Onderzoek naar een betere verwerking van vervuilde kunststoffen

Onderzoek naar een betere verwerking van vervuilde kunststoffen

Publieke versie Rotterdam, 15 juni 2011 Eindrapportage © Milgro Robert-Jan ter Morsche

Rapport

onderzoek naar een betere verwerking van vervuilde kunststoffen

Inhoudsopgave

2

Samenvatting

pag. 3

Inleiding

pag. 5

1. Aanpak van het onderzoek

pag. 6

2. De afvalmarkt en kunststof verpakkingsafval

pag. 7

3. Verwerkingsmogelijkheden van kunststof

pag. 11

4. Praktijk cases

pag. 16

5. Conclusies en aanbevelingen

pag. 21

Rapport


Samenvatting Dit rapport beschrijft het onderzoek naar een betere verwerking van vervuilde kunststof verpakkingen in opdracht van het Agentschap NL. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van de Meerjarenafspraken Energie Efficiency (MJA). Door een hoogwaardige verwerking van kunststof verpakkingsafval kan energie worden bespaard. In het onderzoek is het kunststofverpakkingsafval van twee afzonderlijke bedrijven geanalyseerd, en vervolgens is gezocht naar een hoogwaardigere en milieuvriendelijkere verwerkingsmethode. Bij Van Lieshout Snacks BV is kort vóór dit onderzoek een verbetering doorgevoerd op de afvalinfrastructuur. Hiermee is reeds een financiële besparing gerealiseerd. De relatief schone kunststoffen worden nu gerecycled in plaats van verbrand met het restafval. De resterende kunststoffen kunnen met een beperkt financieel voordeel van 250 euro per jaar worden verwerkt als brandstof voor de cementindustrie. Hiermee wordt de energie van deze kunststoffen 2 keer zo efficiënt gebruikt. Döhler BV kan zowel financieel als in termen van milieubelasting (o.a energie) forse stappen maken. Het blijkt dat het kunststof verpakkingsafval als restafval wordt afgevoerd. Door de inzamelstructuur aan te passen, kan het kunststofverpakkingsafval deels rechtstreeks worden gerecycled, en deels als brandstof voor de cementindustrie dienen. Dit betekent een aanzienlijke financiële winst van ongeveer 90.000 Euro per jaar. Het recyclen van de kunststof en het efficiëntere inzet door de brandstof voor de cementindustrie betekent een aanzienlijk verbetering voor de milieubelasting en het energieverbruik in de keten. Een betere verwerking van kunststof verpakkingsafval is haalbaar. Vanuit zowel het oogpunt van milieubelasting en een lager energieverbruik als vanuit het oogpunt van kosten. De beste oplossing voor herverwerking van vervuilde kunststoffen bestaat uit een installatie waarbij kunststoffen worden gereinigd, herverwerkt en het afvalwater vergist. De combinatie van wasinstallatie en vergistingsinstallatie is hiervoor belangrijk. De vergistingsinstallatie moet de vervuiling weer uit het water halen en vergisten. Het lijkt dat het direct en zelf toepassen van het regranulaat door een herverwerker naar een concrete toepassing helpt bij het maken van een business case. Een dergelijke installatie wordt op dit moment gerealiseerd. Deze route heeft nog extra onderzoek nodig voor poorttarieven. Belangrijke elementen bij het omgaan met kunststof afvalmateriaal zijn de interne logistiek en de afzet van het materiaal in de meest hoogwaardige verwerkingsroute. Het betekent dat bedrijven, de ontdoeners, meer aandacht gaan besteden aan het vrijkrijgen van de juiste kwaliteit voor de verwerkingsindustrie. Brancheorganisaties moeten het belang van grondstoffen en afvalmanagement goed op de kaart zetten bij het bedrijfsleven. Tevens moet er meer onderzoek naar waardes van grondstoffen, kwaliteiten, beschikbare hoeveelheden, en verwerkingsmethodieken worden gedaan. Hierdoor komt voor de verwerkingsindustrie meer informatie beschikbaar voor de ontwikkeling van betere alternatieven. Ook kan de overheid gerichter voorlichten en haar beleid meer inrichten op het behoud van grondstof. Voor het bedrijfsleven betekent dat zij eenvoudiger de juiste en meest hoogwaardigste verwerkingsmethode voor hun grondstoffen kunnen selecteren.

3

Rapport

4


Rapport


Inleiding Dit rapport beschrijft het onderzoek naar een betere verwerking van vervuilde kunststof verpakkingen in opdracht van het Agentschap NL. Agentschap NL heeft in het kader van het Meerjarenafspraken energie-efficiency (MJA)-convenant afspraken gemaakt adviezen te verstrekken die zich richten op het verminderen van energie in de keten. Het verminderen van energie vertaalt zich niet alleen in efficiëntere processen en installaties, maar ook in het gebruik of verbruik van materialen. Kunststoffen zijn gemaakt uit olie. De energetische waarde van olie, blijft behouden in dit materiaal. Bij de verwerking van kunststof, in de afvalfase, komt deze energie vrij, en tevens lang cyclische CO2. Het energiegebruik in de keten vermindert als het kunststof als materiaal wordt behouden en de uitstoot van CO2 in het materiaal blijft. Als materiaalhergebruik niet meer mogelijk is, dan is het van belang dat de energetische waarde van het materiaal zo efficiënt mogelijk worden benut. Ongeveer 900 bedrijven, verdeeld over 34 sectoren, doen mee aan het MJAconvenant. Hierin spreken zij met de overheid af hun energie-efficiency te verbeteren. De huidige versie van het convenant (MJA2) loopt van januari 2001 tot en met 31 december 2020. Elk MJA-bedrijf koppelt, in een eigen Energie Efficiency Plan (EEP), zijn energie-efficiency doelstelling aan concrete maatregelen en een planning om deze doelstelling te realiseren. De deelnemers zijn verplicht jaarlijks te rapporteren over de voortgang van hun activiteiten. Dit onderzoek heeft als doel twee MJA-deelnemers inzicht te geven in een betere verwerkingsroutes voor het kunststofverpakkingsafval dat bij deze organisaties vrijkomt. Het advies moet de bedrijven concrete handvatten bieden deze verwerkingsroutes in te zetten en op die manier energie te besparen in hun keten. Daarnaast is het doel een algemeen advies te formulieren voor de andere bedrijven uit de agro-sector voor een betere en milieuvriendelijkere verwerkingswijze van hun, soms vervuilde, kunststof verpakkingsafval. Leeswijzer Het rapport start de bespreking van het onderzoek in hoofdstuk 1 met de aanpak. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 het kader waarin het onderzoek is uitgevoerd toegelicht. Hoofdstuk 3 gaat over de verschillende verwerkingsroutes die op dit moment bestaan voor de verwerking van kunststof(verpakkings)afval. De beide praktijkcases worden toelicht in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 bevat de belangrijkste conclusies en aanbevelingen. Doel is met het rapport aanleiding te geven voor verdere door ontwikkeling naar behoud van grondstof.

