Onderzoek risicobereidheid

Onderzoek risicobereidheid Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland 29 Oktober 2013 Gaston Siegelaer Louana van Dijk Erwin Blom © 2013 Towers Watson. All rights reserved.

Disclaimer Deze rapportage is uitsluitend geschreven voor gebruik door Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland onder de voorwaarden van onze overeenkomst met Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland. De rapportage is bedoeld om het bestuur van pensioenfonds Capgemini te ondersteunen bij de gedachtevorming over het strategisch risicoprofiel van het pensioenfonds. De rapportage is niet bedoeld voor gebruik in een andere context of voor andere doeleinden en wij aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor dergelijk gebruik. De schriftelijke opmerkingen in deze presentatie moeten worden gezien in samenhang met de ondersteunende en verduidelijkende mondelinge opmerkingen en achtergrond zoals door Towers Watson gegeven, voordat u overgaat tot enige actie of het nemen van beslissingen. REF/LKr/655653/130299

2







  

Risicohouding

Preferenties t.a.v. solidariteit en collectiviteit Risicodraagvlak Risicohouding Beoordeling risicobereidheid Bijlagen: - Bijlage A: Risicodraagvlak en -houding - Bijlage B: Overige statistieken - Bijlage C: Benchmarkonderzoek

Risicodraagvlak



Verwachtingen ten aanzien van pensioen

Preferenties



Inleiding Deelnemersdemografie

Demografie

Inhoudsopgave

Risicobereidheid 3





Risicohouding



Risicodraagvlak



Preferenties



Risicobereidheid

Deze rapportage behandelt de risicobereidheid van de deelnemers van Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland De rapportage is gebaseerd op de uitkomsten van een onderzoek onder 844 deelnemers. De respons bedroeg derhalve 15% van de ca. 5750 aangeschreven personen. Dit is voldoende voor statistische representativiteit voor de groep als geheel De rapportage is bedoeld om het bestuur van Stichting Pensioenfonds Capgemini Nederland te ondersteunen bij de gedachtevorming over het beleggingsbeleid en de financiële opzet van het pensioenfonds Door dit onderzoek te hebben uitgevoerd heeft het bestuur zich gekweten van zijn taak om de risicobereidheid van deelnemers te betrekken in de besluitvorming ten aanzien van het strategisch risicoprofiel van het pensioenfonds We vergelijken de uitkomsten van de Capgemini survey met een door Towers Watson uitgevoerd benchmarkonderzoek onder een representatief panel van de Nederlandse beroepsbevolking, voor zover relevante verschillen zijn geconstateerd. Zie bijlage C voor een nadere toelichting op het benchmarkonderzoek

Demografie

Inleiding

4

Demografie

Risicobereidheid

Risicobereidheid

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicohouding

Risicodraagvlak

Risicohouding: hoe denken deelnemers zelf over risico? Risicodraagvlak: hoeveel risico kan een deelnemer lopen op basis van zijn objectieve karakteristieken?

Preferenties

Volgens de wetenschappelijke literatuur bestaat risicobereidheid uit een tweetal facetten: risicohouding en risicodraagvlak.

Risicobereidheid

Bijlage A bevat een nadere uiteenzetting.

5













Een ALM-analyse op maatmensniveau kan een verdere onderbouwing en verfijning opleveren

Er zijn verschillende oplossingsrichtingen:



Een intensieve communicatie met als doel het inzicht van de deelnemers in hun eigen risicodraagvlak en in de consequenties van het strategisch risicoprofiel op hun pensioen te verbeteren Een lichte aanpassing van het risicoprofiel door middel van het beperken van neerwaarts risico van het fonds

Risicobereidheid



Risicohouding



Risicodraagvlak



Preferenties



Zowel het risicodraagvlak als risicohouding van respondenten wijzen in de richting van een gemiddeld risiconiveau Bij gepensioneerden ligt de risicobereidheid op een lager niveau dan bij de actieve deelnemers; deze is in lijn met de benchmark Bij jongere deelnemers is de risicobereidheid hoger Er is een voorkeur voor collectieve vaststelling van het risicoprofiel; en men heeft gemiddeld vertrouwen in het pensioenfonds om de goede beslissing te nemen. Deelnemers stellen het daarbij op prijs gehoord te worden. Een grote minderheid van 41% geeft de voorkeur aan zelf het risicoprofiel vaststellen Er is een grote voorkeur voor het evenredig delen van tekorten en overschotten, met een lichte voorkeur voor het bevoordelen van gepensioneerden Het feitelijk risicoprofiel van het fonds lijkt hoger dan wat past bij het risicobereidheidsniveau van respondenten We adviseren het fonds om aandacht te besteden aan dit verschil Risicodraagvlak Risicohouding Risicobereidheid

Demografie

Belangrijkste conclusies

6

Demografie

Deelnemersdemografie

Preferenties

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicobereidheid 7

Demografie

Deelnemersdemografie (1)

Aantal respondenten

748

96

844

Gemiddelde leeftijd

Man: 46,9

Man: 67,6

Man: 49,5

Vrouw: 41,8

Vrouw: 66,5

Vrouw: 42,3

Totaal: 46,2

Totaal: 67,6

Totaal: 48,6

Jongste respondent

22

63

22

Oudste repondent

64

78

78

Bijlage B bevat enkele overige statistieken.

