Onderbanken: Een Goed Bewaard Geheim
Beleidsvisie Recreatie en Toerisme Gemeente Onderbanken
Colofon Opdrachtgever Gemeente Onderbanken Dhr. P.C.J.M. Peulen Postbus 1090 6450 CB SCHINVELD Opdrachtnemers Grontmij | Route IV De heer drs. R. van Ham Postbus 485 6800 AL ARNHEM Telefoon: 026 – 3722644 Auteur(s): Ir E. von Wersch en drs. R.P. van Ham
Gecontroleerd door : drs. R.P. van Ham Paraaf gecontroleerd :
Goedgekeurd door : Ir. P.A.J. Bergmans Paraaf goedgekeurd :
Arnhem, februari 2008 Projectnummer 239849
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Achtergrond 1.2 Opgave 1.3 Status 1.4 Werkwijze 1.5 Leeswijzer
1 1 1 1 2
Hoofdstuk 2 Verkenning product, markt en beleid 2.1 Inleiding 2.2 Ligging en bereikbaarheid 2.3 Toeristisch-recreatieve kwaliteiten 2.4 Het toeristisch-recreatieve product 2.5 Toerisme en recreatie in regionaal verband 2.6 De toeristisch-recreatieve markt in Limburg 2.7 Relevant beleid 2.8 Trends en ontwikkelingen 2.9 Samenvattende analyse
3 3 3 5 5 6 7 11 13
Hoofdstuk 3 Visie 3.1 Inleiding 3.2 Ambitie 3.3 Profilering en doelgroepen 3.4 Beleidsdoelstellingen
16 16 17 18
Hoofdstuk 4 Actieprogramma 4.1 Inleiding 4.2 Verblijfsrecreatie 4.3 Dagrecreatie 4.4 Routes 4.5 Promotie, marketing en informatievoorziening 4.6 Schematisch overzicht projecten Bijlage 1 Deelnemers consultatieronde Bijlage 2 Groslijst projectideeën workshop
22 22 23 25 26 28
Inleiding 1.1 Achtergrond
1.3 Status
De gemeente Onderbanken is een gemeente met veel natuur- en landschappelijke waarden. Een gemeente die de recreant en toerist veel te bieden heeft. De gemeente kent uitgestrekte bossen met een enorme variëteit aan natuurwaarden en een groot aantal monumentale en karakteristieke hoeves. Een belangrijk project in de gemeente is de realisatie van het grensoverschrijdende Natuur- en Landschapspark Roode Beek/Rodebach, waarin samen met de Duitse gemeente Gangelt gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een natuurgebied met een omvang van 750 ha. Daarbij hoort ook de realisatie van een toeristischrecreatieve ontsluiting en infrastructuur.
De toeristisch-recreatieve visie Onderbanken vormt een visie voor het toeristisch-recreatief product Onderbanken. De visie is richtinggevend voor toeristisch-recreatieve ontwikkelingen. Toekomstige ontwikkelingen dienen getoetst te worden aan deze visie. Indien een ontwikkeling past binnen de visie, maar niet binnen het bestemmingsplan, dient onderzocht te worden wat de mogelijkheden zijn om van het bestemmingsplan af te wijken. Aan de visie is een concreet actieplan met projecten gekoppeld.
1.4 Werkwijze Natuur- en recreatieontwikkeling is één van de speerpunten van het beleid van de gemeente Onderbanken. Als uitloopgebied van de regio Parkstad Limburg heeft de gemeente de wens zich toeristisch op de kaart zetten. Om die reden wil de gemeente een toeristisch-recreatieve visie opstellen met daaraan gekoppeld een praktisch en concreet actieprogramma.
Voor het verkrijgen van een breed draagvlak voor de beleidsvisie is een interactief proces met diverse intern en extern belanghebbenden gevolgd. De totstandkoming van de beleidsvisie is begeleid door een gemeentelijke projectgroep. Daarnaast is in de verkennende fase (eind 2007) een aantal groepsgesprekken gehouden met diverse belanghebbenden, zoals recreatieondernemers, horecaondernemers, natuur- cultuur- en landschapsorganisaties, organisaties op het gebied van marketing en promotie, agrariërs, buurgemeenten en de regio Parkstad Limburg. Doel van deze gesprekken was het inventariseren van kansen en knelpunten voor de verdere toeristisch-recreatieve ontwikkeling van de gemeente en het enthousiasmeren van de partijen. Zie bijlage 1 voor een overzicht van deelnemers aan deze consultatieronde.
1.2 Opgave Opgave is het opstellen van een toeristisch-recreatieve visie voor de gemeente Onderbanken, waarin wordt verwoord op welke wijze de gemeente Onderbanken zich toeristisch-recreatief wil ontwikkelen. De gekozen strategie dient te worden uitgewerkt in een concreet actieplan. De visie dient tot stand te komen in samenwerking met de toeristischrecreatieve sector en maatschappelijke belangenorganisaties op het gebied van onder andere kunst, natuur en landschap en (cultuur)historie.
Vervolgens is op 10 januari 2008 een werkbijeenkomst gehouden, waarin de conceptvisie is gepresenteerd en bediscussieerd. Tijdens de bijeenkomst zijn ook vele ideeën gegenereerd om uitwerking te geven aan
1
de visie. Deze ideeën zijn verwerkt in het actieprogramma. Aan de werkbijeenkomst is deelgenomen door een scala aan partijen van ondernemers en belangenorganisaties tot raadsleden. Zie bijlage 2 voor een overzicht van alle ideeën die tijdens de workshop zijn aangedragen.
1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de toeristisch-recreatieve kwaliteiten, het toeristisch-recreatief product van Onderbanken en de positie van Onderbanken in de regio verkend. Tevens wordt een overzicht gegeven van de ontwikkelingen in de toeristisch-recreatieve markt in Limburg en worden de algemene trends en ontwikkelingen binnen de recreatie- en toerismesector geschetst. Ook wordt een overzicht gegeven van het relevante beleid. Tot slot wordt in de vorm van een SWOT-analyse een samenvatting gegeven van de verkenning van het toeristisch-recreatieve product Onderbanken. In hoofdstuk 3 wordt vervolgens de toeristische visie verwoord, bestaande uit de ambitie, profilering en beleidsdoelstellingen. In hoofdstuk 4 wordt tenslotte het actieprogramma toegelicht, dat bestaat uit 21 projecten en maatregelen.
2
Verkenning product, markt en beleid 2.1 Inleiding
2.3 Toeristisch-recreatieve kwaliteiten
Dit hoofdstuk geeft een verkenning van het toeristisch-recreatieve product van de gemeente Onderbanken. In paragraaf 2.2 tot en met 2.5 wordt een beeld geschetst van de ligging van de gemeente, de toeristisch-recreatieve kwaliteiten, het toeristisch-recreatieve product en de positie van Onderbanken in de regio. Vervolgens wordt in paragraaf 2.6 ingegaan op de actuele ontwikkelingen van toerisme en recreatie in Limburg. Paragraaf 2.7. gaat in op algemene trends en ontwikkelingen binnen de recreatie- en toerismesector. In paragraaf 2.8 wordt een overzicht gegeven van het relevante beleid op gemeentelijk, regionaal en provinciaal niveau. Tot slot wordt in paragraaf 2.9 een samenvatting gegeven van de verkenning van het toeristisch-recreatieve product Onderbanken in de vorm van een SWOT-analyse.
Natuur en landschap Landschappelijk gezien is de gemeente Onderbanken onder te verdelen in twee zones: het open westen en het bosrijke noorden en oosten. • Het westen bestaat uit glooiende akkerlanden met houtopstanden en (in vroegere tijden vele) boomgaarden. Holle wegen, historische hoeves en landerijen verwijzen naar een ver verleden. De holle wegen vormen het leefgebied van het Vliegend Hert, een Europees beschermde keversoort. • In het noorden en oosten van de gemeente liggen uitgestrekte bossen. In het noorden liggen de Jabeekse bossen. In het oosten de Schinveldse Bossen, die het grootste aaneengesloten bosgebied van Zuid-Limburg vormen. Samen met de vochtige graslanden langs de Roode Beek heeft het gebied een enorme variëteit aan natuurwaarden. In de bossen liggen verschillende plassen en vijvers. Deze zijn ontstaan door natuurlijke processen, maar ook door menselijke ingrepen. In het verleden is hier klei afgegraven.
2.2 Ligging en bereikbaarheid De Limburgse gemeente Onderbanken grenst zowel aan de noordzijde als aan de oostzijde aan Duitsland, meer specifiek aan de gemeinden Selfkant en Gangelt. België ligt op nog geen 20 kilometer afstand. Samen met de gemeenten Schinnen en Nuth vormt de plattelandsgemeente Onderbanken een groenstrook tussen de verstedelijkte gebieden van Sittard-Geleen en Parkstad Limburg. Binnen de gemeente liggen vier kernen: Schinveld, Jabeek, Merkelbeek en Bingelrade. De gemeente telt ongeveer 8400 inwoners en heeft een oppervlakte van ruim 21 km2. De gemeente is te bereiken via de N274 en de N276. De voor 2015 geplande nieuwe Buitenring Parkstad zal leiden tot een betere bereikbaarheid binnen Parkstad. Dat geldt ook van de gemeente Onderbanken.