5

Rapport

Hoofdstuk 1


Aanpak van het onderzoek

De aanpak Het onderzoek is opgebouwd uit verschillende onderdelen. Dit zijn bedrijfsbezoeken, deskresearch, interviews, de expertise van Milgro, en praktijktesten. Verkregen informatie van partijen is getoetst bij andere partijen. De verschillende onderdelen uit het onderzoek verliepen parallel. Onderdeel 1. Vaststellen startpositie en uitzetten praktijktesten Bij de deelnemende bedrijven hebben bedrijfsbezoeken plaatsgevonden. Hierbij zijn de bedrijfsprocessen door een adviseur van Milgro in kaart gebracht. Vervolgens zijn er monsters genomen van de kunststof verpakkingen. Deze monsters zijn aangeboden aan uiteenlopende bedrijven uit de afvalmarkt. Daarnaast zijn van de verpakkingen van de voedingsmiddelenproducent foto’s genomen, en ter beoordeling aangeboden voor een visuele beoordeling. Onderdeel 2. Deskresearch en Interview Het onderzoek is gericht op verbetering van de energieprestatie ten opzichte van huidige verwerkingswijze. Bij de start is vastgesteld dat de bestaande verwerkingsroute verloopt via afvalverbrandingsinstallaties. Daarom zijn er in dit onderzoek geen partijen uit de sector van afvalverbrandingsinstallaties benaderd. Uiteindelijk hebben niet alle organisaties die we in de initiële fase wilden betrekken in de testen of het onderzoek hun medewerking verleend. Het is wel mogelijk gebleken goede alternatieven hiervoor te benaderen en te spreken. De betrokken organisaties zijn: de Vereniging Kunststofverpakkingen Nederland1, Sabic2, Kras Groep3, Box BV4, Morssinkhof5, Van Maris Projects6, Van Kaathoven7, Bewa8, VAR9, Van Maren Systems10 en het Kennisplatform duurzaam Grondstoffenbeheer TU Delft. Onderdeel 3. Analyse en beoordeling Milgro beschikt vanuit haar afvalmanagementpraktijk over praktische en inhoudelijke kennis van de waardes van de verschillende kunststoffen, en netwerk van de relevante marktpartijen. In het klantenbestand van deze praktijk zijn diverse voedingsmiddelenbedrijven aanwezig. Hierdoor is er veel ervaring van de kwaliteiten van stromen, uiteenlopende mate van vervuiling, en de acceptatie bij marktpartijen. Op basis van de verkregen informatie en testresultaten zijn de conclusies en aanbevelingen tot stand gekomen.

1

Brancheorganisatie van kunststofverpakkingsleveranciers. www.vmk.nl Internationale producent van kunststoffen, Sittard. www.sabic.com 3 Landelijke sorteerder van kunststoffen, Volendam. www.krasgroep.net 4 Sorteerder van kunststof en papier, Den Bosch. www.boxbv.nl 5 Producent van Maalgoed, Lichtenvoorde. www.Morssinkhof.nl 6 Een producent van installaties voor bio vergisting en vergassing, Schijndel. www.maris-projects.nl 7 Compostering- en vergisting, Veghel www.vankaathovengroep.nl 8 Compostering- en vergisting, Moerdijk. www.bewa.nl 9 Producent van secundaire brandstoffen. Speijk. www.var.nl 10 Herverwerker van kunststoffen, Naarden. www.vanmarensystems.com 2

6

Rapport

Hoofdstuk 2


De afvalmarkt en kunststof verpakkingsafval

Afvalmarkt sterk in beweging. Er zijn een aantal ontwikkelingen gaande waardoor de afvalmarkt verandert. Er is sprake geweest van een daling van de hoeveelheid brandbaar afval als gevolg van de recente economische crisis. Deze daling wordt gecombineerd met een groei in capaciteit van afvalverbrandingsinstallatie (AVI). Hierdoor is een overcapaciteit ontstaan in Nederland. Dit betekent een grote vraag naar brandbaar afval door de installaties, met als resultaat een prijsdaling. Daarentegen worden grondstoffen steeds schaarser waardoor deze waarde stijgt. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van recycling passen beter bij de huidige trends. Dit wordt ondersteund vanuit de wens van de maatschappij om duurzaam in te kopen en meer inzicht te krijgen op een groenere verwerking van grondstoffen. Kunststof, en dus ook kunststof verpakkingsafval, speelt in deze een belangrijke rol. Kunststof beschikt vanwege zijn oorsprong, olie, over een hoge calorische waarde. Voor een AVI is de aanwezigheid van calorische waarde in het brandbaar afval van cruciaal belang voor het realiseren van de afgegeven rendementen. De prestatie van een AVI is afhankelijk van de doorzetsnelheid van het te verbranden materiaal. Hiervoor is van belang dat de temperatuur relatief constant blijft in het proces. De avi’s willen daarom het materiaal graag in hun verbrandingsproces hebben om hun doorzet goed te kunnen sturen. Bij een te lage verbrandingstemperatuur kan door de toepassing van kunststof dit verhogen. Ontwikkelingen in de markt van kunststoffen Door schaarste en ontwikkelingen in de oliemarkt stijgen de grondstofprijzen voor kunststoffen snel. Dit zelfde geldt voor de waardes van de secundaire grondstoffen, het regranulaat. Er wordt door de industrie steeds meer toepassingen uit recyclaat11 ontwikkeld. Het toepassen van dit materiaal wordt dan ook veelvuldig ingezet in communicatie rond maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarnaast is ook wet en regelgeving in de maak om meer gebruik van herverwerkte kunststoffen in producten te gaan toepassen. Specifiek in Nederland heeft de introductie van Plastic Hero, het besef naar een betere toepassing van het kunststof verpakkingsafval laten toenemen.. Een kunststof is niet zo maar een kunststof Een complicerende factor in de verwerking 12 van het kunststof verpakkingsafval is de diversiteit13 aan soorten kunststof. Voor een makkelijke verwerking geldt meestal dat een monostroom van kunststoffen goed te verwerking is. Naarmate soorten kunststof door elkaar worden gebruikt, wordt herverwerking lastiger.

11

12 13

Recyclaat is een verzamelnaam voor maalgoed, agglomeraat en regranulaat, die worden onderscheiden naar wijze van zuivering, deeltjesgrootte en -variatie en eventuele additieven. Toelichting hierover in hoofdstuk 3. Een interessant website hierover is www.ides.com

7

Rapport


Kunststoffen kunnen grofweg worden in gedeeld in zeven groepen 14. Elk van deze groepen in onderstaand overzicht hebben verschillende eigenschappen en dus toepassingsgebieden. De verschillende soorten kunststoffen zij gerangschikt volgens de zogenaamde SPI15 codering. Binnen deze hoofdstromen kunnen kunststoffen verschillende additieven bevatten om specifieke vereiste eigenschappen te creëren. Naam

Voorbeeld

PET - Polyethylene terephthalate

Fles voor frisdranken

HDPE - High density polyethylene

Verpakkingen voor paprika, flowpacks

PVC - PolyVinyl Vhloride

Medicijnenstrips, blisters

LDPE - Low density polyethylene

400 literzakken voor folie

PP – Polypropyleen

Flacon voor afwasmiddel

PS – Polystyreen

Koffiebeker

EPS - Expanded (or foamed) polystyrene

Visdozen, interieuren voor tv-verpakking

Other – Alle overige soorten

Infuuszakken met zoutoplossing

Materiaal code

Als voorbeeld halen we PVC aan. PVC is een complex materiaal: het heeft twee kanten. Enerzijds geeft PVC problemen op als het verbrand wordt of tussen andere kunststoffen wordt verwerkt. Vanwege chloor in PVC (polyvinylchloride), is apart behandelen van de stroom noodzakelijk. Anderzijds kan PVC goed worden gerecycled en wordt bij de productie van PVC relatief minder olie gebruikt dan bij andere kunststoffen. PVC kan vervolgens zeer eenvoudig worden omgesmolten

14

15

8

Kunststof kunnen ook worden ingedeeld als thermoplasten, thermoharders en elastomeren. Voor deze beschrijving is deze indeling niet relevant. De Society of the Plastics Industry heeft alle soorten gerubriceerd naar hoofdcategorie. Deze codering komt bijna overeen met de codering in de Europese wetgeving. In Europa bestaat nummer 7 niet. Idee is dat de keten op basis van het nummer weet over welk type kunststof wordt ingezet.

