Onderzoek en Informatie. Gemeente Breda. Eindmeting Edisonplein. Zijn we vooruitgekomen met IPSV project BT-pleinen

Onderzoek en Informatie

Gemeente Breda

Eindmeting Edisonplein Zijn we vooruitgekomen met IPSV project BT-pleinen

Publicatienummer: Datum: juli 2010

54321

In opdracht van: Gemeente Breda BT-pleinengroep Uitgave: Gemeente Breda en Tilburg Onderzoek en Informatie Projectnummer: 1300 Claudius Prinsenlaan 10 4811 DJ Breda Telefoon 076-5293513 E-mail: [email protected] Bronvermelding verplicht

Inhoudsopgave 1.

Inleiding .................................................................................................................. 5

2.

Doel, opzet en uitwerking ...................................................................................... 7

3.

Resultaat naar onderzoeksonderdelen ................................................................ 9 3.1. Karakteristiek plein en buurt .................................................................................... 9 Pleinhistorie ..................................................................................................................... 9 Veranderd beeld plein en buurt ..................................................................................... 10 Wonen ........................................................................................................................... 11 Leefbaarheid en veiligheid ............................................................................................ 11 3.2. Bewonersonderzoek .............................................................................................. 12 3.3. Bezoekersonderzoek, observaties en videogesprekken ....................................... 17 3.4. Ondernemersonderzoek ........................................................................................ 21

4.

Resultaten samengevat naar pleinfuncties ....................................................... 25 4.1. Veranderd beeld plein en buurt.............................................................................. 25 4.2. Bedrijvigheid ........................................................................................................... 25 4.3. Openbare ruimte .................................................................................................... 25 4.4. Wonen .................................................................................................................... 26 4.5. Algeheel beeld en conclusies ................................................................................ 26

4

Gemeente Breda en Tilburg

1.

Eindmeting Edisonplein

Inleiding In 2004 hebben Breda en Tilburg samen met de gezamenlijke woningcorporaties het initiatief genomen om een aantal buurtpleinen weer nieuw leven in te blazen. Buurtpleinen zijn het visitekaartje van een buurt. De staat waarin ze verkeren, zegt iets over de leefbaarheid van de omgeving. In herstructureringsgebieden is het vaak droevig gesteld met de winkelstrips en pleinen: veel leegstand en verloedering dreigt. Het feit dat winkels en woningen vaak in handen zijn van particuliere eigenaren maakt aanpak van de problemen extra lastig. Deze problemen spelen in Tilburg op het Pater van den Elsenplein en het Verdiplein en in Breda op het Dr. Struycken- en het Edisonplein. Om hier een oplossing voor te vinden zijn de gemeenten Tilburg en Breda, in samenspraak met de woningbouwcorporaties, een project gestart om deze vier pleinen aan te pakken. Door samen te werken in een organisatie (stichting BT Pleinengroep) en ervaringen te delen, hopen Breda en Tilburg kennis en kunde op te doen waarmee men in de toekomst op andere plekken aan de slag kan. Het ministerie van VROM ondersteunt dit project en heeft het de status van voorbeeldproject gegeven. Doelstellingen van dit project zijn: 1. het opknappen van de vier pleinen; 2. het ontwikkelen van nieuwe methodieken en 3. het delen van kennis en ervaringen met andere steden. Op 17 februari 2006 is het pleinenproject Breda-Tilburg “Ruimte om vooruit te komen” officieel van start gegaan, na het opzetten van de organisatie in 2005. Voorafgaand aan de werkzaamheden op de pleinen hebben de onderzoeksafdelingen van de gemeenten Breda en Tilburg eind mei/begin juni 2006 op de vier pleinen een 1 zogenaamde nulmeting gehouden. Tijdens deze nulmeting zijn ‘foto’s’ gemaakt van de vier pleinen, die de uitgangssituatie weergeven. In 2008 is een tussenevaluatie uitgevoerd, wederom door beide onderzoeksafdelingen. De onderzoeksvragen waren hierbij:  Wat zijn de resultaten van het proces op de pleinen?  Hoe verloopt de samenwerking tussen alle betrokken partijen op de pleinen?  Welk gevoel hebben de betrokken partijen erbij?  Hoe verloopt het proces van verandering?  Welke verwachtingen hebben de verschillende betrokkenen? De belangrijkste leerervaringen van de tussenevaluatie voor het pleinenproject zijn:  herstructurering pleinen: een lange weg;  sociaal en fysiek blijven belangrijk, ook in de toekomst;  samenwerking op de pleinen zelf is goed, maar de pleinen in Breda en Tilburg kunnen nog wel van elkaar leren;  blijf inwoners en ondernemers informeren en het eigen initiatief stimuleren;  verschil in organisatie leidt tot verschil in aanpak;  verwachtingen voor de toekomst variëren van gespannen afwachting tot gelatenheid;  gezamenlijke aanpak van pleinen heeft meerwaarde. 1

‘Foto’ houdt, in de context van dit plan van aanpak, een momentopname in van de pleinen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een belevingsonderzoek, analyse van statistisch materiaal en visueel materiaal.

5

Op 10 december 2009 vond een landelijk congres plaats over de pleinen en stonden de ervaringen van de afgelopen vier jaar centraal. Het doel was om elkaar te informeren over de opgedane kennis over pleinenaanpak. Het congres fungeerde als officiële afsluiting van “Ruimte om vooruit te komen”. De nieuwe inzichten die betrekking hebben op pleinenaanpak en die uit het project naar voren zijn gekomen, zijn tijdens het congres gepresenteerd in lezingen en kennisshops. Te denken valt hierbij aan de ontwikkelde methodiek van de pleinenaanpak, aan inzichten die zijn verkregen in de betekenis van pleinen voor de omgeving en in de rol die onderzoek heeft gespeeld tijdens het proces van aanpak. Hieruit blijkt dat de doelstellingen 2 en 3. van “Ruimte om vooruit te komen” in ieder geval zijn behaald. Ten eerste is een nieuwe methodiek ontwikkeld. Deze methodiek is terug te vinden in het boek Ruimte om vooruit te komen, en is gepresenteerd tijdens het congres. Daarnaast zijn de kennis en ervaring over de aanpak van pleinen gedeeld met andere steden, niet alleen tijdens het congres, maar ook door de samenwerking tussen Breda en Tilburg tijdens het project. Met de eindmeting wordt ingegaan op de eerste doelstelling: het opknappen van de vier pleinen! In hoeverre is er sprake van veranderingen op de pleinen? En hebben die veranderingen geleid tot een verbetering? Voor het beantwoorden van deze vragen is het nodig de pleinen ieder afzonderlijk te vergelijken met de uitgangssituatie van 2006. Aan het BT-pleinenproject zat ook een voorwaarde verbonden van het voormalig Ministerie VROM om het resultaat van het pleinenproject te meten. Daarom is er door de onderzoeksafdelingen van de gemeenten Breda en Tilburg een eindmeting uitgevoerd.

