WONEN ZORG WELZIJN VAN OUDEREN IN HEYTHUYSEN
VERSLAG VAN EEN ONDERZOEK
15 april 2014
WONEN, ZORG EN WELZIJN OUDEREN
VERSLAG VAN EEN ONDERZOEK ALGEMEEN Door de kanteling van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning met ingang van 1 januari 2015 zal er in de samenleving veel moeten veranderen. Mensen die zorg nodig hebben kunnen minder vanzelfsprekend gebruik maken van de voorzieningen van de overheid. Steeds meer zal het nodig zijn dat burgers, organisaties en overheid gezamenlijk zorgdragen voor mensen die het zelf niet redden of niet kunnen terugvallen op een eigen netwerk. Voor een goede beeldvorming van de komende veranderingen volgt hieronder een summiere samenvatting. JEUGDHULP De gemeente wordt verantwoordelijk voor alle hulp en ondersteuning die ouders, verzorgers en kinderen nodig hebben bij het opvoeden en opgroeien. Uitgangspunt is dat alle kinderen veilig en gezond opgroeien. Ouders en verzorgers leveren hiervoor de belangrijkste bijdrage. Wanneer kinderen extra zorg, ondersteuning of bescherming nodig hebben, is de gemeente de aangewezen instantie om hierin te voorzien. ZORG (VAN AWBZ NAAR WMO) Vanaf 2015 worden de gemeenten geheel verantwoordelijk voor de ondersteuning en begeleiding van mensen die nu nog zorg ontvangen uit de AWBZ. Het gaat om mensen die een beperking hebben, een chronische ziekte, psychische/psychiatrische of sociale problemen. De taken worden ondergebracht in de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning). In deze wet wordt het mogelijk gemaakt dat meer mensen dan nu met ondersteuning en zorg zelfstandig kunnen (blijven) wonen. Doel van de ondersteuning is de zelfredzaamheid van mensen te vergroten, zodat ze mee kunnen doen in de samenleving. Indien nodig dient de gemeente voor de mogelijkheid van opvang te zorgen. Voor de medische ondersteuning, verpleging en verzorging kunnen mensen terecht bij de zorgverzekeraars.
2
WERK Er komt een nieuwe Participatiewet die de huidige Wet Werk en Bijstand, Sociale Werkvoorziening en Wajong samenvoegt. Dat betekent dat iedereen die werkloos is, een inkomen nodig heeft en in staat is om te werken, onder één en dezelfde regeling wordt gebracht. Daardoor zullen er straks geen nieuwe mensen meer toegelaten worden tot de Sociale Werkvoorziening en de Wajong. Voor de mensen die nu al in de Sociale Werkvoorziening werken of een Wajong-uitkering hebben, blijven deze voorzieningen gewoon bestaan. Doel van de Participatiewet is om iedereen als volwaardig burger mee te laten doen in de samenleving, bij voorkeur door te werken in een reguliere baan. MEER DOEN MET MINDER GELD Er is in Nederland een ingewikkeld systeem ontstaan voor zorg en ondersteuning. De kosten zijn de afgelopen jaren sterk gestegen. De regering wil toe naar zorg en ondersteuning dichtbij degene die het nodig heeft en gaat daarom een groot aantal taken overhevelen naar gemeenten. De gemeenten krijgen hiervoor minder geld. Dat vraagt een andere manier van werken. Het uitgangspunt moet zijn: zo min mogelijk korten op de zorg en ondersteuning zelf, maar bezuinigen op de manier waarop die zorg is georganiseerd. Zorgaanbieders, maatschappelijke organisaties, inwoners en de gemeente moeten meer samenwerken om zorg van goede kwaliteit dicht bij huis mogelijk te maken. Daarbij zal voor iedere inwoner het uitgangspunt gaan gelden: waar heb je hulp of ondersteuning bij nodig, wat kun je zelf, zo nodig samen met je omgeving? GECOÖRDINEERDE BURENHULP In het najaar 2013 ontwikkelde zich binnen het bestuur van de Seniorenvereniging Heythuysen het initiatief om een project tot gecoördineerde burenhulp te ontwikkelen. Mensen, die op enigerlei wijze door ziekte, handicap of leeftijd voor kortere of