € 9.220,-; en samen met partner met jaarinkomen lager dan € 12.390,- ouderen met slechte fysieke of geestelijke gezondheid (subjectief) - allochtone ouderen: classificatie heeft plaatsgevonden op basis van etniciteit (A1 en A2 zijn autochtonen, B zijn allochtonen3)

2

Dit betreft enquêtes waar de buurt waarin men woont niet is ingevuld.

3

A1=Nederland, A2=Overige rijke landen, die geen onderwerp zijn van achterstandsbeleid, Noord-West Europa; Noord-Amerika; Australië; Nieuw-Zeeland; Japan, inclusief het voormalige Nederlands Indië, B=Overige landen, die potentieel doelgroep zijn van achterstandsbeleid (Oost-Europa; Zuid-Europa; Azië; Midden- en Zuid-Amerika; Afrika.

10

Niet kwetsbaar: - iedere 65 plusser die niet in de groep kwetsbaar valt.

Bovenstaande indeling leidt tot een verdeling voor Maastricht totaal van 41% kwetsbaar en 59% niet kwetsbaar. tabel g1.2

Verhouding kwetsbaar en niet kwetsbaar per gebied

%

niet kwetsbaar %

50%

50%

38%

62%

41%

59%

49%

51%

38%

62%

40%

60%

33%

67%

kwetsbaar GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

38%

62%

44%

56%

37%

63%

43%

57%

41%

59%

In de gebieden Binnenstad en Centrum-Oost is de groep kwetsbare ouderen relatief groter dan in de rest van de gebieden.

Inleiding

z

11

1.7

Opbouw rapportage

De rapportage valt uiteen in 10 hoofdstukken. Hoofdstuk 1, het onderhavige hoofdstuk, behelst de inleiding. NOG AANVULLEN !

12

Achtergrondkenmerken

2.1

hoofdstuk 2

Inleiding

In dit hoofdstuk worden per gebied de belangrijkste achtergrondkenmerken van de ouderen in Maastricht gepresenteerd. Aan de orde komen de leeftijdsopbouw, de opleiding, het inkomen, de levensbeschouwing, allochtonen en prognoses.

2.2

Diverse kenmerken senioren

tabel g1.1

Leeftijdsopbouw naar geslacht per gebied 65-79 jaar aantal %

GEBIED Binnenstad

man vrouw

Zuid-Oost

man vrouw

Oost

man vrouw

760 1007 1767 393 468 861 1061 1358

4% 5% 9% 2% 2% 4% 5% 7%

80 jaar en ouder aantal % 250 682 932 48 117 165 227 451

Achtergrondkenmerken

1% 4% 5% 0% 1% 1% 1% 2%

z

Totaal aantal % 1010 1689 2699 441 585 1026 1288 1809

5% 9% 14% 2% 3% 5% 7% 9%

13

65-79 jaar aantal %

GEBIED Centrum-Oost

man vrouw

Noord-Oost

man vrouw

Noord

man vrouw

Bosscherveld/Boschpoort

man vrouw

West-1 (groot)

man vrouw

West-1 (klein)

man vrouw

West-2

man vrouw

Zuid-West

man vrouw

Totaal

man vrouw

14

2419 581 881 1462 374 504 878 171 185 356 118 115 233 1082 1248 2330 917 1085 2002 1367 1799 3166 632 797 1429 6539 8362 14901

12% 3% 5% 8% 2% 3% 5% 1% 1% 2% 1% 1% 1% 6% 6% 12% 5% 6% 10% 7% 9% 16% 3% 4% 7% 34% 43% 76%

80 jaar en ouder aantal % 678 148 389 537 64 136 200 21 43 64 20 14 34 151 376 527 139 348 487 267 565 832 197 481 678 1393 3254 4647

4% 1% 2% 3% 0% 1% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 2% 3% 1% 2% 3% 1% 3% 4% 1% 3% 4% 7% 17% 24%

Totaal aantal % 3097 729 1270 1999 438 640 1078 192 228 420 138 129 267 1233 1624 2857 1056 1433 2489 1634 2364 3998 829 1278 2107 7932 11616 19548

16% 4% 7% 10% 2% 3% 6% 1% 1% 2% 1% 1% 1% 6% 8% 15% 6% 8% 13% 8% 12% 21% 4% 7% 11% 41% 59% 100%

tabel g2.2

Opleidingsniveau per gebied hoogst genoten schoolopleiding geen opleiding GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

%

hoger middelbaar hoger lager middelbaar beroeps en lager algemeen algemeen beroepsonde beroepsonde wetenschapp onderwijs voortgezet voortgezet rwijs rwijs elijk onderwijs onderwijs onderwijs % % % % % %

8%

15%

9%

21%

8%

12%

26%

9%

23%

14%

24%

7%

7%

17%

10%

26%

17%

19%

9%

5%

15%

21%

28%

16%

20%

4%

5%

7%

17%

30%

16%

21%

7%

4%

5%

12%

29%

18%

22%

6%

6%

7%

27%

25%

16%

20%

4%

0%

8%

13%

30%

13%

26%

6%

6%

6%

16%

35%

16%

22%

5%

3%

3%

9%

27%

12%

25%

9%

10%

9%

7%

12%

7%

22%

9%

12%

32%

11%

24%

13%

23%

7%

8%

14%

Achtergrondkenmerken

z

15

tabel g2.3

Inkomen per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpo ort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

16

categorie netto- maandinkomen hele huishouden minder € 726 tot € € 1021 tot € 1361 tot € 1589 tot € 2451 tot € 3403 of dan € 726 1020 € 1360 € 1588 € 2450 € 3402 meer % % % % % % %

wil niet gemiddeld zeggen % in Euro's

5%

19%

15%

11%

16%

11%

7%

18%

1384

6%

22%

18%

6%

18%

9%

4%

17%

1291

5%

17%

13%

12%

21%

10%

3%

20%

1312

9%

27%

16%

8%

17%

4%

1%

20%

1032

4%

20%

28%

13%

12%

5%

2%

17%

1124

6%

27%

12%

14%

19%

1%

2%

20%

1045

7%

25%

32%

15%

8%

1%

3%

9%

1116

5%

24%

19%

12%

17%

6%

1%

16%

1192

6%

28%

21%

14%

13%

3%

1%

16%

1069

5%

17%

20%

13%

21%

6%

1%

18%

1184

3%

10%

12%

7%

21%

16%

7%

25%

1439

5%

19%

17%

11%

18%

8%

3%

19%

1244

tabel g2.4

Inkomstenbronnen per gebied bronnen AOW aanvullend pensioen inkomsten uit vermogen inkomsten uit arbeid lijfrente-uitkering overig inkomsten uit eigen bedrijf bijstandsuitkering algemene nabestaanden wet WAO/AAW alimentatie werkloosheidsuitkering ziektewetuitkering

% 94% 71% 9% 4% 4% 3% 1% 1% 1% 1% < 1% < 1% < 1%

Achtergrondkenmerken

z

17

tabel g2.5

Kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering per gebied kerkelijke gezindte geen Roomskerkelijke katholiek gezindte % % Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

Boeddhisme %

%

%

%

84%

3%

< 1%

1%

11%

87%

< 1%

< 1%

6%

87%

2%

2%

5%

91%

1%

2%

6%

90%

1%

1%

2%

96%

anders % 2%

< 1%

1% 3% 2% 2% 2%

8%

89%

7%

86%

2%

7%

87%

2%

7%

87%

2%

1%

1%

< 1%

2%

3%

3% < 1%

8%

87%

3%

1%

7%

87%

2%

1%

Allochtonen per gebied

18

Islam

9%

tabel g2.6

NOG AANVULLEN!

Nederlands Gereformeer Hervormd de kerken

2%

2%

1%

2%

1%

< 1%

2%

1%

tabel g2.7

Prognoses per gebied NOG AANVULLEN!

Achtergrondkenmerken

z

19

20

De woonbuurt

3.1

hoofdstuk 3

Inleiding

Dit hoofdstuk gaat hoofdzakelijk over de bereikbaarheid van de voorzieningen, de veiligheid en de sociale samenhang in de buurt Met name voor 65-plussers is de woonomgeving, de buurt, zeer belangrijk. De mobiliteit van deze groep is veelal lager dan bij jongere mensen met als gevolg dat meer voorzieningen in de nabijheid gewenst zijn.

3.2

Bereikbaarheid voorzieningen

Om een analyse te maken over het oordeel van de bereikbaarheid van de voorzieningen in de woonomgeving is het noodzakelijk om eerst inzicht te hebben in de manier van verplaatsen van ouderen. Daarom is in de enquête gevraagd op hoe senioren zich doorgaans verplaatsen bij het uitvoeren van een drietal activiteiten. Het betreft de activiteiten dagelijkse boodschappen doen, op bezoek gaan bij familie of vrienden en de huisarts bezoeken. De dagelijkse boodschappen en het bezoeken van de huisarts worden doorgaans lopend of met de eigen auto gedaan. Voor het bezoeken van familie of kennissen gebruikt bijna de helft van de 65 plussers de eigen auto.

De woonbuurt

z

21

tabel 3.1

Gebruik vervoermiddel (% altijd+%meestal) per activiteit verdeeld naar kwetsbaar en niet kwetsbaar dagelijkse boodschappen niet kwetsbaar totaal kwetsbaar eigen auto (brom/snor)fiets lopend scootmobiel taxi bus/trein meerijden Vervoer Op Maat

op bezoek bij familie of vrienden huisarts bezoeken niet niet kwetsbaar totaal kwetsbaar totaal kwetsbaar kwetsbaar

%

%

%

%

%

%

%

%

%

24%

37%

31%

31%

55%

45%

23%

35%

30%

10%

20%

16%

4%

8%

7%

7%

15%

12%

40%

38%

39%

14%

12%

12%

35%

36%

35%

2%

1%

2%

2%

1%

1%

1%

1%

1%

2%

0%

1%

3%

1%

2%

3%

1%

1%

11%

10%

10%

18%

18%

18%

10%

9%

9%

12%

5%

8%

23%

10%

15%

9%

4%

6%

10%

3%

6%

15%

5%

9%

8%

3%

5%

Bovenstaande tabel laat duidelijke verschillen zien tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Voor alle drie de activiteiten zijn dezelfde verschillen te zien tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen. De kwetsbare ouderen maken doorgaans minder gebruik van de eigen auto of de (brom/snor)fiets in vergelijking met de niet kwetsbare ouderen. Daarentegen wordt er door de kwetsbare ouderen relatief meer gebruik gemaakt van Vervoer Op Maat of wordt er vaker meegereden met anderen.

Voor een aantal primaire voorzieningen hebben senioren kunnen aangeven hoe tevreden zij zijn over de bereikbaarheid hiervan. De kerk, de brievenbus en de apotheek worden als beste gewaardeerd. Bijna 90% van de senioren is (zeer) tevreden over de bereikbaarheid van deze drie voorzieningen. Ook de bereikbaarheid van het openbaar vervoer, de huisarts en de winkels voor de dagelijkse levensbehoeften krijgen een hoge waardering. Meer dan drie kwart van de ouderen is hier (zeer) tevreden over.

22

tabel 3.2

Percentage (zeer) tevreden met bereikbaarheid voorzieningen voorziening kerk brievenbus apotheek openbaar vervoer huisarts winkels dagelijkse levensbehoeften buurt/dienst/zorgcentrum milieuperron bank postkantoor bibliotheek

kwetsbaar %

niet kwetsbaar %

totaal %

83%

92%

88%

85%

90%

88%

84%

89%

87%

79%

84%

82%

77%

84%

81%

71%

80%

76%

75%

72%

73%

66%

72%

70%

64%

65%

65%

60%

65%

63%

50%

58%

55%

* de categorieën "weet niet/niet van toepassing" zijn bij de berekening buiten beschouwing gelaten.

Wanneer gekeken wordt naar de verschillen in satisfactie tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare senioren, valt op dat de percentages van de niet kwetsbare groep over vrijwel de hele linie hoger uitvallen. De kwetsbare ouderen zijn dus iets minder tevreden over de bereikbaarheid van de primaire voorzieningen.

Verwacht mag worden dat de tevredenheid over de bereikbaarheid van bepaalde voorzieningen niet uniform verdeeld is over de stad. Zo zullen mensen die in of in de buurt van de binnenstad wonen waarschijnlijk veel positiever oordelen over de bereikbaarheid dan mensen die aan de rand van de stad wonen. Of deze veronderstelling onderbouwd kan worden met cijfers, is te zien in onderstaande tabel.