Rapport


tot nieuwe toepassingen16. Het is daarom van belang deze stroom apart in zamelen en te laten verwerken. Hierbij komt nog dat, bijvoorbeeld voor verpakkingen, verschillende soorten kunststoffen nodig zijn om tot de vereiste eigenschappen te komen. Hierdoor ontstaan zogenaamde laminaten. En dan zijn er ook nog bio-plastics Bio-plastic is hier in afgelopen jaren ook bijgekomen. Voor de gewone burger is dit plastic niet van het traditionele plastic te onderscheiden. De bio-plastics kunnen worden herkend aan het zogenaamde Kiemplantlogo 17. Dit geldt echter alleen voor materialen die een formele test met succes hebben doorstaan. De verwerking van bio-plastic is echter niet vergelijkbaar, en kan niet samen met de reguliere kunststoffen in de reguliere processen voor de verwerking van de traditionele plastics18. Een bio-plastic kan theoretisch en technische gezien in een composterings- of vergistingsinstallatie worden verwerkt 19. Tevens kan een bioplastic als materiaal worden herverwerkt. In dit onderzoek hebben wij echter geen informatie gevonden of dit laatste ook daadwerkelijk gebeurd. De praktijk is echter weerbarstiger. De huidige processen in composteerinstallaties zijn niet goed ingericht op de verwerking van bio-plastic. Het proces om bio-plastic af te breken in een composteerinstallatie duurt lang waardoor het voor dergelijke installaties economisch niet rendabel is. Als gevolg hiervan wordt het bio-plastic in veel gevallen niet geaccepteerd voor verwerking in een composterings- of vergistingsinstallatie. In de doorontwikkeling van bio-plastic zou dan ook meer naar de verwerkingskant moeten worden gekeken. Bovendien moeten de huidige generatie bio-plastic gescheiden worden ingezameld voor een succesvolle herverwerking. Aanbod van kunststofverpakkingsafval uit het bedrijfsleven Onderzoeken naar de hoeveelheid vervuild kunststofverpakkingsafval dat potentieel uit het bedrijfsafval kan worden gehaald zijn nog nauwelijks uitgevoerd. Onderzoeken die zijn uitgevoerd richten zich primair op het verpakkingsafval uit huishoudens. Zo worden jaarlijks sorteeranalyses uitgevoerd naar de samenstelling van het restafval uit huishoudens. Bovendien zijn recentelijk in de invoering van Plastic Hero meerdere onderzoeken uitgevoerd die zicht richten op kunststof afval uit huishoudens. Uit eerder onderzoek van SVM-PACT20 en de VMK21 in 2005 bleek dat er bij een gemiddeld bedrijf nog ongeveer 8.000 kilo kunststof(verpakkings)afval uit het restafval kan worden gehaald. De focus lag hier op het relatief schone kunststofverpakkingsafval, zoals verpakkingsfolies, emmers en andere harde kunststoffen. Op basis van ervaringen van Milgro binnen de voedingsmiddelenindustrie is af te leiden dat ongeveer 50%-70% (in volume) van het restafval uit kunststoffen 16

Voorbeelden zijn buizen en pijpen.

17 18 19 20 21

Bij verbranding is er geen probleem. Dit blijkt uit verschillende onderzoeken van de universiteit van Wageningen. SVM-PACT was de uitvoeringsorganisatie van het Convenant Verpakkingen II en III. Vereniging Kunststofverpakkingen Nederland (VMK).

9

Rapport


bestaat, die op een of andere manier zijn vervuild. Dit zijn niet alleen kunststoffen die door het productieproces ontstaan, maar ook door het feit dat de interne inzameling bij bedrijven niet altijd goed is georganiseerd. Er bestaat kortom ruimte voor verbetering. Plastic Hero en kunststof (verpakkings)afval uit het bedrijfsleven In eerste instantie lijkt het logisch het kunststofverpakkingsafval dat vrijkomt bij het bedrijfsleven ook via of met het oranje mannetje te laten afvoeren. Er zijn echter een aantal redenen waarom dit niet kan. Dit is vooral de inrichting van het Nedvang-systeem dat zich primaire richt op het behalen van de wettelijke doelstellingen, het kostenaspect, en het verschil van de kwaliteit van het kunststof (verpakkings) afval spelen hierbij een rol. Onder aanvoering van de producentenverantwoordelijkheid voor verpakkingen is het Nederlandse bedrijfsleven gestart met de inzameling van kunststof verpakkingsafval uit huishoudens. Deze inzameling valt onder de wettelijk geregelde zorgplicht van gemeenten voor hun burgers. De gemeenten zorgen voor de inzameling van het kunststof verpakkingsafval uit huishoudens. De kosten worden hiervoor uit het afvalfonds22 vergoed op basis van de ingezameld hoeveelheden. Deze informatie wordt door Nedvang ontvangen en gecontroleerd. Nedvang en gemeenten sluiten hierover een uitvoeringsovereenkomst. Deze uitvoeringsovereenkomst is gebaseerd op overkoepelende afspraken tussen Rijksoverheid, bedrijfsleven en de gemeenten. Deze overeenkomst bepaalt dat de vergoeding uitsluitend wordt betaald op de basis van hoeveelheid ingezameld huishoudelijk kunststof (verpakkings)afval. Als hier de bedrijfsmatige kunststoffen worden toegevoegd zou de vergoeding te hoog worden. Een gemeente zou immers een vergoeding ontvangen voor stromen die niet onder de zorgplicht van de gemeenten vallen. Het is daarnaast praktisch niet haalbaar om vervolgens die bedrijven te identificeren en de vergoeding uit te keren, want de gemeente mag te veel ontvangen vergoedingen niet houden. De kosten die horen bij de inzameling van kunststof (verpakkings) afval uit het bedrijfsleven en van huishoudens verschillen enorm. De kosten voor de inzameling bij bedrijven, op basis van een relatief eenvoudig systeem 23, zijn aanzienlijk lager dan de vergoeding die worden verstrekt aan de gemeenten. Per ton ingezameld kunststof wordt vanuit het afvalfonds 475 euro vergoed aan de gemeente. Dit bedrag wordt vervolgens nog aangevuld met de kosten voor opslag, sortering en natransport. De meest kostbare stroom bij het bedrijfsleven is bedrijfsafval. De kosten hiervoor zijn vaak niet hoger dan 150 euro per ton 24. Als een bedrijf zijn kunststof (verpakkings)afval aanbiedt langs de Plastic Hero route, dan zouden de kosten aanzienlijk hoger worden. Als laatste reden dat het bedrijfsmatig kunststof (verpakkings)afval beter niet in het Plastic Hero systeem kan worden geplaatst is de kwaliteit. De kwaliteit van het kunststof (verpakkings)afval uit bedrijven is beter te sturen en komt veelal vrij in grotere hoeveelheden per locatie. Doordat de kwaliteit hier gegarandeerd kan worden is de kans op een betere herverwerking groter. De verwerker weet immers precies de kwaliteit die zijn of haar proces ingaat.

22 23

24

10

Opgebracht door de verpakkingsbelasting. Een deel hiervan gaat naar het Afvalfonds. De kosten voor de inzameling bij bedrijven worden bepaald door een inzamelmiddel, een frequentie van ophalen, de kosten(of opbrengsten) voor een soort kunststof. Dit loopt overigens sterk uiteen op dit moment.