langere tijd beperkt zijn in hun dagelijkse levensverrichtingen, doen bij alledaagse hulpvragen een beroep op hun familie, vrienden of bekenden uit de buurt. Maar hulp uit dit netwerk is niet altijd op het gewenste moment beschikbaar en niet iedereen heeft zo’n sociaal netwerk dichtbij of is in staat om die eigen verantwoordelijkheid te nemen. Georganiseerde burenhulp kan dan een uitkomst zijn: hulp van een vrijwilliger uit de eigen buurt of het eigen dorp. Het is redelijk om er van uit te gaan dat er genoeg mensen zijn die wel willen helpen, maar ze weten niet goed hoe of wie. Verondersteld wordt dat mensen die hulp nodig hebben en mensen die hulp kunnen bieden, elkaar onvoldoende weten te vinden. (Kwetsbare) mensen vinden het moeilijk om hulp te vragen en andersom is er vaak schroom om hulp aan te bieden. Door deze informele onderlinge hulpverlening licht te organiseren kan deze impasse worden doorbroken. Het organiseren van enige mate van wederkerigheid helpt de drempel nog verder te verlagen. Iedereen kan iets, hoe klein ook, voor een ander betekenen. Iets terug kunnen doen maakt het accepteren van vrijwillige hulp gemakkelijker. Met georganiseerde burenhulp krijgt informele zorg in een buurt of dorp een impuls. Er worden extra helpende handen vrijgemaakt om daar ingezet te worden, waar ze nodig zijn: dat is de directe winst. Naast dit praktische doel, kan een dergelijke organisatie ook leiden tot een grotere samenhang onder de lokale bevolking. Het vergroten van de zorgzaamheid beweegt de bewoners om vaker “om te zien naar elkaar”, om hulp aan te bieden maar ook om hulp durven te vragen.
3
Het bestuur van de Seniorenvereniging nam het besluit om onder de ouderen van Heythuysen een onderzoek in te stellen of de behoefte aan een dergelijke vorm van vrijwillige dienstverlening wenselijk en levensvatbaar is. Uit het met de verantwoordelijke wethouder van de gemeente Leudal gevoerde overleg bleek, dat het gemeentebestuur dit initiatief zeer nadrukkelijk onderschreef. Door functionarissen van de gemeente Leudal en van de Vereniging Kleine Kernen Limburg werd de verdere opzet van een enquête op een deskundige wijze begeleid. UITVOERING ENQUÊTE Om het rendement van een enquête te optimaliseren werd besloten om deze uit te voeren op interviewbasis. De enquête werd in de periode maart/april 2014 uitgezet bij in totaal 200 ouderen, waarvan 150 leden van de Seniorenvereniging Heythuysen en 50 niet leden. Hiervoor werden 22 enquêteurs geworven, die elk 8 tot 9 te enquêteren personen kregen toegewezen. Uiteindelijk namen 151 personen aan de enquête deel, hetgeen neerkomt op 11% van het totaal aan 60-plussers in Heythuysen (totaal aantal 60-plussers Heythuysen in 2014: 1376). Dit aantal is zodanig, dat van een geslaagde en maatgevende steekproef kan worden gesproken. In de hierna volgende rapportage worden de uitslagen van deze enquête weergegeven. De uitkomsten van het onderzoek zijn in percentages weergegeven en zijn (daar waar dat zinvol is) in het getal tussen haakjes omgerekend naar het totaal aantal 60-plussers in Heythuysen. Uit dit onderzoek blijkt, dat 87% (komt overeen met bijna 1200 60-plussers) van de ondervraagden zich uitspreekt voor een organisatie tot gecoördineerde burenhulp. Indien de noodzaak zich daartoe aan dient zal ook 83% daarvan gebruik maken. In dit kader is het verheugend te constateren, dat zich 48% (bijna 700 60-plussers) aanbiedt om over de verdere ontwikkeling van het project gecoördineerde burenhulp mee te denken, dan wel vrijwilligersdiensten aan te bieden. Dit zijn goede redenen om op de ingeslagen weg verder te gaan. Heythuysen, 15 april 2014. Namens het bestuur van de Seniorenvereniging Heythuysen, Peter van den Borne.