De woonbuurt

z

23

tabel g3.1

Percentages (zeer) tevreden met bereikbaarheid per voorziening naar gebied* kerk

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

Brievenbus

Apotheek

Open- huisarts winkels Buurt- Milieu- Postbank baar centrum perron kantoor vervoer % % % % % % %

%

%

%

90%

86%

88%

77%

82%

78%

74%

90%

88%

89%

83%

83%

81%

75%

76%

79%

63%

57%

90%

84%

89%

82%

86%

80%

79%

62%

41%

74%

72%

90%

87%

82%

87%

81%

60%

75%

65%

55%

60%

57%

94%

88%

87%

89%

80%

66%

62%

75%

63%

54%

23%

95%

92%

69%

59%

74%

64%

60%

69%

49%

45%

49%

90%

80%

25%

38%

26%

35%

59%

69%

11%

24%

34%

70%

93%

91%

90%

82%

82%

75%

79%

81%

60%

64%

62%

93%

92%

88%

79%

83%

70%

81%

81%

59%

67%

92%

92%

95%

83%

85%

88%

78%

77%

66%

68%

47%

90%

82%

79%

78%

73%

67%

62%

56%

56%

59%

35%

88%

88%

87%

82%

81%

76%

73%

70%

65%

63%

55%

65%

78%

77%

* de categorieën "weet niet/niet van toepassing" zijn bij de berekening buiten beschouwing gelaten.

De kerk is het slechts bereikbaar in gebied West-1. De waardering over de bereikbaarheid van de brievenbus is vrij uniform verdeeld over de stad. De apotheek is zeer slecht bereikbaar in Bosscherveld/Boschpoort. Slechts een kwart van de ouderen is tevreden over de bereikbaarheid hiervan. Waarschijnlijk is dit te verklaren door het feit dat er überhaupt geen apotheek in de nabijheid ligt. Ook in het gebied Noord is men minder content met de bereikbaarheid van de apotheek. Het openbaar vervoer is in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort en Noord beduidend minder goed bereikbaar dan in de rest van Maastricht. De bereikbaarheid van de huisarts is, met uitzondering van het gebied Bosscherveld/Boschpoort, vrij eenduidig over de stad. In de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Centrum-Oost, Noord-Oost, Noord en Zuid-West zijn senioren minder tevreden over de bereikbaarheid van de winkels voor de dagelijkse boodschappen dan de ouderen in de rest van de stad.

24

Bibliotheek % 62%

De bereikbaarheid van het buurtcentrum/dienstencentrum/zorgcentrum krijgt in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Noord-Oost, Noord en Zuid-West een lagere waardering. De milieuperrons zijn vrij goed bereikbaar in alle gebieden. Alleen in Zuid-West en Oost is dit in de ogen van de 65 plussers iets minder het geval. De tevredenheid over de bereikbaarheid van postkantoren laat nogal wat variatie zien tussen de gebieden. Zo is in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort en Oost het postkantoor zeer slecht bereikbaar. De bank is volgens de senioren minder goed bereikbaar in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Noord-Oost en Noord. Tot slot is de bereikbaarheid van de bibliotheek slecht in de gebieden Bosscherveld/Boschpoort, Noord-Oost, Noord, West-2 en Zuid-West. Samenvattend kan worden geconcludeerd dat de bereikbaarheid van voorzieningen ronduit slecht is in het gebied Bosscherveld/Boschpoort. Iets beter, maar nog steeds aan de lage kant, is dit het geval in Noord, Noord-Oost en Zuid-West.

3.3

Vervoer Op Maat

Inwoners van Maastricht die geïndiceerd zijn volgens de Wet Voorzieningen Gehandicapten kunnen gebruik maken van Vervoer Op Maat tegen een zeer laag tarief. Zij hoeven per rit slechts een kleine bijdrage te betalen. De hoogte van die bijdrage is afhankelijk van de reisafstand. In Maastricht heeft 23% van de ouderen een WVG indicatie.

De woonbuurt

z

25

figuur 3.1

Wet Voorzieningen Gehandicapten indicatie

35

Kwetsbaar

Niet-kwetsbaar

10

14

20

30

40

%

Bij de groep kwetsbare ouderen is 35% WVG geïndiceerd en bij de groep niet kwetsbare ouderen 14%. De niet kwetsbare ouderen die wel een WVG indicatie hebben, bestaat voor twee derde uit personen die hun gezondheid als matig hebben bestempeld. Naast de mogelijkheid om tegen zeer lage kosten gebruik te maken van Vervoer Op Maat door WVG geïndiceerden, bestaat er ook een kortingsregeling voor ouderen zonder WVG indicatie, de zogenaamde 40% kortingsregeling. Ouderen zonder indicatie kunnen met 40% korting reizen met Vervoer Op Maat.

26

Slechts 17% van de ouderen zonder WVG indicatie is op de hoogte van deze regeling. Er is geen verschil in bekendheid tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen. Van de groep ouderen die de regel kent maakt slechts 7% gebruik van Vervoer Op Maat. Een en ander is weergegeven in schema 3.1.

schema 3.1

Bekendheid 40% kortingsregeling en gebruik Vervoer Op Maat

Ja: 7%

Ja: 23%

WVG-indicatie

Gebruik VOM?

Ja: 17%

Nee: 77%

Nee: 93%

40% kortingsregelin g bekend? Nee: 83%

Senioren die de regel kennen maar toch geen gebruik maken van Vervoer Op Maat hebben in de enquête de mogelijkheid om aan te geven waarom ze nooit reizen met Vervoer Op Maat. De genoemde redenen staan hieronder opgesomd, in volgorde van veel naar weinig genoemd. . Eigen vervoer . (Nog) niet nodig . Kan nog goed lopen/fietsen . Kan nog met de stadsbus . Geen behoefte aan . Je moet (heel) lang wachten

De woonbuurt

z

27

3.4

Sociale samenhang

Een belangrijk aspect voor de leefbaarheid in de buurt vormt de sociale samenhang. Met andere woorden hoe gaan de mensen met elkaar om en kennen ze elkaar ook. Zeker voor senioren die hulpbehoeftig zijn is het sociale gezicht van de woonomgeving van grote importantie. De sociale samenhang is gemeten middels een aantal stellingen die afkomstig zijn uit de leefbaarheidsthermometer van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Aan de hand van deze stellingen wordt een schaalscore sociale samenhang berekend die waarden kan aannemen tussen 0 en 10. De waarde 0 staat voor zeer negatief en de waarde 10 voor zeer positief. Maastricht is één van de 25 grote gemeenten in Nederland die participeren in het Grote Stedenbeleid. Al deze gemeenten zijn vanuit het ministerie verplicht om minimaal tweejaarlijks de leefbaarheidsthermometer uit te voeren. Dit betekent dat de schaalscore sociale samenhang dus ook bekend is voor inwoners in leeftijd vanaf 18 jaar. Een vergelijking tussen de scores van de 65 plussers en de scores van bewoners van 18 jaar en ouder wordt dan ook gemaakt. Stellingen sociale samenhang (antwoordcategorieën: helemaal mee eens, mee eens, niet eens/niet oneens, mee oneens, helemaal mee oneens) . de mensen kennen elkaar in deze buurt nauwelijks . de mensen gaan in deze buurt op een prettige manier met elkaar om . ik woon in een gezellige buurt waar veel saamhorigheid is . ik voel mij thuis bij de mensen die in deze buurt wonen

De gemiddelde score sociale samenhang voor 65 plussers in Maastricht bedraagt 6,4. Er is geen verschil in sociale samenhang tussen de kwetsbare en niet kwetsbare senioren. De score op basis van de bevolking van Maastricht van 18 jaar en ouder anno 2001 is 6,2. Ouderen in Maastricht oordelen dus iets positiever over het sociale aanzien van hun woonomgeving dan de totale bevolking. Wel moet in acht worden genomen dat er één jaar tijdsverschil zit tussen beide metingen.

28

figuur 3.1

Sociale samenhang naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

kwetsbaar

6,4

niet kwetsbaar

6,4

totaal 65 plus

6,4

6,2

18 jr en ouder

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

gemiddelde score

De woonbuurt

z

29

Stadsbreed zijn er duidelijke verschillen te zien in sociale samenhang tussen de gebieden. tabel g3.2

Sociale samenhang per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

Gemiddelde 6,1 5,9 6,6 6,2 6,2 7,4 6,6 6,0 5,8 6,2 7,0 6,4

De sociale samenhang in gebied Noord steekt met kop en schouders uit boven de rest. De gemiddelde score voor dit gebied bedraagt 7,4 ten opzichte van een 6,4 voor Maastricht. Ook Zuid-West heeft een behoorlijke sociaal gezicht. Gebieden die in de ogen van de ouderen beduidend minder sociaal zijn, zijn Zuid-Oost en West-1.

3.5

Algemene evaluatie van de buurt

Een andere schaalscore die tevens onderdeel uitmaakt van de leefbaarheidsthermometer is de algemene evaluatie van de buurt. Ook deze schaalscore varieert tussen de 0 en 10 waarbij 0 staat voor zeer negatief en 10 voor zeer positief.

30

Stellingen algemene evaluatie van de buurt (antwoordcategorieën m.u.v. laatste vraag: helemaal mee eens, mee eens, niet eens/niet oneens, mee oneens, helemaal mee oneens) . de mensen in deze buurt blijven hier graag wonen . het is vervelend om in deze buurt te wonen . als het maar enigszins mogelijk is, ga ik uit deze buurt verhuizen . als je in deze buurt woont, heb je het goed getroffen . vindt u uw buurt een zeer prettige, een prettige, een onprettige of zeer onprettige buurt om in te wonen?

De gemiddelde score algemene evaluatie van de buurt bedraagt 8.0. Ook hier is er nauwelijks enig verschil tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Voor de Maastrichtse bevolking van 18 jaar en ouder komt de score uit op 7,5. Senioren hebben in het algemeen dus een positiever beeld van de buurt waarin ze wonen dan de totale Maastrichtse bevolking.

figuur 3.2

Algemene evaluatie van de buurt naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

7,9

kwetsbaar

niet kwetsbaar

8,0

totaal 65 plus

8,0

7,5

18 jr en ouder

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

gemiddelde score De woonbuurt

z

31

In onderstaande tabel is weergegeven hoe het algemene oordeel er uit ziet per gebied. tabel g3.3

Algemene evaluatie van de buurt per gebied GEBIED Gemiddelde 8,1 Binnenstad 7,7 Zuid-Oost 8,1 Oost 7,5 Centrum-Oost 7,5 Noord-Oost 8,5 Noord 7,7 Bosscherveld/Boschpoort 7,6 West-1 (groot) 7,3 West-1 (klein) 7,9 West-2 8,6 Zuid-West 8,0 Totaal

De gebieden Zuid-West en Noord komen het beste uit de algemene evaluatie. Daarentegen komen Centrum-Oost en Noord-Oost minder goed uit de bus.

32

Op de vraag of men de woonbuurt prettig vindt, geeft een zeer grote groep ouderen een positief antwoord. Ongeveer 93% vindt de buurt waarin men woont (zeer) prettig. Tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen is er geen verschil in waardering te constateren.

figuur 3.3

Percentage ouderen dat woonbuurt (zeer) prettig beoordeelt

93

kwetsbaar

niet kwetsbaar

92

totaal 65 plus

93

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

%

Hoe de waarderingen van de buurt geografisch over Maastricht verdeeld is, is te zien in onderstaande tabel.

De woonbuurt

z

33

tabel g3.4

Percentage ouderen dat woonbuurt (zeer) prettig vindt naar gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

% 92% 91% 97% 87% 88% 98% 85% 89% 85% 93% 98% 93%

De gebieden Centrum-Oost, Noord-Oost en Bosscherveld/Boschpoort scoren iets lager dan de rest. Senioren die hebben aangegeven dat ze hun buurt (zeer) onprettig vinden, hebben in de enquête de mogelijkheid gehad om hier een reden voor te noemen. De redenen staan opgesomd in onderstaande tabel.

tabel g3.5

Percentage ouderen dat woonbuurt (zeer) onprettig vindt en redenen

34

GEBIED

%

Redenen in volgorde van veel naar weinig genoemd

Binnenstad

8%

Zuid-Oost

9%

Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2

3%

junks, geen parkeerruimte, overlast parkeren, veel allochtonen, geluidshinder café’s, overlast FIOM-huis veel last van asociale kinderen, weinig winkels, buitenstaander wordt niet geaccepteerd, overlast hangjongeren, te veel kantoren men houdt geen rekening met elkaar, overlast buren

13%

overlast allochtonen, buurt is onveilig, druk autoverkeer

12%

asociale mensen, veel overlast, buurt lijdt onder vervuiling

2%

-

15%

drugsoverlast, hangjongeren, harde muziek

11% 15%

veel vreemdelingen, overlast jongeren, veel asociale mensen, geen activiteiten

7%

hangjongeren, overlast drugsdealers, vernielingen, veel allochtonen

Zuid-West Totaal

3.6

2%

-

7%

Activiteiten voor ouderen in de buurt

Slechts een derde van de senioren is (zeer) tevreden over de activiteiten voor ouderen in de buurt. figuur 3.4

Percentage senioren dat (zeer) tevreden is over de activiteiten voor ouderen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

kwetsbaar

29

niet kwetsbaar

28

totaal 65 plus

28

6

3

4 zeer tevreden tevreden

0

10

20

30

40 %

De woonbuurt

z

35

Als reden voor ontevredenheid wordt doorgaans genoemd dat er niks of weinig te doen is voor senioren. tabel g3.6

Percentage senioren dat (zeer) tevreden is over de activiteiten voor ouderen per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

(zeer) tevreden % 21% 31% 34% 37% 41% 50% 39% 27% 26% 35% 27% 32%

In het gebied Noord is de helft van de senioren tevreden over de activiteiten voor ouderen. Ook Noord-Oost en Bosscherveld/Boschpoort scoren hoger dan gemiddeld. Het minst tevreden zijn de bewoners van de Binnenstad, hier is slechts 21% tevreden.