Risicobereidheid

Met de benaming deelnemer (Dlnr) worden de actieven en slapers bedoeld. Met de benaming gepensioneerd (Gep) worden de gepensioneerden en ontvangers van nabestaandenpensioen (pensioengerechtigden) bedoeld.

Risicohouding

Totaal

Risicodraagvlak

Gep

Preferenties

Dlnr

8

Demografie

Deelnemersdemografie (2) Status respondenten

Preferenties

11% 12%

Actief Pensioengerechtigde 76%

4%

Actief Slaper

54%

Pensioengerechtigde

Bron: jaarverslag 2012

Risicobereidheid

43%

Risicohouding

Pensioenfondskarakteristieken

Onder de respondenten zijn de slapers ondervertegenwoordigd en de gepensioneerden oververtegenwoordigd ten opzichte van de populatie van het pensioenfonds.

Risicodraagvlak

Slaper

9

Demografie

Deelnemersdemografie (3) Leeftijd

Preferenties

25% 20%

16% 14% 13%

15% 10%

7%

7%

9%

9%

Risicodraagvlak

5%

8%

14%

2%

1%

0%

25% Pensioenfonds 15% 10% 5% 0%

De leeftijdsgroep van 50 jaar en ouder is oververtegenwoordigd in de survey.

Risicobereidheid

20%

Survey

Risicohouding

Leeftijdsverdeling survey versus pensioenfonds

10

Demografie

Deelnemersdemografie (4) Totaal netto salaris

Preferenties

Meer dan 5001

6%

Tussen 4001 – 5000 euro

5%


23%

Tussen 2501 - 3000 euro

23% 25%


15%


2%

minder dan 1000 euro

1% 0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

40%

45%

50%

35%

40%

45%

50%

Risicohouding

35%

Fulltime netto salaris Meer dan 5001

7%


Risicobereidheid

6%


27%


22%


26%


12%


0,4%

minder dan 1000 euro

0,3% 0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

Onder de actieven zijn 18% van de mannen en 36% van de vrouwen parttimer.

Risicodraagvlak


11

Demografie

Deelnemersdemografie (5) Totaal pensioen

Preferenties

Meer dan 5001 euro

5%


13%


23% 22%


22%


7%


5%


2% 0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

Risicohouding Risicobereidheid

De deelnemers en gepensioneerden hebben voor het merendeel een inkomen van anderhalf tot tweeëneenhalf maal modaal. Een modaal inkomen van € 32.500 bruto per jaar komt overeen met ongeveer € 1.500 netto per maand.

Risicodraagvlak


12

Demografie

Verwachtingen t.a.v. pensioen

Preferenties

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicobereidheid 13

Demografie

Verwachtingen t.a.v. pensioen Verwachte pensioenleeftijd

Preferenties

75 of later 73 71

Risicodraagvlak

69 67 65

Risicohouding

63 61 59

55 of eerder 0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Jongere deelnemers verwachten op latere leeftijd met pensioen te gaan, zo blijkt uit onderliggende data.

40%

45%

50%

Risicobereidheid

57

14

Demografie

Vertrouwen in pensioenfonds Pensioenfonds komt op voor uw belang? Mee eens

38%

? Meer mee oneens, dan mee eens 30%

Mee Oneens

Pensioenfonds komt op voor uw belang? (gep)

Mee eens

4%

4% 10%

13%

14%

Meer mee eens, dan mee oneens ?

47%

21%

Meer mee oneens, dan mee eens 32%

Mee Oneens

18%

Risicobereidheid

37%

Risicohouding

Pensioenfonds komt op voor uw belang? (dlnr)

Het vertrouwen in het pensioenfonds is gemiddeld. De vertrouwensscore in de benchmark is 68%, Capgemini scoort ook 68%.

