Secretariaat: p/a Molenborg 6, 9531 LC Borger Aan het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Borger-Odoorn Postbus 3 7875 ZG EXLOO Borger, 19 november 2012 Onderwerp: Advies Kadernota ‘Meedoen naar vermogen’ 2012-2016 - versie september 2012 Geacht College, Hierbij het advies van de Wmo-raad inzake de Kadernota “Meedoen naar vermogen” 2012-2016 Inleiding In deze nota zijn de kaders voor verdere ontwikkelingen voor het Wmo beleid uitgewerkt. In diverse integraal opgestelde nota’s / verordeningen worden deze ontwikkelingen binnen deze kaders voor de komende jaren uitgewerkt. De laatste tijd is ten gevolge van het Rijksbeleid maar ook ten aanzien van lokale - regionale samenwerking van alles in beweging. Wij spelen daar op in. Het ambitieniveau van de Gemeente en de wil om de Wmo-raad te betrekken is hoog. De Wmo-raad wil zich inzetten om de ambities waar te maken. De belangen van de cliënten en burgers worden niet vrijblijvend benoemd, zoals uit de nota spreekt, dit komt overeen met de visie van de Wmo-raad en geeft vertrouwen. De Wmo-raad spreekt haar waardering ook hiervoor uit. De Wmo-raad brengt middels deze notitie haar zienswijze naar voren betreffende de kaders die de Gemeente Borger-Odoorn stelt op het gebied van de drie decentralisatieopdrachten binnen het sociale domein. 1. De decentralisatie van de WWB 2. De decentralisatie van de AWBZ 3. De decentralisatie van de Jeugdzorg De Wmo-raad is van mening dat deze notitie een helder beeld schept van de ontwikkelingen die op onze Gemeente af komen. De wijze waarop dit in de notitie wordt verwerkt vraagt op een aantal punten om concretisering en nadere uitwerking. Hierbij realiseert de Wmo-raad zich dat het gehele kader vanuit het perspectief van de Gemeente soms moeilijk is te overzien. De visievorming is voor wat betreft de Wmo-raad nog onvoldoende uitgewerkt. Een zorgvuldig en mensgericht maatwerk in de uitvoering van het compensatiebeginsel heeft prioriteit. Evenals de keuzevrijheid voor voorzieningen maar ook tussen Z.I.N - PGB willen wij graag terugzien in de uitwerking van de Kadernota. Bij het vorige adviestraject is door de Gemeente Borger-Odoorn aangegeven dat er met name input zou worden verzameld uit de verschillende op te starten pilots ( helaas zien wij de uitkomsten hiervan beperkt terug in deze versie van de Kadernota). Deze pilots zijn momenteel in uitvoering en wij gaan er dan ook vanuit dat zij besproken en in een latere versie toegevoegd zullen worden. Bij de tot standkoming van onderstaande adviezen hebben wij gebruik gemaakt van input uit onze achterban (de Werkgroepen) maar ook van onze ‘meelezers’ en andere oprecht belangstellenden. Uit alles blijkt dat goede communicatie en toegankelijke informatie noodzakelijk is. Dit is ook voor de kwetsbare onder ons bijzonder noodzakelijk. Uit het CTO 2011 is geconstateerd dat de bekendheid over het wat en waarom de acceptatie en tevredenheid van het gevoerde veranderende beleid bevorderd. De Wmo-raad benoemde het belang ervan en adviseerde daarover in afgelopen periode. Ook is het steeds meer van belang om de advisering van de kaders regionaal en / of provinciaal af te stemmen / samenwerken, adviseren / meedenken, meedoen aan te geven.
