Transitieonderzoek: onderzoek in transitie? Erik Paredis (UGent) ( ) Yves De Weerdt (VITO) Frank Nevens (VITO) ( )
Opstartworkshop INTRAP – 31 mei 2012, Leuven www.steunpunttrado.be
Opbouw
1. De uitdagingen waarvoor we staan 2. Denken over transities 3 En wat met wetenschap ? 3.
De uitdagingen waarvoor we staan
DO
DO: goed leven binnen grenzen
VS
België
Cuba
Peru
Kwaliteitsvol leven binnen de draagkracht van de aarde en sociaal rechtvaardig
Transities zijn onvermijdbaar geworden •
Wereldwijde maatschappelijke evoluties leiden autonoom tot diepgaande verandering draagkracht
ontwikkeling
instabiliteit
•
Niet ‘of’ maar ‘op welke manier’ en ‘welk beeld’
•
Transitiewerk op een snijpunt: doorheen die turbulente ontwikkelingen structuren, instituties en handelen naar meer duurzaamheid oriënteren.
•
Enkele belangrijke kenmerken van deze context voor wetenschap: – Onzekere kennis – Ambivalente doelstellingen g – Verdeelde macht
De uitdagingen zijn van een andere orde… Complex Niet-lineair Verweven Multidisciplinair Ingrijpend
4‐6‐2012
6
Transitiedenken als antwoord op deze problemen van hogere en lagere orde?
Opbouw van transitietheorie 1 1.
Transitiedenken concentreert zich in eerste instantie op socio-technische systemen en tracht die te verduurzamen
2.
Hoe? Door diepgaande veranderingen van de regimes van die systemen systemen. M M.a.w. a w de dominante structuren, praktijken, beleid, technologie, manieren van denken moeten radicaal wijzigen. ij igen
3.
Centraal inzicht = ‘mulitilevel perspectief’
Dynamisch multi-level perspectief Toene emende sttructurering van actiiviteiten in n lokale pra aktijken
Landschap
Landschapsontwikkelingen oefenen druk uit op het regime Markten, gebruikersvoorkeuren Wetenschap Industrie
Sociotechnisch regime g
Cultuur
Beleid Technologie
Het regime is dynamisch stabiel. De nieuwe configuratie g breekt door, g gebruikmakend van ‘windows of opportunity’.
Niches
Kleine netwerken van actoren steunen innovaties op basis van verwachtingen en visies visies. Belang van leerprocessen
Tijd
3. Welke rol voor wetenschap ?
Toene emende sttructurering van actiiviteiten in n lokale pra aktijken
Waar zitten wetenschappers in dit beeld? Landschap
Markten, gebruikersvoorkeuren Wetenschap Industrie
Sociotechnisch regime g
Cultuur
Beleid Technologie
1. Impact door onderzoek: waarover en hoe? 2 Impact door onderwijs: kennis en 2. capaciteiten van afgestudeerden? Ni h Niches
Wetenschap
Tijd
Impact op de positie en de rol van wetenschap(per)… •
•
•
Rol: – Wetenschap in functie van maatschappelijke doelstellingen: • Begrijpen van transities • én zoeken naar beïnvloeding Positie – Statuut wetenschappelijke kennis? – Positie wetenschapper als één actor Transities en ‘sustainability sustainability science’: science : Mode 1 science
Mode 2 science
academisch
Academisch en maatschappelijk
monodisciplinair
Inter- en transdisciplinair
t h technocratisch ti h
C Co-productie d ti van kkennis i
zekerheid
onzekerheid
voorspellend p
verkennend
Transities en onderzoek: handen en voeten geven ! ‘Een’ kader voor wat houvast….
4‐6‐2012
13
Systemen analyseren ?
Welke technologische technologische, economische, politieke, sociale, industriële… factoren maken het systeem tot wat het is? Welke functies en behoeften liggen grond van het systeem? y aan de g Wie zijn de relevante stakeholders en hoe verhouden ze zich tot elkaar ? Welke zijn de verbindingen met andere systemen? y gemaakt tot wat het nu is? g Welke historische evoluties hebben het systeem 4‐6‐2012
14
Visie vormen ?
Creatieve concepten voor radicaal andere systemen? Levende, inspirerende beelden van gewenste systemen? p , basisvoorwaarden voor Principes, toekomstige, duurzame systemen ? ‘Arena’s’ van geëngageerde koplopers, frisdenkers, durfdoeners?
4‐6‐2012
15
Paden uitstippelen ?
Scenario’s Scenario s voor een gewenste toekomst? Geïntegreerde modellen? Kwalitatieve scenario’s, verhalen? Een transitie-agenda?
4‐6‐2012
16
Experimenteren ?
Innovatieve (ondernemende) consortia ? Co-creatie Co creatie van nieuwe businessbusiness en financieruingsmodellen ? Niche-ruimte creëren?
Installeren van real-life demonstratie van nieuwe systeemconfiguraties? y g Leren en delen van experimenten?
4‐6‐2012
17
Opvolgen ?
Geïntegreerde evaluatie- en assessement-tools? Relevante parameters/indicatoren bepalen? g Bruikbare/gebruikte indicatorensystemen? Succesfactoren voor effectief en efficiënt g gebruik van opvolgingssystemen? p g g y Stakeholders betrekken bij opbouw van opvolgingstools?
4‐6‐2012
18
Verankeren ?
Opschalen van experimenten tot mainstream praktijk Innovatieve vormen van policy en governance? Nieuwe modellen voor business,, financing, beleid? Introductie van systeemy en transitiedenken in onderwijs? j Wetenschap en kennis in een nieuwe rol?
4‐6‐2012
19
Op zoek naar conclusies • Het transitiekader toont hoe transities het gevolg zijn van elkaar versterkende ontwikkelingen op niveau van l d h landschap, regimes i en niches. i h • Met meer kennis over inhoud en proces van transities kunnen we beter richting geven aan de noodzakelijke d k lijk veranderingen. d i • Onderzoek naar transities en duurzaamheid lijkt een andere positie en rol voor wetenschap en wetenschapper t h te t vragen. 4‐6‐2012
20
Over onderzoeksthema’s in transitie: naar een agenda g voor INTRAP? Ter discussie Onderzoeksagenda van het Sustainability Transitions Research Network: • Transities a s t es beg begrijpen jpe • De rol van governance, macht en politiek • Implementatie-strategieën om transities te sturen • Middenveld, cultuur en sociale beweging in transitie • De rol van bedrijven en industrieën in transities • Transitie in de praktijk van consumptie en gedrag van elke dag • Transities modelleren Wat kan je leren van/over transities? Kan je met die kennis transities een richting ge geven? en? (duurzaamheid met name) Hoe dan wel?