Risicodraagvlak

15%

Meer mee eens, dan mee oneens

Preferenties

4% 13%

15

Demografie

Preferenties t.a.v. solidariteit en collectiviteit

Preferenties

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicobereidheid 16

Demografie

Collectieve risicodeling bij tekorten Verdeling tekorten Gepensioneerden hoeven niet in te leveren en de werkenden wel

6%

6%

Iedereen moet inleveren, maar de werkenden meer dan de gepensioneerden

29%

57%

Iedereen moet inleveren, maar de gepensioneerden meer dan de werkenden Werkenden hoeven niet in te leveren en de gepensioneerden wel

2% 7%

1% 1%

Gepensioneerden hoeven niet in te leveren en de werkenden wel

6%

14%

Iedereen moet inleveren, maar de werkenden meer dan de gepensioneerden Iedereen moet evenveel inleveren Iedereen moet inleveren, maar de gepensioneerden meer dan de werkenden Werkenden hoeven niet in te leveren en de gepensioneerden wel

43% 42%

Risicobereidheid

27%

58%

Verdeling tekorten (gep)

Risicohouding

Verdeling tekorten (dlnr)

Risicodraagvlak

Iedereen moet evenveel inleveren

Er is onder de deelnemers een sterke voorkeur voor evenredig verdelen van tekorten. Gepensioneerden neigen ernaar de tekorten meer bij de werkenden te willen leggen.

Preferenties

2%

17

Demografie

Collectieve risicodeling bij overschotten

1% 4%

Gepensioneerden krijgen niets extra's en de werkenden wel

7% 21%

Iedereen moet iets extra's krijgen, maar de werkenden meer dan de gepensioneerden

Iedereen moet iets extra's krijgen, maar de gepensioneerden meer dan de werkenden

67%

Werkenden krijgen niets extra's en de gepensioneerden wel

0,9%

4%

Verdeling overschotten (gep) 1%

Gepensioneerden krijgen niets extra's en de werkenden wel

5%

11%

20%

Iedereen moet evenveel extra krijgen

68%

Iedereen moet iets extra's krijgen, maar de gepensioneerden meer dan de werkenden Werkenden krijgen niets extra's en de gepensioneerden wel

63%

Risicobereidheid

22%

Iedereen moet iets extra's krijgen, maar de werkenden meer dan de gepensioneerden

5%

Risicohouding

Verdeling overschotten (dlnr)

Risicodraagvlak

Iedereen moet evenveel extra krijgen

Er is een zeer sterke voorkeur voor evenredig verdelen van overschotten, zelfs sterker dan de benchmark (59%).

Preferenties

Verdeling overschotten

18

Demografie

Collectieve risicodeling volgens deelnemers Tekorten t.o.v. overschotten dlnr

Preferenties

6 Voordeel werkenden 0%

0%

0%

0% Voordeel gepensioneerden 0%

0%

3%

3%

1%

3

1%

2%

56%

0%

2

0%

16%

7%

3%

0%

1

2%

1%

2%

1%

0%

1 Alleen werkenden profiteren

2

3 Overschot

4

0 0

5 Alleen gepensioneerden profiteren

Deelnemers hebben een sterke voorkeur voor symmetrische verdeling van tekorten en overschotten (75%), en een lichte voorkeur voor bevoordeling van gepensioneerden (14%).

6

Risicobereidheid

4

Risicohouding

Alleen werkenden leveren in

1%

Risicodraagvlak

Tekort

Alleen gepensioneerden5 leveren in

19

Demografie

Collectieve risicodeling volgens gepensioneerden Tekorten t.o.v. overschotten gep

Preferenties

6 Voordeel werkenden Alleen gepensioneerden5 leveren in

1%

Tekort

4

1%

3

39%

3%

1%

10%

17%

15%

1

1%

7%

1%

4%

2

3 Overschot

4

5 Alleen gepensioneerden profiteren

0 0

1 Alleen werkenden profiteren

Gepensioneerden hebben een nagenoeg gelijke voorkeur voor symmetrische verdeling van tekorten en overschotten (50%) en een sterke bevoordeling van gepensioneerden (49%).

6

Risicobereidheid

2

Risicohouding

Alleen werkenden leveren in

Risicodraagvlak

Voordeel gepensioneerden

20

Demografie

Bepalen van collectieve risico Beslissen risico?

41%

48% Ik wil zelf het risico bepalen

Beslissen risico? (gep) 13% 27%

43%

46%

Ik wil dat het pensioenfonds mijn mening en die van anderen vraagt en het vervolgens voor iedereen bepaalt Ik wil zelf het risico bepalen

60%

Risicobereidheid

Ik wil dat mijn pensioenfonds voor mij bepaalt. Ik wil mij hier niet mee bezig houden

11%

Risicohouding

Beslissen risico? (dlnr)

Risicodraagvlak

Ik wil dat het pensioenfonds mijn mening en die van anderen vraagt en het vervolgens voor iedereen bepaalt

Er is een lichte voorkeur voor een collectief bepaald risicoprofiel. Daarnaast wil een groot deel van de deelnemers zelf het risico bepalen. Onder gepensioneerden is de voorkeur voor een collectief bepaald risicoprofiel groter.

