Onderzoeksflits
Atlas voor gemeenten 2015 – Erfgoed positie van Utrecht uitgelicht IB Onderzoek, 29 mei 2015
Utrecht.nl/onderzoek
Colofon
uitgave Afdeling Onderzoek Gemeente Utrecht 030 286 1350
[email protected]
internet www.utrecht.nl/onderzoek
rapportage Emmy Koster
29 mei 2015
Gemeente Utrecht
1 Algemene positie Utrecht De stichting Atlas voor gemeenten maakt jaarlijks een rapport waarin de 50 grootste gemeenten van Nederland op verschillende punten worden vergeleken en in een rangorde worden geplaatst. Naast een vaste set van indicatoren is er elk jaar een thema dat verder wordt uitgediept. In 2015 is dit het thema Erfgoed. Deze Onderzoeksflits geeft een overzicht van de Atlas voor gemeenten 2015 en de positie van Utrecht daarin. Van de 50 gemeenten kent Utrecht de snelste bevolkingsgroei en neemt de hoogste positie in wat betreft opleidingsniveau (veel hoogopgeleiden en weinig laagopgeleiden). Ook scoort Utrecht gunstig op het gebied van bereikbaarheid van banen (met auto of OV), cultureel aanbod, nabijheid van natuurgebieden en de arbeidsparticipatie van vrouwen. Utrecht staat op de tweede plaats als het gaat om de woonaantrekkelijkheidsindex en op de derde plaats als het gaat om de sociaaleconomische index. Utrecht behoort ook tot de top 10 als het gaat om huizenprijzen, monumentale binnenstad, werkgelegenheidsontwikkeling en arbeidsongeschiktheid. Utrecht neemt relatief gezien een minder gunstige positie in op de punten culinaire kwaliteit, percentage koopwoningen en overlast. Ook op armoede scoort Utrecht onder gemiddeld (31e plek). Desondanks is deze positie opvallend hoog voor een grote stad als Utrecht.
Figuur 1 – Rangpositie Utrecht bevolkingsontwikkeling 1 hoogopgeleiden 1 laagopgeleiden 1 bereikbaarheid banen 2 cultureel aanbod 2 nabijheid natuurgebieden 2 participatie vrouwen 2 woonaantrekkelijkheidsindex
2
sociaal-economische index 3 huizenprijzen per m2 4 monumentale binnenstad 5 werkgelegenheidsontwikkeling
5
arbeidsongeschiktheid 7 werkloosheid 15 musea 20 bijstand 24 veiligheid 25 armoede 31 culinaire kwaliteit 31 percentage koopwoningen 40 overlast 45 10
20
30
40
50
Bron: Atlas voor gemeenten 2015
3
2 Sociaal-economische positie en woonaantrekkelijkheid In het vervolg van deze Onderzoeksflits wordt telkens de top 3 weergegeven en wordt Utrecht vergeleken met zeven andere gemeenten, met minimaal rond de 200.000 inwoners (referentiesteden: Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Eindhoven, Tilburg, Groningen en Almere).
2.1
Sociaal-economische index
De sociaal-economische index bestaat uit het aandeel personen in de bijstand, het werkloosheidspercentage, het aandeel arbeidsongeschikten, het percentage huishoudens met een inkomen lager dan 105% van het sociaal minimum, het aandeel personen met een lage opleiding, de netto arbeidsparticipatie van vrouwen, het aantal banen als percentage van de beroepsbevolking en het percentage banen in groeisectoren.
Utrecht scoort gunstig op sociaal-economische index •
Sinds 2011 staat Utrecht op de derde plaats voor de sociaal-economische index. Daarmee heeft Utrecht de meest gunstige positie van de referentiesteden.
•
De feitelijke score voor de sociaal-economische index in Utrecht is de afgelopen vijf jaar gestegen. Ditzelfde geldt voor Amsterdam en Eindhoven. De score voor de sociaaleconomische index in de overige referentiesteden is gedaald.
Sociaal-economische index rangpositie
ontwikkeling score sociaal-
2015
economische index 2010-2015
Haarlemmermeer
1
16
Amstelveen
2
40
stijger daler
Utrecht
3
16
stijger
Amsterdam
18
5
stijger
Rotterdam
41
35
daler
Den Haag
38
46
daler
Eindhoven
13
19
stijger
Tilburg
24
36
daler
Groningen
29
31
daler
Almere
37
48
daler
Bron: Atlas voor gemeenten 2015
Hoge positie op merendeel sociaal-economische indicatoren •
De gunstige sociaal-economische index van Utrecht is met name te danken aan het kleine aandeel laagopgeleiden, de hoge arbeidsparticipatie van vrouwen, veel banen in de zakelijke dienstverlening, het grote aantal banen als percentage van de beroepsbevolking en het kleine aandeel arbeidsongeschikten.