3.6

Veiligheid

Een aspect dat een behoorlijke impact heeft op de leefbaarheid in de buurt is de veiligheid. In de enquête is vrij uitvoerig stil gestaan bij dit thema. Zo is gevraagd naar het veiligheidsgevoel in de eigen woning en op straat. Ook kon men aangeven of men de afgelopen 12 maanden zelf slachtoffer is geweest van een delict.

36

3.6.1 Onveiligheidsgevoel in de woning Overdag voelt circa 10% van de ouderen zich weleens onveilig in de woning. ‘s Avonds loopt dit percentage op naar 17%.

figuur 3.4

Onveiligheidsgevoel in woning overdag

7

kwetsbaar

5

niet kwetsbaar

4

3

6

totaal

Onveiligheidsgevoel in woning ‘s avonds

kwetsbaar

12

niet kwetsbaar

12

totaal

12

4

7

4

5

vaak/altijd

vaak/altijd

soms 0

5

10

15

20

25

30

soms 0

5

10

%

15

20

25

30

%

Beide figuren laten zien dat de groep kwetsbare ouderen zowel overdag als ‘s avonds iets meer last hebben van onveiligheidsgevoelens.

De woonbuurt

z

37

tabel g3.5

Percentage ouderen dat zich onveilig voelt in de woning per gebied GEBIED

overdag %

Redenen onveilig gevoel

Redenen onveilig gevoel gerangschikt van veel naar weinig genoemd regelmatig ingebroken, junks, drugsdealers, ongure types bij alleen thuis zijn, inbraak, criminaliteit, wandelpaden moeten vaker gesnoeid worden

‘s avonds

18%

inbraken, als ik alleen thuis ben, hangjongeren, aanbellen

%

gerangschikt van veel naar weinig genoemd inbraken, junks, drugsdealers, hangjongeren, ongure types

Binnenstad

12%

Zuid-Oost

8%

Oost

8%

ingebroken, ongunstige ligging huis

16%

inbraken, doe ’s avonds deur niet open, donkere brandgang, als ik alleen thuis ben

Centrum-Oost

13%

hekken en deuren staan altijd open (brandgang), inbraken, insluipers, junks, ongure types, vreemdelingen

23%

inbraken, doe ’s avonds deur niet open, ongure types, als ik alleen thuis ben

Noord-Oost

10%

hangjongeren, als ik alleen thuis ben

21%

Noord

6%

-

15%

Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein)

7%

junks

18%

10%

inbraken, brandgangen onveilig, slechte beveiliging huis

17%

West-2

8%

ingebroken, baldadige jongeren, ongure types

16%

Zuid-West

8%

inbraak, junks

15%

Totaal

12%

10%

20%

19%

inbraken, hangjongeren, als ik alleen thuis ben als ik alleen thuis ben, criminaliteit, zie nooit politie junks, drugsdealers, inbraken inbraken, hangjongeren, vreemdelingen, onveilige woning hangjongeren, inbraken, ongewenst aanbellen, ongure types, onvoldoende straatverlichting, als ik alleen thuis ben Inbraken, als ik alleen thuis ben, hangjongeren, junks

17%

De binnenstadbewoners hebben meer dan gemiddeld last van onveiligheidsgevoelens in de woning. Dit geldt ook voor de ouderen die in gebied Centrum-Oost wonen. In gebied Noord-Oost vertonen senioren alleen in de avonduren relatief meer onveiligheidsgevoelens.

38

3.6.2 Onveiligheidsgevoel op straat Overdag voelt 13% van de senioren zich weleens onveilig op straat. In de avonduren zegt 44% van de Maastrichtse ouderen weleens last te hebben van dit onbehaaglijke gevoel. Ook hier kan weer de vergelijking worden gemaakt met de Maastrichtse bevolking van 18 jaar en ouder. De informatie is afkomstig uit het Leefbaarheids- en Veiligheidsonderzoek Maastricht uit het jaar 2001. figuur 3.5

Onveiligheidsgevoel op straat overdag

6

10

kwetsbaar

Onveiligheidsgevoel op straat ’s avonds

22

kwetsbaar

niet kwetsbaar

9

niet kwetsbaar

totaal

9

totaal

18 jr en ouder 4

26

27

15

25

23

18 jr en ouder vaak/altijd

19

11

vaak/altijd

soms 0

10

20

30

40

50

soms 0

10

20

%

30

40

50

%

De groep kwetsbare ouderen heeft doorgaans iets meer last van onveiligheidsgevoelens dan de groep niet kwetsbare ouderen. In zijn totaliteit hebben de senioren in Maastricht zowel overdag als ‘s avonds meer onveiligheidsgevoelens dan de inwoners van Maastricht van 18 jaar en ouder.

De woonbuurt

z

39

tabel g3.6

Percentage ouderen dat zich onveilig voelt op straat per gebied Redenen onveilig gevoel

GEBIED

overdag %

Binnenstad

24%

junks, drugsdealers, eerder overvallen, gespuis, zwervers, druk verkeer

56%

Zuid-Oost

7%

jongeren op brommers, regelmatige overvallen

41%

Oost

11%

ongure types, verkeer

37%

Centrum-Oost

20%

vreemdelingen, drugsverslaafden, ongure types, overvallen

55%

Noord-Oost

9%

Noord

2%

ongure types, drugsverslaafden, overvallen -

Bosscherveld/Boschpoort

11%

drugsverslaafden

51%

West-1 (groot) West-1 (klein)

13%

agressief rijgedrag, brommers en fietsers rijden op stoep, criminaliteit, drugsverslaafden, tasjesroof

42%

West-2

12%

hangjongeren, overvallen, drugs, (brom)fietsen op trottoir, criminaliteit

50%

Zuid-West

8%

junks, tasjesroof

33%

Totaal

gerangschikt van

‘s avonds %

veel naar weinig genoemd

17%

13%

41% 21%

46%

Redenen onveilig gevoel gerangschikt van veel naar weinig genoemd junks, durft in donker niet straat op, zwervers, te donker, ongure types, berovingen, criminaliteit hangjongeren, slechte verlichting, durft niet alleen over straat, geen overzicht door groenvoorziening, overvallen durft ’s avonds niet over straat, criminaliteit, ongure types, te weinig verlichting, hangjongeren ongure types, durft ‘s avonds niet straat op, criminaliteit, junks, te weinig verlichting onveilig op straat, veel gespuis, criminaliteit durft ’s avonds niet de straat op coffeeshop, junks, bang op straat, druk verkeer te donker op straat, durft ’s avonds niet de straat op, ongure types, onveilig, hangjongeren, criminaliteit durft ’s avonds de straat niet op, hangjongeren, criminaliteit, te weinig verlichting, drugsoverlast, overvallen te weinig verlichting, durft ’s avonds niet de straat op, onveilig, criminaliteit, hangjongeren, weinig politie

44%

Overdag voelt bijna een kwart van de senioren zich weleens onveilig op straat in de binnenstad. Eén op de vijf 65 plussers heeft ditzelfde gevoel in het gebied Centrum-Oost. In de avonduren voelt meer dan de helft van de ouderen uit de gebieden Binnenstad, Centrum-Oost, Bosscherveld/Boschpoort en West zich onveilig op straat.

40

3.6.3

Veiligheid in en rondom de woning

De veiligheid in en rondom het huis is voor senioren van groot belang. De afgelopen 12 maanden is 16% van de ouderen in Maastricht gevallen in of rondom het huis. figuur 3.6

Percentage ouderen dat afgelopen 12 maanden is gevallen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

21

kwetsbaar

13

niet kwetsbaar

16

totaal

0

5

10

15

20

25 %

Ongeveer 21% van de groep kwetsbare ouderen is de afgelopen 12 maanden gevallen, tegen 13% van de niet kwetsbare ouderen. Meer dan de helft van de groep senioren die afgelopen jaar is gevallen, is meer dan één keer gevallen. De belangrijkste oorzaken van valincidenten zijn slechte bestrating, ziekte en struikelen. Een compleet overzicht van genoemde oorzaken is hieronder weergegeven.

De woonbuurt

z

41

Oorzaken valpartijen in volgorde van veel naar weinig genoemd . Slechte bestrating . Door ziekte (hart,zwakte,versleten knie/heup,hoge bloeddruk) . Gestruikeld . Duizeligheid . Evenwichtsstoornissen . Gevallen van de trap . Uitgegleden . Gevallen met de fiets . Drempel(s) . Bladeren op straat . Niet goed opgelet . Te snel willen zijn . Door gladheid

3.7

Slachtofferschap

Onveiligheidsgevoelens hangen vaak nauw samen met het feit of men zelf slachtoffer is geweest van een bepaald delict. Senioren in Maastricht worden het meest slachtoffer van vernielingen aan auto’s of vernielingen aan huis of tuin. Bijna één op de tien senioren heeft het afgelopen jaar met één van deze delicten te maken gehad.

42

tabel 3.3

Percentage senioren dat afgelopen 12 maanden slachtoffer is geweest van een delict soort delict Poging inbraak woning Diefstal uit woning Diefstal uit auto Vernieling aan auto Diefstal van (brom)fiets Straatroof Zakkenrollerij Vernieling huis of tuin Bedreiging met lichamelijk geweld Mishandeling Totaal

% 3% 2% 2% 9% 3% 2% 3% 9% 1% 0% 24%

In Maastricht is bijna een kwart (24%) van de ouderen het afgelopen jaar slachtoffer geweest van minimaal één van de delicten die staan opgesomd in bovenstaande tabel. Een nauwkeurigere schatting is het aantal delicten gerelateerd aan de bevolking van 65 jaar en ouder. Bij deze berekeningswijze legt een persoon die slachtoffer is geweest van meerdere delicten een zwaarder gewicht in de schaal. Het gemiddelde van Maastricht komt dan uit op 34%. Een vergelijking tussen kwetsbare- en niet kwetsbare senioren levert geen verschil op.

De woonbuurt

z

43

tabel g3.7

Percentage delicten (slachtofferschap) per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

% 41% 34% 27% 39% 46% 10% 42% 38% 41% 29% 29% 34%

Senioren die in de gebieden Binnenstad, Centrum-Oost, Noord-Oost, Bosscherveld/Boschpoort en West-1 wonen zijn afgelopen 12 maanden relatief vaker slachtoffer geworden van een delict dan senioren uit de overige gebieden in Maastricht.

44

Sociale participatie

4.1

hoofdstuk 4

Inleiding

Een groot gevaar voor senioren is eenzaamheid. Ouderen moeten niet achter de geraniums gaan zitten, maar moeten zoveel mogelijk participeren in de maatschappij. In dit hoofdstuk wordt de situatie in Maastricht beschreven.

4.2

Activiteiten en bezigheden

Bijna de helft van de Maastrichtse ouderen ontvangt regelmatig bezoek, gaat op bezoek of doet aan sport of aan bewegen, bijna een derde bezoekt regelmatig een kerk of moskee en ruim een kwart heeft een hobby of volgt een cursus. Eén op de vijf senioren is geregeld bezig met verenigingsactiviteiten.