Preferenties

Ik wil dat mijn pensioenfonds voor mij bepaalt. Ik wil mij hier niet mee bezig houden

11%

21

Demografie

Risicodraagvlak

Preferenties

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicobereidheid 22

19% 28%

Mee eens Meer mee eens, dan mee oneens

Meer mee oneens, dan mee eens 21% Mee Oneens

15%

Mijn Capgemini pensioen is de belangrijkste bron van inkomen (gep)

14% Mee eens

24%

Meer mee eens, dan mee oneens 18% ? Meer mee oneens, dan mee eens 16%

23%

Mee Oneens

55%

5% 3% 13%

Risicobereidheid

28%

Risicohouding

Mijn Capgemini pensioen is de belangrijkste bron van inkomen na pensionering (dlnr)

Risicodraagvlak

?

17%

Het Capgemini pensioen is de belangrijkste bron van inkomen voor de meeste deelnemers. Voor de meeste pensioengerechtigden is dit niet het geval.

Preferenties

Mijn Capgemini pensioen is/wordt de belangrijkste bron van inkomen

Demografie

Pensioen Capgemini als onderdeel van inkomensmiddelen

23

Demografie

Benodigd pensioeninkomen Benodigd netto maandinkomen t.o.v. huidig maandinkomen

Preferenties

9 5000+8

Benodigd netto maandinkomen

0%

2501-3000 5

0%

2001-2500 4

0%

1501-2000 3

0%

0%

1%

0%

1%

1%

1%

2%

1%

2%

2%

2%

4%

7%

1%

2%

0%

2%

6%

8%

7%

1%

1%

1%

6%

11%

9%

5%

1%

0%

1001-1500 2

1%

4%

4%

2%

1%

0%

<1000 1

0%

1%

2%

0%

0%

0%

2 1001-1500

3 1501-2000

4 2001-2500

5 2501-3000

6 3001-4000

7 4001-5000

0 0

1 <1000

Huidig maandinkomen

8 5000+

9

Risicobereidheid

1%

Risicohouding

3001-4000 6

0%

Risicodraagvlak


4001-5000 7

24

Demografie

Benodigd pensioeninkomen Benodigd netto maandinkomen t.o.v. leeftijd

Preferenties

9 8 5000+ 1%

0%

1%

0%

0%

1%

0%

1%

1%

1%

2%

1%

1%

2501-30005

0%

1%

1%

2%

3%

2%

4%

3%

2%

2001-25004

1%

1%

1%

2%

4%

4%

5%

6%

3%

1501-20003

1%

3%

4%

2%

5%

5%

5%

5%

3%

1001-15002

0,1%

1%

1%

1%

2%

3%

1%

1%

1%

0%

0%

1%

0%

0%

1%

0%

2 25-29

3 30-34

4 35-39

5 40-44

6 45-49

7 50-54

8 55-59

<10001

0 0

1 <25

Leeftijd

9 60-64

10 65-69

11 70+

12

Risicobereidheid

3001-40006

Risicohouding


0%

Risicodraagvlak


4001-50007

25

Demografie

Kunnen deelnemers pensioenrisico’s compenseren? Wat als uw pensioen lager uitkomt?

Preferenties

accepteer ik een lager pensioen

53%

werk ik langer door

ga ik extra sparen

Risicodraagvlak

49%

52% 0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Risicohouding

Actie bij lager pensioen t.o.v. leeftijd 60% 50% 40% accepteer ik een lager pensioen werk ik langer door

20%

ga ik extra sparen 10%

Risicobereidheid

30%

0% <25

25-29

30-34

35-39

40-44

Leeftijd

45-49

50-54

55-59

60-64

65-69

26

Demografie

Kunnen deelnemers pensioenrisico’s compenseren? Wat als uw pensioen lager uitkomt? 10%

Werk ik langer door

17%

9%

Accepteer ik een lager pensioen 16%

Ga ik extra sparen & werk ik langer door Ga ik extra sparen & accepteer ik een lager pensioen

14%

Werk ik langer door & accepteer ik een lager pensioen 23% Ga ik extra sparen, werk ik langer door & accepteer ik een lager pensioen

4% 3% 65 of lager 66 67

46% 19%

68 69

15%

70+

Risicobereidheid

12%

Risicohouding

Leeftijd langer doorwerken

Risicodraagvlak

12%

Preferenties

Ga ik extra sparen

27

Demografie

Kunnen deelnemers pensioenrisico’s compenseren? Aantal jaar langer werken t.o.v. pensioenleeftijd verwacht

Preferenties

7

Risicodraagvlak

5

4

3

Risicohouding

Aantal jaar langer werken

6

2

1

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63 64 65 66 67 Pensioenleeftijd verwacht

68

69

70

71

72

73

74

75

76

Risicobereidheid

0

28

Demografie

Kunnen deelnemers pensioenrisico’s compenseren? Extra sparen per maand t.o.v leeftijd