Een belangrijk project is de realisatie van het grensoverschrijdende Natuur- en Landschapspark Roode Beek/Rodebach, waarin sinds 2002 samen met de Duitse gemeente Gangelt gewerkt wordt aan de ontwikkeling van een groot aaneengesloten natuurgebied met een omvang van 750 ha. Het natuurpark maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. In de toekomst zal dit natuurgebied samen met de Tevener Heide en Brunssummerheide het grensoverschrijdende Heidenaturpark vormen.
3
Kunst Verspreid over de gemeente Onderbanken woont en werkt een groot aantal kunstenaars. Deze kunstenaars stellen een grote variëteit aan kunst tentoon. Verschillende kunstenaars exposeren en openen de deuren van hun ateliers voor bezoekers. Ook zijn er beeldentuinen. Een groep kunstenaars in Onderbanken heeft de handen ineengeslagen en vormt de Stichting Kunstcollectief Onderbanken. Dit samenwerkingsverband streeft ernaar, door het periodiek organiseren van evenementen met een hoog kunstzinnig en attractief gehalte, bij te dragen aan een verdere profilering van Onderbanken als “kunstenaarsdorp”. De werkgroep kunst en cultuur is bezig met het opstellen van een kunstroute. (Cultuur)historie In de gemeente Onderbanken zijn veel (cultuur)historische waarden aanwezig. In het Natuur- en Landschapspark Roode Beek/Rodebach zijn vrij recent restanten uit de Romeinse tijd herontdekt. Het gaat om acht schansen met soms een motte erin. Vier van deze schansen liggen in Onderbanken. Ook liggen er nog enkele kleine grafheuvels. Van de schansen is enkel de Schanzberg zichtbaar. De overige schansen en de grafheuvels zijn vrijwel onzichtbaar. De lokale heemkundevereniging, De Veersjprunk, is bezig met een inventarisatie en beschrijving van deze relicten en hun historie. De stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg, IKL, is bezig met het opknappen van de schansen.
restaurant gevestigd. In de Etzenraderhoeve te Jabeek is een collectie oude landbouw- en ambachtsvoorwerpen op afspraak te bezichtigen. De kerkdorpen van de gemeente, Jabeek, Bingelrade, Merkelbeek en Schinveld, hebben ieder hun eigen culturele verworvenheden en folkloristische manifestaties. Zo is er jaarlijks een Wijnfeest en een Meifeest. Er vinden processies plaats en er worden schuttersfeesten en vele andere festiviteiten, zoals Geet Oploate op carnavalsdinsdag, georganiseerd.
Daarnaast staat het grondgebied van de gemeente al sinds de Middeleeuwen bekend om haar klei. Middeleeuws aardewerk uit het gebied is ver over de grens aangetroffen in Duitsland, Frankrijk en zelfs GrootBrittannië. In het gemeentehuis is een collectie van dit aardewerk te bezichtigen. In Onderbanken staan veel monumenten, zoals hoeves, herenhuizen en kerkjes maar ook “kleinere” monumenten, zoals weg- en grafkruizen en waterputten. De oudste dateren uit de Middeleeuwen. Voorbeelden zijn de Schinvelder Hoeve in Schinveld, de Etzenraderhoeve, de Etzenraderhof en de Etzenrader Mühle in en bij Jabeek en kasteel Raath en de Wiegelraderhof in Bingelrade. In de uit 1385 stammende kasteelboerderij, de Schinvelder Hoeve, is een zalencentrum en
4
2.4 Het toeristisch-recreatieve product
tweetal fietsroutes beschreven, een toeristische route en een historische route.
Dagrecreatie De belangrijkste dagrecreatieve trekker in de gemeente Onderbanken is het zweefvliegveld van de Eerste Limburgse Zweefvlieg Club (ELZC). De ELZC biedt bezoekers de mogelijkheid om op afspraak mee te vliegen in een zweefvliegtuig. In het clubgebouw van de ELZC is restaurant De Lier gevestigd. Toeristen kunnen op het terras genieten van de overvliegende zweefvliegtuigen en de rust en schoonheid van het omliggende gebied. Een andere dagattractie in de gemeente Onderbanken is Nonke Buusjke. Nonke Buusjke is een klein openluchtmuseum, gelegen aan de rand van de Schinveldse Bossen. Het bestaat uit een verzameling Zuid-Limburgse vakwerkhuizen en werkplaatsen uit het begin van de vorige eeuw. Paardrijden is ook goed mogelijk in de heuvelrijke gemeente; er zijn meerdere in de gemeente. Daarnaast zijn er een aantal kleinere voorzieningen, zoals “Biej de tant” en “Touch of the tropics”. “Biej de tant” is een bedrijf dat voor kleine groepen activiteiten in de natuur organiseert. In de voor bezoekers opengestelde tuin “Touch of the tropics” kunnen exotische planten en vogels bezichtigd worden.
Promotie De provincie Limburg wil 'Limburg' als toeristisch merk versterken en ontwikkelen. Hiervoor is een grootschalige 4-jarige imagocampagne opgezet 'Limburg, liefde voor het leven'. Deze campagne zet selectief in op belevingsthema’s en doelgroepen, zoals de senior. De VVV ZuidLimburg maakt in haar promotie onderscheid in zes regio’s. Onderbanken behoort tot de regio Heuvelland-Noord. Om Onderbanken toeristisch meer op de kaart te zetten is in 2007 de brochure Vitaal Onderbanken uitgebracht. Voor Natuur- en Landschapspark Roode Beek / Rodebach is een toeristisch-recreatieve kaart, flyer, video, brochure en website in ontwikkeling. Onderbanken wordt ook betrokken in de promotie van Parkstad Limburg.
2.5
Toerisme en recreatie in regionaal verband
De gemeente Onderbanken is onderdeel van Parkstad Limburg, een samenwerkingsverband tussen zeven gemeenten. De gemeenten Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Simpelveld, Voerendaal en Onderbanken werken hierin samen aan kansen en ontwikkelingsmogelijkheden van de regio. Parkstad Limburg heeft in totaal meer dan 240.000 inwoners op een oppervlakte van 178 km². Parkstad Limburg is een sterk vergrijzende regio en kent op het gebied van toerisme en recreatie verschillende gezichten: van oude Romeinse villa’s, thermen, kastelen en abdijen, tot moderne winkelcentra, grootschalige sportvoorzieningen en werelderfgoed architectuurmonumenten uit de recente mijngeschiedenis. Parkstad Limburg kent bekende musea, sportfaciliteiten, uitgaansmogelijkheden, evenementen (o.a. Pinkpop, Wereld Muziek Concours (WMC), Worldfestival Parade Brunssum en Cultura Nova Zomerfestival) en attracties (o.a. Mondo Verde, Gaia Park en Snow World). De gemeente Onderbanken ligt in de aantrekkelijke groenzone aan de noord- en oostkant van Parkstad Limburg, die bestaat uit glooiende
Verblijfsrecreatie Onderbanken heeft enkele bungalowparken, te weten De Brenkberg, Park De Schinveldse Bossen en Bovenste Heide. Tot De Brenkberg behoort ook een motel. Daarnaast heeft de ELZC een camping. Deze is echter enkel bedoeld voor haar eigen leden en gasten. In verband met de geluidsoverlast die de overvliegende AWACS veroorzaken, hebben verblijfsaccommodaties en vooral de campings in Onderbanken moeten sluiten. Routestructuren De gemeente Onderbanken kent een groot aantal fiets-, wandel- en ruiterroutes. De routes concentreren zich vooral in het Natuur- en Landschapspark Roode Beek/Rodebach. De fietspaden in Onderbanken maken deel uit van het grensoverschrijdende fietsknooppuntensysteem. In 2007 is de Brochure Vitaal Onderbanken uitgegeven. Hierin wordt een
5
het aantal vakantieovernachtingen is zichtbaar in zowel Noord- & Midden-Limburg als in Zuid-Limburg. Regionaal bezien was er in ZuidLimburg een grotere toeristische groei dan in Noord- en MiddenLimburg. In Zuid-Limburg werden 6% meer overnachtingen gemeten, in Noord- en Midden-Limburg steeg het overnachtingsaantal met 2%.
landschappen en boeiende natuur (o.a. heidevelden) met een rijke cultuur en historie. Onderbanken grenst aan de Duitse gemeenten Gangelt en Selfkant. Gangelt heeft onder andere een historische stadskern en een wildpark. Onderbanken werkt samen met Gangelt aan onder meer het grensoverschrijdende Natuur- en Landschapspark Roode Beek/Rodebach. In dit project wordt agrarisch gebied opgekocht, zodat de natuur haar gang kan gaan. Beken krijgen hun natuurlijke loop terug. Tot de planvorming behoort ook de ontwikkeling van een toeristisch-recreatieve ontsluiting en infrastructuur en de realisatie van een bezoekerscentrum met horecagelegenheid. Onderbanken participeert ook in het project Groenmetropool, een project dat zich concentreert op de herontwikkeling van braakliggende industriële landschappen. Het project strekt zich uit over een gebied van Beringen in Belgisch Limburg via Nederlands Limburg tot Düren in Duitsland. Hierbij is als ruimtelijk bindmiddel in eerste instantie gekozen voor twee toeristische routes, een fiets- en een autoroute. De routes laten de veelzijdigheid zien van de regio op het gebied van taal en cultuur. Bovendien vormen de routes een verbinding tussen de bezienswaardigheden uit de mijnbouwgeschiedenis. Beiden zijn ongeveer 250 km lang. Het fietsknooppuntensysteem in Zuid-Limburg, dat ook door Onderbanken loopt, is landsgrensoverschrijdend. Fietsers kunnen vanuit Zuid-Limburg aanhaken op het Belgische en het Duitse fietsknooppuntensysteem.
