30 oktober 2008 ZWITSERLEVEN PENSIOENSEMINAR
Onderwerp: Pensioen en indexatie in roerige tijden Ir. Dennis van Ek AAG, CFA
www.mercer.nl
AGENDA Wat is Waarde, wat is Inflatie?
Beleid Pensioenfondsen
Nederlandse Pensioenstelsel ‘robuust’?
Zorgen van een actuaris…
Mercer
1
Mercer
30-9-2008
31-8-2008
31-7-2008
30-6-2008
31-5-2008
30-4-2008
31-3-2008
29-2-2008
31-1-2008
31-12-2007
30-11-2007
31-10-2007
30-9-2007
31-8-2007
31-7-2007
30-6-2007
31-5-2007
30-4-2007
31-3-2007
28-2-2007
31-1-2007
31-12-2006
Gemiddelde dekkingsgraad alle fondsen 150% 100%
145% 90%
140% 80%
135% 70%
130% 60%
125% 50%
120% 40%
115% 30%
110% 20%
105% 10%
100% 0%
% fondsen met dekkingstekort / reservetekort
SOLVABILITEIT NEDERLANDSE PENSIOENFONDSEN t/m vrijdag 24 oktober 2008 obv waarneming Mercer Mercer Market Scope
2
Pensioen en Indexatie in roerige tijden Wat is Waarde, wat is Inflatie?
Belangrijke BEGRIPPEN Wat is WAARDE?
Wat is INFLATIE?
Wat is DEFLATIE?
Mercer
4
INFLATIEROUTE in de ECONOMIE FIATGELDSTROOM
M3 M1
Aandelen
Onroerend Goed Overheidsprojecten
M1 = Geldhoeveelheid (contant) M3 = Geldhoeveelheid (krediet) P.P.I. = Producenten Prijzen Index C.P.I. = Consumenten Prijzen Index
Mercer
Grondstoffen
P.P.I.
C.P.I.
Werkloosheid Edelmetalen
Toelichting: De monetaire en kredietinflatieroute resulteert in prijsstijgingen eerst in de meest liquide financiële assets en blijft dan in het systeem, maar verschuift naar minder liquide en grotere asset classes. Dus: de monetaire en kredietinflatieroute resulteert in een prijsstijging in aandelen, dan onroerend goed, dan grondstoffen en consumentenprijzen, en uiteindelijk in edelmetalen.
5
RENTES in EUROZONE
Nominale rente pensioenverplichtingen Gemiddelde Nederlands pensioenfonds 5,0
Lagere lange nominale rente
4,8 4,6
Break-even inflatie loopt terug
4,4 4,2
Meer inflatie-onzekerheid
4,0 3,8 3,6 31-12-2007 31-1-2008 29-2-2008 31-3-2008 30-4-2008 31-5-2008 30-6-2008 31-7-2008 31-8-2008 30-9-2008
3.25%
Inflation bandwith from 31-dec-2006
29/dec/06
30/sep/08
2.75%
2.25%
1.75%
1.25% 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
3.0%
25
26
27
28
29
30
30 years rate 10 years rate
2.6%
2.41% 2.2%
Mercer
Dec-08
Nov-08
Oct-08
Sep-08
Aug-08
Jul-08
Jun-08
May-08
Apr-08
Mar-08
Feb-08
Jan-08
Dec-07
Nov-07
Oct-07
Sep-07
Aug-07
Jul-07
Jun-07
May-07
Apr-07
Mar-07
Feb-07
Jan-07
Dec-06
1.8%
2.06%
6
Pensioen en Indexatie in roerige tijden Beleid Pensioenfondsen
NEDERLAND PENSIOENLAND Gesepareerde Stichtingen Pensioenfonds
Marktwaardering verplichtingen (‘FTK’) 1 januari 2007
Voorwaardelijke indexatie gepensioneerden en slapers
Verschuiving Eindloon naar Middelloon met voorwaardelijke indexatie
Defined Benefit pensioenregelingen blijven open voor nieuwe deelnemers
Mercer
8
RISICOMANAGEMENT in NEDERLAND Ontwikkeling van pensioenfonds-specifieke integrale beleidskaders Beleggingsdoelstellingen : Verplichtingen, Risicobudgettering en
Rendementsdoelstelling Dekkingsgraad Cover ratio
Indexation Indexatie beleid policy
Premium Premie beleid policy
Investment Beleggingsbeleid policy Risico/Rendement (Risk/Return)
Doelniveau
Tussen niveau
Lower Ondergrens limit
Mercer
9
BELEGGINGSBELEID Wat doen Nederlandse pensioenfondsen? Rente-afdekking is toegenomen: – In 2007 van 50% met ≥ 40% afdekking tot 50% met ≥ 60% afdekking – Typisch: Kleine fondsen gebruiken pools, Middelgrote fondsen externe beheerders met swaps middels umbrella ISDAs, Grote fondsen gebruiken discretionaire swaps Verhoogd aandacht voor beleggen voor inflatiebescherming: – CPI inflatie bescherming : Index-linked obligaties en Inflatie swaps – Monetaire inflatie bescherming : Inflation route
Hier zitten we nu
M3 M1 Mercer
Aandelen
Onroerend Goed Overheidsprojecten
Grondstoffen
P.P.I.