Rapport

Hoofdstuk 3


Verwerkingsmogelijkheden van kunststof

Kunststof verwerken Er zijn meerdere verwerkingsmethodes beschikbaar voor de verwerking van kunststof verpakkingsafval. Hieronder worden deze besproken volgens de omgekeerde volgorde van de ladder van Lansink. Als laatste opties worden depolymerisatie, pyrolyse en vergassing toegelicht. Dit zijn processen die sterk aan elkaar zijn gelieerd, en zich allemaal nog in een experimentele fase bevinden. Verwerking in een afvalverbrandingsinstallatie (AVI) Een afvalverbrandingsinstallatie(AVI) verwerkt het kunststof verpakkingsafval in een mix van verschillende afvalstromen. Deze AVI’s zijn destijds opgericht als verwijderingsinstallaties en, naar eigen zeggen, getransformeerd naar energiebedrijven. Een afvalverbrandingsinstallatie heeft een gemiddeld elektrisch rendement van 22%. De tarieven voor de verwerking van afval in een afvalverbrandingsinstallatie zijn sinds 2009 sterk in beweging25. Op de markt van brandbaar huishoudelijk restafval zijn de verwerkingstarieven sterk gedaald. In enkele gevallen is de verwerking met 60% gedaald. Deze forse dalingen van de tarieven voor de verwerking van bedrijfsafval zijn niet aan de orde bij bedrijven. De tarieven zijn echter wel op enkele locaties gedaald. Belangrijk verschil is dat de hoeveelheden brandbaar afval van een gemeente niet vergelijkbaar zijn met het aanbod brandbaar afval van een individuele zakelijke ontdoener. In de zakelijke markt varieert het verwerkingstarief26 voor bedrijfsafval tussen 80 euro per ton en 150 euro per ton. De recentelijk geïntroduceerd R1 status27 betekent dat een afvalverbrandingsinstallatie een installatie van nuttige toepassing is geworden. Dit neemt niet weg dat een afvalverbrandingsinstallatie in de basis is opgericht om afval te verwijderen. Verwerking in een cement of kalkoven als nuttige toepassing De benutting van kunststof verpakkingsafval kan in de vorm van nuttige toepassing. Hiermee wordt bedoeld dat de energie uit het afval nog kan worden gebruikt. Dat betekent dat het afval (veelal papier en plastics fracties) wordt opgewerkt tot zogenaamde korrels (pellets) of losse losse vlokken (fluff). Deze fluff wordt vervolgens verbrand in plaats van fossiele brandstof, zoals kolen. Hiermee zijn minder fossiele brandstoffen nodig. Een gemiddelde cementof kalkoven is 2 keer zo efficiënt met energie dan een afvalverbrandingsoven 28. Er worden studies verricht naar zogenaamde SBI-WTE-plants29. Deze installaties zouden met een rendement van bijna 80% kunnen werken. Uit verschillend onderzoek30 en 31 blijkt dat verwerking in een cementof kalkoven milieutechnisch (totaal van energie, klimaat, CO2 etc.) beter scoort dan een AVI. 25 26 27

28

29 30

31

Voor meer informatie zie het jaarboek Afval 2011 van uitgeverij Noorthoek. Exclusief transport, en niet afhankelijk van type inzamelmiddel of inzamelwijze. Met een R1 status is een AVI een installatie van nuttige toepassing in plaats van een installatie van verwijdering. Meer informatie hierover in het LAP2. www.lap2.nl Hierbij wordt voor een onderbouwing verwezen naar het Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie van het Ministerie van Innovatie en Milieu. Idem als 7. Aanpak van industrieel afval - Cementovens vergeleken met verbrandingsovens - Een milieuvergelijking. Beschikbaar op www.coprocessing.info/nl/afvalbehandeling/index.htm CE Delft, Okt 2000 Subcoal milieukundig beoordeelt, en in Maar 2010, milieu impact Belgisch tapijtketen.

11

Rapport


In het verleden heeft de VMK32 verschillende projecten gehad rond dit onderwerp. Een interessant voorbeelden zijn NASKAS33 en Subcoal geweest. Bij het NASKAStraject werd het kunststof verpakkingsafval fijngemalen tot poeder, en vervolgens geïnjecteerd in de hoogovens in IJmuiden. Opgemerkt moet worden dat dit project primair werd ontworpen voor de verwerking van vervuild kunststofverpakkingsafval uit huishoudens. Tarieven voor de verwerking van kunststofverpakkingsafval als nuttige toepassing moeten concurreren met de tarieven van de afvalverbrandingsinstallaties die worden gehanteerd voor verwerking van brandbaar huishoudelijk afval. Dit betekent een kostprijsrange van 50 tot 80 euro per ton 34 aan de poort. Het materiaal moet dan nog wel worden aangeleverd en bevat dus ook geen transportkosten. Het energieverbruik per ton voor het maken van fluff, het materiaal voor de cementindustrie, bedraagt 0,4 GJe35. Dit betekent een primaire energiebehoefte van 1 GJ. Verwerking van kunststof in een AVI of de kunststof bijstoken in een cementoven?. Agentschap NL publiceert jaarlijks cijfers over de Nederlandse afvalmarkt. Hieruit blijkt dat 1 ton restafval levert ongeveer 1,8 GJ aan elektrische energie op (=498KWH) en 1,6GJ aan thermische energie (warmte). Naast GJ (giga joule) is een vaak gebruikte eenheid kWh (kilo watt uur). De omrekening tussen deze beide eenheden: 1GJ = 277kwh. Elektriciteit wordt veelal uitgedrukt in kWh en warmte in GJ. Bij de productie van elektriciteit wordt, gemiddeld genomen, een rendement gemaakt van 40%. Dit betekent dat 40% van wat er aan energie ingaat als elektrische energie uitkomt. Bij warmte is dit meer in de richting van 90%. Dit wil zeggen, in het geval van elektriciteit, er 2,5 keer meer energie erin moet dan dat je aan energie nodig hebt. Bij warmte is dit 1,11 keer. Dit betekent dus voor elektriciteit dat voor 1 kiloWattuur (kWh) elektriciteit is 2,5KWH nodig aan primaire energie. Voor warmte is 1,11 Giga joules aan primaire energie nodig om 1 GJ warmte te maken. Uit het rapport afvalscheiding in Nederland 2009 van Agentschap NL is af te leiden dat 80% van de elektriciteit van AVI is geleverd aan het stroomnet. Dit betekent dat niet 1.8 GJ, maar 1,41 GJ aan productieresultaat. Voor het behalen van het productieresultaat van de benoemde AVI geldt dus dat er voor de productie van 1,41 GJ elektrisch en 1,61 GJ thermisch energie totaal 5,39 GJ aan primaire energie nodig zou zijn bij een conventionele elektriciteits- en warmtecentrale (Immers 1,41 GJ elektrisch * 2,5 = 3,53 GJ primaire energie en 1,61 GJ thermisch*1,11 = 1,78 GJ primaire energie). Volgens het AEB is de calorische waarde van een ton restafval vastgesteld op 9,7 GJ. Een AVI bespaart op basis van de energetische input van het afval 55,6% (5,39 GJ / 9,7 GJ) aan primaire brandstoffen. Dit betekent dat met elke GJ aan afval die de AVI ingaat, 0,556 GJ aan primaire brandstoffen worden bespaard. Deze factor zal groter zijn vanwege het feit dat de energiecijfers bij de AVI bruto zijn, en bij de conventionele elektriciteitscentrales netto. Bij de AVI wordt de opgewerkt ook ingezet voor het verwerkingsproces. Als kunststoffen bij cementovens worden ingezet als een secundaire brandstof, wordt uitgegaan van een 100% energetische vervanging van de brandstof. Dit houdt in dat als kunststoffen als secundaire brandstof worden ingezet er bijna 2 maal zoveel primaire energie wordt bespaard als de inzet van kunststof in een AVI.

32 33 34 35

12

Vereniging Kunststofverpakkingen Nederland (VMK). Zie www.nascheiding.nl/index.php?id=409 Bron VAR. CE Delft, 2000, Subcoal milieukundig beoordeeld.