6


2.


Doel, opzet en uitwerking De nulmeting in 2006 is gehouden om de uitgangspositie op de vier pleinen te bepalen. In het najaar van 2011 zijn opnieuw ‘foto’s’ van de vier pleinen gemaakt. Door de ‘foto’s’ van 2011 naast die van 2006 te leggen, is het mogelijk om uitspraken te doen over veranderingen die hebben plaatsgevonden. De onderzoeksvraag die hierbij hoort is: “Hoe is het gesteld met de vier pleinen als we kijken naar de productiefunctie (bedrijvigheid), de ontmoetings/verblijfsfunctie (openbare ruimte met sociale en fysieke functie) en de gebruiksfunctie (wonen), wat is het huidige beeld en wat zijn de ontwikkelingen sinds 2006?” 2

Het IPSV-project is verlengd tot 31 december 2011. Tot die tijd hebben op de pleinen nog werkzaamheden plaatsgevonden in het kader van het IPSV-project. De resultaten van de evaluatie dienen in mei 2012 bij het Ministerie VROM te worden afgeleverd. Door de onderzoekswerkzaamheden in het najaar van 2011 uit te zetten kon het materiaal in de winter uitgewerkt worden en konden de bevindingen in het voorjaar nog met de betrokkenen van de pleinen worden besproken.. Een afsluiting van dit project betekent echter niet dat er geen activiteiten meer zullen plaatsvinden op de vier pleinen. Eén van de geleerde lessen is immers dat de aanpak van een plein niet gezien kan worden als een project. Een project heeft een begin en een eind. De ontwikkeling van een plein heeft dat echter niet. Een plein is voortdurend in beweging, net zoals een buurt altijd in beweging is. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de methoden die worden toegepast bij de eindmeting. Aangegeven wordt daarnaast welke doelgroepen zullen worden opgenomen in het onderzoek. Methoden Het onderzoek is er op gericht om een beeld te krijgen van de beleving en het gebruik van het plein door bezoekers, bewoners en ondernemers. De eindmeting is een herhaling van de nulmeting en heeft bestaan uit zes deelonderzoeken. 1. Bewonersonderzoek: schriftelijke enquête onder alle bewoners op het plein en een steekproef uit de bewoners in de buurt van het plein; 2. Gebruikersonderzoek: interviews onder voorbijgangers op het plein, 3. Gebruikersonderzoek: observaties van bezoekers van het plein; 4. Ondernemersonderzoek: schriftelijke enquête onder alle ondernemers op (om) het plein; 5. Videogesprekken met gebruikers,bewoners en ondernemers van het plein en 6. Een buurtanalyse op basis het statistisch materiaal en onderzoeken over leefbaarheid en veiligheid. Daarnaast is er ook een korte beschrijving gegeven van de veranderde situatie op de pleinen, de publiciteit rond de pleinen in 2011 en de activiteiten die in de periode 20062011 zijn uitgevoerd. Voor de vergelijkbaarheid van 2006 met 20011 is nog te vermelden

2

project 'Ruimte om vooruit te komen' Innovatie Programma Stedelijke Vernieuwing (IPSV project) in Breda Tilburg

7

dat de weersomstandigheden voor de nulmeting (voorjaar) en de eindmeting (najaar) vrijwel gelijk waren. Na de beschrijving van de situatie op het plein en de buurt worden de resultaten beschreven voor de bewoners, gebruikers en de ondernemers. Omdat de pleinfuncties centraal staan in het onderzoek zijn de resultaten per plein samengevat naar bedrijvigheid, openbare ruimte en wonen. De conclusies en bevindingen worden voorgelegd aan de betrokken van de pleinen en leden van de voormalige BT-pleinengroep. Zij beoordelen de resultaten en kijken wat er in het vervolg mee gedaan kan worden. Bij de aanbieding van de rapporten wordt een Memo gemaakt met een kort verslag van de besprekingen en een vergelijking van de resultaten van de vier pleinen.

8


3.

Resultaat naar onderzoeksonderdelen

3.1.

Karakteristiek plein en buurt


Pleinhistorie Het Edisonplein ligt in de vroeg na-oorlogse ring buiten de singels rond het centrum en boven het spoor. De buurt waarin het plein ligt is bekend onder de naam ‘Linie’. Samen met Doornbos vormen ze de buurt Doornbos-Linie. Onderstaand kaartje toont de locatie van het Edisonplein ten opzichte van Breda en de buurt Doornbos-Linie. Kort na de Tweede Wereldoorlog is Linie gerealiseerd en daarna, in de jaren ’60, Doornbos. Linie (en ook Belcrum) werden in het begin gemakshalve ‘achter de Faam’ genoemd. De Faam-fabriek werd gebouwd toen de polders nog onbebouwd waren en is nu nog steeds een beeldbepalend gebouw achter het Station. Linie is vlak na de Tweede Wereldoorlog gebouwd, toen weinig middelen voor handen waren. De buurten werden destijds in hoog tempo gebouwd, in de Wederopbouwperiode, toen hoge woningnood heerste. Kenmerkend hiervoor zijn de strokenverkaveling en de herhaling van de stedenbouwkundige hoofdstructuur. Door het hoge tempo waarin gebouwd is en de schaarse middelen, bestaat in de buurten weinig variatie in woningtypen en architectuur. Daardoor zijn nauwelijks groenvoorzieningen aanwezig in de buurt. Liniepark is de enige groene en waterrijke locatie in de buurt. De wijk doet daardoor nogal stenig aan. Figuur 1a: Ligging Edisonplein in Breda

De voorzieningen in Linie zijn geconcentreerd rond het Edisonplein, waar bebouwing staat van drie bouwlagen, met op de begane grond detailhandel. Het Liniepark vormt een structuurbepalende ruimte in de buurt Linie. Het park is in 2001 sterk veranderd, door het 9

verdwijnen van de woonwagens. Beeldbepalend voor het park is tevens de Moskee en de flat aan de westkant van de vijver en aan de zuidkant de Euretco. Begin jaren ’90 was ruim de helft van de bewoners ouder dan 40 jaar en dreigde de buurt te vergrijzen. De afgelopen jaren is er veel instroom van jongeren, dikwijls ook uit andere culturen. De veranderde samenstelling van de bevolking brengt de nodige sociale problematiek met zich meer. In 2002 is de discussie gestart over de toekomstvisie voor Linie. Momenteel wordt gewerkt met de aanname dat de structuur zoveel mogelijk behouden blijft. Op termijn worden woningen gesloopt en komt er nieuwbouw voor in de plaats. Veranderd beeld plein en buurt In figuur 1b is de situatie te zien van de ondernemers op het plein eind 2011. Op deze plattegrond is zichtbaar welke winkels zich op het plein bevinden. De parallelweg, groenstrook en parkeerplaatsen voor de winkels zijn gereconstrueerd. Verder is ook het aanzicht van de winkels verbeterd. Figuur 1b: Plattegrond Edisonplein