Advies 1 De Wmo-raad adviseert dat het gehanteerde principe ‘zorgen dat de burger krijgt waar hij / zij recht op heeft wordt ‘zorgen dat iemand krijgt wat iemand nodig heeft om mee te doen in de samenleving” gewaarborgd blijft. Hierbij constateren wij dat de term ‘eigen kracht’ voor meerdere uitleggen vatbaar kan zijn. Advies 2 De gebruiksvriendelijkheid en het gebruiksgemak dienen wat betreft de Wmo-raad te allen tijde te worden bevorderd, zo ook in dit kader; formalisering van procedures, protocollering etc. dient zoveel mogelijk te worden voorkomen om de zorg zo toegankelijk mogelijk te houden; onnodige overhead en indirecte taken moeten zoveel mogelijk worden vermeden; zaken die geen meerwaarde opleveren dienen zoveel mogelijk te worden geschrapt. Deze wens wordt versterkt daar het meestal gaat om de kwetsbare groepen in onze Gemeente. De Wmo-raad adviseert ook hiervoor het thans goed en tot tevredenheid functionerende systeem van “Keukentafelgesprekken” bij de toegang tot de voorzieningen te versterken. Het is van belang dat in het vervolgtraject één persoon (coach) in beeld blijft bij de aanvrager. Voor vele groepen is deze methode van 1 persoon / 1 coach van wezenlijke betekenis. Advies 3 De Wmo-raad wil blijven benadrukken dat de regierol en de verantwoordelijkheid van het beleid en de handhaving van de kwaliteit in de uitvoering nadrukkelijk bij de Gemeente moet blijven liggen, waar mogelijk faciliterend maar waar nodig ook interveniërend of uitvoerend. De verdere uitwerking van de voornemens zoals vermeld op blz. 6 / 7 van de notitie zal de Wmo-raad met belangstelling te volgen. Advies 4 De Wmo-raad zou graag het voornemen verder uitgewerkt zien dat de effectiviteit van het voorgenomen beleid kwantitatief maar met name ook kwalitatief nader uitgewerkt wordt, aan te vangen per 1-1-2013; start transities. Hierbij kan de voorgenomen monitoring zoals die op dit moment wordt uitgewerkt als opstap dienen. Advies 5 De benoemde doelstellingen, uitwerkingen dienen in de komende verordeningen en beleidsnota’s zo specifiek meetbaar acceptabel realistisch en tijdgebonden mogelijk uitgewerkt te worden. Advies 6 De genoemde statistieken op blz. 9 / 10 vindt de Wmo-raad moeilijk te interpreteren, deels daar ze gedateerd zijn, maar vooral omdat de Wmo-raad er vanuit gaat dat er veel dubbelingen zitten in de genoemde tabellen. Is het mogelijk om ‘deze stapeling’ nader te onderbouwen. Advies 7 Uit de notitie blijkt dat de grootste doelgroep de komende jaren uit ouderen zal bestaan. Wij stellen ons voor dat dit vraagt om specifiek beleid of benaderingswijzes; maar wij wijzen u ook op andere groepen zoals mantelzorg / zorgvrijwilligers welke om een specifiek beleid of benaderingswijze vragen. Wij adviseren u ook hier specifiek aandacht aan te besteden. Advies 8 De laatste maanden is het woonkansenbeleid van de Gemeente nadrukkelijker in de belangstelling komen te staan. De Wmo-raad ziet in dit beleid nadrukkelijk antwoorden op de problematieken zoals geschetst in de nota. Dit aspect vraagt om nadere uitwerking zo mogelijk integraal met overlappende beleidsterreinen zoals de OGGZ. De geschetste regionale ontwikkelingen worden door de Wmo-raad onderschreven.