Preferenties

4000

3000

Risicodraagvlak

2500

2000

Risicohouding

Aantal euro extra sparen per maand

3500

1500

1000

500

15

20

25

30

35

40

45 Leeftijd

50

55

60

65

70

Risicobereidheid

0

29

Extra sparen

Aantal jaar extra doorwerken 1%

4% 0 jaar

11%

1 jaar 2 jaar

57%

4 jaar

0 euro per maand 8%

101-200 euro per maand 11%

201-300 euro per maand 51%

12% 12%

500 euro per maand of meer Gemiddeld 156 euro per maand bijsparen

Risicobereidheid

We hebben de spaarbedragen omgerekend in extra pensioenjaren en opgeteld bij het aantal jaar extra doorwerken. Het totale risicodraagvlak ligt voor de mediane deelnemer rond de 2 jaar aan te compenseren pensioenjaren.

Risicohouding

Gemiddeld 1 jaar extra doorwerken

301-400 euro per maand 401-500 euro per maand

5 jaar 6 jaar of meer

1-100 euro per maand

Risicodraagvlak

3 jaar

16%

11%

3%

Preferenties

3% 1%

Demografie

Kunnen deelnemers pensioenrisico’s compenseren?

30

Demografie

Kunnen gepensioneerden risico’s opvangen? Pensioen huidig-nodig

Preferenties

60,0%

51,1% 50,0%

40,0%

30,0%

19,6%

20,0%

10,0%

1,1% 0,0% < €-1500

€-1500 - €-500

€ -500 - € 500

€ 500 - € 1500

> € 1500

Gepensioneerden geven gemiddeld genomen aan dat er een behoorlijke marge in het pensioeninkomen zit om tegenvallers op te vangen.

Risicobereidheid

6,5%

Risicohouding

21,7%

Risicodraagvlak

Pensioen huidig-nodig

31





Risicohouding



Risicodraagvlak



Preferenties



Het Capgemini pensioen maakt doorgaans het belangrijkste deel uit van de totale pensioeninkomsten voor de huidige deelnemers. Dit geeft op zichzelf een geringer risicodraagvlak. De AOW is niet gevoelig voor beleggingsrisico’s, maar is voor deelnemers doorgaans een kleinere bron van pensioeninkomsten Gelet op het hoge niveau van (verwachte) pensioeninkomens, is er wel redelijke ruimte om tegenvallers op te kunnen vangen. Een groot deel zegt een lager pensioen te accepteren Een grote groep deelnemers zegt bij te kunnen sparen of 1 jaar langer door te kunnen werken Een grote groep geeft aan de mogelijke maatregelen te combineren. Hiermee wordt het risicodraagvlak enigszins vergroot. Al met al is er draagvlak voor 1 tot 2 jaar aan te compenseren pensioenjaren. Dit is ongeveer gelijk aan een daling van ca. 10% van het totale pensioen dat niet uit AOW bestaat Onder gepensioneerden is er een redelijk risicodraagvlak

Demografie

Beoordeling van risicodraagvlak

Risicobereidheid 32

Demografie

Risicohouding

Preferenties

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicobereidheid 33

Demografie

Welke afweging maken deelnemers zelf?

0,4%

20% veel meer 34%

meer minder 43%

veel minder

3%

Risico t.o.v omgeving (gep)

0,4% 8%

34%

meer

43%

26%

veel meer

veel meer meer

28%

evenveel

evenveel

minder

minder

veel minder

veel minder 39%

Risicobereidheid

19%

Risicohouding

Risico t.o.v omgeving (dlnr)

Risicodraagvlak

evenveel

Deelnemers en gepensioneerden zien zichzelf als gemiddelde risiconemers.

Preferenties

Risico t.o.v omgeving 3%

34

Demografie

Welke afweging maken deelnemers?

5% 22%

14%

Keuze 1 Keuze 2

Keuze 4

59%

10%

Keuze 2

20%

Keuze 3 Keuze 4 47%

Ze zijn geneigd iets meer risico te willen nemen indien de afweging in termen van pensioenleeftijd luidt in plaats van hoogte van het pensioen.

Risicobereidheid

Keuze 1 23%

Risicohouding

Keuze uit pensioenleeftijd

Deelnemers kiezen grotendeels voor een gemiddeld risicoprofiel. Dit wijkt niet af van de benchmark.

Risicodraagvlak

Keuze 3

Keuze 1 is volledige zekerheid met het minst gunstige gemiddelde. Keuze 4 kent het gunstigste gemiddelde maar is ook met de meeste onzekerheid omgeven.