4
1. WONEN Opvallend is het hoge aantal eigen woningbezitters onder de ouderen. Dit bedraagt 80%. Landelijk gezien bedraagt het eigen woningbezit 55%. Volledigheidshalve wordt hierbij aangetekend, dat dit laatste cijfer is gebaseerd op alle leeftijdscategorieën. 68% (935) van de ouderen bewoont een eengezinswoning, 9% (124) een bejaardenwoning, 9% (124) een appartementswoning (met lift) en 14% (192) een ander woningtype. 44% van de woningen is niet afgestemd op het gebruik door senioren. Desondanks blijkt 98% van de bewoners tevreden te zijn met de woning. 5% (69) van de ouderen vindt de gemeenschapsvoorzieningen, zoals bibliotheek, kerk, Bombardon, openbaar vervoer, postkantoor, bank, winkels, apotheek, huisarts en overige medische diensten, moeilijk bereikbaar. 65% (894) heeft hier geen moeite mee. 30% (413) heeft hierover geen mening. Als probleem wordt gesignaleerd, dat ’s-winters onvoldoende sneeuw wordt geruimd op de parkeerplaatsen. 14% (192) van de ouderen voelt zich in meer of mindere mate onveilig in huis en woonomgeving. In alle overige gevallen blijkt hiervan geen sprake te zijn. Als redenen voor de onveiligheidsgevoelens worden opgegeven: De nabijheid van hangjongeren; al eens een inbraak meegemaakt; door eenzaamheid. 2. ZELFREDZAAMHEID 2.1 Zorgvermogen ouderen Werkzaamheden Zwaar huishoudelijk werk Onderhoud tuin Klussen in huis Licht huishoudelijk werk Eten bereiden De was doen Boodschappen doen Organiseren huishouden .
Zonder moeite 56% (775) 63% (866) 70% (966) 81% (1122) 85% (1167) 86% (1185) 89% (1222) 89% (1221)
Met enige moeite 13% (182) 13% (182) 12% (164) 8% (109) 8% (109) 8% (109) 7% (100) 6% (82)
Met grote moeite 5% (64) 5% (73) 5% (64) 3% (36) 2% (27) 1% (18) ¾% (9) ¾% (9)
Hulp nodig 26% (355) 19% (255) 13% (182) 8% (109) +5% (73) 4½% (64) 3½% (46) 4½% (64)
2.2 Zorgverlening Hulpverlening door Geen hulp Partner, familie, vrienden, buren Alleen organisaties Combinatie van beide Zelf ingehuurde hulp
Hulp bij huishoudelijke taken 58% (798) 6% (83) 12% (165) 5% (69) 19% (261)
Hulp bij persoonlijke verzorging 93% (1280) 2% (28) 2% (28) 2% (28) 1% (14)
5
2.3 Persoonlijke verzorging Omschrijving Aan- en uitkleden Bad/douche Volledig wassen Gebit, huid, nagels Eten en drinken Toiletbezoek Medische hulp
Zonder moeite 90% (1239) 90% (1239) 90% (1239) 90% (1239) 98% (1348) 98% (1348) +3% (46)
Enige moeite +7% (100) +3% (46) -5% (64) -5% (64) -2% (28) -2% (28) -2% (28)
Grote moeite -1% (9) -1% (9) -1% (9)
Met hulp
Niet van toepassing
-2% (28) +6% (82) +5% (73) -5% (64)
-5% (64)
90% (1238)
2.4 Mogelijkheden tot vrijwilligerszorg Wanneer iemand in een situatie zou komen, b.v. door ziekte of ongeval, en voor enkele weken of maanden veel hulp nodig zou hebben, wat zijn dan de verwachtingen tot het krijgen van hulp van mensen uit de directe omgeving (familie, vrienden, buren, e.d.) Zeker 23% (317) Verwacht van wel 29% (399) Denk het niet 27% (371) Nee, zeker niet 14% (193) Weet het niet 7% ( 96) Wanneer er in Heythuysen een voorziening zou zijn voor vrijwillige hulpverlening, zoals voor boodschappen doen en voor incidentele hulp in de huishouding, voor tuinwerkzaamheden, voor oppassen of begeleiden naar ziekenhuis en dergelijke, hoeveel personen zouden daarvan gebruik maken? Zeker 37% (510) Verwacht van wel 30% (413) Denk het niet 19% (261) Zeker niet 7% ( 96) Weet het niet 7% ( 96) 2.5 Zelfredzaamheid in de toekomst Zorgen over de zelfredzaamheid in de toekomst Nooit 20% (275) Niet echt 37% (509) Soms 30% (413) Vaak 13% (179) De zorgen zijn in hoofdzaak gericht op: - Lichamelijke en/of geestelijke achteruitgang - Betaalbare zorg in de toekomst - Beschikbaarheid van zorg in de toekomst - Ziekte of ziekte van partner