C.P.I.
Werkloosheid Edelmetalen
10
INDEXATIE
INDEXATIEBELEID Wat doen Nederlandse pensioenfondsen?
GEEN LANGE TERMIJN RESERVETEKORT
3,1%
CBS Nederlandse Consumentenprijsinflatie thans 3,1%
2 op 10
Indexatiebeslissing (inschatting qua gemiddeld beleid): – 100% CPI indien geen reservetekort – 50% CPI bij reservetekort – 0% bij dekkingstekort Geaggregeerde indexatietoekenning indien peildatum 24
oktober 2008 zou zijn circa 1/3 van de CPI inflatie en circa 2/3 dus niet
Op 3,1% CPI is 2/3 indexatiekorting dus ca 2%. Op een
LANGE TERMIJN RESERVETEKORT GEEN DEKKINGSTEKORT
1,55% 3 op 10
jaarlijkse pensioenuitkering van 19 miljard betekent een verlies van circa 350 á 400 miljoen euro aan koopkracht voor de gepensioneerden
Voorwaardelijke indexatie wordt als cruciaal gezien voor
risicomanagement en levenskracht van DB regelingen
DEKKINGSTEKORT
0% 5 op 10
Mercer
11
Pensioen en Indexatie in roerige tijden Nederlands Pensioenstelsel ‘robuust’? Zorgen van een actuaris…
INFLATIE en CPI Inflatie is niets anders als de toename van de M1 geldhoeveelheid Prijsstijgingen zijn het effect van de inflatie Frank Shostak over het verschil tussen Inflatie en Prijsstijgingen:
‘Het zijn niet de symptomen van een ziekte, maar in plaats daarvan de ziekte zelf die de schade veroorzaakt.’ CPI dient om consumentenprijsstijgingen te meten. Kritiek op CPI: – onderweging woonlasten, energiekosten en voedsel – neerwaartse aanpassing 1/3 van de items in CPI (thans alleen in US) – woonkosten sec gebaseerd op huurkosten – substitution bias (duurder wordende goederen worden minder gewogen, goedkoper
wordende goederen meer)
CBS Consumentenprijsindex 2007 (CPI):
“ ’’ Mercer
13
PENSIOENEN en FIAT GELD PENSIOENWET (bepaling): Verbod om pensioenuitkeringen in een andere valuta dan Euro’s vast te stellen Ergo, kapitaaldekking Nederlandse pensioenen vanuit Pensioenwet obv
Euro’s
Echter, Euro’s zijn, als fiat geld, ongedekt Vragen: – Welke zekerheid biedt het Nederlandse pensioenstelsel? – Hoe pensioengelden te beleggen voor optimale zekerheid?
Mercer
14
WIJZE LES VAN THOMAS JEFFERSON “If the American people ever allow the banks to control the issuance of their currency, first by inflation, and then by deflation, the banks and corporations that will grow up around them will deprive the people of all property, until their children wake up homeless on the continent their fathers conquered. The issuing power of money should be taken from banks and restored to Congress and the people to whom it belongs. I sincerely believe that the banking institutions having the issuing power of money are more dangerous to liberty than standing armies.”
Mercer
15
www.mercer.nl