Advies 9 Verdergaande samenwerking van regionale Wmo-raden kunt u in de toekomst tegemoet zien. Advies, betrek de regionale Wmo-raden bij de voorbereiding van regionaal beleid. Advies 10 De beschreven gebiedsgerichte aanpak wordt door de Wmo-raad onderschreven. Ook de uitwerking middels de faciliteit van de Steunstees, waarbij het fysieke gebouw als hulpmiddel / informatie coördinatie punt functioneert van waaruit zoveel mogelijk in het veld (outreachend) wordt gewerkt, vinden wij een goede ontwikkeling. Op dit moment zien en constateren wij echter nog teveel een te specialistische benadering binnen terreinen van het sociale domein. Advies 11 Het organiseren van de toegang tot het sociale domein is voor de Wmo-raad van essentieel belang. De verslaglegging en rapportage van de huidige Pilot geeft een goede indruk over de stand van zaken. Over de verschillende scenario’s die voor komen te liggen wil de Wmo-raad graag separaat een adviestraject aangaan met de Gemeente Borger-Odoorn. Advies 12 Bij verdere uitwerking specifieke aandacht besteden aan doelgroep VG. Het specifieke en nieuwe beleid / verantwoordelijkheid van de Gemeente uitwerken ten aanzien van de doelgroep VG in samenwerking met de Wmo-raad en de achterban VG Belangenorganisaties. De uitkomsten van de themabijeenkomst met MEE van jl. 11-10-12 en vanuit het VG-platform kunnen daarbij een hulpmiddel zijn. Advies 13 De gevolgen van het schrappen van ZZP1 en ZZP 2 en mogelijke andere veranderingen ten gevolge van het regeerakkoord, waaronder de budgetteringen / financiële stromen vragen om aandacht en wij adviseren hier aandacht aan te besteden. Adviseren daar ook kaders voor aan te geven, zogewenst vaststelling Kadernota uit te stellen tot de contouren en gevolgen duidelijker zijn voor de Gemeente. Advies 14 De Wmo-raad wil graag uitgenodigd worden en betrokken blijven bij zaken aangaande de gekozen werkwijzen en het monitoren van effecten / resultaten ervan. Wij adviseren de kaders waaraan monitoring moet voldoen en wat met uitkomsten gedaan wordt aan te geven. Wij vragen aanvullend aandacht voor: Het overzicht van de te besteden middelen, allicht is dit niet geheel in overeenstemming met de Gemeentelijke begroting – wij adviseren hier nog eens kritisch naar te kijken. Er zijn door onze achterban ook een aantal adviezen, visies weergegeven en detailopmerkingen gemaakt, deze zullen als bijlage worden toegevoegd, als input voor de betreffende beleidsmedewerkers, voor de notitie. Met vriendelijke groet Wmo-raad Borger-Odoorn C. Hogenkamp, voorzitter / M. Hoogenkamp, secretaris Bijlage: Punt 3 Werkwijze Steunstee Reactie werkgroep Ouderen / OSO Reactie werkgroep Jeugd Reactie werkgroep mantelzorg Cor Bakker Brief VG Platform Drenthe 11 september 2012
Bijlage Punt 3 – Werkwijze Steunstee (Spoorboekje Steunstees, april 2010) Uitgangspunten en aandachtspunten: • Uitgangspunt is de trits van zelfredzaamheid: a. wat kan iemand zelf, b. wat heeft hij / zij nodig van z'n omgeving om het zelf te kunnen en c. wat is nodig dat een professional daaraan toevoegt … Toevoegen: Het lijkt mij vooral van belang dat Steunsteemedewerkers in staat zijn te delegeren. Bewoners kunnen veel voor elkaar betekenen. Belangrijke taak is om die talenten te ontdekken en te stimuleren. Voorbeeld: • Maaltijden voor eetgroepen kunnen prima door vrijwilligers worden voorbereid en uitgevoerd. • Dagactiviteiten uitjes etc. kunnen prima door bewoners / vrijwilligers worden uitgevoerd. • Formulieren invullen etc. hoeven niet perse door steunsteemedewerkers worden uitgevoerd. Hier is nog een wereld te winnen. Werkgroep Ouderen / OSO Het OSO bestuur viel op dat de doelgroep ouderen er wat zuinig afkwam in de nota vandaar deze reactie. Met mogelijke aanvullingen. Blz. 4. aanvullen met “Een goed instrument zou zijn een consultatiebureau voor ouderen”. Blz.7. Iedereen doet na vermogen. aanvullen met ”Ook zal speciale aandacht aan de groep ouderen worden besteed. Tevens zal onderzoek naar haar behoeften worden gedaan”. Blz .10. Ouderen. aanvullen met “Het project ”Samen oud” zal ook in de Gemeente Borger-Odoorn worden uitgerold, naar voorbeeld van de Gemeente Stadskanaal”. Blz.11. Onder C 2e aandachtspuntje. aanvullen met ”Bevorderd zal worden tot stand koming van service woonzorgzones”. Blz.12. Gezonde leefstijl, onder c. aanvullen met ”Een goede wijkverpleging zal worden bevorderd”. Blz.23.Clientgroepen/burgers aanvullen met “Op het gebied van vervoer zal de doelgroep ouderen worden betrokken”. Werkgroep Jeugd De nota maakt op ons een professionele indruk met grote voornemens en uitdagingen! Zorg voor de kwetsbare jeugd en hun opvoeders komt volledig onder de verantwoordelijkheid van Gemeente te vallen. Dit betekent o.i. een zeer zware taak om de regie te voeren en het daarbij behorende toezicht en kwaliteitsbewaking. Er zijn diverse instellingen die zich bezighouden met deze zorg en de grote opdracht zal zijn om die instellingen dichter bij elkaar te brengen en naar buiten toe zich beter te profileren. Het Centrum voor Jeugd en Gezin kan een centrale rol daarin spelen en heeft in onze Gemeente al een eerste aanzet gegeven. Wel zal dit Centrum outreachender moeten gaan werken want cliënten komen maar zo niet naar een kantoor. Dus laat je zien op de vindplaatsen. Uiteraard vinden we preventief werken wenselijk en hier is nog veel winst te behalen. We denken aan inzet op peuterspeelzalen, kinderopvang, basisonderwijs etc. (prachtige programma’s van bijv.Yorneo) Het goed volgen van de jongeren door de GGD kan sowieso al preventief werken.