Op het moment van de meting in oktober 2011 waren er 19 ondernemers gevestigd op het plein. Kort na de meting zijn er nog eens 3 ondernemers gestart in leegstaande panden. Het grootste deel van de aanwezige winkels is momenteel in handen van etnische ondernemers, voornamelijk in de levensmiddelenbranche. Naast deze 22 winkelpanden bevinden zich op het plein eveneens 36 woningen en 48 parkeerplaatsen. Per saldo zijn er 7 parkeerplaatsen vervallen. De afgelopen jaren is er veel gebeurd rond het Edisonplein. De fysieke staat van het plein is in overleg met de buurt en ondernemers flink aangepakt. De openbare ruimte is geheel geherstructureerd. Het aanzicht van de winkels is verbeterd en sinds december 2012 is de officiële naam het ‘Edisonplein’. Met de pleinmanager is gewerkt om een 10



evenwichtig ondernemersaanbod te verkrijgen. Ook zijn allerlei gezamenlijke investeringen gedaan. Er is nu ook een ondernemers vereniging. Ieder jaar wordt een activiteitenplan opgesteld waarin de betrokken partijen afspraken maken over beheer, onderhoud, toezicht en functioneren van het plein. Met activiteiten zoals een braderie manifesteert het plein zich aan de buurt en haar bezoekers. In de komende 10 jaar zal het plein en de omliggende bebouwing niet worden gesloopt. In de omgeving van het plein zal wel (veel) veranderen:  Oplevering Brabant Water;  Planontwikkeling en oplevering van Interbrew Noord;  Planontwikkeling sloop en vervanging woningen Singelveste en (deels) uitgevoerd;  De bereikbaarheid: bijvoorbeeld. meer invloed van het Station na nieuwbouw Station;  Planontwikkeling en uitvoering kleinere projecten. Het plein is in 2011 negen keer in de publiciteit geweest. Hiervan waren er zeven positief over activiteiten en de ‘naamgeving’ van het Edisonplein. Negatief was een mishandeling op het plein en een misnoegen over een subsidie intrekking. De buurt Doornbos en Linie is vooral negatief in het nieuws geweest. In totaal kwamen er tien onderwerpen in het nieuws. Een van de onderwerpen, de sluiting van het buurthuis Doornbos, is diverse keren in het nieuws geweest. Tegenover het negatieve nieuws stonden drie positieve nieuwsfeiten over buurtpreventie en een controle op het woonwagenkampje. Wonen De buurt ‘Doornbos en Linie’ kenmerkt zich, in vergelijking met de stad Breda, door veel sociale-huurwoningen en een lage gemiddelde WOZ-waarde. De stijging van die waarde is minder hoog dan in Breda. Samenhangend met de samenstelling van de woningvoorraad wordt de bevolking gekenmerkt door relatief veel (niet-westerse) allochtonen en alleenstaanden. Het is een buurt waar het besteedbaar huishoudinkomen lager ligt dan het stedelijk gemiddelde. Datzelfde geldt voor de arbeidsparticipatie. Samenhangend hiermee is sprake van relatief veel werkzoekenden en uitkeringsgerechtigden. Sinds 2006 is weinig veranderd in de samenstelling van de buurt. Het aandeel alleenstaanden is licht toegenomen, evenals het aandeel allochtonen (Westers en nietWesters). Het aantal vestigingen en het aantal banen in de buurt lijkt in de periode 20062011 iets harder gestegen te zijn dan gemiddeld in Breda. Leefbaarheid en veiligheid In 2006 en in 2009 is de veiligheids- en leefbaarheidsenquête uitgevoerd in Breda. Daaruit blijkt dat bewoners van Doornbos en Linie meer dreiging en overlast ervaren dan de gemiddelde Bredanaar. Ook beoordelen zij de sociale kwaliteit van de buurt minder positief en voelen zij zich vaker onveilig. Het aandeel bewoners dat dreiging ervaart in Doornbos en Linie steeg van 2006 tot 2009 behoorlijk ten opzichte van het Bredase gemiddelde. Ook denken meer bewoners dat vermogensdelicten vaak voorkomen in Doornbos en Linie, terwijl dit percentage in de rest van Breda juist afnam. De beleving van overlast in Doornbos en Linie daalde in deze periode, net als het Bredase gemiddelde. In de bewonersenquête van 2010 is gevraagd naar de algemene evaluatie van de buurt en of mensen er prettig wonen. Dit is voor de (sub)buurten Doornbos en Linie afzonderlijk 11

gemeten. In Linie, waar het Edisonplein ligt, blijft zowel de algemene evaluatie van de buurt als het percentage mensen dat er prettig woont iets achter bij het Bredase gemiddelde, maar beide aspecten zijn in Linie wel fors verbeterd sinds 2006. Figuur 2. Cijfers veiligheid en leefbaarheid 2006 en 2009 in Doornbos en Linie en Breda 2006 Leefbaarheid en veiligheid Schaalscores

Doornbos en Linie

2009 Breda Doornbos en Linie

Schaalscore vermogensdelicten (diefstal en inbraak) Schaalscore dreiging

3,5

4,0

4

3,7

1,6

1,2

2,7

1,5

Schaalscore (sociale) overlast

3,5

2,8

2,9

2

Schaalscore verloedering

3,8

4,1

4,0

4,0

4,4

4,5

5,1

6,2

5,0

6,0

6,0*

7,7

7,1*

7,8

74%*

92%

87%*

92%

91%

82%

88%

86%

39%

27%

35%

26%

Schaalscore verkeersoverlast Schaalscore sociale kw aliteit Schaalscore algemene evaluatie van de buurt (Linie) Oordeel

Breda

% dat het een (zeer) prettige buurt vindt om in te w onen (Linie) % dat (zeer) tevreden is over de w inkels voor dagelijkse boodschappen in de buurt % dat zich w el eens onveilig voelt in de eigen buurt

* de schaalscore evaluatie buurt en het oordeel "prettig w onen" zijn afkomstig uit de bew onersenquête 2010 en hebben alleen betrekking op de subbuurt Linie

3.2.