2.6
Toeristische bestedingen In 2006 werd in Limburg zo’n 382 miljoen euro uitgegeven door Nederlandse vakantiegangers, zo’n 2% meer dan in 2005.Deze stijging wordt veroorzaakt door het toegenomen aantal vakanties. De gemiddelde bestedingen per vakantie daalden van €30,- in 2005 naar €29,- in 2006. Deze daling vond overigens alleen plaats in Noord- en Midden-Limburg. In Zuid-Limburg zijn de bestedingen per vakantiedag nog iets gestegen. Overigens is het zo dat nergens in Nederland zoveel wordt besteed als in Limburg.
De toeristisch-recreatieve markt in Limburg
Binnenlandse vakantiemarkt Uit het ContinuVakantieOnderzoek (CVO) blijkt dat Limburg in 2006 met 10,86 miljoen vakantieovernachtingen van Nederlanders, haar tweede plaats op de binnenlandse vakantiemarkt heeft heroverd. Limburg steeg met 7% naar 2,16 miljoen vakanties. Hiermee heeft Limburg een marktaandeel van 12,2%, het hoogste marktaandeel op de binnenlandse vakantiemarkt sinds 2002. Er hebben 4% meer vakantieovernachtingen plaatsgevonden in Limburg. De groei in zowel het aantal vakanties als
6
Toeristisch aanbod Het aantal slaapplaatsen in hotels en in vakantiewoningen stijgt in Limburg. Het aantal bedden in groepsaccommodaties loopt wat terug. Op de campings neemt het aantal toeristische standplaatsen af.
accommodatie vakantiewoningen toeristisch kamperen ontwikkeling wisselend, markt onder druk 2002-2006
Accommodaties In de toeristische sector komt een breed scala van accommodatietypen voor. Limburg telt 762 toeristische accommodaties met 130.170 slaapplaatsen. Elk type verblijfsaccommodatie trekt een eigen type gast. Daarnaast is het zo dat de ontwikkeling per accommodatietype sterk verschilt. Zo stabiliseert het overnachtingsaantal in Limburgse vakantiewoningen en staan de toeristische kampeerovernachtingen onder druk, evenals de overnachtingen in ‘overige toeristische accommodaties’. Overnachtingen in hotels nemen daarentegen toe, evenals de overnachtingen van vaste gasten in hun eigen accommodatie. Onderstaand overzicht toont diverse kenmerken per accommodatietype.
in 2006 bestedingen herkomst
Inkomend toerisme Het toerisme van buitenlandse gasten in Limburg steeg in 2006 enorm, naar een recordaantal van 770.000 gasten en 2,1 miljoen overnachtingen. De groei was in zowel Midden- en Noord-Limburg als in ZuidLimburg zichtbaar, maar het grootst in Noord- en Midden-Limburg. Duitsland is verreweg het belangrijkste herkomstland van gasten voor Limburg en het aantal Duitse gasten steeg in 2006 weer licht na enkele mindere jaren. Het aantal gasten uit België nam fors toe en ook uit Frankrijk was een grote toename van gasten te meten.
€ 29 p.p.p.d Zuid-Holland, Brabant
profiel gasten
jonge gezinnen
activiteiten
zwemmen, uit eten gaan
waardering
bovengemiddeld
regio
78% in N&M-Limburg
hotels
licht dalende trend € 19 p.p.p.d. € 52 p.p.p.d. Zuid-Holland, ZuidBrabant Holland, NoordHolland empty nesters, dinkies, jonge gezinnen empty nesters tochtjes auto, uit eten uit eten gaan gaan, tochtjes auto bovengemiddeld onder gemiddelde 50/50 82% in ZuidLimburg
overige toer. accommodaties groei wisselend door variatie acco’s € 19 p.p.p.d. Limburg, Zuid-Holland
gezinnen
wandelen, uit eten gaan
onbekend
Onder gemiddelde 56% in Zuid-Limburg
onbekend
Provinciaal beleid Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) 2006 Het POL2006 is een streekplan, het provinciaal waterhuishoudingplan, het provinciaal milieubeleidsplan en bevat de hoofdlijnen van het provinciaal verkeer- en vervoersplan. Tevens vormt POL2006 een economisch beleidskader een welzijnsplan op hoofdlijnen, voor zover het de fysieke elementen daarvan betreft. Hierin wordt aangegeven dat toerisme een belangrijke economische sector is voor Limburg en bovendien van belang is voor de kwaliteit en vitaliteit van het platteland en de instandhouding van het cultureel erfgoed binnen Limburg. Die positie wil de provin-
7
€ 12 p.p.p.d. Limburg, Brabant
Dinkies, empty Nesters
2.7 Relevant beleid
Werkgelegenheid Het aantal banen in de toeristisch-recreatieve sector is weer iets gestegen, deze stijging is gelijk aan de groei van de totale werkgelegenheid in Limburg. Het aantal banen bij logiesaccommodaties daalt iets, meer banen zijn er in de attractieparken, wellness- en fitnesscentra en bij overige recreatie. In de horeca is de trend van payroll- en uitzendbanen zichtbaar.
vaste gasten wisselend, groei
86% in N&MLimburg
cie verder versterken. Daarvoor is nodig: vernieuwing, imago en ruimte. De noodzakelijke professionalisering en schaalvergroting in de sector vraagt om een kwaliteitsimpuls. Een goede omgevingskwaliteit vormt de basisvoorwaarde voor een bloeiende toeristische sector. De vergrijzing wordt gezien als een ontwikkeling die kansen biedt. Een belangrijke flankerende inspanning is de versterking van het toeristisch imago van Limburg.
•
Kadernota ‘Nieuwe Impulsen Voor Toerisme’, 2005 Het Provinciaal toeristisch beleid is gericht op een sterker imago voor Limburg, stimuleren van de vernieuwingskracht binnen de sector en vercommercialisering van de toeristische infrastructuur.
verlevendiging en verbetering van het gebruik van diensten, winkels, restaurants etc. in de kleine kernen. De projectontwikkeling draagt tevens bij aan een verbetering van landschap en gebouwde omgeving, alsmede de grondexploitatie van gebiedsgerichte plannen. Smaakcoöperatie: Food (een mix van streekeigen en hoogwaardige producten) kan worden gedistribueerd aan bezoekers via reguliere en bijzondere outlets, zoals hotels, markten, bungalowparken, restaurants en winkels in de toeristische dorpen en Maastricht. Deze consumptie verrijkt de (smaak)beleving, vergroot de omzet van de toeristische sector en vormt een impuls voor het behoud van landschap en tradities.
Product-markt-combinaties De provincie Limburg heeft zich tot doel gesteld een aantal nieuwe product-marktcombinaties (pmc's) te ontwikkelen rondom thema's waar kansen liggen voor de groei van het toerisme naar Limburg. De kracht in de pmc's ligt in de samenwerking tussen bedrijven. De combinatie van een kansrijke markt, het product en de dienstverlening daarop afstemmen en die markt in een alliantie samen met voldoende andere bedrijven promotioneel bewerken, wordt een product-marktcombinatie (pmc) genoemd. De opzet hierbij is dat bedrijven in een pmc meerjarig samenwerken en de deelnemende bedrijven na de aanloop- en leerfase de kosten volledig zelf trekken. De pmc moet dus na de aanloopfase voldoende omvang hebben om in potentie bedrijfseconomisch rendabel zijn.