Wonen

z

45

tabel 4.1

Dagelijkse en/of wekelijkse activiteiten naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

52%

44%

47%

34%

53%

45%

40%

46%

43%

31%

29%

30%

24%

31%

28%

18%

24%

21%

8%

21%

16%

8%

15%

12%

9%

12%

11%

7%

7%

7%

3%

9%

7%

3%

5%

4%

1%

3%

3%

2%

4%

3%

2%

2%

2%

1%

1%

1%

kwetsbaar Activiteit bezoek ontvangen sporten, bewegen (bijv: wandelen, fietsen, sporten bij een vereniging) op bezoek gaan naar kerk, moskee of godsdienstige bijeenkomst hobby/cursus Verenigingsactiviteiten (anders dan sport) passen op kleinkinderen vrijwilligerswerk doen uitgaan verzorgen zieke partner surfen op internet bibliotheek bezoeken betaald werk doen bij anderen klussen verzorgen andere zieke politieke activiteiten

totaal %

Een vergelijking tussen de kwetsbare en niet kwetsbare ouderen leert ons dat de niet kwetsbare ouderen veelal meer activiteiten of bezigheden hebben. Een uitzondering hierop vormt het ontvangen van bezoek, dit komt relatief meer voor bij de kwetsbare ouderen. Op zich laat tabel 4.1 een vrij positief beeld zien van de sociale participatie van ouderen in Maastricht. Wanneer echter wordt gekeken hoeveel senioren geen van de genoemde activiteiten of bezigheden dagelijks of wekelijks doen, dan blijkt dat 10% van de ouderen te zijn.

46

figuur 4.1

Percentage geïsoleerde ouderen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

13

kwetsbaar

7

niet kwetsbaar

10

totaal 65 plus

0

4

8

12

16

%

Van de kwetsbare ouderen heeft 13% geen dagelijkse of wekelijkse bezigheden. Bij de niet-kwetsbare groep is dit 7%. Een nadere beschouwing van de groep geïsoleerde ouderen die niet tot de kwetsbare ouderen (7%) behoren, levert een variabel beeld. Deze groep kent dus geen eenduidige kenmerken. Bij de berekening van de gemiddelde participatie per gebied is gebruik gemaakt van een schaalscore. De mogelijke antwoordcategorieën per activiteit zijn: - 5 = (vrijwel) dagelijks; - 4 = wekelijks; - 3 = paar keer per maand; - 2 = 1 keer per maand of minder; - 1 = (bijna) nooit .

Wonen

z

47

Vervolgens is het gemiddelde van alle genoemde activiteiten in tabel g4.1 berekend. In principe kan de schaalscore sociale participatie waarden aannemen tussen de 1 en 5. Hoe hoger de gemiddelde score, hoe meer bezigheden ouderen hebben. Ter verduidelijking is in onderstaande tabel naast de sociale participatie tevens het percentage geïsoleerde ouderen per gebied weergegeven.

tabel g4.1

Sociale participatie en percentage geïsoleerde ouderen per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

Sociale kwetsbaar participatie

% geïsoleerd niet kwetsbaar

totaal

1,77

11%

5%

1,81

9%

8%

8% 8%

1,82

10%

3%

6%

1,70

12%

12%

12%

1,66

18%

8%

11%

1,84

6%

4%

5%

1,69

4%

16%

12%

1,73

16%

7%

10%

1,67

18%

8%

12% 10%

1,75

14%

7%

1,85

10%

6%

8%

1,77

13%

7%

10%

De gemiddelde sociale participatie voor Maastricht komt uit op 1,77. De gebieden Noord-Oost, Bosscherveld/Boschpoort, Centrum-Oost en West-1 (klein) scoren lager dan de rest van Maastricht. Een benadering vanuit het percentage geïsoleerde ouderen levert dezelfde conclusie op.

48

4.3

Lidmaatschap verenigingen

In Maastricht is 47% van de senioren lid van één of meerdere verenigingen. Het lidmaatschap van verenigingen ligt bij de groep kwetsbare ouderen iets lager dan bij de niet kwetsbare ouderen. Bij de kwetsbare ouderen is 60% geen lid van een vereniging.

figuur 4.2

Lidmaatschap verenigingen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

28

60

kwetsbaar

niet kwetsbaar

totaal 65 plus

19

32

49

31

53

12

ja, meerdere v

16

ja, 1 vereniging nee 0

20

40

60

80

100

%

In tabel 4.2 is weergegeven waarom senioren, die geen lid zijn van een vereniging, geen lid zijn.

Wonen

z

49

tabel 4.2

Redenen waarom men geen lid is van vereniging* waarom geen lid vereniging heb er geen zin in/geen behoefte mijn gezondheid laat dat niet toe weet niet welke verenigingen er zijn heb niemand om mee samen te gaan er is geen vereniging in mijn buurt vind het te duur heb geen passend vervoer geen tijd te oud

% 60% 20% 5% 4% 3% 3% 2% 2% 1%

* percentages zijn gerelateerd aan de groep senioren die geen lid is van een vereniging (53%).

Een meerderheid heeft aangegeven dat ze er geen zin of geen behoefte aan hebben. Bij één op de vijf ouderen laat de gezondheid het niet toe.

4.4

Senioren en computers

Niemand kan tegenwoordig nog om de digitale snelweg heen. Of dit ook voor de ouderen in Maastricht geldt, wordt in deze paragraaf bestudeerd. Ruim twee derde van de Maastrichtse 65 plussers heeft geen beschikking over een computer met internet, bijna een kwart heeft deze voorziening thuis en 10% beschikt ergens anders hierover.

50

tabel 4.2

Aanwezigheid PC+internet naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

11%

28%

21%

10%

10%

10%

79%

62%

69%

kwetsbaar beschikking PC+internet ja, thuis ja, ergens anders Nee

totaal %

Slechts 11% van de kwetsbare ouderen heeft thuis de beschikking over een computer met internet. Bij de niet kwetsbare ouderen is dit 28%. De aanwezigheid van een computer thuis betekent niet automatisch dat mensen er ook mee om kunnen gaan. In totaal zegt 81% van de Maastrichtse ouderen dat ze dit niet kunnen. Bij de kwetsbare ouderen is maar liefst 91% digibeet tegen bijna drie kwart bij de niet kwetsbare ouderen. tabel 4.3

Percentage senioren dat met computer kan omgaan naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

9%

26%

19%

91%

74%

81%

kwetsbaar Kan computer bedienen Ja Nee

totaal %

Van de senioren die thuis beschikken over een computer met internet kan 71% hier ook mee omgaan. De overige 29% heeft thuis dus wel een PC maar kan deze niet bedienen. Bij de ouderen die geen beschikking hebben over een computer kan slecht een zeer kleine groep (5%) een computer bedienen. Een en ander is weergegeven in onderstaande tabel.

Wonen

z

51

tabel 4.4

Beschikbaarheid PC+internet naar bediening beschikking PC+internet ergens thuis nee anders Kan computer bedienen % % % 71% 10% 5% Ja 29% 90% 95% Nee

totaal % 19% 81%

Op de vraag of men in de toekomst een computercursus zou willen volgen, heeft 25% positief geantwoord. Van de senioren die kunnen omgaan met een computer wil bijna de helft (47%) graag een cursus volgen. Bij de 65 plussers,die nog geen kaas gegeten hebben van computers, heeft 21% interesse in een cursus.

52

Wonen

5.1

hoofdstuk 5

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op onderdelen die direct betrekking hebben op de woning waarin de senioren nu vertoeven. Aspecten als soort woning, indeling, speciale voorzieningen in de woning en de tevredenheid komen aan de orde. Ook worden verhuisplannen behandeld en als er verhuisplannen bestaan, wil men dan in dezelfde buurt blijven of naar een andere buurt?

5.2

Soort woning

In Maastricht woont meer dan de helft (55%) van de senioren in een ééngezinswoning. Ruim een derde woont in een flat of etagewoning of een appartement en 6% van de 65 plussers woont tegenwoordig in een seniorenwoning.

Wonen

z

53

tabel 5.1

Soort woning naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

48%

61%

55%

38%

34%

36%

4%

1%

2%

8%

4%

6%

2%

0%

1%

kwetsbaar soortwoning eengezinswoning flat/etagewoning/apparte ment aanleunwoning seniorenwoning serviceflat / woonzorgcomplex

totaal %

De vergelijking tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare senioren leert ons dat er relatief meer kwetsbare ouderen wonen in een aanleunwoning, een seniorenwoning of een serviceflat/woonzorgcomplex. Dit neemt niet weg dat nog bijna de helft (48%) van de kwetsbare senioren in een ééngezinswoning verblijven.

Voor senioren is het belangrijk, dat wanneer zij in een flat, appartement of etagewoning wonen, er een lift in het gebouw aanwezig is. In Maastricht is 42% van de flats, appartementen of etagewoningen waarin ouderen wonen minder dan vier verdiepingen en 58% telt vier of meer etages. Van deze gebouwen met minder dan vier verdiepingen is er in 31% van de gevallen een lift aanwezig, bij gebouwen van vier of meer etages ligt dit beduidend hoger, namelijk 85%.

54

tabel 5.2

Aanwezigheid van liften in flats/etagewoningen/appartementen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar Totaal % aantal verdiepingen minder dan 4 verdiepingen 4 verdiepingen of meer

lift aanwezig? nee

ja kwetsbaar

niet kwetsbaar

Totaal

kwetsbaar

niet kwetsbaar

Totaal

42%

35%

28%

31%

65%

72%

69%

58%

85%

85%

85%

15%

15%

15%

Met name de kwetsbare senioren die in een pand met minder dan vier verdiepingen wonen hebben relatief vaker de beschikking over een lift (35%).

tabel g5.1

Soort woning per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

Eengezins- flat/etagewoning woning/appartement % %

Aanleunwoning

Seniorenwoning

serviceflat / woonzorgcomplex %

%

%

38%

54%

0%

6%

2%

46%

44%

1%

9%

0%

63%

25%

7%

6%

0%

48%

43%

2%

8%

0%

68%

24%

1%

6%

1%

85%

5%

0%

10%

0%

47%

48%

0%

5%

0%

57%

31%

4%

8%

0%

50%

35%

5%

10%

0%

49%

45%

1%

5%

1%

76%

17%

3%

1%

3%

55%

36%

2%

6%

1%

In het gebied Noord woont 85% van de senioren in een ééngezinswoning. Ook in de gebieden Zuid-West, NoordOost en Oost wonen relatief veel ouderen in dit type woning. Wonen

z

55

Flats, etagewoningen en appartementen worden naar verhouding het meest bewoond door senioren in de gebieden Binnenstad en Bosscherveld/Boschpoort. De meeste aanleunwoningen liggen in Oost en West-1 (klein). Seniorenwoningen staan vooral in Noord, West-1 (klein) en Zuid-Oost. Ruim een derde (36%) van de 65 plussers woont in een koopwoning en bijna twee derde (64%) woont in een huurwoning. Bij de uitsplitsing naar kwetsbaar en niet kwetsbaar liggen de verhoudingen iets anders. Van de kwetsbare ouderen woont bijna drie kwart in een huurwoning tegen 57% van de niet kwetsbare ouderen. Een en ander is weergegeven in onderstaande figuur.

figuur 5.1

Huur- of koopwoning naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

73

kwetsbaar

27

57

niet kwetsbaar

43

64

totaal

36 koop huur

0

20

40

60

80

100

%

56

tabel g5.2

Percentage ouderen dat in een huur- of koopwoning woont per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

huurwoning koopwoning % % 65%

35%

64%

37%

52%

49%

77%

23%

84%

16%

36%

64%

80%

20%

79%

22%

95%

5%

68%

32%

35%

65%

64%

36%

In de gebieden West-1 (klein), Noord-Oost, Bosscherveld/Boschpoort en Centrum-Oost wonen veel senioren in een huurwoning. Het tegenovergestelde is het geval in de gebieden Zuid-West, Noord en Oost, hier wonen juist meer ouderen in koopwoningen.

De woningcorporaties St. Servatius en Woonpunt zijn samen goed voor twee derde van het aanbod van huurwoningen voor ouderen in Maastricht.

Wonen

z

57

tabel 5.3

Verhuurder naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

31%

33%

32%

11%

13%

12%

35%

35%

35%

23%

19%

21%

kwetsbaar verhuurder Woonpunt Maasvallei St. Servatius Overig (particulier/belegger/corporatie)

totaal %

Eén op de drie senioren die in een huurwoning woont, betaalt minder dan € 307,- kale huur. De helft betaalt tussen de € 307,- en € 471,- en 20% van de huurders moet een bedrag van meer dan € 471,- per maand aan huur neertellen.

tabel 5.4

Kale huur per maand naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

31%

29%

30%

50%

50%

50%

12%

11%

11%

7%

10%

9%

kwetsbaar kale huur per maand minder dan € 307 tussen € 307 en € 471 tussen € 471 en € 565 meer dan € 565

totaal %

De hoogte van de kale huur is gemiddeld gelijk voor de kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. In welke prijsklasse de verschillende corporaties huurwoningen aanbieden is te zien in onderstaande tabel.