Bewonersonderzoek In het najaar van 2011 is een enquête gehouden onder de bewoners van het Edisonplein naar het gebruik en de tevredenheid over het plein en de waardering van de recente veranderingen. Het bewonersonderzoek is een herhaling van het onderzoek uit 2006. Door het vergelijken van de resultaten op twee tijdstippen is het mogelijk een ontwikkeling te schetsen. In totaal hebben 333 bewoners meegedaan aan het onderzoek in 2011, ruim voldoende voor het geven van betrouwbare resultaten. Achtergrondkenmerken Het onderzoek richt zich op de bewoners op en rondom het Edisonplein in de leeftijd van 18 jaar en ouder. De helft van de respondenten behoort tot de middelbare leeftijdsgroep van 35-64 jarigen. Ruim een kwart is jonger, ruim eenvijfde ouder. Van de ondervraagde bewoners is 73% van autochtone herkomst en ruim 27% allochtoon. Van de allochtone bewoners is een kwart in Nederland geboren. De groep allochtonen is redelijk goed vertegenwoordigt in de enquête. De meeste bewoners zijn alleengaand (38%) of wonen samen met een partner (33%) Voor een kwart maken de geënquêteerde bewoners deel uit van een gezin met kinderen. Het aandeel alleengaanden is lager dan gemiddeld in Doornbos-Linie, het aandeel tweepersoonshuishoudens juist iets hoger. Het percentage huishoudens met kinderen komt overeen met het gemiddelde beeld in de wijk. Van de ondervraagde bewoners woont ruim 60% al 5 jaar of langer in de buurt. Juist deze groep bewoners is in staat om een goed beeld te geven van de veranderingen van de afgelopen vijf jaar. Circa eenderde deel van de bewoners geeft aan 20 jaar of langer in de buurt te wonen.

12



Tevredenheid woonomgeving en woning Ongeveer tweederde van de bewoners (64%) is tevreden met de woonomgeving, ruim 10% is ontevreden. De tevredenheid met de woonomgeving scoort hoger dan in 2006. In 2006 was ruim de helft van de bewoners tevreden en was circa 18% ontevreden. Figuur 3. Tevredenheid met woonomgeving

Het percentage allochtone en autochtone bewoners dat tevreden is over de woonomgeving is vrijwel gelijk. Opmerkelijk is de hogere ontevredenheid over de woonomgeving onder allochtonen (14% respectievelijk 9%). Evenals in 2006 is ruim driekwart van de bewoners tevreden over de woning. In beide jaren is een kleine 10% hierover ontevreden. Autochtone bewoners zijn vaker tevreden over hun woning dan allochtone bewoners (82% respectievelijk 60%). Een op de vijf allochtone bewoners geeft aan ontevreden te zijn over hun woning, terwijl dit voor de autochtone bewoners veel lager is (6%). Bezoekgedrag Het onderzoek wijst uit dat circa 56% van de bewoners op zijn minst enkele malen per maand een bezoek brengt aan het plein. Bij de allochtone bewoners ligt dit regelmatige bezoek per maand hoger (70%) dan bij de autochtone bewoners (52%). Ruim 40% van de bewoners komt wekelijks op het plein. Dit was ook in 2006 het geval. Allochtone bewoners brengen vaker wekelijks een bezoek (54%) dan autochtone bewoners (38%). Bijna een op de drie autochtone bewoners zegt het plein zelfs zelden of nooit te bezoeken (tegen slechts 15% van de allochtone bewoners). Gevraagd naar de redenen waarom bewoners zelden of nooit het plein bezoeken zijn de meest voorkomende antwoorden: 1. Geen geschikte winkels voor mij (19 keer genoemd); 2. Ga liever naar een ander winkelcentrum (met supermarkt) (16 keer genoemd); 3. Teveel gericht op allochtonen (13 keer genoemd); 4. Geen behoefte, niets te zoeken, geen zin (11 keer genoemd); 5. Sfeer niet prettig, ongezellig (10 keer genoemd); 6. Onveilig (8 keer genoemd). 13

Evenals in 2006 zijn het winkelaanbod en het gemis van een supermarkt de meest genoemde redenen van bewoners om het plein zelden of nooit te bezoeken. Anders dan in 2006 worden zwerfvuil en de overlast van geparkeerde auto's nauwelijks meer genoemd als reden om het plein niet te bezoeken. Bezoekreden en winkelgedrag Van de bewoners die het plein bezoeken geeft de helft aan dat zij hier komen om boodschappen te doen of te winkelen. Circa 30% van de bewoners komt er (ook) voor de horeca, 15% komt er voor de voorzieningen (kapper, medisch, sociaal). Een klein deel van de bewoners geeft aan het plein te gebruiken om mensen te ontmoeten (3,5%) of voor de gezelligheid (2%). Tweederde deel van de bewoners die boodschappen doet op het plein komt vooral voor de dagelijkse levensbehoeften. De allochtone bewoners gaan vaker vooral voor de dagelijkse levensbehoeften (80%) dan de autochtone bewoners (58%). Een klein deel van de allochtone bewoners (6,5%) geeft aan dat zij voor hun dagelijkse levensbehoeften zelfs niet elders boodschappen doet. Bij de autochtone bewoners gaat iedereen ook naar elders voor dagelijkse boodschappen Tevredenheid met plein Bijna de helft van de bewoners is over het algemeen tevreden over het plein, circa 17% is ontevreden. In vergelijking met 2006 is de tevredenheid fors toegenomen. In 2006 was slechts 12% tevreden en gaf 56% aan ontevreden te zijn. Figuur 4. Overzicht van de tevredenheid met pleinnaar diverse aspecten

De figuur laat zien dat de bewoners het meest tevreden zijn over aspecten die verband houden met de inrichting van het plein. Schoon en netheid, aantrekkelijkheid, parkeergelegenheid en groenvoorzieningen scoren hoog. Slechts weinig bewoners zijn hierover ontevreden. Matig tevreden zijn de bewoners over het winkelaanbod, veiligheid en gezelligheid. De tevredenheid over de woningen en de bezoekers is laag met nog geen 15%. Opmerkelijk is het grote aantal bewoners met een neutrale mening over de diverse aspecten. Naarmate de tevredenheid lager scoort, neemt het aandeel bewoners met een neutraal antwoord toe. 14



Figuur 5. Voor- of achteruitgang plein de laatste twee jaar

Twee van de drie respondenten geeft aan dat het plein er de laatste twee jaar op is vooruitgegaan. Nog geen 10% geeft aan dat het plein is achteruitgegaan. In het onderzoek is gevraagd om te benoemen wat vooruit/achteruit is gegaan. In figuur 6 is te zien waarom de bewoners vinden dat het plein vooruit is gegaan. Figuur 6. De redenen van vooruitgang plein

De genoemde redenen van vooruitgang van het plein komen goed overeen met de toename van de tevredenheidscorers tussen 2006 en 2011.