Rapport


Verwerking door recycling - Materiaalhergebruik Een goede mogelijkheid voor de verwerking van kunststofverpakkingsafval, en kostentechnisch interessant, is herverwerking door materiaal hergebruik. Het materiaal wordt ingezameld en, als nodig (handmatig), gesorteerd. Bij een kunststof herverwerker wordt het materiaal vervolgens fijngemalen en ondergaat een wasstap. Hierna gaat het maalgoed door een extruder. Het eindproduct is een korrel van regranulaat. De kleur is meestal grijs of zwart. Deze korrel kan daarna dienen als grondstof voor een product. De toepassing van deze korrel bepaald uiteindelijk of een toepassing hoog of laagwaardig is. Een voorbeeld van een hoogwaardige toepassing is de bekende KOMO vuilniszak. Op het eerste gezicht lijkt de toepassing vuilniszak niet bijzonder hoogwaardig. Echter de vereiste kwaliteit van de vuilniszak betekent dat de kwaliteit van het regranulaat ook hoog moet zijn, anders ontstaat er een zak met gaten of onvolkomenheden. Bij dit proces is er geen sprake van rendement uit energie, omdat het materiaal behouden blijft. Hiermee blijft tevens lang cyclische CO2 van de oorspronkelijke olie bewaard. De eerder genoemde verwerkingsopties zijn in een later stadium nog altijd mogelijk. Volgens een studie van CE naar nuttige toepassing in 200736, in opdracht van Agentschap NL, is de C02 winst die wordt behaald door kunststof te laten recyclen in plaats van verbranding in een afvalverbrandingsinstallatie dan ook 2,6 kilo gram C02 per kilo kunststof. In Nederland gaat een aanzienlijke hoeveelheid ingezameld kunststof verpakkingsafval (+/- 60%) naar het buitenland. Grote afnemers zijn China en India. Belangrijke drijfveer is dat een belangrijk deel van de kosten van het verwerkingsproces uit sorteren bestaat, en dat deze werkzaamheden nog vaak manueel worden uitgevoerd. Landen met lage lonen zijn dan interessant. Daarnaast is er veel productie in deze landen, en dus ook vraag naar verschillende grondstoffen. De verwerking van gemixte stromen, dus kunststofverpakkingsafval van verschillende soorten kunststof is een complex proces. Reden hiervoor is dat kunststoffen van verschillende soorten zich niet goed met elkaar mengen. Dit wordt veroorzaakt door verschillen in smelttemperatuur, vloeigedrag (viscositeit) en elasticiteit. Door de samenvoeging van verschillende kunststoffen ontstaat een toepassing die aan de buitenzijde optisch goed eruit ziet, maar intern bestaat uit twee of meerdere onderdelen. Afhankelijk van het aantal verschillende soorten kunststof. Deze onderdelen liggen “naast elkaar”, maar hechten nauwelijks aan elkaar. Het gevolg is dan dat de mechanische eigenschappen zoals slagvastheid en treksterkte, veel lager zijn dan verwacht. Dit kan gedeeltelijk worden voorkomen door bij de verwerking zogenaamde compatibilizers en vulmiddelen toe te voegen. Hierdoor wordt het eindmateriaal wel kostbaarder en is de kwaliteit lastiger te bepalen. Gevolg hiervan is dat de prijs/kwaliteitverhouding niet altijd vergelijkbaar is met het granulaat dat direct uit olie worden gemaakt. Dit maakt de afzet hiervan lastiger. Er wordt momenteel een nieuw initiatief ontwikkeld voor de recycling van vervuilde kunststof verpakkingsafval van PP37 en PE38. Deze wordt naast de inmiddels bekendere initiatieven ontwikkeld. Hierbij wordt een geïntegreerde recycling productie-unit opgezet die plastic blokken gaat maken voor de productie van pallets. In het voorbereidingsgedeelte van het proces wordt het 36 37 38

CE Delft, 2007, Co2 kentallen voor recycling. PP = Polypropyleen. PE = Polyethyleen.

13

Rapport


binnenkomende materiaal vermalen en dan via een compacte sinkfloat installatie gewassen en in een vorm gebracht. Hierna is het materiaal direct geschikt voor de volgende stap: extrusie van de plastic blokken. Het afvalwater dat gebruikt wordt bij het wassen wordt weer gebruikt voor een vergistingsproces. Aangegeven wordt dat door het wassen van de vervuilde kunststof het materiaal tot 99% schoon kan worden. Hierbij is het soort vervuiling natuurlijk bepalend voor de kosten van het proces en de mogelijkheid tot verwerking. Het proces kan geen PVC componenten verwerken. Het voordeel van dit proces is dat het regranulaat direct wordt toepast. Het materiaal blijft behouden en het vergistingsproces levert energie op in de vorm van gas. Hergebruik en Preventie. De hoogste treden, op de ladder van Lansink, zijn hergebruik en preventie. In de afgelopen jaren is door de industrie veel aandacht besteed, ten tijde van het convenant verpakkingen (I, II, en III) aan preventie en hergebruik. Veel verpakkingen zijn aanzienlijk dunner geworden of weggelaten. Preventie, in algemene zin, verdient een nieuwe aanpak. Reden is dat dunnere materialen met de huidige techniek en processen moeilijk te recyclen zijn. Misschien zijn substitutie of juiste dikkere materialen soms een goed alternatief. Kunststof verpakkingsafval dat zonder een proces stap weer kan worden ingezet, zijn veelal meermalige systemen. Voorbeelden hiervan zijn kratten. De focus binnen dit onderzoek ligt op zakken. Verwerking door pyrolyse, vergassing of depolymerisatie Depolymerisatie, pyrolyse39 en vergassing zijn, vooralsnog, voor de verwerking van kunststof verpakkingsafval experimenteel. Er zijn geen installaties bekend waarbij deze technieken op grote schaal en commercieel worden toegepast. Bij pyrolyse en vergassing wordt het materiaal in feite verbrand, maar dan zonder zuurstof toe te voegen. Het materiaal wordt ontleed door verhitting. Vergassing van biomassa en bedrijfsafval bestaat al wel. Bij deze technologieën voor kunststoffen geldt dat bij (langzame) pyrolyse steeds meer gas en steeds minder olie ontstaat naarmate de temperatuur toeneemt. Bij depolymerisatie (± 400ºC) is de opbrengst aan olie tot 80 % en tot 15 % gas. Vanaf 500 °C is het grootste gedeelte van de olie al omgezet in gas. De huidige markttarieven voor syngas liggen volgens een producent van bio vergistings- en vergassingsinstallaties rond de 400 euro per ton. Bij depolymerisatie van kunststoffen kunnen twee mogelijkheden worden gekozen. Het kan de basis zijn voor een waste-to-diesel proces. Naast diesel of olie kunnen deze ketens ook weer opgebouwd worden tot nieuwe kunststoffen. Na reiniging valt dit synthesegas op te waarderen tot synthetisch aardgas, ofwel Synthetic Natural Gas (SNG). Auto's die al geschikt zijn op gas te rijden kunnen ook SNG gebruiken40. Het synthesegas is niet rechtstreeks om te zetten naar kunststoffen. Hiervoor zal eerst een tussenstap gemaakt moeten via bijvoorbeeld

39 40

14

Pyrolyse is Grieks voor “uit elkaar halen met vuur” Van Maris Projects, de heer Van Maris.