4
Onderzoeksflits: Atlas voor gemeenten 2015
Gemeente Utrecht
•
Ten opzichte van de 50 steden kent Utrecht een gemiddelde positie voor de indicatoren bijstandsontvangers, werkloosheid en armoede. Voor al deze indicatoren geldt dat Utrecht een hogere positie inneemt dan de referentiesteden.
Rangpositie sociaal-economische indicatoren werkloos-
arbeidson-
lage
participatie
bijstand
heid
geschiktheid
armoede opleiding*
vrouwen
banen
zakelijke
Utrecht
24
15
7
31
1
2
6
4
Amsterdam
48
34
10
48
3
7
13
1
Rotterdam
50
50
14
50
34
46
15
15
Den Haag
47
48
20
43
23
38
30
8
Eindhoven
30
24
26
28
10
24
4
2
Tilburg
37
32
22
35
25
18
26
5
Groningen
46
47
9
49
2
37
14
17
Almere
29
43
17
34
27
18
47
37
diensten
Bron: Atlas voor gemeenten 2015 * een hoge positie op de ranglijst houdt in dat een stad relatief weinig laagopgeleiden heeft
Utrechtse positie voor werkloosheidspercentage verbeterd •
De meeste Utrechtse rangposities voor de afzonderlijke sociaal-economische indicatoren zijn niet of nauwelijks veranderd in de afgelopen drie jaar.
•
De rangpositie voor het werkloosheidspercentage is verbeterd ten opzichte van vorig jaar.
Ontwikkeling rangpositie sociaal-economische indicatoren Utrecht 2013
2014
2015
lage opleiding
2
2
1
participatie vrouwen
3
3
2
zakelijke diensten
4
4
4
banen
7
6
6
arbeidsongeschiktheid
5
7
7
werkloosheid
18
20
15
bijstand
26
24
24
armoede
29
30
31
Bron: Atlas voor gemeenten
5
2.2
Woonaantrekkelijkheid
De woonaantrekkelijkheidsindex bestaat, in volgorde van gewicht, uit de bereikbaarheid van banen, het cultureel aanbod (podiumkunsten), veiligheid (geweldsmisdrijven en vernielingen), het aandeel koopwoningen in de woningvoorraad, de nabijheid van natuurgebieden, de kwaliteit van het culinair aanbod, de aanwezigheid van een universiteit en het historische karakter van de stad.
Utrecht aantrekkelijk om in te wonen •
Utrecht staat al jaren op de tweede positie voor woonaantrekkelijkheid. Daarmee scoort
•
De feitelijke score voor de woonaantrekkelijkheid van Utrecht is in de afgelopen vijf jaar
Utrecht hoog, net als de referentiesteden Amsterdam en Den Haag. toegenomen, maar niet voldoende om de koppositie van Amsterdam over te nemen. Behalve in Amsterdam, Eindhoven en Almere, is de score voor woonaantrekkelijkheid in de overige referentiesteden afgenomen.
Woonaantrekkelijkheidsindex rangpositie
ontwikkeling score woonaan-
2015
trekkelijkheidsindex 2010-2015
Amsterdam
1
4
stijger
Utrecht
2
2
stijger
Amstelveen
3
3
stijger
18
39
daler
5
36
daler
Eindhoven
13
16
stijger
Tilburg
19
34
daler
Groningen
23
44
daler
Almere
39
15
stijger
Rotterdam Den Haag
Bron: Atlas voor gemeenten 2015
Hoge positie op merendeel woonaantrekkelijkheidsindicatoren •
De gunstige woonaantrekkelijkheidsindex van Utrecht is met name te danken aan de bereikbaarheid van banen, het cultureel aanbod, de nabijheid van natuurgebieden, de aanwezigheid van een universiteit en het historisch karakter. Vooral de tweede plaats wat betreft nabijheid van natuurgebieden is aanzienlijk hoger dan in de referentiesteden.
•
Op de punten veiligheid en culinaire kwaliteit neemt Utrecht een gemiddelde positie in. De positie voor veiligheid is opvallend gunstiger dan in de meeste referentiesteden, terwijl de positie voor culinaire kwaliteit in negatieve zin opvalt. Het aandeel koopwoningen in de Utrechtse woningvoorraad is relatief laag, maar hoger dan in de meeste referentiesteden.