15

Figuur 7. Vergelijking tevredenheid aspecten tussen 2006 en 2011

Het bewonersonderzoek toont aan dat de tevredenheid tussen 2006 en 2011 voor alle aspecten is toegenomen. De toename is het sterkst voor de aantrekkelijkheid (7 keer hogere tevredenheid), de schoonheid en netheid (bijna 5 keer) en de groenvoorzieningen (bijna 4 keer). De waardering voor gezelligheid, winkelaanbod en verkeer is twee tot drie keer zo hoog. De waardering voor de parkeergelegenheid is anderhalf keer toegenomen. Een beperkte groep van nog geen 10% geeft aan dat het plein er de afgelopen twee jaar op achteruit is gegaan. Als meest genoemde redenen zijn genoemd het publiek dat het plein bezoekt (12 keer genoemd, vooral overlast van jongeren). Daarnaast worden vaker genoemd het winkelaanbod (4 x), de rommel (4x), de sfeer/gezelligheid (3x) en de verkeerssituatie (3x). Een enkeling wijst op de verslechterde parkeersituatie (2x) en de sociale veiligheid (2x). Opmerkelijk is dat sommige bewoners zowel redenen noemen waardoor het plein vooruit is gegaan, maar tegelijkertijd ook redenen waarom het plein achteruit is gegaan. Daarbij gaat het vaak om een combinatie van waardering voor de schoon en netheid en een negatieve waardering van het publiek dat het plein bezoekt en vaak rondhangt. Verbetersuggesties Bij het afsluiten van de vragenlijst is de bewoners gevraagd naar suggesties voor verbeteringen op of rond het plein.

16



Figuur 8. Verbetersuggesties bewoners

 Een veelgenoemd verbeterpunt vormt het winkelaanbod. Bewoners geven de behoefte aan meer Nederlandse winkels zoals een supermarkt, drogist of bakker.  Sociale veiligheid vraagt aandacht en richt zich vooral op de aanwezigheid van hangjongeren.  Ook de verkeerssituatie wordt als verbeterpunt meerdere keren genoemd. Het gaat om verschillende zaken zoals snelheidsbeperking, minder verkeer, het reguleren van de verkeersdoorstroming en het tegengaan van overal parkeren.  Vaak genoemd is de behoefte aan een pinautomaat op het plein.  Bewoners ergeren zich aan rommel naast de containers en zwerfvuil.  Minder horeca wordt meerdere keren genoemd. Vrijwel altijd gaat het om het sluiten van het Edisoncafé vanwege de sociale overlast en onveiligheidsgevoelens.  Parkeergelegenheid en renovatie van woningen worden beiden vier keer genoemd.  Overige verbetersuggesties zijn speeltoestellen op het groen (3x), ander publiek (3x), meer verlichting (2x) en afzonderlijke opmerkingen over bestrating, bankjes, onderhoud en een lunchcafé met terras.

3.3.

Bezoekersonderzoek, observaties en videogesprekken 3.3.1 Bezoekersonderzoek Op twee woensdagen (12 oktober en 2 november) zijn gebruikers van het Edisonplein geënquêteerd. De enquêtes zijn in de middag afgenomen. Vanwege het slechte weer (regen, 16 graden) zijn op de eerste woensdag maar 8 respondenten bevraagd. De weersomstandigheden op de tweede woensdag waren beter (zonnig, 18 graden), waarbij18 respondenten zijn ondervraagd. De resultaten geven een beeld van het gebruik van het plein. Vanwege het beperkte aantal van 27 respondenten zijn de resultaten vooral indicatief. In het verslag worden niet de percentages, maar de absolute aantallen genoemd. Reden van bezoek De meeste bezoekers komen voor de winkels, overwegend voor het doen van boodschappen of de bakker (15x). Veel minder genoemd zijn redenen om te eten (3x), het inloopcentrum (3x) en cafébezoek (2x). Incidenteel komen bezoekers voor de kapper, tandarts, bezoeken zij mensen die hier wonen of wonen er zelf. 17

Behoudens twee cafébezoekers geeft geen enkele respondent aan hier speciaal te zijn gekomen voor het ontmoeten van anderen op het plein. Er zijn niet echt verschillen te 3 duiden tussen allochtonen en autochtonen. Bedrijvigheid De meeste respondenten geven aan dat zij het winkelaanbod goed vinden en leuk. De diversiteit wordt gewaardeerd en een enkeling wijst op het multiculturele karakter, de gedreven ondernemers en het gemak. Ook wordt gewezen op de verbetering ten opzichte van vroeger. Twee respondenten zijn minder tevreden. Een van hen geeft aan dat de winkels vroeger voor iedereen waren en dat het nu vooral buitenlandse winkels zijn. Een ander wijst op de niet al te hoge kwaliteit. Vijf respondenten geven aan geen mening te hebben over de winkels. Als redenen worden genoemd dat zij hier voor een specifieke winkel zijn gekomen, hier alleen de winkels bezoeken als het nodig is, hier niet voor de winkels komen of niet vaak op het plein komen. Wonen De waardering voor de woningen is overwegend negatief. De meeste respondenten (15 van de 27) vinden de woningen oud, niet goed onderhouden en slecht. Binnen deze groep wijzen respondenten er vooral op dat de woningen wel een opknapbeurt kunnen gebruiken. Slechts 6 respondenten geven aan dat de woningen goed zijn en er aan de buitenkant netjes uitzien. Een kleine groep respondenten (4) heeft geen mening, maar verbloemt hiermee deels toch een negatieve waardering. (De antwoorden 'maakt mij niet uit', 'geen oordeel, niet prettig wonen met al die bussen' zijn niet echt neutraal.) Openbare ruimte De mening over hoe het plein eruit ziet is vrijwel unaniem positief. Het meest genoemd worden netjes (11 keer), mooi (11 keer), goed (4 keer), gezelliger (2 keer), beter als vroeger (6 keer). Een beperkt aantal respondenten is minder tevreden. De ontevredenheid is af te leiden uit de antwoorden zoals ongezellig, door aan te geven dat het plein teveel een parkeerplein is geworden (2x), door te zeggen dat het grasveld eentonig (2x) is, dat het parkeren lastiger is geworden (1x) of dat de parkeervakken niet handig zijn ingericht (1x). Ontmoeten Eenderde deel van de respondenten geeft aan dat zij zelf wel eens kennissen ontmoeten op het plein. Tweederde deel geeft aan zelf geen andere mensen op het plein te ontmoeten. Als reden hiervoor wordt vaker genoemd het niet woonachtig zijn in de buurt (5x) of het recent woonachtig zijn in Breda (3x). Een op drie bezoekers geeft aan dat het plein zeker een ontmoetingsfunctie heeft (8). Een groter aantal bezoekers vindt dat het plein geen ontmoetingsfunctie heeft (12) of heeft geen mening hierover (7). De bezoekers die het plein een ontmoetingsfunctie toekennen zijn hier overwegend positief over, hoewel een enkeling ook wijst op de onrust 's avonds en de jongeren . Degenen die de ontmoetingsfunctie niet zo bevestigen, geven als reden dat het gewoon niet geldt voor het plein (4x), dat zij niet vaak op het plein komen (2x), dat zij alleen 3

Dit geldt ook voor de overige onderzochte items. Het is moeilijk om bepaalde waarderingen te koppelen aan het verschil tussen autochtonen en allochtonen.