De jeugdhulpverlening loopt tot 18 jaar, wenselijk zou zijn dit tot 23 jaar te laten lopen. (enorme jeugdwerkloosheid onder jeugdigen en met alle problemen van dien en dus geen perspectief voor deze jongeren. Het “Keukentafel” concept herbergt generalisten, maar het vraagt nogal wat verschil in deskundigheid als we het hebben over jeugdproblematiek of volwassenproblematiek. Wordt hier rekening mee gehouden ? Bij zwaardere problematiek wordt verwezen naar specialistische zorg , verwijzer hierna blijft verantwoordelijk voor het proces. Voorwaarde is dan wel dat de verwijzer zicht moet hebben op de vele vormen van hulp. We zijn grote voorstanders van het vraag / oplossingsgericht werken. Aansluiten en dus niet overnemen!! Passend onderwijs: op dit moment een jaar uitgesteld. We willen ervoor pleiten dit volledig af te blazen. Steunstees krijgen een relevante rol toebedeeld om kwetsbare mensen op te sporen en te activeren. Dit ondersteunen we, maar als het een fysiek gebouw blijft en er niet door medewerkers outreachend wordt gewerkt hebben we twijfels bij de effectiviteit van deze Steunstees. De Leefbaarheid: uit het onderzoek van STAMM is gebleken dat er in de meeste dorpen een te kort is aan huisvesting. Dit heeft zeker konsekwenties voor de Leefbaarheid op termijn. Vele jeugdigen zullen vertrekken naar elders en de vergrijzing zal alleen nog maar verder gaan. Er is met name behoefte aan huurwoningen en in de Gemeente Borger zijn er wachttijden van 3 tot 5 jaar. Verder onderschrijven we deze nota en zijn we nieuwsgierig naar de uitwerking op termijn. We zijn blij te horen dat men uitgaat van de kracht van het individu en het uitgangspunt dat ieder mens kwaliteiten heeft en zich bewust moet worden gemaakt van deze kwaliteiten. Uiteraard heeft elke bewoner van onze Gemeente ook een verantwoordelijkheid waarop hij / zij aangesproken moet kunnen worden. Werkgroep Mantelzorg Uit alle aanbevelingen lees je dat een intensiever contact op de werkvloer noodzakelijk is. Meer bekendheid / info naar familie, partner zodat men weet waar steun etc. te vinden is en problemen dus minder escaleren Onderlinge samenwerking met de hulpverleners is misschien ook een oplossing. Samenwerking in een team van alle hulpverleners die in deze sector werken, hetgeen de cliënt ten goede komt. Cor Bakker, lid Werkgroep Leefbaarheid 1. Het rapport is zoals gewoonlijk veel omvattend en gezien de omvang vrijwel uitsluitend te lezen door hooggeletterden, als ze er tenminste de tijd voor hebben of nemen. 2. Een samenvatting, met daarin eventueel verwijzingen naar ingrijpende zaken, zou m.i. op z’n minst noodzakelijk zijn zodat ook mensen met minder tijd er kennis van kunnen nemen. De samenvatting die nu is opgenomen biedt nauwelijks behoorlijke informatie. Neem bijvoorbeeld punt 4 . Vraag gestuurd, laagdrempelig en geen kastje naar de muur effect( 1 cliënt, 1 plan, maatwerk op cliëntniveau). Wat ontbreekt hier ? Om het kastje naar de muur te voorkomen moet je ook één contactpersoon hebben. Daar wordt helaas niet over gesproken in de opsomming. Bedenk wel dat bij een vorig jaar gehouden bijeenkomst in Emmen bleek dat in sommige gevallen er meer dan 10 organisaties hun brood rond één cliënt trachtten te verdienen.