Nieuwe Markten voor Toerisme In het provinciaal project ‘Nieuwe Markten voor Toerisme’ worden allianties ontwikkeld met andere sectoren om nieuwe innovatieve concepten te ontwikkelen in het toerisme in Limburg. Deze landelijk nieuwe aanpak is door de provincie ontwikkeld in samenwerking met LIOF en Universiteit van Tilburg in het kader van het Interreg-IIIC project ‘TouriSME'. Vanuit de kracht van de regio worden kansrijke concepten benoemd en investeerders gezocht. Met deze sectoroverstijgende projecten wil de provincie traditioneel denken doorbreken en tot nieuwe kansen komen. Er is een traject in gang gezet voor het Heuvelland en voor Noord- en Midden-Limburg. Als kansrijke concepten voor het Heuvelland worden genoemd: • Helende Hellingen: De ontwikkeling van joint-care programma's, waarbij de ziekenhuizen, zorgverzekeraars en hotelbranche samenwerken. • Wellness in Weelde: Preventieve zorg (trainingen, kuren, baden en cursussen gericht op gedragsverandering) in toeristische setting, zodat de consument sneller veranderingen kan toepassen en zijn levensstijl integraal kan worden beïnvloed. Hierbij is sprake van samenwerking tussen zorgverzekeraars, cursusinstellingen, kuuroorden en logiesverstrekkers. • Goddelijk leven: Ouderen (die lekker willen wonen, veilig en verzorgd) kunnen gaan leven in het Heuvelland en zo bijdragen aan een
Voor Onderbanken kunnen de volgende pmc’s tot de ontwikkelingsmogelijkheden behoren: • Karakteristiek Logeren, pmc logeren in monumentaal erfgoed; • Smaakvol ontdekken, pmc rondom het Limburgse streekproduct; • Gastvrij, de kroon op je werk, pmc rondom gastvrijheid; • Dagtoerisme Limburg, pmc rondom dagattracties. Provinciaal Meerjarenprogramma Plattelandsontwikkeling 2007-2013 Op basis van bestaand beleid zijn in het provinciaal meerjarenprogramma (PMJP) de integrale doelen en prestaties voor het landelijk gebied
8
opgebouwd rondom zes programmalijnen. Eén van de programmalijnen is: “Structuurversterking van recreatie en toerisme: gericht op nieuwe markten, sluiten van nieuwe allianties zowel binnen als buiten de sector en landelijke routenetwerken”.
Beleidsregel Kampeerbeleid In de beleidsregel kampeerbeleid wordt het kampeerbeleid per type beschreven, na de afschaffing van de WOR. De provincie is van mening dat een ruimtelijke toeristische recreatieve visie als een noodzakelijke onderbouwing voor het kampeerbeleid geldt. Het is namelijk van belang dat er een goed en concurrerend toeristisch product kan worden aangeboden, dat niet alleen in overeenstemming is met de markt, maar ook met de draagkracht van de natuur en landschap.
Herijking Plan van Aanpak Zuid-Limburg Vitaal Platteland Lange Termijn Doelen, Operationele Doelen en Begroting In de herijking van het Plan van Aanpak Zuid-Limburg wordt aangegeven met behulp van welke Lange Termijn Doelen en Operationele Doelen de provincie het landelijk gebied van Zuid-Limburg in de periode tot 2020 wil versterken. De visie op het gebied wordt weergegeven in een zestal oneliners: • Zuid-Limburg: Euregionaal en Bourgondisch; • Zuid-Limburg: onze tuin én huiskamer; • Niet parasitair, maar symbiotisch; • De markt ligt om de hoek; • Niche is de nieuwe maat; • Land en water: natuurlijk cultuurlijk.
Regionaal beleid Beleidsplan Parkstad Limburg 2007 – 2010 Parkstad Limburg heeft een goed toeristisch aanbod, Parkstad Limburg staat echter nog onvoldoende op de kaart. Het beleidsplan pleit zodoende voor uitbouwen van het toeristisch profiel, dat betekent een groter aanbod van o.a. dagrecreatie, een betere bekendheid en betere bereikbaarheid. In het kader van het provinciale vitale plattelandsbeleid moeten voor Parkstad Limburg meerdere projecten worden uitgevoerd: • het zes-lagenconcept ten aanzien van het beekdal en stroomgebied van de Roode Beek (waaronder de vervolgrenaturatie van de Roode Beek); • de integrale aanpak van de Schinveldse Es; • de ontwikkeling van het Heidenaturpark (Tevener Heide / Brunssummer Heide / Schinveldse Bossen) en de doorontwikkeling van het Schutterspark. De bereikbaarheid van Parkstad Limburg moet verbeterd worden, zowel met de auto als met het openbaar vervoer. Dit wordt vermeld in het regionaal verkeer- en vervoerplan. Voor Heerlen wordt een binnen- en buitenring voor de auto voorgesteld. De buitenring loopt vlak langs de gemeente Onderbanken. Uitvoeringsprogramma Parkstad Limburg Het Uitvoeringsprogramma Toerisme Parkstad Limburg 2007-2010 kent de volgende prioriteiten: 1. het versterken en uitbouwen van het toeristisch profiel ‘Parkstad Limburg’ met bijbehorend toeristisch product;
9
2. het samen met nationale partners, verwerven van een sterke positie voor Zuid-Limburg binnen de Euregionale markt; en 3. het, samen met internationale partners, verwerven van een sterke positie voor de Euregio Maas-Rijn op de Europese markt. Voor de gemeente Onderbanken resulteert deze strategie in de volgende projecten en initiatieven: • doorontwikkeling Natuur- en Landschaftspark Rodebach–Roode Beek; • ontwikkeling Heidenaturpark; • benutten van de sterke kunstenaarsconcentratie tot een culturele attractie; • realiseren natuurtransferia Schinveld.
ode van 10 jaar beslaan: van 2008-2018. Naar verwachting wordt de strategische toekomstvisie medio 2008 vastgesteld. Projectnota Integrale herverkaveling Schinveldse Es Ter voorbereiding op een wettelijk verkavelingtraject heeft de Dienst Landelijk Gebied (DLG) de projectnota opgesteld waarin een zonering van activiteiten/functies (stedelijk gebied, landbouw, paarden concentratiegebeid en natuur) wordt gegeven. Verder worden er ontwikkelingsmogelijkheden genoemd voor onder meer agrotoerisme, paardenhouderij en cultuurhistorische elementen.
Masterplan Heidenaturpark In het Masterplan Heidenaturpark staat voorop om de verschillende natuurgebieden/-parken met elkaar te verbinden. Het gaat om de gebieden Roode Beek/Rodebach, Tevener Heide en Brunssummerheide. In het Masterplan wordt aangegeven hoe dit gerealiseerd gaat worden. Naast deze projecten beschrijft het uitvoeringsprogramma ook projecten en initiatieven voor Parkstad Limburg in meer algemene zin. Natuurpark Rodebach/Roode Beek, Ontwikkelingsvisie voor grensoverschrijdende natuur en recreatie in de gemeenten Gangelt en Onderbanken De ontwikkelingsvisie voor Natuurpark Rodebach/Roode Beek beschouwt recreatie en toerisme als drager voor natuurontwikkeling. In het ontwikkelingsplan staan o.a. de ambities van het natuurpark omschreven, evenals de koppeling van recreatie en toerisme met natuurontwikkeling. Hierin is aandacht voor recreatieve infrastructuur, de toegangsmogelijkheden en publiciteit en voorlichting. Gemeentelijk beleid Strategische toekomstvisie Onderbanken is gestart met het opstellen van een strategische toekomstvisie. Hierin moet de toekomst van de gemeente op de middellange termijn in beeld worden gebracht. De op te stellen visie zal een peri-
10
2.8
Trends en ontwikkelingen
Toenemende mobiliteit De toerist wordt steeds mobieler en de wereld wordt steeds kleiner. De moderne mens kijkt steeds meer over de landgrenzen heen, ook voor een vakantie. Dit houdt in dat Nederlandse bestemmingen de concurrentie met buitenlandse bestemmingen aan moeten gaan, maar ook dat het buitenland steeds meer als potentieel afzetgebied gezien mag worden. Dit effect wordt vergroot door het feit dat vliegen steeds goedkoper wordt en derhalve ook voor korte vakanties in aanmerking komt.
Voor het ontwikkelen van het toeristische product Onderbanken is het van belang te weten wat de wensen en behoeften in de toekomst zullen zijn. Hierbij gaat het om het samenspel van trends aan de vraagzijde en ontwikkelingen aan de aanbodzijde. Maatschappelijke trends Vergrijzing Nederland vergrijst in een rap tempo. De senior van nu heeft relatief veel tijd en geld en een goede gezondheid. Verder is het bereiken van een bepaalde leeftijd tegenwoordig geen reden meer om het gedrag aan te passen, zoals dat vroeger wel het geval was. De senior van tegenwoordig is veelal geëmancipeerd, actief, zelfbewust, neemt nieuwe initiatieven, doet aan sport en surft steeds meer op internet. Bij de actieve senior staat service en comfort voorop. Hij gaat vaker en langer op vakantie dan mensen uit andere leeftijdsgroepen. Landelijk gezien vormen 50plussers een derde van de vakantiemarkt.
Nieuwe technologie De ontwikkeling van allerlei nieuwe technologieën heeft door de hele samenleving zijn invloed doen gelden, zo ook bij toerisme en recreatie, van het bieden van informatie, het boeken van vakanties tot aan de activiteiten die ondernomen worden. Internet, mobiele telefonie en GPS-systemen hebben de laatste decennia hun intrede gedaan en bieden kansen voor nieuwe innovatieve recreatieproducten. Trends in de vraag Toeristen en recreanten laten zich tegenwoordig niet meer in een hokje duwen. Voorkeuren van consumenten veranderen snel en een belevenis is voor iedereen anders. Mensen willen een breed scala aan belevenissen meemaken. Voorheen schijnbaar tegengestelde belevenissen, worden nu gemakkelijk gecombineerd. Aangezien de toerist voortdurend wisselt tussen groepen, is het niet langer mogelijk om te spreken van doelgroepen. Veel meer geven de motieven die de mensen bewegen om een bepaalde activiteit te ondernemen of een bepaalde bestemming aan te doen, een beeld van het recreatiegedrag.