Preferenties

Risico hoogte pensioen (dlnr)

35

Demografie

Welke afweging maken deelnemers? Afweging tussen zekerheid en risico

Preferenties

5 Liever langer doorwerken

3%

2%

3% Liever lager pensioen

1%

11%

6%

2

6%

35%

4%

0%

1

13%

8%

1%

1%

1

2

3

4

0 0

Keuze hoogte pensioen

5

Risicobereidheid

3

Risicohouding

Keuze leeftijd pensioen

1%

Risicodraagvlak

4

36

25%

20%

Keuze 1 Keuze 2

26% 29%

Keuze 4

Risicohouding

Veel gepensioneerden kiezen voor een bovengemiddeld risicoprofiel en scoren daarmee fors hoger dan de benchmark.

Risicodraagvlak

Keuze 3

Keuze 1 is volledige zekerheid met het minst gunstige gemiddelde. Keuze 4 kent het gunstigste gemiddelde maar is ook met de meeste onzekerheid omgeven.

Preferenties

Risico hoogte pensioen (gep)

Demografie

Welke afweging maken gepensioneerden?

Risicobereidheid 37





Risicodraagvlak



Preferenties



Deelnemers kiezen voor een gemiddeld risiconiveau Indien de afweging in termen van jaren doorwerken wordt voorgelegd, neigen deelnemers iets meer risico te nemen De risicohouding geeft aan dat deelnemers het acceptabel vinden om circa 2,5 jaar langer te moeten werken in geval van tegenvallend pensioen De gepensioneerden kiezen voor een bovengemiddeld risiconiveau; blijkbaar ervaart men voldoende marge om meer risico te willen nemen

Demografie

Beoordeling van risicohouding

Risicohouding Risicobereidheid 38

Demografie

Beoordeling risicobereidheid

Preferenties

Risicodraagvlak

Risicohouding

Risicobereidheid 39

Demografie

De score voor risicobereidheid

Deze scores voor risicodraagvlak en risicohouding zijn bepaald op basis van demografische variabelen zoals leeftijd en salaris, en op basis van antwoorden uit de survey



Aan elk van de variabelen worden gewichten toegekend. Op deze wijze wordt een totaalscore voor risicodraagvlak en een totaalscore voor risicohouding bepaald



Hoge risicobereidheid

F E D C



Op basis van deze scores voor risicobereidheid zijn alle deelnemers ingedeeld in zes categorieën: Lage A tot en met F risicobereidheid

B A

Risicobereidheid

We gebruiken 75% van de score voor risicodraagvlak en 25% van de score voor risicohouding om tot een score voor risicobereidheid te komen

Deelnemers verdeeld naar mate van risicobereidheid

Risicohouding



Risicodraagvlak

In onze methodiek hanteren we relatieve scores om de risicohouding en het risicodraagvlak van een deelnemer te bepalen. Het geeft inzicht in de verdeling van beide aspecten over te onderscheiden groepen

Preferenties



40

Demografie

Risicobereidheid t.o.v. leeftijd Risicobereidheid t.o.v. leeftijd (dlnr+gep) Gemiddelde risicobereidheid Capgemini Gemiddelde risicobereidheid Benchmark

0%

0%

0%

0%

0%

2%

2%

1%

1%

1%

1%

0%

0%

1%

0%

4D

1%

4%

3%

3%

5%

4%

4%

3%

2%

2%

0%

3C

0%

1%

2%

2%

5%

4%

5%

3%

3%

3%

1%

1%

1%

1%

3%

4%

7%

8%

4%

3%

0%

0%

0%

9 60-64

10 65-69

2B

1A

0 0

1 <25

2 25-29

3 30-34

4 35-39

5 40-44

6 45-49

7 50-54

8 55-59

11 70+

12

Leeftijd

De meeste respondenten kennen een redelijk gelijke mate van risicobereidheid t.o.v. de benchmark. Alleen de jongste en oudste respondenten kennen gemiddeld genomen een hogere risicobereidheid t.o.v. de benchmark

Risicobereidheid

0%

Risicohouding

5E

Risicodraagvlak

Risicobereidheid

6F

Preferenties

7

41

Demografie

Risicobereidheid t.o.v. salaris

7

Preferenties

Risicobereidheid totaal t.o.v. salaris (dlnr) Gemiddelde risicobereidheid Capgemini

0%

5E

2%

0%

4D

0%

0%

0%

0%

2%

1%

2%

0%

1%

5%

9%

6%

8%

2%

2%

0%

2%

7%

6%

8%

2%

3%

2B

0%

0%

2%

8%

9%

10%

2%

2%

0%

0%

€500 -6€1000

€1000 7 - €2000

8 > €2000

1A

0 0

1 < €-2000

€-2000 2 - €-1000

€-10003- €-500

€-5004- €0

€0 5 - €500

Salaris

Opmerkelijk genoeg zien we weinig differentiatie in risicobereidheid tussen salarisgroepen