3. Als alle taken die in het rapport genoemd worden door een Gemeente moeten worden uitgevoerd dan zal dit in het algemeen betekenen dat er of grote hoeveelheden ambtenaren moeten worden aangenomen of dat een groot deel van de taken die naar de Gemeente vloeien door anderen moeten worden uitgevoerd. 4. Ook wanneer anderen de taken gaan uitvoeren zal er door de Gemeente toezicht moeten worden uitgevoerd . Dit zal zeker nieuwe aanname van personeel veroorzaken. Het risico hierbij is dan weer dat de Gemeentelijke organisatie veel groter gaat worden en dat de linkerhand er steeds meer geen idee van heeft wat de rechterhand aan het uitspoken is. 5. Gezien de grote hoeveelheid verantwoordelijkheden is er een risico dat een deel van de taken uitgevoerd zullen gaan worden door commerciële instellingen. Dit zal betekenen dat de kosten die aan de uitvoering verbonden zijn steeds hoger oplopen.. ( let maar eens op de managementkosten van bijv. Ziekenhuizen) 6. Gezien de grote hoeveelheid organisaties die nu al in het bedoelde terrein werkzaam zijn zullen de kosten van één en ander alleen maar kleiner gemaakt kunnen worden door kritische beschouwing van het aanbod en de behoeften. 7. Je kunt je afvragen of de hiervoor noodzakelijke kennis, voor een dergelijke kritische beschouwing, wel bij de Gemeente aanwezig is. 8. In de nota wordt gesteld dat ze een spoorboek is voor het beschreven terrein. Ik vraag mij af of een spoorboek dat op deze wijze is opgezet de reiziger wel op de juiste pek zal brengen ? 9. Ik vraag mij af hoe en door wie de evaluatie, van de in de nota genoemde pilots, verricht gaat worden; wat de inhoud daarvan zal zijn en wanneer één en ander als geslaagd of mislukt gekwalificeerd zal worden ? 10. Regelmatig wordt in de nota gesproken over “maatwerk”, de kreet als zodanig is natuurlijk zo flexibel als je je maar kunt voorstellen. Want hoever gaat maatwerk ? En zal het niet zo zijn dat het begrip “maatwerk” bij de cliënt duidelijk afwijkt van wat de nota schrijver en de wetgever daar onder verstaan ? Dit waren een aantal zaken die mij in de nota zijn opgevallen. Natuurlijk kun je nog wel meer verzinnen, mijn belangrijkste bezwaar tegen dit soort nota’s is dat ze in hun doelstellingen nogal vaag zijn en regelmatig gebruik maken van niet goed te definiëren kreten. Dit maakt het daardoor vrijwel onmogelijk om echt vast te stellen of de veelal zeer idealistisch omschreven doelstellingen ooit gehaald zullen worden.
VG-BelangenPlatform Drenthe Brief d.d. 11/09/12 aan de Wmo-raden Coevorden, Emmen, Borger-Odoorn, Hoogeveen, de Wolden, Meppel, Westerveld, Noordenveld, Assen, Midden-Drenthe, Aa en Hunze, Tynaarlo Als VG-BelangenPlatform Drenthe komen wij op voor de belangen van onze mensen met een verstandelijke beperking en we vervullen voor deze specifieke doelgroep een oog- en oorfunctie. Bij ons Platform zijn o.m. de volgende belangenverenigingen aangesloten: KansPlus, Sien, dit Koningskind, Familievereniging de Trans en de Stichting Down Syndroom. Door de transitie van de AWBZ naar de Wmo krijgen de Gemeenten nieuwe taken op hun bord. U als Wmo-adviesraad vervult hierbij een belangrijke rol als het gaat om inspraak, advies en belangenbehartiging voor allen in uw Gemeente die met de Wmo te maken krijgen. Dit geldt ook voor de doelgroep waarvoor wij actief zijn. In deze brief willen wij u attenderen op een aantal punten rond de kwaliteit van de zorg die met name spelen voor mensen met een verstandelijke beperking.