58

tabel 5.5

Kale huur per maand naar verhuurder

VERHUURDER Woonpunt Maasvallei St. Servatius particulier /belegger/corporatie Totaal

minder dan € 307 %

tussen € 307 en € 471 %

tussen € 471 en € 565 %

meer dan € 565 %

38%

52%

7%

3%

23%

67%

9%

2%

37%

55%

6%

2%

11%

29%

29%

31%

30%

50%

11%

8%

De corporaties Woonpunt, Maasvallei en St. Servatius bieden de meeste woningen aan in het lagere huursegment, terwijl de particulieren/beleggers/overige corporaties meer verhuuraanbod hebben in het duurdere segment.

tabel g5.3

Kale maandhuur per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

minder dan € 307 %

tussen € 307 en € 471 %

tussen € 471 en € 565 %

meer dan € 565 %

25% 13%

40%

12%

23%

43%

27%

16%

22%

59%

10%

10%

38%

50%

7%

5%

46%

51%

3%

0%

31%

63%

3%

3%

42%

55%

4%

0%

40%

56%

3%

1%

42%

56%

1%

< 1%

27%

50%

17%

7%

18%

37%

29%

16%

30%

50%

11%

9%

Wonen

z

59

Het goedkopere huursegment is vooral gesitueerd in de gebieden Noord-Oost, Bosscherveld/Boschpoort, CentrumOost en West-1. In Noord en Oost betalen relatief veel ouderen een bedrag aan huur dat ligt tussen € 307,- en € 471,-. De duurdere huurwoningen liggen vooral in Zuid-Oost en Zuid-West. De binnenstad ligt qua huur het hoogst. Van de huurders onder de Maastrichtse ouderen ontvangt 38% huursubsidie. Bij de kwetsbare ouderen ligt dit percentage beduidend hoger, namelijk 48%, terwijl bij de niet kwetsbare ouderen slechts 29% in aanmerking komt voor huursubsidie. Dit verschil is voor een groot gedeelte te verklaren door de definitie die is gehanteerd voor de indeling kwetsbaar versus niet kwetsbaar. Het kenmerk inkomen is namelijk als indicator meegenomen bij de bepaling van beide groepen. figuur 5.2

Huursubsidie naar kwetsbaar en niet kwetsbaaar

48

kwetsbaar

52

29

niet kwetsbaar

71

38

totaal

62 geen subsidie wel subsidie

0

20

40

60

80

100

%

60

5.3

Indeling woning

Ruim de helft van de 65 plussers woont samen met de partner, 39% woont alleen en de overige 8% woont samen met andere personen.

tabel 5.6

Gezinssamenstelling naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

58%

27%

39%

35%

66%

53%

3%

3%

3%

2%

2%

3%

2%

2%

2%

kwetsbaar alleen samen met partner samen met partner en thuiswonende kinderen samen met zoon / dochter anders

totaal %

Bij de groep kwetsbare ouderen woont 58% alleen tegen 27% bij de niet kwetsbare ouderen. Ook hier weer is het verschil te verklaren door de definitie kwetsbaar versus niet kwetsbaar. Alleenstaande 75 plussers vallen namelijk allemaal in de groep kwetsbare senioren!

Wonen

z

61

tabel g5.4

Gezinssamenstelling per gebied

alleen GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

%

samen met samen met samen met partner en zoon / partner thuiswonend dochter e kinderen % % %

47%

47%

41%

50%

32%

61%

47%

44%

38% 31%

2%

anders %

3%

2%

2%

6%

1%

4%

1%

2%

3%

3%

3%

55%

4%

2%

2%

57%

5%

7%

1% 1%

30%

62%

4%

3%

36%

57%

3%

2%

2%

40%

53%

3%

2%

2%

39%

55%

3%

2%

1%

39%

55%

2%

2%

2%

39%

54%

3%

3%

2%

Het percentage alleenstaande senioren is in de gebieden Binnenstad en Centrum-Oost het hoogst. In de gebieden Oost en Bosscherveld/Boschpoort is het aantal paren hoger dan in de rest van Maastricht. In Noord en Zuid-Oost wonen senioren verhoudingsgewijs vaker met anderen samen in de woning.

Traplopen vormt voor ouderen vaak een probleem. In het ideale geval moeten alle kamers op dezelfde woonlaag gesitueerd zijn. In Maastricht woont 46% van de senioren in een woning waar de primaire vertrekken allemaal op dezelfde verdieping liggen. Bij de groep kwetsbare ouderen heeft 55% de beschikking over een woning waar de belangrijkste vertrekken op één verdieping liggen.

62

tabel 5.7

Woonkamer, hoofdslaapkamer, keuken, toilet en badkamer op dezelfde woonlaag naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

55%

40%

46%

45%

60%

54%

kwetsbaar dezelfde woonlaag ja nee

5.4

totaal %

Speciale voorzieningen

Om senioren langer in hun eigen woning en woonomgeving te laten wonen, worden vaak aanpassingen aan de huidige woning gedaan. Enkele voorbeelden van deze aanpassingen zijn traplift, verbrede deuren, het ontbreken van drempels etc. Bijna een kwart (23%) van de ouderen in Maastricht heeft speciale voorzieningen in de eigen woning. Bij de groep kwetsbare 65 plussers bedraagt dit percentage 31%.

tabel 5.8

Aanwezigheid speciale voorzieningen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

31%

17%

23%

69%

83%

77%

kwetsbaar speciale voorzieningen ja nee

totaal %

Wonen

z

63

De aanwezigheid van speciale voorzieningen ligt bij huurwoningen iets hoger dan bij koopwoningen. In totaal heeft 28% van de huurwoningen speciale voorzieningen. Huurwoningen van Maasvallei en Woonpunt hebben doorgaans meer faciliteiten voor ouderen dan de overige huurwoningen. tabel 5.9

Percentage huurwoningen met speciale voorzieningen naar verhuurder speciale voorzieningen VERHUURDER Woonpunt Maasvallei St. Servatius particulier /belegger/corporatie Totaal

% 31% 34% 24% 25% 28%

tabel g5.5

Percentage woningen met speciale voorzieningen per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

64

% 25% 23% 26% 24% 25% 26% 17% 22% 25% 16% 23% 23%

Met uitzondering van de gebieden West-2 en Bosscherveld/Boschpoort is het aantal woningen waarin speciale voorzieningen voor senioren aanwezig zijn vrij evenredig verdeeld over Maastricht. In de twee genoemde gebieden blijven de woningen met voorzieningen iets achter bij de rest. Welke voorzieningen aanwezig zijn in de woningen van ouderen, is te zien in onderstaande tabel.

tabel 5.10

Speciale voorzieningen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

19%

12%

15%

17%

8%

11%

17%

8%

11%

9%

7%

8%

6%

5%

5%

9%

2%

5%

2%

2%

2%

2%

1%

1%

1%

1%

1%

kwetsbaar soort voorziening verhoogde toiletpot badkameraanpassing handgrepen /leuningen drempels ontbreken verbrede deuren aansluiting sociale alarmering trap/stoeltjeslift overig aangepaste keuken

totaal %

Ongeveer 15% van de ouderen heeft een verhoogde toiletpot in huis. Ruim één op de tien heeft aanpassingen in de badkamer of heeft extra handgrepen en leuningen. Doorgaans zijn er behoorlijke verschillen te zien tussen de kwetsbare en niet kwetsbare senioren voor wat betreft de aanwezigheid van speciale voorzieningen. Dit geldt met name voor verhoogde toiletpotten, badkameraanpassingen, handgrepen en/of leuningen en aansluitingen voor sociale alarmering. Deze speciale faciliteiten komen relatief meer voor in de woningen van kwetsbare ouderen.

Wonen

z

65

5.5

Tevredenheid woning

In de enquête hebben 65 plussers de mogelijkheid gehad om aan te geven in hoeverre zij tevreden zijn met hun huidige woning. In totaal is 88% hier (zeer) tevreden mee. Er zijn slechts marginale verschillen te constateren in tevredenheid tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare ouderen. Onderstaande figuur geeft een beeld van de satisfactie over de woningen van senioren in Maastricht. figuur 5.3

Tevredenheid met woning naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

56

kwetsbaar

30

53

niet kwetsbaar

35

55

totaal

33 zeer tevreden tevreden

0

20

40

60

80

100

%

66

REDENEN ONTEVREDENHEID MET WONING INVOEGEN!!!!!

tabel g5.6

Percentage ouderen dat (zeer) tevreden is met huidige woning per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1(klein) West-2 Zuid-West Totaal

% (zeer) tevreden 87% 88% 87% 86% 87% 93% 87% 85% 83% 86% 93% 88%

In de gebieden Noord en Zuid-West is de groep senioren die tevreden is met hun woning beduidend groter dan in de andere gebieden. Daarentegen is deze groep in West-1 (klein) iets kleiner. Dit neemt niet weg dat nog steeds een zeer grote groep tevreden is, namelijk 83%.

Een nadere analyse op factoren die van invloed zouden kunnen zijn op de tevredenheid met de woning laat zien dat: - senioren die in een huurwoning wonen doorgaans minder tevreden zijn met de woning dan senioren die in een koopwoning wonen.

Wonen

z

67

- het soort woning van invloed is op de tevredenheid. Senioren die in een serviceflat/woonzorgcomplex wonen zijn het meest tevreden. Ook bewoners van aanleunwoningen oordelen positief over hun woning. Bewoners van flats, appartementen en etagewoningen zijn het minst tevreden. - er een relatie is tussen de verhuurder en de waardering voor de woning. CHECKEN of dit gepresenteerd mag worden. Woningen van Woonpunt en Maasvallei worden beter gewaardeerd dan woningen van St. Servatius en van overige particuliere aanbieders, corporaties en beleggers. - woningen waarin speciale voorzieningen aanwezig zijn, beter worden gewaardeerd. - woningen in het duurdere huursegment hoger worden gewaardeerd dan woningen met een lagere huur. Let wel, er geen significant verband tussen de hoogte van de kale huur en de tevredenheid over de weinig.

68

Verhuiswensen en verhuismotieven

6.1

hoofdstuk 6

Inleiding

Of senioren dermate ontevreden zijn met hun huidige woning of buurt zodat zij een verhuizing overwegen, wordt in dit hoofdstuk behandeld. Ook de redenen voor een eventuele verhuizing en hun wensen komen aan de orde.

6.2

Verhuisplannen

In Maastricht wil 80% van de 65 plussers het liefst zolang mogelijk in hun huidige woning blijven wonen, 14% geeft aan er zeker van te zijn nog een keer te verhuizen en 6% heeft geen duidelijke plannen maar sluit een eventuele verhuizing niet uit.

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

69

figuur 6.1

Verhuisplannen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

82

kwetsbaar

5

13

niet kwetsbaar

79

7

15

totaal

80

6

14

zeker verhuizen geen duidelijke plan niet verhuizen

0

20

40

60

80

100

%

Wat betreft verhuisplannen is er nauwelijks verschil tussen de groep kwetsbare en niet kwetsbare ouderen.

Senioren die in de enquête hebben aangegeven zeker nog een keer te verhuizen is tevens gevraagd binnen welke termijn zij willen verhuizen.

70

tabel 6.1

Termijn verhuizing*

%

niet kwetsbaar %

17%

13%

15%

22%

15%

17%

15%

17%

16%

10%

16%

14%

4%

15%

11%

32%

24%

27%

kwetsbaar termijn binnen een half jaar binnen 1 jaar binnen 2 jaar binnen 5 jaar over 5 jaar of later weet niet/geen mening

Totaal %

* de percentages in deze tabel zijn gerelateerd aan de groep senioren die zeker van plan is te verhuizen (14%).

Senioren die hebben aangegeven binnen een half jaar, binnen één jaar of binnen twee jaar te verhuizen, worden doorgaans als serieuze gegadigden voor een nieuwe woning beschouwd. Bijna de helft (48%) van de ouderen die willen verhuizen vallen in deze groep. Bij de groep kwetsbare ouderen bedraagt dit percentage 54% en bij de groep niet kwetsbare ouderen 45%. In de vorige paragraaf kwam naar voren dat 14% van de Maastrichtse senioren met verhuisplannen rondloopt. Hiervan wil 48% graag binnen 2 jaren verhuizen. De groep serieuze verhuiskandidaten komt hiermee op 7% uit. Hoe deze groep zich geografisch verhoudt over Maastricht is te zien in onderstaande tabel.

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

71

tabel g6.1

Verhuisplannen per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

zeker verhuizen %

binnen 2 jaar %

9%

5%

16%

6%

15%

7%

19%

13%

16%

9%

12%

6%

17%

12%

17%

7%

18%

8%

14%

7%

9%

4%

14%

7%

In de gebieden Centrum-Oost en Bosscherveld/Boschpoort wonen relatief meer ouderen met serieuze verhuisplannen dan in de andere gebieden. In de Binnenstad en in Zuid-West wonen verhoudingsgewijs weinig senioren die willen verkassen.