Rapport


het Fischer-Tropsch41 proces. Hierbij worden koolwaterstoffen gemaakt die vervolgens weer als grondstof kan worden ingezet voor kunststoffen. Tot op heden is de kwaliteit van de diesel dermate dat de afzet beperkt is. Bovendien is de achterliggende business case niet altijd goed gebleken. Een belangrijke reden dat er nog weinig onderzoek beschikbaar is, en tevens weinig experimenten op dit gebied worden genomen heeft te maken met de huidige tarieven van de afvalverbrandingsinstallatie. Ervaring met vergassingsprocessen is natuurlijk wel voldoende aanwezig bij olieraffinaderijen, echter de grondstof die hier gebruikt wordt is nieuwe olie. Ervaring met de verwerking van kunststofverpakkingsafval is beperkt aanwezig. In de jaren 90 zijn er in Nederland verschillende trajecten geweest met depolymerisatie met als doel hiermee de oorspronkelijke kunststof weer terug halen. Hierbij wordt de kunststofketen teruggebracht naar de oorspronkelijke monomeer. Bovendien kunnen eventuele vervuilingen relatief eenvoudig worden verwijderd. Destijds zijn de verschillende projecten gestopt door een (te) hoge kostprijs voor de verwerking. Op dit moment wordt vanuit Engeland weer serieus naar depolymerisatie als optie gekeken 42.

41

42

In de jaren '20 van de 20e eeuw ontwikkelde de Duitse geleerden Fischer en Tropsch een proces een gasmengsel van koolstofmonoxide (CO) en waterstof (H2) om te zetten in vloeibare brandstof. Hiervoor gebruikten zij een katalysator op basis van ijzer. Het eindproduct bestond voor ¾ uit steenkooldiesel. De rest bestond vooral uit nafta waaruit synthetische benzine vervaardigd werd en een kleine hoeveelheid LPG. Door een koolstof houdende brandstof zoals kolen zuurstofarm te verbranden (gedeeltelijke oxidatie) ontstaat er koolmonoxide. Door tijdens dit proces stoom toe te voegen en het gas langs een katalysator te leiden en daarna het eindproduct zuivert ontstaat er uit het gasmengsel van koolmonoxide en waterstof synthesegas, ook wel syngas genaamd. Uit syngas kunnen synthetische koolwaterstoffen gemaakt worden die de basis vormen van steenkooldiesel en andere producten. Onderzocht wordt in hoever het mogelijk is om uit water (H2O) en CO2 met behulp van zonne-energie brandstof te maken met behulp van de Fischer-Tropsch methode. Chris Stubbs – WSP Environmental (UK).

15

Rapport

Hoofdstuk 4


Praktijk cases

In het kader van dit onderzoek zijn 2 locaties bezocht van afzonderlijke bedrijven: Van Lieshout Snacks te Helmond en Döhler te Oosterhout. Bij Van Lieshout Snacks is kort voor de start van dit onderzoek een aanpassing doorgevoerd. Hiermee is reeds een financiële besparing gerealiseerd, en is een belangrijk deel van het kunststof verpakkingsafval uit het restafval gehaald en naar de reguliere herwerking gegaan. Op basis van het verschillende vrijkomende verpakkingsafval zijn vervolgens praktijktesten uitgevoerd. De verschillende stromen zijn bij verschillende partijen aangeboden te verwerking. De resultaten zijn hieronder beschreven. Case 1. Van Lieshout Snacks BV De eerste case is het kunststofverpakkingsafval bij Van Lieshout Snack, een onderdeel van Ad van Geloven B.V. Dit bedrijf produceert verschillende vleeshoudende producten, snacks, die door de consument gefrituurd of in de oven kunnen worden gestopt.

Verpakkingen

kunststof verpakking LDPE met vervuiling door vlees. De zakken gaan nu in het restafval.

Oorzaak van vervuiling De verpakkingen worden door de leverancier met product aangeleverd. Bij de levering zijn deze goederen bevroren. Enige tijd voor de verwerking van het product worden de productverpakkingscombinatie uit de koeling gehaald. Bij de start van het productieproces wordt het product uit de verpakking gehaald. Vlees werkt op de kunststoffen in. Vetten functioneren als een weekmaker. Hierdoor zal het kunststof langere tijd een eventuele geur en smaak van het vet behouden. De test De zakken zijn gefotografeerd en de foto’s zijn voor een eerste controle aangeboden bij een kunststof herverwerker van mono stromen, en een nieuwe kunststoffen recyclaat43. Daarnaast zijn er 3 monsters genomen van de verpakking en aangeboden bij twee sorteerders en een installatie die brandstof maakt voor cement- en kalkovens, zogenaamde pellet. Bovendien is naar aanleiding van de eerste reacties is op de locatie een extra perscontainer geplaatst voor de inzameling van deze zakken. Deze stroom is vervolgens nog een keer aangeboden aan een andere sorteerder in kunststofverpakkingen. Bijkomend voordeel is dat door het apart wegen van de perscontainer inzicht ontstaat in de verhouding tussen de schone en vervuilde kunststofstroom bij Van

43

16

Gedurende het onderzoek zijn we in contact gekomen met een bedrijf dat verschillende soorten en mate van vervuild kunststof verpakkingsafval wil gaan recyclen naar harde kunststof toepassingen. Het gaat hier om een nieuw initiatief. Alleen PVC is niet gewenst.

Rapport


Lieshout Snacks. Op basis hiervan kan er een inschatting gemaakt worden van de totale vervuilde kunststofstroom binnen de snack producerende industrie. De resultaten De resultaten worden hieronder besproken per methode van verwerking. Bij de verwerking door recycling voor het verpakkingsafval van Van Lieshout zijn er drie mogelijkheden44 bekeken. Hierbij biedt één route een potentiele oplossing: Verwerking door recycling – directe levering aan herverwerker De herverwerker van monostromen kan deze stroom niet verwerken vanwege de mate van vervuiling. De motivatie hierachter is gerelateerd aan de was – en waterzuiveringsinstallatie. Deze kunnen alleen een relatief kleine vervuiling op kunststoffen verwerken. Het afvalwater uit de waterzuiveringsinstallatie mag niet via het riool worden afgevoerd. Het afvalwater kan overigens wel verwerkt worden door een categorie 3 erkende vergistingsinstallatie45. Bovendien wil men vervuilde kunststof niet accepteren om het risico op een onhygiënische situatie te voorkomen. Een andere herverwerker is momenteel bijzig met het maken van een businessplan en de vergunningsaanvraag voor een nieuwe installatie. Deze herverwerker zegt, op basis van foto’s, dat hij het kunststof direct kan verwerken tot palletblokken. Tarieven aan de poort zijn nog niet bekend. Een belangrijk aspect zijn de kosten die gemaakt moeten worden bij de zuivering van het afvalwater. Voorwaarde hierbij is dat de stroom geen PVC bevat. Verwerking door recycling – levering aan sorteerder Een sorteerder kan de vervuilde kunststoffen mengen met schone kunststoffen en leveren aan een herverwerker. De sorteerder zorgt dat de verhouding (kwaliteit) wordt afgestemd op het was – en waterzuiveringssysteem van de herverwerker welke de kunststoffen tot regranulaat verwerkt. Een sorteerder levert veelal aan meerdere herverwerkers. De vraag naar vervuilde kunststoffen van sorteerders hangt dus samen met het type was – en waterzuiveringssysteem van hun afnemer (herverwerker). Het is ook mogelijk dat het was – en waterzuiveringssysteem van een herverwerker niet is ingericht op de vervuilde kunststofstroom van Van Lieshout Snacks. De kans op een onhygiënische situatie is een andere reden van een sorteerder om de kunststofstroom niet te accepteren. De vervuilde kunststofstroom van Van Lieshout Snacks is beoordeeld door twee sorteerders. De eerste test bij een grote kunststofsorteerder bevatte te veel productresten, waardoor de sortering uit gezondheidsredenen niet verantwoord was. De sorteerder wil graag een grotere hoeveelheid materiaal ontvangen. Een andere sorteerder beoordeelde de stroom als kansrijk. Op basis van deze terugkoppeling is er een extra perscontainer voor vervuilde kunststof verpakkingen geplaatst bij Van Lieshout Snacks. Deze is gebruikt voor een periode van twee weken. De sorteerder kon dus een beoordeling geven op basis van een representatieve steekproef. Bij de beoordeling van de perscontainer door 44 45