18



doelgericht komen (2x), dat de omgeving niet aantrekkelijk is (1x) of omdat zij er zelf geen gebruik van maken. Een aantal bezoekers heeft geen mening over de ontmoetingsfunctie of weet het niet (5). Waardering veranderingen Het overgrote deel van de bezoekers is positief over de verandering van het plein (19). Alle overige bezoekers (8) geven aan dit niet zo te weten, vooral omdat zij niet op de hoogte zijn van de vroegere situatie van het plein. Opmerkelijk is dat geen enkele bezoeker zich negatief uitlaat over de verandering. Bij het benoemen van de positieve waardering van de verandering wordt gewezen op de winkels (4x), het goed lukken van de herstructurering (2x), de veiligheid, het buitenlandse karakter en de sfeer. Een enkeling vindt het positief, maar wel zonde van de centen. Imago Gevraagd naar de persoonlijke betekenis die het plein heeft voor de gebruiker en meer algemeen voor de buurt worden vooral de winkels (8x) en het multiculturele karakter van het plein (5x) het meest genoemd. Minder vaak denken de gebruikers aan het plein als ontmoetingsruimte (3x) of 'gewoon een goed plein" (2x). Aanvullend worden steeds afzonderlijke zaken genoemd zoals het praktische van het plein of ik kom er alleen om te werken. Een enkeling heeft een meer negatief beeld zoals de nette uitstraling bij de onveiligheid 's avonds en het missen van dynamiek en onderling contact. Zeven respondenten geven aan geen mening te hebben, hier niet te wonen of er haast nooit te komen. 3.3.2 Observaties Het doel van de observatie is een inzicht te krijgen in het (drukte)beeld van bezoekers van het plein. Er is op drie tijdstippen geobserveerd begin middag, middag en avond. Bij de observaties zijn een aantal aspecten onderzocht: - het aandeel allochtonen; - bezoek van horecafuncties; - de vervoerswijze bezoekers en parkeren van auto’s; - indrukken van sfeer, veiligheid en luidruchtigheid (van mensen); - opvallende zaken. Inrichtingsbeeld Het Edisonplein bestaat uit een open winkelgalerij met veel horeca onder naoorlogse woningen. De winkels en de horeca zijn voor een groot deel in handen van allochtone ondernemers. Voor de winkels bevinden zich parkeervakken gescheiden door verhoogde grasterrassen. De verhoging is ideaal om te gaan zitten. Er zijn fietsbeugels voor de parkeervakken. Het Edisonplein grenst aan een doorgaande weg met een bussluis richting Breda Noord. De nabijgelegen woningen zijn naoorlogse flats. Aan een zijde bevinden zich flats met daaronder winkels. Sfeerbeeld Op het Edisonplein hangt, zowel overdag als ’s avonds, een rustige, gemoedelijke sfeer. Er zijn vrijwel altijd enkele bezoekers, druk is het er echter niet. De mensen die er komen, lijken te ‘wandelen’, vrijwel niemand ziet er gehaast uit. Regelmatig maken bezoekers een praatje met elkaar. Ze komen elkaar tegen voor de winkels of op het parkeerterrein en blijven een paar minuten of langer met elkaar staan praten. Ook groeten mensen 19

elkaar vanaf een afstandje. Een deel van de bezoekers lijkt elkaar te kennen en vaker op het plein te komen. Een enkele keer zie je de eigenaren van de winkels buiten een praatje maken met bezoekers. ’s Avonds staan er vaker groepjes jonge mannen voor de dan nog geopende winkels, voornamelijk voor Afro Royal, Telecasa, Cafetaria Enjoy en Café Edison. Ze praten rustig met elkaar. Bezoekers Het aantal bezoekers per geobserveerd half uur ligt rond de 30. De bezoekers zijn voornamelijk mannen. De meeste vrouwen die het plein bezoeken gaan naar Afro-Royal (vrouwen met Afrikaans uiterlijk) of de bakker (vrouwen met Noord-Afrikaans / Marokkaans uiterlijk en autochtone vrouwen). Het aandeel allochtone bezoekers is hoog, zo’n 80%. Mensen van Afrikaanse en Marokkaanse afkomst vormen hierbij de grootste groep. Ze komen veelal voor Afro Royal, Casablanca en de Turkse bakker. Autochtone bezoekers gaan voornamelijk naar de Turkse bakker en Cafetaria Enjoy. Overdag zijn dit vooral ‘arbeiders’ die hun lunch komen halen. Ongeveer de helft van de bezoekers komt alleen. Het aantal gezinnen is klein, we zien hooguit twee gezinnen per observatie. Hoewel nauwelijks merkbaar, gebruikt een (klein) deel van de bezoekers het plein ook om drugs te kopen en verkopen. Deze activiteiten veroorzaken geen dreigende of onveilige sfeer. Het plein is van ons Een deel van de bezoekers lijkt zich het plein toe te eigenen door de manier waarop zij zich bewegen. Regelmatig staan er mannen of jongens bij hun auto of aan de rand van één van de grasbakken iets te eten dat ze bij de Turkse bakker of pizzeria Amor hebben gehaald. Ook hardop bellen en zonder jas op het plein staan roken of praten zijn opvallende handelingen. Regelmatig zien we bezoekers hun auto parkeren buiten de parkeervakken, dwars voor auto’s die wel in de parkeervakken staan. Vaak laat de bestuurder de motor dan draaien en/of de koplampen aanstaan terwijl hij (het zijn meestal mannen) kort één van de winkels bezoekt. Tijdens één van de observaties in de avonduren staan er ook auto’s langere tijd ‘dubbel’ geparkeerd. Conflicten hierover hebben we niet gezien. Veiligheid Zowel overdag als ’s avonds hangt er een gemoedelijke en rustige sfeer op het plein. De architectuur van het plein is open en overzichtelijk. Er zijn nergens plekken waar mensen ongezien kunnen staan. Ook de klein portiekjes tussen de winkels bieden geen mogelijkheid tot ‘verschuilen’: iedereen die op het plein loopt heeft hier zicht op, evenals de mensen in de woonflats tegenover de winkelstrip. Ook de groepjes mannen die ’s avonds op het plein staan creëren geen onprettige sfeer. We ervaren het plein als veilig, ook al zijn we ons ervan bewust dat we door de mannen bij Café Edison in de gaten gehouden worden als we ’s avonds observeren, wat op zich een goed teken is. Vervoer De parkeerplaatsen worden intensief gebruikt. Overdag staan er circa 20 – 25 auto’s, ‘s avonds zijn vrijwel alle plekken bezet, waarschijnlijk omdat bewoners op en rond het plein hun auto parkeren. Ook de fietsenrekken zijn meestal vol. Wellicht zijn de meeste fietsen van bewoners want de bezoekers te fiets plaatsen deze meestal voor de winkel en gebruiken de rekken nauwelijks. 20