6.3

Verhuisredenen

In deze paragraaf worden de verhuisredenen geanalyseerd van de categorie senioren die heeft aangegeven te willen verhuizen en tevens van de groep zonder duidelijke verhuisplannen.

72

Senioren met serieuze verhuisplannen De meest genoemde reden is: uit voorzorg voor later. Een slechtere gezondheid is in de ogen van 65 plussers vaak aanleiding om te verkassen. Ook allerlei zaken die direct met de woning te maken hebben worden veelvuldig genoemd, zoals woning niet gelijkvloers, woning te groot/teveel onderhoud, tuin te bewerkelijk en de aanwezigheid van trappen.

tabel 6.2

Verhuisredenen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

29%

48%

41%

47%

22%

32%

33%

30%

31%

27%

32%

30%

23%

26%

25%

11%

20%

17%

16%

11%

13%

10%

8%

9%

8%

4%

6%

10%

7%

8%

6%

7%

7%

7%

6%

6%

9%

3%

5%

7%

4%

5%

7%

4%

5%

2%

4%

3%

5%

0%

2%

kwetsbaar redenen uit voorzorg voor later slechtere gezondheid woning is niet gelijkvloers woning te groot/teveel onderhoud tuin is te bewerkelijk woning is alleen via trap te bereiken voorzieningen zijn te ver weg ontbreken benodigde aanpassingen drempels wil dichter bij kind wonen woonbuurt onveilig huidige woning is te duur indeling ongeschikt geen leuke contacten in de buurt ontbreken hulp/dienstverlening terugkeer geboorteland of -streek wil niet alleen wonen

Totaal %

Opmerkelijk verschil tussen kwetsbaar en niet kwetsbaar is te zien bij de redenen uit voorzorg voor later en slechtere gezondheid. Van de niet kwetsbare ouderen noemt bijna de helft uit voorzorg voor later als verhuisreden,

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

73

terwijl bij de kwetsbare ouderen 29% dit als reden geeft. Bij de reden slechtere gezondheid is het omgekeerde het geval. Dit wordt door bijna de helft van de kwetsbare ouderen genoemd tegen 22% bij de niet kwetsbare ouderen. De verklaring hiervan ligt grotendeels in de categorisering van de groepen kwetsbaar en niet kwetsbaar! Ook blijkt dat niet kwetsbare ouderen vaker in woningen wonen die alleen via trappen te bereiken zijn. De nabijheid van voorzieningen is met name voor de kwetsbare ouderen weer gewenst. Drempels in de woning vormen voor de kwetsbare ouderen vaak een struikelblok. De indeling is in de ogen van de kwetsbare ouderen niet altijd geschikt.

tabel g6.2

Verhuisredenen die betrekking hebben op de buurt per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

voorzieningen te ver weg %

geen leuke contacten

woonbuurt onveilig

%

%

13%

8%

17%

26%

13%

0%

5%

2%

5%

21%

7%

10%

8%

0%

4%

14%

0%

0%

25%

0%

9%

11%

2%

8%

6%

2%

10%

8%

6%

7%

28%

4%

0%

13%

5%

7%

In de gebieden Zuid-West, Zuid-Oost, Bosscherveld/Boschpoort en Centrum-Oost noemt bijna een kwart dat de voorzieningen te ver weg liggen als een reden om te willen verhuizen. In Zuid-Oost heeft men naar eigen zeggen geen leuke contacten.

74

Senioren zonder verhuisplannen Een achteruitgang van de gezondheid van zowel de geënquêteerden of hun partner is de belangrijkste aanleiding om eventueel nog een keer te verhuizen. Het onderhoud van de woning speelt ook een rol, maar is in de ogen van de ouderen veel minder belangrijk. tabel 6.3

Redenen eventuele verhuizing naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

53%

58%

56%

24%

33%

29%

9%

13%

11%

7%

9%

8%

kwetsbaar Reden achteruitgang gezondheid van mijzelf of partner als ik huis niet meer kan onderhouden nieuwe woning voldoet aan alle wensen anders

6.4

Totaal %

Woonwensen senioren met serieuze verhuisplannen

Van de serieuze verhuiskandidaten wil de grootste groep 65 plussers graag naar een seniorenwoning (37%). Ruim een derde wil verhuizen naar een huis, flat of appartement en 12% wil naar een aanleunwoning.

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

75

tabel 6.4

Voorkeuren senioren met serieuze verhuisplannen naar kwetsbaar en niet kwetsbaar*

%

niet kwetsbaar %

32%

38%

35%

3%

0%

1%

5%

5%

5%

13%

11%

12%

29%

43%

37%

5%

0%

2%

12%

1%

6%

2%

2%

2%

kwetsbaar voorkeur in huis, appartement, flat, etc. bij zoon/dochter (inwonend) in serviceflat in aanleunwoning in seniorenwoning in verzorgingshuis in woongemeenschap voor ouderen met zorg op maat anders

Totaal %

* de percentages in deze tabel zijn gerelateerd aan de groep ouderen met serieuze verhuisplannen (binnen 2 jaar).

Het verzorgingshuis en de woongemeenschap met zorg op maat zijn duidelijk meer in trek bij de groep kwetsbare ouderen. Verder valt op dat seniorenwoningen bij kwetsbare ouderen relatief minder populair zijn dan bij de niet kwetsbare ouderen.

Bijna drie kwart van de senioren wil graag een woning met twee slaapkamers, 17% geeft de voorkeur aan één slaapkamer en 11% wil meer dan twee slaapvertrekken in de nieuwe woning.

76

tabel 6.5

Gewenst aantal slaapkamers*

%

niet kwetsbaar %

31%

7%

17%

59%

83%

73%

10%

11%

11%

kwetsbaar 1 slaapkamer 2 slaapkamers > 2 slaapkamers

Totaal %

* de percentages in deze tabel zijn gerelateerd aan de groep ouderen met serieuze verhuisplannen (binnen 2 jaar).

De voorkeur voor een woning met één slaapkamer ligt bij de kwetsbare ouderen relatief hoger. Dit kan grotendeels worden verklaard uit de definitie kwetsbaar versus niet kwetsbaar. Alleenstaande 75 plussers vallen namelijk allemaal in de kwetsbare groep!

6.5

Woonwensen alle senioren

Om een nauwkeuriger beeld te krijgen van de woonwensen van de totale groep senioren in Maastricht is ook aan senioren zonder duidelijke verhuisplannen gevraagd wat hun wensen zijn bij een eventuele verhuizing.

Bijna twee derde van de Maastrichtse senioren geeft aan dat ze bij een eventuele verhuizing best naar een voor ouderen geschikte woning zouden willen, bijna een kwart weet niet of ze dit zouden willen en 15% weet pertinent zeker dat ze dat niet willen.

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

77

figuur 6.2

Voorkeur voor ouderen geschikte woning naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

63

kwetsbaar

16

21

niet kwetsbaar

65

14

21

totaal

64

15

21

weet niet nee ja

0

20

40

60

80

100

%

Bijna drie kwart van de ouderen wil bij een eventuele verhuizing graag een huurwoning, 10% gaat voor koop en 17% weet het niet.

78

figuur 6.3

Voorkeur voor huur- of koopwoning naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

77

kwetsbaar

71

niet kwetsbaar

73

totaal

5

18

13

16

10

17

weet niet koop huur

0

20

40

60

80

100

%

Huidige bewoners van een huurwoning:

Meer dan 90% van de senioren die momenteel in een huurwoning woont, wil bij een eventuele verhuizing weer huren, minder dan 1% wil liever een koopwoning en 8% weet het nog niet.

Huidige bewoners van een koopwoning:

Van de huidige woningbezitters wil een kwart weer een koopwoning, 43% wil liever een huurwoning en bijna een derde weet het nog niet.

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

79

Wat een huurwoning aan huur mag kosten is in onderstaande tabel weergegeven.

tabel 6.6

Gewenste huurprijs per maand naar kwetsbaar en niet kwetsbaar* kwetsbaar huurprijs minder dan € 307 tussen € 307 en € 471 tussen € 471 en € 565 meer dan € 565 weet niet

Totaal

%

niet kwetsbaar %

31%

24%

27%

38%

46%

43%

10%

13%

12%

5%

7%

6%

16%

10%

12%

%

* percentages zijn gerelateerd aan de groep senioren die bij een eventuele verhuizing een huurwoning wenst (73%).

Ruim een kwart van de ouderen is bereid maximaal € 307,- aan huur te betalen, voor 43% is een huur tussen € 307,en € 471,- acceptabel en voor de rest mag de huurprijs best hoger liggen.

In de volgende tabel is de koopprijs geschetst die senioren bereid zijn te betalen bij een eventuele verhuizing naar een andere koopwoning.

80

tabel 6.7

Gewenste koopprijs naar kwetsbaar en niet kwetsbaar*

%

niet kwetsbaar %

9%

16%

14%

31%

32%

32%

20%

26%

25%

13%

16%

15%

27%

11%

14%

kwetsbaar koopprijs minder dan € 136.134 tussen € 136.134 en € 204.000 tussen € 204.000 en € 294.957 boven de € 294.957 weet niet

Totaal %

* percentages zijn gerelateerd aan de groep senioren die bij een eventuele verhuizing een koopwoning wenst (10%).

Circa 14% van de 65 plussers die bij een eventuele verhuizing een koopwoning wil, is bereid een koopprijs te betalen van maximaal € 136.134,-, voor bijna een derde mag de woning tussen € 136.134,- en € 204.000,-, een kwart wil een prijs betalen tussen de € 204.000,- en € 294.957,- en 15% is bereid meer dan € 294.957,- te betalen. Of senioren graag in hun eigen woonbuurt willen blijven of liever naar een andere buurt of zelfs naar buiten Maastricht willen verhuizen valt af te lezen in onderstaande tabel.

tabel 6.8

Voorkeur buurt bij eventuele verhuizing naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

%

niet kwetsbaar %

65%

65%

65%

12%

14%

14%

2%

3%

2%

21%

18%

19%

kwetsbaar voorkeur buurt zelfde buurt andere buurt buiten Maastricht weet niet/ geen mening

Totaal %

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

81

Bijna twee derde heeft het naar de zin in de eigen buurt, 14% wil graag naar een andere buurt, slechts een kleine groep wil Maastricht verlaten en twee op de tien senioren weet het niet.

tabel g6.3

Buurtvoorkeur bij eventuele verhuizing per gebied zelfde buurt andere buurt GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

buiten weet niet/ Maastricht geen mening % %

%

%

68%

10%

3%

19%

54%

22%

2%

22%

75%

7%

3%

15%

65%

15%

2%

18%

65%

14%

1%

20%

64%

13%

4%

19%

61%

16%

5%

18%

60%

19%

2%

19%

60%

20%

1%

19%

64%

13%

2%

21%

64%

14%

1%

21%

65%

14%

2%

19%

Bewoners van de gebieden Zuid-Oost en West-1 zijn het minst gehecht aan hun eigen woonbuurt. Het gebied Oost komt veel positiever naar voren. Bij een eventuele verhuizing wil drie kwart van de senioren uit dit gebied in dezelfde buurt blijven en slechts 7% wil dan naar een andere buurt.

Een nadere analyse op factoren die van invloed zouden kunnen zijn op de tevredenheid met de huidige woning laat zien dat: -

82

er een zeer duidelijke relatie is tussen verhuisplannen van ouderen en de tevredenheid met de eigen woning. Senioren die op korte termijn willen verkassen zijn doorgaans veel minder tevreden met hun huidige woning dan senioren die aangeven zolang mogelijk in de huidige woning te willen blijven wonen.

-

senioren die aangeven naar een andere buurt te willen bij een eventuele verhuizing minder tevreden zijn met hun huidige woning. De buurt waarin men woont speelt dus ook een rol bij de waardering van de woning

Verhuiswensen en verhuismotieven

z

83

84

Diensten en producten

7.1

hoofdstuk 7

Inleiding

De gemeente biedt in samenwerking met een aantal zorgverlenende instanties diverse producten en diensten aan die een positieve bijdrage moeten leveren aan het welzijn van ouderen.

7.2

Bekendheid

Hoe het gesteld is met de bekendheid van die producten is in onderstaande tabel te zien.