Individualisering De samenleving kent steeds meer individualisten. Een voorbeeld hiervan is het aantal éénpersoonshuishoudens dat toeneemt. De individualist wil baas zijn over zijn eigen leven. Dit heeft ook zijn weerslag in zijn recreatiegedrag. Hij wil geen standaardproduct, maar zijn dagtocht of vakantie zelf samenstellen. Hierbij kiest hij elementen uit het aanbod van een regio en maakt zo zelf een op maat gesneden arrangement. Verkleuring Het aandeel allochtone Nederlanders is de laatste decennia gestegen. Dit geldt vooral voor de grote steden en de tweede generatie allochtonen. Als doelgroep voor recreatie moet met deze groep steeds meer rekening gehouden worden. Voor wat betreft vrijetijdsbesteding hecht de tweede generatie allochtonen minder aan etnische cultuur dan de eerste generatie.
Unieke beleving Het behoeftepatroon van mensen wordt meer dan ooit bepaald en vormgegeven door het begrip ‘belevenissen’. Hierbij gaat het om bijzondere ervaringen die men zich blijft herinneren. De kwaliteit van vrije tijd wordt vaak beoordeeld aan de hand van de verhalen die daarover verteld worden. Hoe unieker en bijzonderder de belevenissen waren, hoe beter de vakantiedagen.
11
Veeleisende toerist De schaarse vrije tijd is erg kostbaar en waardevol. Daarom dienen de vrije uren zinvol, efficiënt en op een kwalitatief hoog niveau te worden ingevuld. Er is sprake van een toenemende vraag naar kwaliteitsproducten en goede dienstverlening. Dit betekent dat er hogere eisen worden gesteld aan het aanbod van voorzieningen. De toerist is bereid om hiervoor te betalen.
Combinatie van beleving Recreanten laten zich niet langer in een hokje duwen. Belevenissen die voorheen schijnbaar tegengesteld waren, worden nu gemakkelijk gecombineerd. Mensen willen zowel natuur als cultuur, authentieke producten en technologische snufjes meemaken. De recreant ‘zapt’ door het aanbod en combineert de verschillende belevenissen naar zijn eigen inzicht. Grenzen tussen sport, recreatie en toerisme vervagen hierdoor. Het grillige karakter van de vrijetijdsbesteding van de recreant van tegenwoordig betekent dat regio’s en ondernemers die een totaalpakket aanbieden (voor ieder wat wils) populair zijn.
Behoefte aan ruimte en vrijheid Ruimtelijk gezien wordt Nederland steeds voller; met name in de Randstad. Dit maakt dat de consument in zijn vrije tijd de drukte en de congestie wil ontvluchten. Gebieden met vergezichten, een horizon, weidsheid en een schone lucht appelleren aan deze behoefte.
Onderscheidend karakter De toerist is, door ervaringen eerder of elders opgedaan, verwend geworden. Om de aandacht van de toerist te trekken, dient het aanbod een uitstraling te hebben die ‘anders dan anders’ is en die nieuwsgierigheid wekt. De onderscheidende uitstraling werkt succesvol als het beeld dat de uitstraling oproept overeenkomt met het daadwerkelijke product.
Belangstelling voor eigen omgeving De globalisering heeft een soort tegenbeweging veroorzaakt: veel mensen hebben weer meer belangstelling voor hun eigen omgeving en zijn op zoek naar de eigen identiteit. In dit kader worden zaken als cultuurhistorische gebouwen en schepen en de ontstaansgeschiedenis van het landschap weer gewaardeerd. Ook verhalen over vroeger worden op prijs gesteld. Gezondheid In de vergrijzende samenleving is gezondheid een steeds belangrijker thema. Dit uit zich onder meer in de opkomst van allerlei voorzieningen op het gebied van ‘wellness’, kuren en zorg. Maar bijvoorbeeld ook in de toenemende aandacht voor sport, beweging, gezond eten en drinken. Trends in het aanbod Toerisme is een verdringingsmarkt geworden. Door de groei van het aanbod is de concurrentie sterk toegenomen. Gemeenten zien steeds meer de toegevoegde waarde van een goed functionerende toeristischrecreatieve sector. Hierbij zien zij voor zichzelf veelal een stimulerende en voorwaardenscheppende rol.
12
2.9
In het aanbod van verblijfsrecreatie doen zich de volgende ontwikkelingen voor. • Productverbreding/diversificatie. • De variatie in het aanbod neemt steeds meer toe waardoor er steeds meer mengvormen ontstaan. Het ruimtelijk beleid is hier niet altijd op ingesteld, waardoor marktkansen vaak niet optimaal worden benut. • Toename mogelijkheden binnen vrijkomende agrarische bebouwing. • In veel regio’s wordt het ontwikkelen van logiesaccommodaties op het platteland gestimuleerd. Door versoepeling van de regelgeving zal het aanbod aan verblijfsaccommodaties verder toenemen. • Accommodaties weinig ingebed in totaalproduct. • Veel verblijfsaccommodaties zijn erg op zichzelf gericht. Er is nog onvoldoende samenwerking met andere toeristisch-recreatieve bedrijven. • Toenemende ruimtebehoefte. Toeristen stellen steeds hogere eisen aan hun verblijfsaccommodatie. Daarnaast wordt meer waarde gehecht aan privacy. Dit vertaalt zich in minder verblijfseenheden per hectare.
Samenvattende analyse
De sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen voor toerisme en recreatie in Onderbanken worden in het volgende overzicht op basis van de voorgaande verkenning van aanbod, markt en beleid op hoofdlijnen benoemd. De analyse heeft plaatsgevonden door het uitvoeren van een bureaustudie (van documenten en gegevens) en door het voeren van gesprekken met diverse vertegenwoordigers van de betrokken partijen. In bijlage 1 is een overzicht van de partijen uit deze consultatieronde opgenomen. Onderbanken heeft…. • Een aantrekkelijk landschap en bijzondere natuur Typerend voor Onderbanken is het gecultiveerde, open en glooiende landschap met karakteristieke holle wegen en boomgaarden in het westelijk deel van de gemeente en de uitgestrekte, oude bossen en grensoverschrijdende natuur van de Roode Beek in het oosten van de gemeente. Dit vormt een prachtig decor voor allerlei vormen van recreatie. • Een gemeenschap vol kunst en cultuur Onderbanken kent een relatief groot aantal actieve kunstenaars, die binnen de gemeente werken en exposeren. Daarnaast heeft het gebied een sterk verenigingsleven en van oudsher een faam op het gebied van keramiek en aardewerk, die terugvoert tot in de Middeleeuwen. • Cultuurhistorische monumenten en waarden In de gemeente en grensstreek ligt een scala aan bijzondere cultuurhistorische (verdedigings)werken, zoals de Landgraaf en vele motten, schansen, steenovens en omwallingen. Daarnaast kent de gemeente een diversiteit aan grotere en kleinere monumenten, zoals hoeves, herenhuizen, kerkjes en kruizen). Ook Nonke Buuske is een voorziening die uitstekend past binnen deze cultuurhistorische context. • Een uitgebreid en aantrekkelijk routenetwerk Binnen de gemeente en (grens)regio ligt een uitgebreid en aantrekkelijk routenetwerk voor fietsers (o.a. het fietsknooppuntensysteem)
13
en wandelaars (vooral in de Schinveldse bossen). Ook zijn er ruiterpaden, een ATB-route en verschillende thematische routes. Onderbanken mist….. • Samenwerking en gedeelde ambitie Er is nog onvoldoende sprake van structurele samenwerking tussen de toeristisch-recreatieve ondernemers en de gemeente. Daarvan is ook geen sprake in algemener verband met terreinbeheerders, Parkstad Limburg en overige betrokken overheden en organisaties, zoals lokale belangenverenigingen op het gebied van natuur, historie, kunst en cultuur. Hierdoor worden kansen gemist. • Gastvrije inrichting en uitstraling In relatie tot het uitgebreide routenetwerk en de landschappelijke en natuurlijke kwaliteiten mist de gemeente op dit moment nog de juiste inrichting om bezoekers gastvrij te ontvangen en goed te geleiden. Aandachtspunten zijn: bewegwijzering, informatievoorziening, transferia, aantrekkelijke inrichting en gezelligheid van dorpskernen, horeca en pleisterplaatsen. • Bekendheid en promotie Gemeente, ondernemers en overige betrokken partijen hebben nog onvoldoende gekozen voor een gezamenlijke en herkenbare identiteit en imago van Onderbanken en omgeving. De gemeente en de Schinveldse Bossen zijn nu nog vooral bekend door (of worden geassocieerd met) de “AWACS-commotie”. De gemeente moet ook positief in het nieuws komen. • Een uitgebreid aanbod aan verblijfsrecreatie Het aanbod aan verblijfsrecreatie is zeer beperkt, kleinschalig en kwalitatief niet hoogwaardig. De afgelopen jaren is het aanbod zelfs verder teruggelopen, mede door de geluidsoverlast van de AWACS.