6
Onderzoeksflits: Atlas voor gemeenten 2015
Gemeente Utrecht
Rangpositie woonaantrekkelijkheidsindicatoren banen cultureel bereikbaar
aanbod veiligheid
koop-
nabijheid
woningen
natuur
culinaire
historisch
kwaliteit universiteit
karakter
Utrecht
2
2
25
40
2
31
1
6
Amsterdam
1
1
46
50
12
2
1
2
11
24
49
49
24
9
3
7
4
8
48
44
32
7
12
4
Eindhoven
28
9
44
43
26
10
3
33
Tilburg
26
12
34
24
25
41
3
24
Groningen
44
7
42
46
14
23
3
9
Almere
30
50
21
3
15
36
12
49
Rotterdam Den Haag
Bron: Atlas voor gemeenten 2015
Utrechtse positie voor veiligheid verbeterd •
De meeste Utrechtse rangposities voor de afzonderlijke woonaantrekkelijkheidsindicatoren zijn niet of nauwelijks veranderd in de afgelopen drie jaar.
•
De positie voor veiligheid is in de afgelopen jaren verbeterd. Ten opzichte van voorgaande jaren neemt Utrecht een lagere plek in op de ranglijst voor het aandeel koopwoningen in de woningvoorraad en de culinaire kwaliteit.
Ontwikkeling rangpositie woonaantrekkelijkheidsindicatoren Utrecht 2013
2014
2015
universiteit
1
1
1
banen bereikbaar
2
3
2
cultureel aanbod
3
2
2
nabijheid natuur
2
2
2
historisch karakter
6
6
6
veiligheid
30
27
25
culinaire kwaliteit
22
30
31
koopwoningen
37
37
40
Bron: Atlas voor gemeenten
7
3 De monumentale stad Monumentale steden doen het de laatste jaren beter dan niet-monumentale steden; de (potentiële beroeps)bevolking groeit sneller, de bevolking is jonger en hoger opgeleid, er is minder vergrijzing, huizenprijzen zijn hoger en voorzieningen zijn in grotere getale aanwezig en van hogere kwaliteit. De relatief jonge en hoogopgeleide bevolking van monumentale steden draagt bij aan het vestigingsklimaat voor bedrijven (werken volgt wonen). Ook trekken monumenten toeristen naar de stad. Maar de bijdrage van toeristen staat niet in verhouding tot de meerwaarde van monumenten voor het woon- en leefklimaat in de stad.
Meerwaarde van de monumentale stad Een monumentale omgeving heeft een meerwaarde, nog los van de diversiteit aan voorzieningen in de buurt. Hiervan profiteert niet alleen de gebruiker/eigenaar van een monument, maar ook de directe omgeving en rest van de stad. Monumenten verhogen zowel de waarde van de woningen in het pand zelf, als van de woningen in de buurt. Zo loopt de monumentale meerwaarde op tot circa €125.000 voor een monumentaal pand midden in de monumentale binnenstad. Maar ook een bewoner van een niet-monumentaal pand op loop-/fietsafstand (2 km) van de monumentale binnenstad is bereid om circa €5.000 extra te betalen voor deze woonomgeving. Figuur 2 – De meerprijs om te wonen in (of in de buurt van) een monumentale stad
monumentaal pand
niet-monumentaal pand
Bron: Atlas voor gemeenten 2015
8
Onderzoeksflits: Atlas voor gemeenten 2015
Gemeente Utrecht
Utrecht als monumentale stad Utrecht heeft een groot aantal monumentale bomen en monumenten in de binnenstad. Ook neemt Utrecht een hoge positie in op de ranglijst voor het aantal monumenten in de woonomgeving (binnen 200 meter van de woning) en voor moderne architectuur in de woonomgeving. Ditzelfde geldt voor het aantal monumentale woningen en archeologische monumenten.
Figuur 2 – Rangpositie Utrecht monumentale bomen 3 monumentale binnenstad monumentale woonomgeving moderne architectuur in woonomgeving monumentale woningen
5 9 10 12
archeologische monumenten 12 10
20
30
40
50
Bron: Atlas voor gemeenten 2015
In de top 10 van meest monumentale steden staat Utrecht op de negende plaats. Van alle grote steden neemt alleen Amsterdam een hogere positie in.
Top 10 monumentale steden* gemiddeld aantal
gemiddeld aantal
aandeel monumentale
monumenten binnen
monumenten binnen
woningen
200m van woning
500m van centrum
1. Amsterdam
1,65%
17,1
1830
2. Maastricht
2,01%
13,9
1184
3. Leiden
1,90%
14,3
676
4. Dordrecht
1,40%
8,7
834
5. Haarlem
1,35%
8,7
937
6. Delft
1,34%
8,2
675
7. Deventer
1,10%
7,0
533
8. Leeuwarden
1,11%
5,9
455
9. Utrecht
0,81%
5,5
681
10. Den Bosch
0,64%
3,5
490
Bron: Atlas voor gemeenten 2015 * rangorde is gebaseerd op combinatie van de drie genoemde indicatoren
9