Diensten en producten

z

85

tabel 7.1

Bekendheid producten en diensten*

%

niet kwetsbaar %

72%

69%

70%

63%

61%

62%

52%

51%

51%

37%

45%

41%

40%

33%

36%

42%

28%

34%

kwetsbaar Producten en diensten Groene Kruis Zorg Domicura Maaltijdservice Maastricht Klussendienst ouderen Personenalarmering Regionaal Indicatie Orgaan Eetpunten bij verzorgingstehuizen Thuiszorg vanuit verzorgingshuis Dagverzorging (in verzorgingshuis) Wet voorzieningen gehandicapten Gemeentelijke ouderenkalender Dagopvang (Cadier en Keer) Vrijwillige thuiszorg Meldpunt zorg Ouderenadviseurs stichting Trajekt Buurtinformatiecentrum Bijzondere bijstand 65+ Activiteitenpool ouderen- en volwassenenwerk Stichting Trajekt Klantenmeldpunt Declaratieregelingen gemeente Persoon Gebonden Budget Zorgconsulent sociaal pedagogische dienst

Totaal %

30%

30%

30%

25%

31%

29%

25%

32%

29%

26%

25%

25%

23%

25%

24%

22%

25%

24%

19%

23%

21%

19%

20%

20%

20%

16%

18%

17%

19%

18%

18%

16%

17%

14%

19%

17%

14%

18%

16%

12%

11%

12%

9%

12%

11%

3%

5%

4%

* de ontbrekende waarden zijn in de berekening meegenomen. Dit betreft gemiddeld circa 15% van de respondenten.

De professionele thuiszorgorganisaties genieten de meeste bekendheid bij ouderen in Maastricht Bijna driekwart van de ouderen kent de Groene Kruis Zorg. Iets minder bekend is Domicura. Ook de maaltijdservice en de klussendienst zijn vrij bekend. Er zijn weinig verschillen in bekendheid te bespeuren tussen de groepen kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen. Opvallend is wel dat de klussendienst voor ouderen beter bekend is bij de niet kwetsbare ouderen. Dit geldt ook 86

voor de thuiszorg vanuit een verzorgingshuis en de dagverzorging. Daarentegen is de personenalarmering beter bekend bij de groep kwetsbare ouderen. Naast de bekendheid is het relevant om te weten waar ouderen hun informatie over gemeentelijke producten en diensten doorgaans vandaan halen. tabel 7.2

Waar halen ouderen informatie vandaan? kwetsbaar Informatiebronnen Stadskrant (Maaspost) Regionale televisie Regionale krant Gemeentelijke ouderenkalender Regionale radio Anders Gezondheidswijzer Website gemeente Adviseurs stichting Trajekt Meldpunt zorg

Totaal

%

niet kwetsbaar %

73%

85%

80%

41%

54%

49%

41%

51%

47%

15%

19%

18%

14%

20%

17%

9%

7%

7%

4%

5%

5%

1%

5%

3%

4%

1%

2%

2%

1%

1%

%

De meest geraadpleegde bron is de gemeentepagina in de Maaspost. Meer dan driekwart van de ouderen haalt hier informatie uit. De regionale televisie en de regionale krant zijn voor bijna de helft van de senioren belangrijke informatiekanalen. Een vergelijking tussen de kwetsbare en niet kwetsbare ouderen leert dat de belangrijkste informatiebronnen doorgaans meer worden geraadpleegd door de groep niet kwetsbare ouderen.

Diensten en producten

z

87

7.3

Gebruik

Of de senioren in Maastricht ook daadwerkelijk gebruik maken van de producten of diensten die in principe voor hun bedoeld zijn, blijkt uit onderstaande tabel. tabel 7.3

Gebruik de afgelopen 12 maanden van producten en diensten* Gebruik producten en diensten afgelopen 12 maanden Regionaal Indicatie Orgaan Groene Kruis Zorg Domicura Gemeentelijke ouderenkalender Wet voorzieningen gehandicapten Klussendienst ouderen Meldpunt zorg Klantenmeldpunt Buurtinformatiecentrum Personenalarmering Ouderenadviseurs stichting Trajekt Bijzondere bijstand 65+ Activiteitenpool ouderen- en volwassenenwerk Stichting Trajekt Declaratieregelingen gemeente Maaltijdservice Maastricht Eetpunten bij verzorgingstehuizen Dagverzorging (in verzorgingshuis) Persoon Gebonden Budget Zorgconsulent sociaal pedagogische dienst Thuiszorg vanuit verzorgingshuis Vrijwillige thuiszorg Dagopvang (Cadier en Keer)

88

%

niet kwetsbaar %

33%

16%

23%

25%

13%

18%

25%

8%

15%

11%

11%

11%

12%

7%

9%

9%

6%

7%

9%

5%

7%

6%

7%

7%

6%

5%

5%

11%

1%

5%

7%

4%

5%

7%

3%

5%

4%

5%

5%

kwetsbaar

Totaal %

6%

3%

4%

6%

1%

3%

6%

2%

3%

2%

1%

2%

2%

1%

1%

0%

1%

1%

2%

1%

1%

3%

1%

1%

1%

0%

0%

* de groep respondenten die het gebruik in de enquête niet hebben beantwoord is meegenomen in de berekening van de percentages. Deze groep is behoorlijk groot, namelijk 75%. Dit komt enerzijds doordat ouderen het product of dienst niet kennen en anderzijds omdat ze de vraag niet hebben ingevuld. Niet invullen is in de analyse geïnterpreteerd als geen gebruik maken!

De ouderen maken het meeste gebruik van professionele thuiszorg. De gemeentelijke ouderenkalender wordt door één op de tien ouderen gebruikt. Dit zelfde geldt voor de Wet Voorzieningen Gehandicapten. Het gebruik van professionele thuiszorg, de WVG, de personenalarmering, de maaltijdservice en de eetpunten is bij de groep kwetsbare ouderen beduidend groter. Op zich ligt dit natuurlijk voor de hand als gekeken wordt naar de definitie van kwetsbare ouderen.

7.4

Tevredenheid

Voor een aantal producten of diensten waarvoor de gemeente direct verantwoordelijk is, is aan ouderen die hebben aangegeven gebruik te maken van één of meerdere van deze producten en diensten gevraagd of ze daar tevreden of ontevreden over zijn.

Diensten en producten

z

89

tabel 7.4

Tevredenheid met producten en diensten Percentage (zeer) tevreden

Personenalarmering Gemeentelijke ouderenkalender Declaratieregelingen gemeente Activiteitenpool ouderen- en volwassenenwerk stichtingTrajekt Bijzondere bijstand 65+ Dagverzorging (in verzorgingshuis)* Meldpunt zorg Ouderenadviseurs stichting Trajekt Buurtinformatiecentrum Eetpunten bij verzorgingstehuizen Dagopvang (Cadier en Keer)* Klussendienst ouderen Klantenmeldpunt Maaltijdservice Maastricht Wet voorzieningen gehandicapten Regionaal Indicatie Orgaan (afwijkend) * zeer kleine aantallen

%

niet kwetsbaar %

97%

95%

97%

92%

93%

92%

90%

89%

90%

87%

92%

90%

kwetsbaar

Totaal %

90%

87%

89%

71%

100%

86%

88%

81%

85%

87%

79%

84%

86%

80%

83%

82%

87%

83%

81%

76%

80%

78%

79%

78%

80%

75%

77%

68%

76%

70%

70%

65%

68%

Het meest tevreden zijn de ouderen met de personenalarmering. Maar liefst 97% is hier (zeer) tevreden over. Ook de gemeentelijke ouderenkalender, de declaratieregelingen en de activiteitenpool van de stichting Trajekt gooien hoge ogen. Het minst tevreden, maar nog altijd 68%, is men met de Wet voorzieningen gehandicapten.

90

Gezondheid

8.1

hoofdstuk 8

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt geanalyseerd hoe het gesteld is met de gezondheid de ouderen in Maastricht. Aan de ene kant hebben de Maastrichtse senioren zelf hun mening kunnen geven over hun lichamelijke en geestelijke gezondheid en aan de andere kant wordt gekeken welke ziekten en aandoeningen zij hebben.

8.2

Subjectieve gezondheid

Ongeveer 60% van de 65 plusser vindt hun eigen lichamelijke gezondheid goed tot uitstekend. Dit betekent dat 40% niet tevreden is over hun gezondheid. De geestelijke gezondheid wordt hoger gewaardeerd. Van de Maastrichtse ouderen beoordeelt 88% hun geestelijke gezondheid goed tot uitstekend en 12% geeft deze een slechte waardering.

Gezondheid

z

91

figuur 8.1

Waardering eigen gezondheid Lichamelijke gezondheid

Geestelijke gezondheid

48

kwetsbaar

68

niet kwetsbaar

60

totaal

52

kwetsbaar

32

niet kwetsbaar

92

totaal

40

17

83

88

12 slecht tot matig

slecht tot matig

goed tot uitstekend

goed tot uitstekend 0

20

40

60

80

100

0

20

40

%

60

80

100

%

VERGELIJKING MET GEZONDHEIDSENQUÊTE MAASTRICHT MAKEN !!!! Zowel de lichamelijke gezondheid als de geestelijke gezondheid is bij de groep kwetsbare ouderen lager dan bij de groep niet kwetsbare ouderen. Bij de waardering voor de lichamelijke gezondheid kan een gedeelte van het verschil tussen beide groepen verklaard worden uit de definitie kwetsbaar versus niet kwetsbaar. In de groep kwetsbare ouderen zitten immers alle ouderen die hebben aangegeven dat hun lichamelijke gezondheid slecht is (7%).

92

tabel g8.1

Percentage senioren dat eigen gezondheid goed tot uitstekend beoordeelt per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

lichamelijk %

geestelijk %

65%

91%

65%

89%

57%

89%

49%

84%

51%

88%

57%

76%

52%

92%

56%

86%

51%

84%

64%

90%

69%

90%

60%

88%

De groep bewoners van de gebieden Centrum-Oost, Noord-Oost en Bosscherveld/Boschpoort die hun eigen lichamelijke gezondheid goed beoordelen, is beduidend kleiner dan in de rest van Maastricht. De waardering voor de geestelijke gezondheid blijft in gebied Noord sterk achter bij de rest.

8.3

Evolutie gezondheid

Net zoals in de vorige paragraaf hebben ouderen hun mening kunnen geven over hun gezondheid, maar nu in vergelijking met een jaar geleden. Meer dan een derde van de ouderen geeft aan dat hun lichamelijke gezondheid achteruit is gegaan, 58% ervaart geen verandering en 7% zegt dat hun gezondheid beter is dan een jaar geleden. Het oordeel over de ontwikkeling van de geestelijke gezondheid ziet er iets anders uit. Hiervan zegt 12% dat deze achteruit is gegaan ten opzichte van een jaar eerder, 84% ziet geen verandering en 4% constateert een verbetering. Gezondheid

z

93

figuur 8.2

Ontwikkeling eigen gezondheid Lichamelijke gezondheid

Geestelijke gezondheid

44

kwetsbaar

27

niet kwetsbaar

34

totaal

49

kwetsbaar

66

niet kwetsbaar

beter

59

18

78

88

12

totaal

beter

84

hetzelfde

hetzelfde

slechter 0

20

40

60

80

100

%

slechter 0

20

40

60

80

100

%

Een vergelijking tussen de kwetsbare en niet kwetsbare ouderen leert ons dat de groep, die vindt dat hun gezondheid is verslechterd, bij de kwetsbare ouderen groter is. Dit gaat doorgaans ten koste van de groep ouderen die vindt dat er geen verandering is opgetreden in hun gezondheid.

94

tabel g8.2

Percentage senioren dat eigen gezondheid achteruit ziet gaan per gebied ontwikkeling: slecht GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

lichamelijk %

geestelijk %

33%

11%

27%

9%

40%

13%

41%

18%

36%

13%

38%

23%

36%

12%

36%

12%

40%

12%

31%

10%

28%

11%

34%

12%

In de gebieden Oost en Centrum-Oost gaat de lichamelijke gezondheid relatief het sterkst achteruit. De evolutie van de geestelijke gezondheid is het gebied Noord en Centrum-Oost veel negatiever dan in de rest van de stad.

8.4

Ziekten en aandoeningen

In tegenstelling tot de voorafgaande paragrafen, waar de perceptie van ouderen over hun gezondheid is behandeld, worden nu de daadwerkelijke ziekten en aandoeningen in kaart gebracht. Meer dan een derde van de ouderen heeft last van gewrichtsslijtage. Eén op de drie senioren heeft een hoge bloeddruk en/of een slecht gehoor. Een kwart van de Maastrichtse senioren kampt met nek- en schouderklachten.