•
•
Onderbanken kan inspelen op….. • De gunstige ligging ten opzichte van Parkstad Limburg, Sittard en Duitsland Onderbanken is een aantrekkelijk recreatief uitloopgebied voor de inwoners van Parkstad Limburg. Met ontwikkelingen als het Heidenaturpark en de Groenmetropool wordt Onderbanken zelfs interes-
14
sant voor een grotere (grensoverschrijdende) regio, inclusief Sittard en Aken. Daarnaast biedt het gevarieerde vrijetijdsaanbod van Parkstad Limburg kansen voor Onderbanken, onder meer voor arrangementen, de zakelijke markt, evenementen, groepsvoorzieningen, natuur- en cultuurtoerisme. Deze ontwikkelingen vragen uiteraard om nauwe regionale (deels grensoverschrijdende) samenwerking. De behoefte aan actieve buitenrecreatie Buitenrecreatie wordt steeds populairder. Het beleven van natuur, landschap en cultuurhistorie, terwijl men actief bezig is (o.a. fietsen en wandelen), is een favoriete vrijetijdsbesteding. De recreant kan buiten de ruimte ervaren en de authenticiteit terugvinden in de dorpjes op het platteland. Beleef- en zichtbaar maken van de cultuurhistorie De vele cultuurhistorische relicten en verhalen binnen de gemeente Onderbanken kunnen nog veel beter zicht- en beleefbaar worden gemaakt, bijvoorbeeld als onderdeel van routes en door middel van informatievoorziening. Ook kunnen bijvoorbeeld de hoeves gebruikt worden voor onderscheidende logiesconcepten.
Onderbanken moet alert zijn op…. • Veeleisende en kritische consument De hedendaagse consument stelt hoge kwaliteitseisen en is niet snel tevreden. Bij ontevredenheid zal hij sneller wegzappen. • Sterke concurrentie van andere gebieden Toerisme is een verdringingsmarkt en zowel binnen Limburg als daarbuiten ligt een groot aantal gebieden dat stevig aan de weg timmert op het gebied van toerisme. Hiervan ondervindt Onderbanken concurrentie. • Planologische belemmeringen Regelgeving en lange besluitvormingsprocessen vanuit de overheid kunnen de toeristisch-recreatieve ontwikkelingen in het gebied frustreren. • Een negatieve spiraal Op dit moment is in de gemeente Onderbanken een ontwikkeling gaande waarin zich weinig nieuwe actieve ondernemers aandienen en de gezelligheid, uitstraling en het voorzieningenniveau van de kernen terugloopt. Hierop moet de gemeente samen met het ondernemersveld anticiperen. De gemeente heeft vele kwaliteiten om trots op te zijn en hier moet men gezamenlijk de schouders onder zetten.
15
Visie 3.1 Inleiding
3.2 Ambitie
De visie voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van de gemeente Onderbanken is gebaseerd op de verkenning van het product, de markt en het beleid, zoals beschreven in het voorgaande hoofdstuk. In de volgende paragrafen wordt achtereenvolgens ingegaan op de toeristisch-recreatieve ambitie van de gemeente Onderbanken, de profilering van de gemeente en de beleidsdoelstellingen, die de gemeente op het gebied van toerisme en recreatie heeft.
Uit de samenvattende analyse blijkt dat de bijzondere natuur, kunst, cultuur, historie en landschappen in combinatie met de goede routestructuren en de ligging ten opzichte van Parkstad Limburg de toeristisch-recreatieve kernkwaliteiten van de gemeente Onderbanken vormen. De gemeente wil deze kwaliteiten benutten en zich ontwikkelen tot een aantrekkelijk en gastvrij gebied voor overwegend extensieve recreatievormen en kleinschalige voorzieningen. De gemeente zet in op activiteiten als: routegebonden recreatie, recreatief medegebruik, natuur- en cultuurtoerisme. De gemeente biedt ruimte aan de verdere ontwikkeling van kleinschalige voorzieningen als horeca, ateliers, bed and breakfast, groepsaccommodaties en een bezoekerscentrum. De voorzieningen moeten bijdragen aan een meer gastvrije uitstraling van de gemeente. Belangrijk uitgangspunt is dat de ontwikkeling van recreatie en toerisme hand in hand moet gaan met het bewaren van de kernkwaliteiten. Inzetten op extensieve en kleinschalige ontwikkelingen betekent tevens dat geen hooggespannen verwachtingen mogen bestaan ten aanzien van de economische spin-off van de ontwikkelingen. De gemeente Onderbanken wil nieuwe toeristisch-recreatieve ontwikkelingen faciliteren en ondersteunen. De gemeente wil ruimte bieden voor ondernemersinitiatief en de kansen die zich voordoen, in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven, overige betrokken partijen en de grensoverschrijdende regio, oppakken.
16
3.3 Profilering en doelgroepen
Het “Historische” Geheim De gemeente Onderbanken kent een bijzondere cultuurhistorie die bij velen nog onbekend is. Veel van de relicten en de bijbehorende verhalen uit de Schinveldse Bossen kunnen ingezet worden bij de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van de gemeente. Daarnaast heeft Onderbanken en omgeving van oudsher een faam op het gebied van aardewerk en keramiek. Hieraan herinneren ook de steenovens in de Schinveldse bossen. De historische context moet beter benut worden in onder meer thematische routes, verhalen, educatie, exposities, evenementen en informatievoorzieningen. Ook bieden bijvoorbeeld de historische hoeves en landerijen een prachtige en onderscheidende uitstraling voor het realiseren van bijzonder logiesvormen. Ten slotte liggen er ook aanknopingspunten voor (historische) streekproducten, zoals “fruit uit de boomgaarden van Onderbanken”.
Een Goed Bewaard Geheim De gemeente Onderbanken kiest voor een toeristisch-recreatief profiel als “Goed Bewaard Geheim”. Binnen dit profiel kunnen de kernkwaliteiten van de gemeente op het gebied van natuur, kunst, cultuur en historie uitstekend onder de aandacht worden gebracht. Bovendien nodigt de gemeente met dit profiel toeristen en recreanten uit om de verborgen schatten van de gemeente Onderbanken te komen ontdekken. De gemeente positioneert zich daarnaast als onderdeel van Parkstad Limburg. Waarmee Onderbanken zich enerzijds onderscheidt als recreatief uitloopgebied binnen Parkstad Limburg, en anderzijds als onderdeel van het rijke en gevarieerde aanbod dat Parkstad Limburg als toeristische bestemming heeft. Het profiel sluit ten slotte uitstekend aan bij de belangrijke grensoverschrijdende gebiedsontwikkelingen als Natuur- en Landschapspark Roode Beek/Rodebach en HeideNaturpark. Binnen het profiel worden een viertal thema’s onderscheiden: Het “Actieve” Geheim Het aantrekkelijke buitengebied van de gemeente Onderbanken biedt een prachtig decor voor allerlei vormen van actieve recreatie, zoals wandelen, fietsen, paardrijden en mountainbiken. Onderbanken heeft verschillende maneges. De mogelijkheden voor paardensport binnen de gemeente moeten versterkt worden. Ook het zweefvliegveld past uitstekend binnen dit profiel. Binnen het thema passen uiteraard ook nieuwe vormen van buitenactiviteit, zoals nordic walking, struinen, natuurexcursies en survival. Ook moet gedacht worden aan combinaties met de overige thema’s in de vorm van thematische kunst-, cultuuren historische routes en aan actieve arrangementen (b.v. een culinaire route of natuurkroegentocht). Door de lichte glooiingen van het gebied, is fietsen voor senioren en recreanten in Onderbanken interessanter, dan in het reliëfrijkere Heuvelland. Gezondheid en beweging vormen een belangrijke trend in het vrijetijdsgedrag. Hierop wil de gemeente Onderbanken inspelen.
17
Het “Culturele” Geheim Onderbanken heeft niet alleen een traditie op het gebied van aardewerk en keramiek, ook hebben zich in de afgelopen jaren behoorlijk wat kunstenaars en diverse galeries in de gemeente gevestigd. Onderbanken wil zich dan ook nadrukkelijker profileren als “kunstenaarsdorp”. Naast de tentoonstellingen en voor publiek opengestelde galeries, wordt op dit moment een kunstroute ontwikkeld. Kunst mag ook een prominentere plaats innemen in de openbare ruimte en het buitengebied van de gemeente. Daarnaast is het aantrekkelijk om culturele evenementen en kunstevenementen te ontwikkelen.
•
• Het “Gastvrije” Geheim De gemeente Onderbanken wil de mensen die geheimen komen ontdekken (toeristen en recreanten) op goede, gastvrije wijze ontvangen. Belangrijk is in de eerste plaats een goede geleiding van bezoekers door middel van goede bewegwijzering, herkenbare transferia en aantrekkelijke informatievoorziening. Ook is een ruimer en kwalitatief goed aanbod van horeca, pleisterplaatsen, “slecht weer” voorzieningen en kleinschalig verblijf gewenst. De gemeente wil bezoekers goed kunnen ontvangen met een aantrekkelijk aanbod van voorzieningen.