9

Risicobereidheid

0%

Risicohouding

3C

Risicodraagvlak

Risicobereidheid

Gemiddelde risicobereidheid Benchmark

F 6

42











Risicobereidheid



Risicohouding



Risicodraagvlak



Preferenties



Zowel het risicodraagvlak als risicohouding van respondenten wijzen in de richting van een gemiddeld risiconiveau Bij gepensioneerden ligt de risicobereidheid op een lager niveau als bij de actieve deelnemers; deze is in lijn met de benchmark Bij jongere deelnemers is de risicobereidheid hoger Al met al is het niveau van risicobereidheid onder de respondenten gemiddeld Deelnemers vinden tegenvallers die tot gevolg hebben dat men circa 2 jaar langer moet doorwerken acceptabel Gepensioneerden blijken voor een bovengemiddeld risico te kiezen en vinden een daling van 3% in pensioeninkomen acceptabel Er is een grote voorkeur voor collectieve vaststelling van het risicoprofiel; en men heeft groot vertrouwen in het pensioenfonds om de goede beslissing te nemen. Deelnemers stellen het daarbij op prijs gehoord te worden Er is een grote voorkeur voor het evenredig delen van tekorten en overschotten, met een lichte voorkeur voor het bevoordelen van gepensioneerden Een kanttekening bij de uitkomsten is dat slapers en jongere leeftijdscohorten ondervertegenwoordigd zijn

Demografie

Beoordeling van risicobereidheid

43











Risicobereidheid

Een intensieve communicatie met als doel het inzicht van de deelnemers in hun eigen risicodraagvlak en in de consequenties van het strategisch risicoprofiel op hun pensioen te verbeteren Een aanpassing van het risicoprofiel door middel van het beperken van neerwaarts risico van het fonds

Risicohouding



We adviseren het fonds om aandacht te besteden aan dit verschil Er zijn verschillende oplossingsrichtingen:

Risicodraagvlak



Dit baseren wij op een ruwe vergelijking tussen het beleggingsbeleid in de door ons gehanteerde rekenvoorbeelden voor de surveyvragen en het beleggingsbeleid van pensioenfonds Capgemini Om nauwkeuriger te toetsen hoe het strategisch risicoprofiel zich verhoudt tot de risicobereidheid van deelnemers, raden we aan om een ALM-analyse op het niveau van maatmensen uit te voeren. Zo wordt de aansluiting gemaakt met de individuele risicobereidheid

Preferenties

Het feitelijk risicoprofiel van het fonds lijkt hoger dan wat past bij het risicobereidheidsniveau van respondenten

Demografie

Conclusies en aanbevelingen

44

Bijlage A Risicodraagvlak en -houding

Risicobereidheid en deelnemerskenmerken De risicobereidheid van een deelnemer bestaat uit twee factoren: 

Risicohouding



Risicodraagvlak

Er is een verband tussen deze factoren en de volgende vier kenmerken van een deelnemer: Pensioeninkomen

Human capital

(reeds opgebouwde pensioenrechten)

(salaris)

Demografisch

Governance

(gezondheid, geslacht, leeftijd, gezin, levensstijl etc.)

(tijd, belangstelling, expertise)

Op basis van demografische gegevens van de deelnemers kunnen we een eerste inschatting maken van de mate van risicobereidheid van verschillende soorten deelnemers. Een verdere verfijning en uitdieping is mogelijk door begrip van de arbeidsomgeving van de deelnemers, zoals bedrijfstak en bedrijfscultuur. 46

Risicobereidheid en deelnemerskenmerken Pensioeninkomen

Als je pensioeninkomen grotendeels van AOW afhangt, kun je relatief gezien meer risico dragen in je aanvullend pensioen dan als je aanvullend pensioen voornamelijk in je levensbehoefte voorziet. Voor mensen met een zeer royaal pensioeninkomen ligt het verband weer andersom; die kunnen een daling van hun pensioen goed opvangen omdat ze al geld overhouden of makkelijk hun luxe uitgaven kunnen aanpassen. (reeds opgebouwde pensioenrechten)

Human capital

Je verdiencapaciteit bepaalt hoeveel financiële middelen je opzij kunt zetten voor later. Meestal is werk met een hoger inkomen ook gerelateerd aan meer mogelijkheden om langer door te werken. Hierdoor kun je meer risico dragen in je aanvullend pensioen. (salaris)

47

Risicobereidheid en deelnemerskenmerken Demografisch

Naarmate je ouder bent, heb je minder tijd om tegenvallers op te vangen met compenserende acties, zoals extra bijsparen of je voorbereiden op langer doorwerken. (gezondheid, geslacht, leeftijd, gezin, levensstijl etc.)