Gezondheid

z

95

tabel 8.1

Percentage ouderen met betreffende ziekten of aandoeningen

%

niet kwetsbaar %

37%

32%

34%

27%

32%

30%

30%

24%

27%

23%

27%

25%

16%

15%

15%

16%

11%

13%

14%

11%

12%

15%

10%

12%

11%

11%

11%

13%

7%

10%

8%

7%

7%

8%

7%

7%

4%

7%

6%

7%

4%

5%

4%

6%

5%

4%

5%

4%

5%

2%

3%

4%

3%

3%

1%

2%

2%

0%

1%

1%

kwetsbaar ziekte en/of aandoening gewrichtsslijtage Hoge bloeddruk slecht gehoor nek- en schouderklachten rugaandoening / hernia Astma, bronchitis, CARA ernstige hartkwaal of hartinfarct gewrichtsontsteking suikerziekte eenzaamheid overspannenheid depressiviteit allergie kwaadaardige aandoening of kanker chronische huidziekten migraine (gevolgen van) beroerte Letsel door ongeluk in en om huis Letsel verkeersongeval sportongeval of -blessure

96

totaal %

Zorgbehoefte

9.1

hoofdstuk 9

Inleiding

In dit hoofdstuk komt de zorgbehoefte van ouderen in Maastricht aan de orde. Er wordt specifiek ingegaan op dagelijkse handelingen waar senioren meer hulp bij zouden willen.

9.2

Zelfstandigheid

In Maastricht zegt 64% van de 65-plussers zelfstandig, zonder hulp, te kunnen functioneren in het dagelijkse leven. Een groep ter grootte van 15% geeft aan dat dit soms wel lastig is, maar dat ze het wel redden zonder hulp. Bijna een kwart (21%) van de ouderen kan alleen met hulp leven. Hoe die verdeling er uitziet voor de kwetsbare en niet kwetsbare ouderen is weergegeven in onderstaande figuur.

Zorgbehoefte

z

97

figuur 9.1

Zelfstandigheid naar kwetsbaar en niet kwetsbaar

49

kwetsbaar

15

niet kwetsbaar

36

74

totaal

64

15

15

11

alleen met hulp

21

met moeite geen hulp nodig 0

20

40

60

80

100

%

Bij de groep kwetsbare ouderen zegt 36% alleen met hulp door het leven te komen, bij de niet kwetsbare ouderen bedraagt dit 11%. Twee derde van deze laatstgenoemde groep geeft aan over een matige gezondheid te beschikken. Opvallend is dat bijna de helft van de kwetsbare ouderen aangeeft geen hulp nodig te hebben. Hoe deze verdeling er uitziet voor de tien gebieden is te zien in onderstaande tabel.

98

tabel g9.1

Zelfstandigheid ouderen per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

geen hulp zonder hulp, alleen met nodig met moeite hulp % % % 66%

11%

23%

68%

14%

18%

65%

15%

20%

56%

16%

28%

59%

23%

18%

59%

11%

30%

69%

17%

14%

61%

18%

21%

56%

21%

23%

67%

15%

18%

62%

13%

25%

64%

15%

21%

De ouderen die alleen met hulp kunnen functioneren wonen voornamelijk in de gebieden Noord, Centrum-Oost, Zuid-West en de Binnenstad. In de gebieden Noord-Oost en West-1 (klein) ligt er een duidelijke hulpvraag. Bijna een kwart van de senioren zegt met moeite zelfstandig te kunnen leven, maar doet dit vooralsnog zonder ondersteuning.

9.3

Hulpverleners

In de vorige paragraaf bleek al dat 21% van de ouderen alleen met hulp kan functioneren in het dagelijkse leven. Wie hen de helpende hand bieden is te zien in tabel 8.1.

Zorgbehoefte

z

99

tabel 9.1

Hulpverleners voor ouderen die niet zelfstandig kunnen functioneren

%

niet kwetsbaar %

67%

51%

62%

34%

26%

32%

20%

35%

25%

10%

16%

12%

10%

11%

10%

9%

5%

8%

kwetsbaar hulpbieders thuiszorg familie levenspartner overig kennissen/vrienden Buren

Totaal %

Veruit de meeste hulp wordt geboden door instanties die thuiszorg leveren. Ongeveer 62% van de hulpbehoevende ouderen krijgt hier hulp van. Ook de familie en de levenspartner ondersteunen ouderen die niet zelfstandig kunnen functioneren behoorlijk. Meer dan de helft (57%) van de ouderen kan op hen rekenen voor ondersteuning. Een vergelijking tussen de groep kwetsbare- en niet kwetsbare ouderen laat zien dat de groep kwetsbare ouderen doorgaans meer hulp krijgt van professionele instanties (thuiszorg) maar daarnaast nog wel degelijk een beroep doet op familie en/of de levenspartner. Hoe de ondersteuning door personen of instanties verdeeld is over Maastricht is te zien in onderstaande tabel.

100

tabel g9.2

Hulpverlening naar gebied hulp van: thuiszorg GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

%

hulp van: hulp van: hulp van: levenspartne familie overig r % % %

hulp van: kennissen/ vrienden % 11%

hulp van: buren %

60%

23%

19%

12%

4%

60%

23%

27%

12%

2%

4%

63%

35%

35%

6%

16%

5%

67%

36%

22%

10%

10%

6%

62%

38%

24%

7%

10%

0%

56%

61%

20%

3%

5%

6%

42%

33%

41%

0%

10%

0%

64%

35%

24%

13%

9%

17%

68%

31%

19%

8%

10%

16%

64%

32%

20%

11%

14%

12%

50%

24%

32%

26%

4%

6%

62%

32%

25%

12%

10%

8%

De ondersteuning van de thuiszorg is vrij stabiel over de hele stad. Alleen in het gebied Bosscherveld/Boschpoort blijft deze iets achter, maar dit wordt waarschijnlijk gecompenseerd door de grote groep ouderen die hulp krijgt van hun levenspartner (41%). De ondersteuning door de levenspartner ligt ook hoog in de gebieden Oost en Zuid-West. De hulp van familie scoort in het gebied Noord bijna twee keer zo hoog als in de rest van de stad. Ondersteuning door kennissen en vrienden gebeurt veelvuldig in gebied Oost en West-2. De burenhulp komt relatief het meeste voor in de gebieden West-1 en West-2.

Zorgbehoefte

z

101

9.4

Hulpwensen

Zowel de ouderen die nog zelfstandig zijn als de hulpbehoevende ouderen hebben in de enquête kunnen aangeven of zij extra hulp zouden willen bij het uitvoeren van een aantal bezigheden zoals onder andere verplaatsen in- en buitenshuis, traplopen, huishoudelijk werk etc.

figuur 9.2

Percentage ouderen met (extra) hulpwens

58

geen hulp

hulp bij 1 bzgh

18

10

hulp bij 2 bzgh

5

hulp bij 3 bzgh

hulp bij > 3 bzgh

0

8

10

20

30

40

50

60

70

%

102

Of de groep ouderen die aangeeft geen hulp nodig te hebben evenredig verdeeld is over Maastricht, is te zien in tabel g9.3.

tabel g9.3

Hulpwensen per gebied

%

hulp bij 1 bzgh %

55%

24%

9%

4%

7%

0,95

58%

17%

14%

3%

8%

0,96

57%

18%

9%

5%

11%

1,11

53%

19%

9%

7%

13%

1,38

57%

19%

10%

8%

6%

0,96

64%

9%

6%

9%

11%

1,12

61%

23%

9%

1%

6%

0,82

53%

18%

13%

6%

10%

1,13

53%

20%

13%

6%

9%

1,10

64%

14%

11%

5%

6%

0,85

58%

18%

11%

6%

7%

1,03

58%

18%

11%

5%

9%

1,04

geen hulp GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

hulp bij 2 bzgh %

hulp bij 3 bzgh %

hulp bij > 3 gemiddelde bzgh hulpvraag %

* de gemiddelde hulpvraag is berekend op basis van de volgende codering: 0=geen hulp, 1=hulp bij één bezigheid, 2=hulp bij twee bezigheden, tot en met 12=hulp bij alle bezigheden.

In gebied Centrum-Oost is de groep ouderen die behoefte heeft aan (extra) hulp het grootst. In Bosscherveld/Boschpoort en West-2 is deze groep het kleinst.

Aan wat voor soort ondersteuning ouderen dan behoefte hebben wordt in de rest van deze paragraaf geanalyseerd. Een behoorlijke groep ouderen geeft aan extra hulp te willen krijgen bij kleine reparaties en klusjes en bij de verzorging van hun tuin.

Zorgbehoefte

z

103

Er zijn wel grote verschillen in wensen tussen senioren die al hulp hebben en senioren die zeggen volledig zonder hulp of alleen met moeite zelfstandig te kunnen functioneren. Een overzicht van de hulpwensen is weergegeven in tabel 9.3.

tabel 9.3

Hulpwensen naar zelfstandigheid en naar kwetsbaar en niet kwetsbaar (extra) hulp bij

kleine reparaties en klusjes verzorging van de tuin boodschappen doen administratieve zaken bezoeken arts / specialist vuilnis buiten zetten verplaatsen buitenshuis traplopen warme maaltijden bereiden verplaatsen in huis persoonlijke verzorging

geen hulp zonder hulp, alleen met nodig met moeite hulp % % % 16%

31%

32%

%

niet kwetsbaar %

24%

19%

21%

kwetsbaar

totaal %

9%

26%

20%

15%

12%

13%

2%

13%

22%

14%

3%

8%

5%

10%

14%

10%

6%

8%

2%

9%

21%

12%

3%

7%

1%

10%

18%

10%

4%

6%

2%

10%

17%

9%

4%

6%

1%

8%

8%

5%

2%

3%

1%

5%

8%

5%

2%

3%

2%

5%

3%

3%

3%

3%

0%

4%

10%

5%

1%

3%

De groep senioren die zegt geen hulp nodig te hebben wil wel extra hulp maar die groep is vrij klein. Zo zegt 16% wel extra hulp te willen voor kleine reparaties en klusjes en 9% wil hulp bij het onderhouden van de tuin. Bij de senioren die met moeite zelfstandig kunnen functioneren is de hulpvraag aanzienlijk. Bijna een derde wil hulp bij kleine reparaties en klusjes en ruim een kwart wil ondersteuning bij de verzorging van de tuin. Rond de 10% van deze ouderen wil ook graag assistentie bij het boodschappen doen, het bezoeken van arts of specialist, het vuilnis buiten zetten en bij het verplaatsen buitenshuis.

104

Ook bij de senioren die alleen met hulp functioneren ligt er nog een duidelijk extra hulpvraag. De soort hulpvraag is grotendeels identiek aan die van de senioren die zonder hulp leven maar wel met moeite, alleen is de vraag voor extra hulp iets groter. De vergelijking tussen de groepen kwetsbare en niet kwetsbare ouderen laat, in de lijn der verwachting, zien dat de hulpvraag bij de kwetsbare ouderen beduidend groter is dan bij de niet kwetsbare ouderen.

tabel g9.4

Extra hulpwensen per gebied

GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West Totaal

extra hulp bij … kleine verzorging boodadminireparaties van de schappen stratieve en klusjes tuin doen zaken % % % % 24%

7%

8%

7%

22%

15%

7%

9%

23%

17%

7%

7%

21%

15%

13%

12%

21%

18%

5%

7%

20%

15%

10%

15% 12%

18%

7%

7%

20%

15%

9%

9%

19%

12%

8%

10%

16%

10%

6%

6%

24%

16%

7%

7%

21%

13%

8%

8%

In het gebied Noord-Oost is relatief veel behoefte aan hulp bij verzorging van de tuin, in Centrum-Oost wil men graag ondersteuning bij het boodschappen doen en in Noord administratieve ondersteuning

Zorgbehoefte

z

105

106

Secundaire analyse

10.1

hoofdstuk 10

Inleiding

WORDT NOG AANGEVULD!

Secundaire analyse

z

107

108

Bijlagen

Om de steekproef van de senioren van de gebieden qua geslachts- en leeftijdsopbouw overeen te laten komen met de populatieopbouw, is een weging toegepast naar de kenmerken leeftijd en geslacht per gebied. tabel b.1

Weegfactoren per gebied GEBIED Binnenstad Zuid-Oost Oost Centrum-Oost Noord-Oost Noord Bosscherveld/Boschpoort West-1 (groot) West-1 (klein) West-2 Zuid-West

leeftijd 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder 65-79 jaar 80 jaar en ouder

geslacht man vrouw 0,75

0,58

0,96

1,71

0,59

0,54

0,58

0,98

1,66

1,45

1,51

2,58

1,39

1,16

1,11

1,95

0,94

0,96

0,97

0,91

0,46

0,52

1,82

0,44

0,51

0,57

0,56

0,3

1,23

1,03

1,16

1,93

1,35

1,2

1,27

2,11

1,38

1,26

1,27

1,82

0,63

0,55

0,82

1,05

Bijlagen

z

109

110

Bijlagen

z

111