•
Doelgroepen In algemene termen richt de gemeente Onderbanken zich zowel op de inwoners van Parkstad Limburg en de gehele grensregio (Sittard Aken), als op de bezoekers van Parkstad Limburg. Hierbij zijn het profiel van “Goed Bewaard Geheim” en de kernkwaliteiten op het gebied van natuur, kunst, cultuur en historie leidend. In aansluiting op het bovengenoemde profiel en bijbehorende thema’s richt de gemeente zich meer specifiek op de volgende doelgroepen. • Actieve ouderen De actieve ouderen hebben relatief veel vrije tijd en een gunstig bestedingspatroon. Ze stellen hoge eisen aan kwaliteit en service. Ze hebben specifieke interesses op het gebied van natuur, kunst en cultuur en ook een grote belangstelling voor actieve re-
creatie. Bovendien maken actieve senioren ook graag actieve en soms educatieve uitstapjes met hun kleinkinderen. Groepen Er is een specifieke markt voor accommodaties en arrangementen voor groepen. Deze groepen bestaan uit familie, vriendenclubjes en/of collega’s, die met elkaar voor een of meerdere dagen activiteiten en onderkomen zoeken. Kunstzinnige, culturele en sportieve activiteiten zijn aantrekkelijke bezigheden voor deze groepen. Zeker in samenhang met het brede voorzieningenaanbod in Parkstad Limburg is dit een interessante doelgroep voor de gemeente Onderbanken. Gezinnen met kinderen en jeugd Hierbij is de inzet niet zozeer gericht op de verblijfsrecreatie, maar vooral op dagrecreatieve activiteiten en voorzieningen. In relatie tot de mogelijkheden voor actieve recreatie en cultuurhistorische kwaliteiten liggen hier kansen voor diverse (deels educatieve) arrangementen en voorzieningen. De educatieve informatievoorzieningen moeten op een aantrekkelijke en interactieve wijze worden ontwikkeld. Zakelijk toerisme De regio Parkstad Limburg heeft een tekort aan hotelcapaciteit. De regio is goed bereikbaar vanuit Onderbanken, zeker wanneer de nieuwe ringweg is gerealiseerd. Vanwege de landelijke uitstraling en ligging is dit een mogelijk aantrekkelijke doelgroep, voor verblijf en voor vergaderfaciliteiten.
3.4 Beleidsdoelstellingen Om de hiervoor beschreven ambitie en profilering te realiseren heeft de gemeente onderstaande beleidsdoelstellingen geformuleerd. De doelstellingen zullen deels integraal en vanuit de verschillende beleidsafdelingen binnen de gemeente opgepakt moeten worden. De doelstellingen geven ook een ontwikkelingsrichting aan voor het gewenste ondernemersinitiatief. Daarnaast is een actieve betrokkenheid
18
zieningen. Bij voorkeur worden transferia gecombineerd met pleisterplaatsen (horeca), zodat een wandeling of fietstocht altijd gecombineerd kan worden met een versnapering. Binnen de gemeente is zowel in de dorpskernen (meer gezelligheid) als in het buitengebied behoefte aan gastvrije, aantrekkelijke horecagelegenheden.
en samenwerking met belangenorganisaties, terreinbeheerders, overige organisaties en overheden essentieel. Verblijfsrecreatie Het aanbod aan verblijfsrecreatie binnen de gemeente Onderbanken is op dit moment vrij beperkt. De gemeente ziet ruimte voor nieuwe ontwikkelingen en zet daarbij in op het stimuleren van vooral kleinschalige en bijzondere verblijfsvormen, zoals bed and breakfastaccommodaties, pensions, hotels, groepsaccommodaties en boerderijkamers. Vanwege de blijvende geluidsoverlast van overvliegende AWACS ziet de gemeente momenteel weinig heil in de ontwikkeling van (kleinschalige) campings. Zeker voor de doelgroep gezinnen met (kleine) kinderen is deze geluidsoverlast een belangrijk hinderpunt. Belangrijke aandachtspunten bij de ontwikkeling van nieuwe vormen van verblijfsrecreatie of uitbreiding van bestaande verblijfsrecreatie zijn: • nieuwe ontwikkelingen moeten leiden tot kwaliteitsverbetering van het aanbod; • nieuwe ontwikkelingen moeten inspelen op duurzame trends in de markt en moeten aansluiten bij het toeristische profiel van Onderbanken; • nieuwe ontwikkelingen moeten landschappelijk worden ingepast; • nieuwe ontwikkelingen moeten zorgen voor verbijzondering van het aanbod (niet meer van hetzelfde); • nieuwe ontwikkelingen maken bij voorkeur gebruik van cultuurhistorisch waardevolle panden en monumenten; • nieuwe ontwikkelingen moeten qua schaal en omvang passen bij de beoogde locatie. Tot slot dient hier vermeld te worden dat permanente bewoning van recreatiewoningen en kampeermiddelen niet is toegestaan.
Belangrijke kansen liggen er in het veel beter zicht- en beleefbaar maken van het middeleeuwse landschap in de Schinveldse Bossen met bijvoorbeeld een route, visualisaties en informatievoorziening. Dit geldt ook voor de oude steenovens, die nog in het landschap liggen. Ten aanzien van de steenovens en traditie op het gebeid van aardewerk en keramiek in Onderbanken en omgeving is er bijvoorbeeld ook een mogelijkheid om een ringoven te reconstrueren en in gebruik te laten nemen door kunstenaars. Hier kan dan zowel een tentoonstelling van vondsten en kunstwerken plaatsvinden, als ook uitleg gegeven worden over de vervaardiging van het aardewerk en de winning van klei.
Dagrecreatie Het is belangrijk dat een goede geleiding plaatsvindt van de dagrecreatieve bezoekersstromen binnen de gemeente Onderbanken. Dit gebeurt door middel van duidelijke bewegwijzering, goed gesitueerde en herkenbare transferia (parkeerplaatsen) en goede informatievoor-
19
de belevingskwaliteiten van het landschap. Het gaat om onder meer het in stand houden, voor gemotoriseerd verkeer afsluiten en in het route-netwerk opnemen van de “holle wegen”. Ook kunnen de “kleine” monumenten zoals weg- en grafkruizen en waterputten in het netwerk worden opgenomen. Daarnaast moeten ook mogelijkheden tot behoud en uitbreiding van de in Onderbanken karakteristieke fruitboomgaarden (de kersen van Bingelrade, appelstroop van Merkelbeek en appels van Jabeek) worden benut. Ook voor de dorpskernen geldt dat kansen ter verbetering van de gastvrijheid en dagrecreatieve uitstraling moeten worden aangegrepen. Door een aantrekkelijke inrichting van de openbare ruimte wordt de toeristisch-recreatieve kwaliteit van de dorpskernen versterkt. Een positief voorbeeld is het project ontkluizing Roode Beek in Schinveld.
De situatie van en rondom het zweefvliegveld is momenteel niet optimaal. Er kan bijvoorbeeld een uitkijkterras gerealiseerd worden van waaruit naar de opstijgende zweefvliegtuigen gekeken kan worden. Een toenemend probleem is de vernatting van de start- en landingsbaan op het zweefvliegveld. Deze vernatting hangt nauw samen met de (doorgaande) natuurontwikkeling in en rondom het gebied. Vooraleer eventuele maatregelen genomen worden is het van belang dat er een principiële regionale discussie wordt gevoerd over de toekomstmogelijkheden van het zweefvliegveld. Het zweefvliegveld vervult een regionale functie voor Zuid-Limburg. Door middel van samenwerking tussen ondernemers en belangenorganisaties kunnen uiteenlopende arrangementen van de grond komen. Hierin zijn allerlei combinaties mogelijk op het gebied van actieve recreatie, kunst, cultuur, culinair, historie en natuur. Het is aan deze partijen om hierin gezamenlijk op te trekken en tot nieuwe innovatieve en aansprekende producten te komen, waarbij ook grensoverschrijdende arrangementen aan de orde kunnen zijn. De gemeente ziet verder graag nieuwe evenementen van de grond komen. Zij kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de profilering en bekendheid van de gemeente. Belangrijk uitgangspunt is uiteraard dat deze evenementen aansluiten bij het profiel en de kernkwaliteiten van de gemeente. Derhalve is er ruimte voor evenementen op het gebied van natuur, kunst, cultuur en historie. Ook kan aansluiting gezocht worden bij bestaande evenementen in Parkstad Limburg. Bijvoorbeeld door het WMC voor een deel ook op locaties in de gemeente Onderbanken te laten plaatsvinden. Verder kan gezocht worden naar mogelijkheden voor een kunstzinnig festival in Onderbanken, waarmee de gemeente zicht nadrukkelijke als “kunstenaarsdorp” kan profileren. Ook zijn er wellicht mogelijkheden met de bijzondere natuur en cultuurhistorie van de Schinveldse Bossen (bijvoorbeeld een middeleeuws rollenspel festival).