6
3. VRAGEN MET BETREKKINGTOT DE SENIORENVERENIGING HEYTHUYSEN 3.1 Belangstelling voor voorlichtende activiteiten. Omschrijving activiteit
Geen interesse
Geïnteresseerd
Het kopen en gebruiken van fairtrade-producten
76%
24%
Veiligheid en inbraakpreventie
51%
49%
Het gebruik van tablets
62%
38%
Tussen kunst en kitsch
56%
44%
Vergroting eigen zeggenschap in de zorg
52%
48%
Hoe om te gaan met trombose
66%
34%
Computercursussen
61%
39%
Schenken en erven / belastingen
60%
40%
Begeleiden naar levenseinde
64%
36%
In dit verband werden de suggesties gedaan: Museumbezoek gebruik van hulpmiddelen bij minder functioneren Het organiseren van een leesclub Waarom altijd op vrijdagmiddag? Rouwverwerking Knutselen/kaarten maken Voorlichting over GSM-abonnementen schilderclubje Schaken (evt. bij mensen thuis) 3.2 Belangstelling voor sportactiviteiten Wel interesse 11% 15% 13% 8% 15% 12% 10% 18% 32% 27%
Oordeel over kosten Redelijk Te duur 8% 1% 8½% 1% 8½% 2% 8% 1% 10% 1% 8% 1% ½% 1% 8% ½% Deze sporten zijn gratis
32% geen mening
Geen interesse Callistenics 89% Pilates 85% Yoga 87% BodyGym 92% Ritmische gymnastiek 85% Senaman Tua 88% Koersbal 90% Fitness 82% Wandelen 68% Fietsen 73% Wandelen/fietsen: groep te groot Suggestie: gymnastiek op een stoel
Soort activiteit
3.3 Belangstelling voor ontspannings-, ontmoetingsactiviteiten en individuele advisering 3.31 Ontspanningsactiviteiten Activiteit
Wel interesse
Geen interesse
Reizen
47%
53%
Maandelijks kienen
15%
85%
7
3.32 Ontmoetingsactiviteiten Activiteit
Wel interesse
Geen interesse
38%
62%
Ontmoetingsmiddag
Kerstviering 58% 42% Organiseer spreekuur VOA/belastinghulp op ontmoetingsmiddag. 3.33 Individuele advisering en dienstverlening Activiteit Belastinghulp bij aangifte Inkomstenbelasting Hulp en advisering door de vrijwillige ouderenadviseurs
Wel interesse
Geen interesse
17%
83%
28%
72%
Wel interesse
Geen interesse
26%
74%
38%
62%
3.34 Uitbreiding van activiteiten Activiteit Ontmoetingsmiddag op de zondagmiddag Samen uit eten in een van de lokale eetgelegenheden
3.4 Invoering van gecoördineerde burenhulp Is georganiseerde burenhulp een waardevolle aanvulling op het zorgpakket ? Als zich de noodzaak aandient, wordt daarvan ook gebruik maken? 3.5 Aanbod van diensten Indien u nog geen gebruik wenst/hoeft te maken van deze voorziening bent u dan bereid bent om mee te denken of mee te werken aan de vrijwillige hulpverlening in Heythuysen
87% ja
13% nee
83% ja
17% nee
48% ja
52% nee
3.6 Aanbod voor vrijwilligerswerk De seniorenvereniging organiseert veel activiteiten. Hiervoor zijn vrijwillig(st)ers nodig. Daarbij kan gedacht worden aan b.v. een bestuursfunctie, het mede-organiseren en/of begeleiden van ontspannings- en of educatieve activiteiten, de computercursussen, bezorgen van de Nestor, belastinghulpen, enz. Het is nooit veel, maar wel een dankbaar werk. Zij voor bovenstaande werkzaamheden vrijwilligers beschikbaar Mag een bestuurslid daarover met de betrokkene contact opnemen 3.7 Afrondende bespreking. Is er bereidheid om aan een evaluatie van deze enquête deel te nemen
31% ja
69% nee
30% ja
70% nee
74% ja
26% nee
8