Een relatief groot aantal bezoekers komt met de auto, zo rond de helft. Een ander groot deel bezoekt het plein te voet. De fiets wordt het minst gebruikt als vervoersmiddel naar het plein maar het verschil met de voetgangers is niet groot. 3.3.3 Videogesprekken Door de school van journalistiek Tilburg zijn video-opnamen gemaakt van het plein. In een DVD zijn beelden en gesprekken te zien met ondernemers en bezoekers. In de opnames wordt in zwart wit ook teruggeblikt op de situatie 2006. Bezoekers en ondernemers vinden dat er veel ten goede is veranderd op het plein. De bereikbaarheid en het parkeren worden wel als minpunt ervaren door ondernemers.

3.4.

Ondernemersonderzoek Respons Met een vragenlijst is aan de ondernemers gevraagd een beeld te geven van het functioneren van het bedrijf, de huidige situatie op het plein en hoe men denkt over de toekomst. Van de 19 ondernemers die op het Edisonplein zijn gevestigd, heeft driekwart (14) de enquête ingevuld. Kort na de meting in oktober zijn nog drie ondernemers in leegstaande panden gevestigd. Voor de meeste gegevens is een vergelijking te maken met 2006. De respons was in 2006 met 40% veel lager. Bedrijvigheid en het bezoek Veertien ondernemers hebben meegewerkt aan het onderzoek. Van de deelnemers behoren 8 tot de detailhandel, 3 tot de horeca en 3 hebben een ‘dienstverlenende’ functie. Met negen deelnemers zijn de allochtone ondernemers goed vertegenwoordigd in het onderzoek. De respons van allochtone ondernemers ligt hiermee met 65% hoger dan het feitelijke aandeel. (Ruim de helft van de ondernemers op het Edisonplein is allochtoon). Op een ondernemer na huren alle ondernemers op het Edisonplein het pand. Bij 6 van de 14 zaken werkt ook een familielid mee in de zaak. Dit is veel meer dan in 2006. Iets meer dan de helft geeft aan dat de zaak goed tot redelijk loopt. Vier ondernemers zijn er matig tevreden over en twee vinden dat het slecht gaat. In 2006 gaven vijf van de acht aan dat de zaak redelijk tot goed liep. Een groot deel van de ondernemers (8) geeft aan dat het bedrijf ook andere (neven)inkomsten heeft, in 2006 was dit veel minder. In 2011 ondervinden vijf ondernemers concurrentie van de andere ondernemers. In 2006 was dat met 13% veel lager. Acht bedrijven zijn korter dan 5 jaar gevestigd. Dit is iets lager dan in 2006. Over de toekomst zijn de verwachtingen verdeeld. Een kwart denkt dat het bedrijfsresultaat de komende jaren zal verbeteren. Een even groot deel denkt dat het gelijk zal blijven of zelfs zal verslechteren. Het laatste kwart weet het niet. Driekwart van de ondernemers heeft geen plannen voor uitbreiding of verplaatsing. Een ondernemer denkt misschien aan beëindiging, een andere aan uitbreiding en twee aan verplaatsing van de zaak. Het grootste deel van de ondernemers is tevreden met de activiteiten van de ondernemersvereniging, maar een derde deel is dat niet. De helft van de ondernemers geeft aan dat bezoekers voornamelijk uit de buurt komen, dit was in 2006 veel meer 88%. Volgens de ondernemers komen er nu meer allochtone bezoekers; nu is dat rond de 60%, in 2006 tegen de 40%. 21

Openbare Ruimte en Wonen Het grootste deel van de ondernemers (54%) vindt nu dat het plein er op vooruit is gegaan. In 2006 was dat 14%. In 2006 gaf het grootste deel aan dat het gelijk was gebleven (57% tegen nu 10%). Opmerkelijk is dat ook dat het aandeel ondernemers dat een achteruitgang constateert met 36% iets hoger ligt dan in 2006 (29%). De achteruitgang heeft vooral met het parkeren en het afsluiten van het kruispunt met de noordelijke rondweg. De vooruitgang heeft vooral te maken met de fysieke verbetering, maar ook de netheid en het aanzicht van het plein. Figuur 9. Tevredenheid ondernemers met aspecten van het plein

De ondernemers zijn over allerlei aspecten van het plein meer tevreden dan in 2006. Alleen veiligheid en sfeer scoren iets lager. In 2006 was daarvoor de tevredenheid nog e e het hoogste, nu zitten die op de 4 en 6 plaats. Het minst tevreden is men over het verkeer en parkeren. De afsluiting voor autoverkeer naar en van Biesdonk zal daarmee te maken hebben. Door ondernemers zijn een aantal verbeteringen aangegeven te weten: - Bereikbaarheid autoverkeer; - Terras op of in plaats van gras; - Verlichting in brandgang; - Parkeergelegenheid; - Aansluiten bij ontwikkelingen via Breda; - Branding van het Edisonplein; - Thematische marketing acties; - Trendy aanbod. Belangrijkste conclusies Iets meer dan de helft van de ondernemers vindt dat de zaak redelijk tot goed loopt. Dit is minder dan in 2006. Iets minder dan de helft is minder tevreden over hoe het gaat met de zaak. De oorzaken die ondernemers aangeven zijn meer onderlinge concurrentie, de verminderde bereikbaarheid, maar ook de economische crisis zal er debet aan zijn. De helft van de ondernemers denkt dat het bedrijfsresultaat gelijk zal blijven of zal verbeteren. Een kwart denkt dat het achteruit zal gaan. 22



De ondernemers vinden dat het plein voor de meeste aspecten vooruit is gegaan. Op vrijwel alle punten overheerst een tevredenheid. Over de parkeergelegenheid en de beperkte bereikbaarheid voor autoverkeer is men minder tevreden.