Volgorde binnen materiaalhergebruik van meest hoogwaardig naar minder hoogwaardig. Bron: BEWA Groep Moerdijk

17

Rapport


de sorteerder bleek dat de vervuiling dermate was dat het materiaal niet in de reguliere verwerkingsprocessen kunnen worden verwerkt. Bovendien bestaat een kans dat onderin de perscontainer een laag vervuiling die snel voor onhygiënische situatie kan zorgen. Een oplossing hiervoor deze laag kan af te zuigen naar een waterzuiveringsinstallatie. Verwerking in een cement of kalkoven als nuttige toepassing De producent van fluff’s voor de cement- en kalkoven is geïnteresseerd. Bij de eerste levering zal, gezien het hygiëne aspect, extra aandacht nodig zijn voor het transport en opslag op het terrein. Het verwerkingstarief ligt 40-60 euro lager in vergelijking met een verbrandingsoven. De kostenbesparing46 voor van Lieshout Snacks is klein in vergelijking tot de huidige verwijderingsmethode (afvalverbrandingsinstallatie). Deze route betekent wel een lagere milieubelasting47. Conclusie Case 1 Op basis van de terugkoppeling en het kostencomponent adviseren wij om binnen de branche nader onderzoek te verrichten naar het initiatief van de herwerking naar palletblokken. Reden hiervoor is dat met deze installatie het materiaal blijft behouden, en de energie niet verloren raakt. In dit onderzoek moet het aanbod in kaart worden gebracht, de mate van vervuiling, en kunnen verschillende monstername worden aan geboden aan deze herverwerker. De verwerking van de zakken via cement- en/ of kalkoven is ook mogelijk. Belangrijk onderdeel hier is de snelle verwerking, en de kosten voor het transport. Ook voor deze verwerkingsmethode zal een testlevering van een afgesproken volume nog meer bruikbare informatie opleveren. Uit het onderzoek bij Van Lieshout Snacks blijkt dat 68% (in gewicht) van het restafval gewicht bestaat uit vervuilde kunststoffen. Hierbij wordt aangemerkt dat de schone kunststoffen niet tot de restafvalfractie behoren. Deze worden immers apart afgevoerd en gerecycled. De verhouding tussen schone en vervuilde kunststoffen is één staat tot twee.

46 47

18

Voor de berekening wordt er verwezen naar bijlage B. Uit onderzoek van CE Delft uit 2000 naar verwerkingsmethode voor kunststofverpakkingsafval uit huishoudens blijkt dat nuttige toepassing in een cementoven ten opzichte van verbranding 941 kg Co2 per ton bespaart. Hierbij is de AVI in Wijster als referentie gebruikt. De besparing t.o.v. de AVI’s in Roosendaal en Amsterdam zal kleiner zijn. Tegelijkertijd zal de opwerking naar fluffs minder energie kosten vanwege het feit dat de aangeboden stroom nauwelijks bewerkt hoeft te worden.

Rapport


Case 2. Döhler De tweede case gaat over een Nederlandse vestiging van Döhler, een grote internationale speler op het gebied van ingrediënten voor de voedingsmiddelenen frisdrankindustrie. Specifiek worden ingrediënten gemaakt voor onder andere soepen, zuivelindustrie en de frisdrankindustrie. Het product, een concentraat is verpakt in een aseptische binnenzak. Dit wordt aangeleverd in een metalen drum, waarin nog een zak zit. Alle zakken gaan nu in de perscontainer voor restafval. De verpakkingen Zak 1: De buitenzak. Kunststof buitenzak vervuild door concentraten. Er zijn twee varianten aangetroffen. Type 1 is gemaakt van LDPE. Type 2 is een combinatie van LDPE en MDPE. Zak 2: De binnenzak. Er zijn twee varianten aangetroffen. Type A is gemaakt van LDPE. Type B is een aseptische laminaatzak. Oorzaak van vervuiling De vervuiling op de binnenzak ontstaat doordat het product in deze zak wordt aangeleverd. De buitenzak komt in meer of mindere mate in aanraking met het concentraat in het productieproces zelf bij het in- of uitpakken van het product. De vervuiling is het concentraat, het product van Döhler. Dit heeft een hoog zuurgehalte. De test Voor deze test zijn er 3 verschillende type monsters samengesteld. Monster 1 bevatte uitsluitend de buitenzakken. Monster 2 bevatte uitsluitend binnenzakken. Monster 3 bevatte een combinatie van de beide zakken. Dit laatste monster komt sterk overeen met de inhoud van de perscontainer. De verschillende monsters zijn aangeboden bij een sorteerder, een product van fluff en een herverwerker van monostromen. Dit zijn dezelfde partijen als in case 1. Het gecombineerde monster heeft de nadelen van de binnenzak, maar niet de voordelen van de buitenzak. Doordat de buitenzak en de binnenzak door elkaar zitten wordt deze fractie als de kwaliteit van de binnenzak beoordeeld. De resultaten De resultaten worden hieronder besproken per methode van verwerking. Bij de verwerking door recycling voor het verpakkingsafval van Dohler zijn er drie mogelijkheden48 bekeken. Hierbij biedt één route een potentiele oplossing voor de meeste vervuilde kunststof zakken: Verwerking door recycling – directe levering aan herverwerker De buitenzak kan direct worden verwerkt bij de herverwerker voor mono stromen. De LDPE zak heeft een waarde van €550 per ton en de LDPE/MDPE zak heeft een waarde van €300 per ton. Er wordt uitgegaan van een gemiddelde waarde van €42549 per ton. Döhler kan een kostenbesparing van €90.00050 per jaar realiseren door buitenzakken stroom rechtstreeks af te voeren naar een herverwerker.

48 49 50

Volgorde binnen materiaalhergebruik van meest hoogwaardig naar minder hoogwaardig. Markt waarde in maart 2011. Voor de berekening zie bijlage C1.

19

Rapport


De binnenzak is direct in aanraking geweest met het product. Hierdoor is de vervuilingsgraad hoog. Dit betekent dat herwerking als hoogwaardig materiaal lastig is. De waterzuivering is niet goed in staat met de hoge zuurgraad om te gaan. Bovendien kan het hoge zuurgehalte de messen van de shredders aantasten. De nieuwe herverwerker die binnenkort op de markt gaat komen geeft aan dat hij wel de zakken direct tot palletblokken kan verwerken, net zoals in het geval bij de zakken van Van Lieshout. Tarieven aan de poort zijn nog niet bekend. Een belangrijk aspect zijn de kosten die gemaakt moeten worden bij de zuivering van het afvalwater. De organisatie achter deze verwerkingsmethode is momenteel bezig met het maken van het businessplan en de vergunningsaanvraag. De herverwerker geeft, op basis van de foto´s, aan dat verwerking mogelijk is. Voorwaarde hierbij is dat de stroom geen PVC bevat. Er is geen reden de buitenzakken naar deze verwerker te sturen. De herwerking van niet vervuilde kunststof levert betere afzetmogelijkheden voor het recyclaat. Verwerking door recycling – levering aan sorteerder De buitenzak kan geleverd worden aan een sorteerder welke er een positieve grondstofwaarde voor afgeeft. De sorteerder hanteert een positieve grondstofwaarde van gemiddeld €30051 per ton. Döhler kan een kostenbesparing van €77.00052 per jaar realiseren door de buitenzakken af te voeren naar een sorteerder. Een sorteerder is niet geïnteresseerd in de binnenzak aangezien hun afnemer (herverwerker) het niet kan verwerken. Verwerking in een cement of kalkoven als nuttige toepassing De binnenzak wordt geaccepteerd door de producent van fluff. In vergelijking met recycling is dit niet aantrekkelijk aangezien hier kosten in plaats van opbrengsten tegenover staan. De buitenzakken worden ook geaccepteerd door de product van fluff. Het verwerkingstarief per ton ligt €35 lager in vergelijking met het huidige tarief welke gebaseerd is op een afval verbrandingsinstallatie. De transportkosten zullen daarentegen toenemen. Afvoer naar bijvoorbeeld de VAR zal naar verwachting niet resulteren in een kostenbesparing. Conclusie Case 2 Voor Döhler is het belangrijk dat de interne infrastructuur wordt aangepast op het gescheiden inzamelen en houden van de verschillende zakken. Het restafval van dit bedrijf bestaat primair uit de buitenzak en de binnenzak. De binnenzak kan apart worden ingezameld en gecomprimeerd van de buitenzak. De buitenzak kan worden aangeboden voor recycling. Dit resulteert in een aanzienlijke besparing voor milieu en kosten. De binnen zak kan, afhankelijk van de hoeveelheid en transportkosten, aangeboden worden voor herverwerker naar palletblokken, verbranding in een cementof kalkoven of verbranding in een afvalverbrandingsinstallatie.