Namens alle aangesloten organisaties vragen wij u om bij het toetsen van het Wmo-beleid van uw Gemeente deze doelgroep-specifieke inbreng in uw advisering mee te nemen. Zo kunt u bij de decentralisatie vooraf uw invloed laten gelden zodat de clientbelangen zorgvuldig worden gediend. De overheid hanteert graag het woord zelfredzaamheden wat staat voor eigen verantwoordelijkheid. Misbruik het woord zelfredzaamheid niet. Pak de cliënten de ondersteuning niet af die ze nodig hebben om op eigen kracht verder te komen! Mensen met een verstandelijke beperking worden dikwijls overschat in hun kunnen! Ook mensen met een lichte verstandelijke beperking kunnen niet zonder hulp van de Gemeente. Een coach die hen begeleidt kan veel problemen en kosten voorkomen. Zelfredzaamheid mag geen afbouw van ondersteuning betekenen: Ga niet beknibbelen op kwaliteit van ondersteuning en begeleiding. Onze samenleving is er ook voor hen die niet alles zelf kunnen. Maatschappelijke participatie van de cliënt vraagt om investeringen in (collectieve) welzijnsvoorzieningen. Houd die voorzieningen in stand en geef vrijwilligers en mantelzorgers voldoende ondersteuning. Garandeer de toegang tot geïndiceerde zorg en regel die zorg. Ruil ambulante zorg op voorhand niet in voor hulp die misschien wel even gegeven zou kunnen worden door neven en nichten. Met minder geld meer doen als het kan, maar zet alle cliënten voor dagbesteding niet in een zaaltje zonder de specifieke zorg waarop zij recht hebben. Plaats iemand met een verstandelijke beperking niet bij een iemand met zware psychische problemen of bij een verslaafde. Regel het vervoer naar de dagbesteding. Zorg voor boven Gemeentelijke voorzieningen. Voor een specialistische hulpvraag is het aantal cliënten per Gemeente soms te klein om zelf de zorg goed te regelen, bijv. slechtzienden (Visio), doven (Gyot) en niet-aangeboren hersenletsel (Noorderbrug). Regel het vervoer dat de Gemeentegrens overschrijdt en zoek samenwerking met andere Gemeenten. Een belangrijk punt is een onafhankelijke en deskundige ondersteuning in eerste schil. Beman het Wmo-loket met een team dat staat voor deskundigheid en onafhankelijkheid, een team dat kennis heeft van het beschikbare aanbod en onpartijdig is. Zet geen zorgaanbieder achter het loket dien de eigen business kan gaan verkopen. Een consulent van MEE zou een uitstekende keuze zijn. Keuzevrijheid en eigen regie zijn voor een cliënt essentieel om te kunnen groeien. Bevorder dit door het eventueel toekennen of handhaven van een PGB . Tenslotte: Investeer in kennis van onze doelgroep. Geef ook hen een volwaardige plek in onze samenleving en maak kennis met de mensen met een verstandelijke beperking in uw Gemeente. Neem een kijkje in bijv. dagverblijven en zorgboerderijen. Denk niet dan alle mensen met een verstandelijke beperking in een instelling wonen en dus onder de AWBZ blijven vallen. Ook de thuiswonenden hebben een levenslange begeleidingsvraag. In het kader van onze oog- en oorfunctie loopt er momenteel in Drenthe een onderzoek onder de bij onze organisatie aangesloten verwanten van verstandelijk gehandicapten over wat zij onder goede zorg voor hun familielid verstaan. Mogelijk komen hier aanvullende punten uit die we dan graag met u willen delen. Wij hopen dat u bovenstaande punten ter harte wilt nemen en dat ze u behulpzaam zijn bij uw mooie, maar niet gemakkelijke taak als onafhankelijke en betrokken adviseurs van uw Gemeente. Wij wensen u daarbij veel succes. Bestuur VG-BelangenPlatform Drenthe