23

24



4.

Resultaten samengevat naar pleinfuncties

4.1.

Veranderd beeld plein en buurt De afgelopen jaren is er veel gebeurt rond het Edisonplein. De fysieke staat van het plein is in overleg met de buurt en ondernemers flink aangepakt. De openbare ruimte is geheel geherstructureerd. Het aanzicht van de winkels is verbeterd en sinds december 2012 is de officiële naam het ‘Edisonplein’. Met de pleinmanager is gewerkt om een evenwichtig ondernemersaanbod te verkrijgen. Ook zijn allerlei gezamenlijke investeringen gedaan. Er is nu ook een ondernemersvereniging. Ieder jaar wordt een activiteitenplan opgesteld waarin de betrokken partijen afspraken maken over beheer, onderhoud, toezicht en functioneren van het plein. Met activiteiten zoals een braderie manifesteert het plein zich aan de buurt en haar bezoekers. In de komende 10 jaar zal het plein en de omliggende bebouwing niet worden gesloopt. In de omgeving van het plein zal wel (veel) veranderen:  Oplevering Brabant Water;  Planontwikkeling en oplevering van Interbrew Noord;  Planontwikkeling sloop en vervanging woningen Singelveste en (deels) uitgevoerd;  De bereikbaarheid: bijvoorbeeld. meer invloed van het Station na nieuwbouw Station;  Planontwikkeling en uitvoering kleinere projecten.

4.2.

Bedrijvigheid De meeste bezoekers geven aan dat zij het winkelaanbod goed vinden en leuk, met waardering voor de diversiteit en het multiculturele karakter. Hoewel de bewoners matig tevreden zijn over het winkelaanbod, is de tevredenheid in vergelijking met 2006 fors verbeterd. Voor een op de drie bezoekers overdag heeft het plein een ontmoetingsfunctie. s 'Avonds is de bezoekersfunctie sterker (Café Edison). Zowel overdag als 's avonds is de sfeer rustig en gemoedelijk. De helft van de ondernemers vindt dat de zaak goed tot redelijk loopt. Over de toekomst is de verwachting verdeeld, een kwart denkt dat het bedrijfsresultaat de komende jaren gaat verbeteren. Neveninkomsten hebben een groter aandeel in het bedrijfsresultaat. Meer ondernemers dan in 2006 (de helft) vindt dat de bezoekers voornamelijk van buiten de buurt komen. Volgens de ondernemers is het aandeel allochtone bezoekers toegenomen (van 40% naar 60%).

4.3.

Openbare ruimte De bezoekers zijn vrijwel unaniem positief gestemd over de manier waarop het plein eruit ziet en waarderen de verandering van het plein. Anders dan in 2006 zijn ook de bewoners tevreden over de netheid, de aantrekkelijkheid, de parkeergelegenheid en de groenvoorzieningen. De meeste ondernemers geven aan dat het plein er op vooruit is gegaan, maar zijn minder tevreden met de bereikbaarheid door afsluiting voor het autoverkeer naar/van Biesdonk.

25

26

4.4.

Wonen In vergelijking met 2006 zijn de bewoners meer tevreden met de woonomgeving en is ruim driekwart net als in 2006 tevreden over de woning. De meeste bezoekers vinden de woningen niet goed onderhouden en slecht.

4.5.

Algeheel beeld en conclusies Sinds 2006 hebben de veranderingen gezorgd voor een betere waardering van de fysieke en sociale situatie op en rond het plein. Voor alle aspecten ligt de tevredenheid in 2011 fors hoger, waarbij met name de aantrekkelijkheid, netheid en inrichting van de openbare ruimte sterk vooruit zijn gegaan. Ondanks een hogere waardering voor het winkelbestand, de verkeerssituatie, sociale veiligheid en de woonomgeving vragen deze aspecten nadere aandacht en verbetering. Ondernemers zijn verdeeld over het bedrijfsresultaat en de toekomstverwachting.



Bijlagen Bevolking

Doornbos en Linie 2006

Bevolkingsomvang

Aantal inwoners

Leeftijd

Breda Doornbos 2006 en Linie 2011

Breda 2011

3.907

169.883

3.986

174.573

0 tot 18 jaar

18%

21%

18%

20%

18 tot 65 jaar

67%

64%

70%

64%

65-plus

15%

15%

13%

16%

Autochtonen

63%

80%

57%

79%

Westerse allochtonen

12%

10%

15%

11%

Niet-westerse allochtonen

25%

10%

28%

11%

Huishoudenssamenstellin Alleenstaanden g Eenoudergezinnen

49%

39%

53%

41%

6%

6%

6%

6%

Twee volwassenen

27%

30%

23%

28%

Huishoudens (2 volwassenen) met kind(eren)

18%

25%

17%

24%

x

x

x

x

1.861

73.956

1.819

76.983

57%

33%

57%

31%

9%

9%

11%

12%

Koop

35%

58%

32%

57%

Eengezins

56%

66%

55%

65%

Meergezins

44%

34%

45%

35%

Vooroorlogs

4%

17%

4%

16%

1945-1970

76%

30%

75%

27%

1970-heden

20%

54%

21%

57%

Woningdichtheid

Woningen per hectare

14,6

5,7

14,3

6

WOZ

WOZ-waarde (index 2001=100)

146

167

177

197

Economie Bedrijvigheid

Aantal bedrijfsvestigingen [2006-2010]

170

9846

231

12579

Aantal banen [2006-2010]

2456

90127

2775

97494

Aantal winkels [2006-2010]

16

1333

20

1398

Niet-werkende werkzoekenden (% potentiële beroepsbevolking 15-64 jaar)

13%

8%

7%

5%

Uitkeringsgerechtigden (WWB,BBZ,IOAW/IOAZ,WIK) (% potentiële beroepsbevolking 15-64 jaar) [2006-2009]

6,3%

3,4%

5,3%

2,6%

Gemiddeld besteedbaar huishoudensinkomen * 1000 euro [2007-2008]

18,1

24

18,7

24,4

Etniciteit

Huishoudens met meer dan 2 volwassenen

Woningvoorraad Omvang woningvoorraad

Aantal woningen

Eigendom

Sociale huur Particuliere huur

Woningtype

Bouwperiode

Winkels Sociaal-economisch Arbeidsparticipatie

Inkomen

27

Onderzoek en Informatie. Gemeente Breda. Eindmeting Edisonplein. Zijn we vooruitgekomen met IPSV project BT-pleinen

Recommend Documents