Governance

Als je meer kennis van pensioenen en financiële aangelegenheden hebt, kun je beter omgaan met het inschatten van de consequenties van financiële risico’s. Hierdoor kun je objectief gezien meer risico in je aanvullend pensioen dragen. (tijd, belangstelling, expertise)

Er zijn ook verbanden met risicohouding en risicodraagvlak te leggen. Zie hiervoor de volgende sheet.

48

Voorbeelden verbanden (gemiddelden) Risicohouding  Vrouwen zijn meer risico avers dan mannen  Mensen met lager inkomen zijn meer risico avers dan mensen met hoog inkomen  De risicohouding stijgt tot ca. 40 jaar (steeds beter bekend met sparen en beleggen), daarna neemt dat weer af tot pensioenleeftijd  Mensen die meer pensioenpremie betalen, zijn meer betrokken bij hun pensioen  Wie meer spaart, is ook bereid meer risico te nemen. Dit komt door de betrokkenheid en door het begrip van de wisselwerking tussen risico en rendement

Risicodraagvlak  Vrouwen kunnen iets minder beleggingsrisico nemen: ze hebben meer kans op een periode zonder pensioenopbouw  Wie veel verdient kan meer risico nemen: die heeft meer inkomen en andere bezittingen om verliezen te compenseren  Tegelijk garandeert de AOW voor degenen met een laag inkomen het grootste deel van hun pensioen. Risicodraagvlak afgezet tegen salaris vormt dus een J-curve  Hoe ouder je bent, hoe minder tijd je hebt om verliezen goed te maken. Er is dus een negatief verband tussen leeftijd en risicodraagvlak

49

Female Attitude to risk

Ability to take risk

Verschillende onderzoeken wijzen uit dat vrouwen minder risico nemen dan mannen

•

55 +

50 -5 4

45 -4 9

40 -4 4

35 -3 9

30 -3 4

Age

Male

•

•

25 -2 9

<2 5

Risk tolerance

Risk tolerance

Voorbeelden geslacht en leeftijd

Attitude to risk

Ability to take risk

•

Dit lijkt niet samen te hangen met de economische omstandigheden, maar eerder met maatschappelijke of genetische verschillen

Hoe ouder iemand is, hoe meer hij op zeker speelt. Empirisch onderzoek naar de werkelijke beleggingsmix die individuen kiezen, laat dat inderdaad zien

•

Vrouwen hebben ook een lager risicodraagvlak. Zij hebben vaker een onderbroken carrière en kunnen minder goed tegenvallers opvangen

Hoeveel risico een deelnemer op basis van zijn profiel het beste zou kunnen lopen, neemt ook af met de leeftijd: er is minder tijd om tegenvallers goed te maken

•

Jongeren mogen meer risico nemen dan ze doen. Onervarenheid met beleggen maakt ze voorzichtiger.

50

Bijlage B Overige statistieken

Geslacht Geslacht 13%

Man Vrouw

87%

Geslacht (dlnr)

Geslacht (gep) 2%

14%

86%

Man

Man

Vrouw

Vrouw

98% 52

Opleiding

0,5% 0,1%

Opleiding 3% 7%

Basisonderwijs VMBO MBO

48%

HAVO, VWO 42%

HBO WO

Opleiding (gep)

Opleiding (dlnr) 1%

2%

1% 6%

6% Basisonderwijs

10%

VMBO MBO

48%

VMBO 44%

MBO

HAVO, VWO 43%

HBO WO

Basisonderwijs

HAVO, VWO 39%

HBO WO 53

Opleiding Salaris per Opleiding 100% 90% 80% 70%

5001 en meer 4001 – 5000 euro

60%

3001 – 4000 euro 2501 – 3000 euro

50%

2001 – 2500 euro 40%

1501 – 2000 euro 1001 – 1500 euro

30%

0 - 1000 euro

20% 10% 0% Basisonderwijs

VMBO

MBO

HAVO, VWO

HBO

WO

54

Bijlage C Benchmarkonderzoek

Benchmark Towers Watson heeft een panelonderzoek laten uitvoeren onder 2000 werkenden en 500 gepensioneerden. De antwoorden van 1819 werkenden en 482 gepensioneerden zijn als bruikbaar beoordeeld. Deze vormen een representatieve steekproef van de Nederlandse beroepsbevolking resp. gepensioneerden. De antwoorden van dit panelonderzoek hebben we als benchmark gehanteerd. Dat wil zeggen dat we de antwoorden van de survey hebben vergeleken met het panelonderzoek. In geval van opmerkelijke verschillen hebben we deze gemeld in de rapportage. Op de uitkomsten van het panelonderzoek hebben we dezelfde scores en wegingen toegepast om tot een risicobereidheidsscore te komen, als op de survey antwoorden. Op deze manier kunnen we de indeling in risicobereidheidsklasse A tot en met F vergelijken tussen de survey en de benchmark.

56

Onderzoek risicobereidheid

Recommend Documents