51 52

20

Markt waarde in maart 2011. Voor de berekening zie bijlage C2.

Rapport

Hoofdstuk 5


Conclusies en aanbevelingen

Conclusies Kunststof verpakkingsafval is een materiaal dat door verschillende bedrijven uit de afvalmarkt graag wordt be- of verwerkt. Reden is dat kunststof een hoge energetische waarde heeft. De hoeveelheid verschillende soorten kunststoffen en vervuiling bemoeilijkt echter wel dat verwerking zo hoog mogelijk op de ladder van Lansink wordt uitgevoerd. Onze ervaring uit dit onderzoek is echter wel dat er (te) snel wordt gekozen voor de verwerking als restafval. Dit betekent een verlies van grondstof. De ene vervuiling is de andere niet, en ieder bedrijf heeft afwijkende kenmerken. Dit betekent dat er geen algemene oplossing te formulieren is voor het bedrijf of voor een speciale branche. Locatie, infrastructuur, kennis van de markt en de grondstof speelt hierin een belangrijk rol. Generaliserend gesteld beschouwen herverwerkers de afvalinzamelaars als leverancier, en niet de bedrijven zoals uit dit onderzoek. Dat betekent dat veel stromen niet altijd in de correcte verwerkingsroute terecht komen. Tevens wordt de kwaliteit van de stroom door opbulking van verschillende ingezamelde materialen verlaagt, en dus ook de kans op de meeste hoogwaardige herwerking. Algemeen geldt dat verwerking via een bestaande vergistingsinstallatie 53 niet een reële optie is voor deze kunststofverpakkingen. Deze installatie zou wel het afvalwater kunnen vergisten dat vrijkomt. Dit ontstaat als de vervuilde kunststoffen door een wasinstallatie schoongemaakt worden. Dit kan, op zijn beurt, pas nadat deze stroom is geshredderd. In Nederland bestaan geen bedrijven die al deze installaties bij elkaar op één locatie hebben, zodat er veel transport nodig is. De mogelijkheid van het wassen van vervuilde kunststoffen wordt vooral bepaald door de kwaliteit van de zuiveringsinstallatie die aan een schoonmaakinstallatie is gekoppeld. Oudere installaties en eenvoudige versies kunnen niet met grote vervuilingen omgaan. Tevens zijn de vergunningen van de verschillende wasinstallaties ook zeer bepalend voor de verontreiniging van die kan worden gewassen. In de beide bedrijven in dit onderzoek zijn de vervuilingen complex, te weten vetten (vlees) en zuur (ingrediënten), en vragen een goed ontwikkelde waterzuiveringsinstallatie. Een goede oplossingsroute kan ontstaan als het materiaal dat is vervuild met vleesresten wordt geschredderd en vervolgens gewassen. Dit water zou naar een vergistingsinstallatie kunnen worden afgevoerd. Het kunststof kan vervolgens de reguliere herverwerkingsprocessen in als bijna schone kunststof. Dit betekent dat bij de locatie van de vergistingsinstallatie een dergelijk proces in zijn geheel moet plaatsvinden. Belangrijke redenen voor die een inzameling complex maken zijn hygiëneaspecten bij inzameling, transport, sortering, en opslag op het terrein van de inzamelaar, sorteerder of herverwerker. De sortering van het kunststof (verpakkings)afval is veelal manueel. Dit geldt voor het buitenland, maar ook 53

Bewa, Van Kaathoven.

21

Rapport


voor Nederland. Een grote vervuiling geeft slechte arbeidsomstandigheden, en wordt daarom vaak geweigerd. De opslag van de vervuilde materialen is lastig, en kan voor onhygiënische situaties zorgen. Verschillende natuurlijke processen in de vervuiling in de containers zorgen voor ongedierte en stankoverlast. Materiaal met vervuiling zal dus snel moeten worden verwerkt. Het is niet zo dat, in het geval van de zakken van Van Lieshout Snacks, er sprake zou zijn van de noodzaak voor een categorie 354 vergunning: het gaat hier namelijk om vervuilde verpakkingen. Door goed te kijken naar de verschillende grondstoffen die in een organisatie worden gebruikt, bleek dat het mogelijk was voor de beide bedrijven een milieuvoordeel te realiseren. Hierbij is het bovendien mogelijk een financieel voordeel te realiseren. Aanbevelingen De beste oplossing voor herverwerking van vervuilde kunststoffen ligt in het verlengde van een installatie zoals door Van Maren Systems wordt ontwikkeld. Hierbij worden kunststoffen gereinigd, herverwerkt en het afvalwater vergist. Belangrijke drijfveren zijn toenemende schaarste van het materiaal, een besparing van energie, en de waardes van secundaire grondstoffen. Het is wel van belang dat bedrijven (de ontdoeners van deze stromen) zorgdragen voor dat de materialen op de juiste wijze vrijkomen uit het bedrijf, en aan de beste herverwerkingsroute worden aangeboden. Onze aanbevelingen zijn daarom: 1. Nader onderzoek met en naar het marktaanbod en de kwaliteit van vervuilde kunststoffen. Hierbij moet in kaart worden gebracht: Het aanbod, de mate vervuiling, en de waarde van de grondstoffen via een monstername en lab analyse. 2. Voer een aantal analyse uit voor het vaststellen van het tarief voor de herwerking van vervuilde kunststoffen naar palletblokken. 3. Breng op individueel bedrijfsniveau de afvalprestatieindicatoren in kaart.. Herhaal het onderzoek, in samenwerking met brancheorganisaties, dat in 2005 is uitgevoerd in opdracht van SVM-PACT en de VMK. Hierbij werden individuele organisatie beoordeeld op hun prestaties. 4. Voer een test uit voor de verwerking van de vervuilde kunststof verpakkingsafval met de producent van brandstof. Doel is het vaststellen van de hygiëne aspecten in het gehele verwerkingsproces. 5. De resultaten uit het onderzoek breed uit te zetten met de verschillende marktpartijen. Doel is kennis over het belang van afvalmanagement te onderstrepen en verschillende verwerkingsmogelijkheden goed op de kaart te krijgen. Hier ligt een taak voor de brancheorganisaties.

54

22

Voor de opslag en verwerking van vleeshoudend materiaal (categorie 3) is een vergunning nodig van de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA).

Onderzoek naar een betere verwerking van vervuilde kunststoffen

Recommend Documents