Routes De laatste jaren is veel geïnvesteerd in het recreatieve routenetwerk binnen de gemeente Onderbanken. Denk hierbij aan het fietsknooppuntensysteem, diverse thematische routes en de wandelroutes in de Schinveldse bossen. Niettemin liggen er kansen om het routenetwerk
Ten behoeve van de dagrecreatieve uitstraling van de gemeente is het belangrijk om kansen aan te grijpen, die leiden tot verbetering van
20
• Op zoek gaan naar subsidiemogelijkheden. De uitvoering van het toeristisch-recreatieve beleid brengt extra taken met zich mee. Meer capaciteit voor beleidsmedewerker toerisme en recreatie
verder te optimaliseren, met onder meer thematische routes en (b.v. een kunstroute, een middeleeuwse route) en route arrangementen (b.v. een natuurkroegentocht). Aandachtpunt is ook de verwijzing naar en aansluiting op de horecagelegenheden, pleisterplaatsen en dorpskernen.
Samenwerking Voor de toeristisch-recreatieve toekomst van de gemeente Onderbanken is het opzetten van een lokaal overlegorgaan essentieel; niet alleen om eenheid binnen het toeristisch-recreatieve werkveld te smeden, maar vooral ook om concrete zaken daadwerkelijk van de grond te krijgen. Het is daarbij van belang dat gekozen wordt voor een goed georganiseerde vorm van samenwerking waarin alle partijen (overheden, belangenorganisaties, terreinbeheerders, VVV en ondernemers) betrokken worden. Gekozen wordt een gezamenlijk toeristisch-recreatief overlegplatform in het leven te roepen. Het platform zal op de schaal van de gemeente Onderbanken gaan opereren. De belangrijkste rol van het platform is afstemming en samenwerking om zo synergie te bewerkstelligen. Het platform signaleert daarnaast belangrijke ontwikkelingskansen en zet nieuwe lijnen uit. Verder wil de gemeente proberen om ondernemers te stimuleren om toeristisch-recreatieve ontwikkelingen van de grond te krijgen.
Promotie, marketing en informatieverstrekking Het toeristisch-recreatieve profiel van de gemeente Onderbanken is nauw verweven met dat van Parkstad Limburg. De VVV Zuid-Limburg is de aangewezen organisatie om de promotie en marketing van de gemeente Onderbanken uit te voeren. Toeristische promotie is nadrukkelijk geen gemeentelijke kerntaak. Over de promotie en marketing van de gemeente Onderbanken binnen deze organisaties dienen uiteraard heldere en controleerbare afspraken te worden gemaakt, zodat de promotie van Onderbanken als onderdeel van deze regionaal onderscheidende eenheden gewaarborgd wordt. Bovendien dient de promotionele ‘boodschap’ eenduidig te zijn. Hierbij kan worden aangesloten op de eerder beschreven profilering als “Goed Bewaard Geheim” en bijgenoemde thema’s. Ten slotte is informatieverstrekking een activiteit die bij uitstek plaatsvindt op het lokale niveau. De recreant of toerist verblijft ergens en wil op die plaats informatie aangereikt krijgen over de regio. Mogelijke locatie(s) voor VVVinformatiepost(en) zijn diverse horecagelegenheden en het nieuwe bezoekerscentrum. Gemeentelijke organisatie Daarnaast wordt binnen de gemeentelijke organisatie van Onderbanken een toeristisch-recreatieve beleidsambtenaar belast met de volgende taken: • Intern en extern aanspreekpunt voor toerisme en recreatie; • Duidelijkheid geven aan initiatiefnemers over ontwikkelingsmogelijkheden; • Overzicht bewaken van toeristisch beleid; • Entameren van wisselwerking met andere sectoren en afdelingen; • Coördinator en aanjager van het uitvoeringsprogramma;
21
Actieprogramma 4.1 Inleiding
Gemiddeld moet voor de periode 2008-2012 rekening worden gehouden met een budget voor toeristisch-recreatieve projecten van circa € 75.000,- per jaar.
De toeristisch-recreatieve visie uit het vorige hoofdstuk is in dit laatste hoofdstuk vertaald in een concreet actieprogramma. De projectideeën zijn samengesteld op basis van de ideeën die op 10 januari 2008 tijdens de workshop met het veld zijn gegenereerd. In bijlage 2 is een overzicht gegeven (groslijst) van alle projectideeën die tijdens deze bijeenkomst zijn voorgedragen.
4.2 Verblijfsrecreatie 1.
Ontwikkelen van niet-alledaagse overnachtingsmogelijkheden bij de boer De hedendaagse toerist is op zoek naar een onderscheidend product en een unieke beleving. Om bij de toerist, die heel wat gewend is, in het vizier te komen, is het belangrijk een onderscheidend product aan te bieden. Een idee hiervoor is bijvoorbeeld overnachten in het hooi of in een boerenkamer (B&B). Deze vormen van verblijfsaccommodatie spelen tevens in op trends als de wens om te verblijven in een natuurlijke omgeving en de beleving van authenticiteit. Indien er overnacht wordt op een agrarisch bedrijf, leidt dit bovendien tot neveninkomsten voor de betreffende agrariër, waardoor een bedrijf mogelijk langer kan blijven voortbestaan. Het voortbestaan van de agrarische bedrijven is van belang voor het in tact blijven van het karakteristieke landschap in de gemeente. De gemeente ontwikkelt deze producten niet zelf, maar wil ideeën van ondernemers hiervoor positief benaderen.
De projectideeën zijn ingedeeld in de volgende categorieën: • Verblijfsrecreatie • Dagrecreatie • Routes • Promotie, markering en informatievoorziening • Organisatie De projectideeën omvatten zowel kleinschalige activiteiten die snel realiseerbaar zijn en waarbij op korte termijn resultaten zichtbaar worden, als ook projecten die ambitieuzer zijn en waarvoor een langere adem nodig is. Dit actieprogramma moet gezien worden als een meerjarenwerkplan, dat aangepast en aangevuld kan worden op basis van voortschrijdend inzicht en nieuwe marktkansen.
2. Ontwikkelen karakteristiek Logeren De gemeente Onderbanken kent een groot aantal karakteristieke en monumentale hoeves en panden. Ook het aanbieden van overnachtingsmogelijkheden in deze monumenten en karakteristieke gebouwen, kan de toerist een unieke en authentieke belevenis bieden. Het aanbie-
De projecten worden eerst kort toegelicht. In de slotparagraaf wordt een schematisch overzicht gegeven van de projecten en de betrokken partijen, de rol van de gemeente, de fasering en een kostenindicatie.
22
middel van een groenere aankleding, het openen van meer terrassen door horecaondernemers en het in de zomer laten spelen van een harmonie- of fanfareorkest op het dorpsplein. Hierbij wordt gedacht aan een verplaatsbare kiosk, die gedurende de zomer elke week in een ander dorp staat. 5. Onderbanken als groene gemeente ontwikkelen Om zich duidelijk een herkenbaar als de groene gemeente binnen Parkstad Limburg te profileren zet de gemeente Onderbanken in op het realiseren van een aantrekkelijke groene (kleurige) aankleding van de openbare ruimten bij de dorpskernen en (verkeers)pleinen. De groene uitstraling van de gemeente kan ook versterkt worden door subsidies te verstrekken voor het realiseren van hoogstamboomgaarden en bloemrijke graslanden, bermen.
den van overnachtingsmogelijkheden in monumentaal erfgoed vormt bovendien één van de nieuwe product-markt-combinaties (pmc's) voor groeikansen van het toerisme in Limburg, die de provincie Limburg zich tot doel heeft gesteld. De gemeente ontwikkelt zelf geen overnachtingsaccommodaties in monumenten, maar neemt een positieve houding aan ten opzichte van ideeën van ondernemers hiervoor. Voor de aanloopfase van deze pmc zijn er kansen voor subsidie van de provincie Limburg. 3. Ontwikkelen groepsaccommodatie Zoals reeds aangegeven, biedt de combinatie van het landelijke gebied van Onderbanken, met al haar mogelijkheden voor buitenrecreatie, kunst en cultuur met het brede aanbod van voorzieningen in Parkstad Limburg, duidelijke kansen om in te spelen op groepsarrangementen. In Onderbanken zijn op dit moment geen groepsaccommodaties aanwezig. Voor overnachtingsmogelijkheden zijn groepen op dit moment dan ook aangewezen op accommodaties in Parkstad Limburg of in andere omliggende gemeenten. Om optimaal op groepen in te kunnen spelen, is het van belang dat er in Onderbanken een of meer groepsaccommodaties worden ontwikkeld.
6. Streekproducten/specialiteiten aanbieden Het aanbieden van streekproducten en (Zuid)Limburgse specialiteiten wordt aangemoedigd. Gedacht kan worden aan de kersen van Bingelrade, de appelstroop van Merkelbeek en de appels van Jabeek. De producten kunnen worden aangeboden in winkels, op markten, bij agrarische bedrijven en worden verwerkt in het menu van restaurants. Limburg wil zich sterker profileren met haar streekproducten. Het thema “Smaakvol ontdekken” vormt één van de productmarkt combinaties, waar de provincie Limburg de komende jaren op in wil spelen. Doel daarvan is het meer toegankelijk maken voor de toeristische markt van het Limburgse streekproduct in zijn algemeenheid en de (recreatieve) activiteiten daaromheen in het bijzonder. Ook het organiseren van workshops waarin streekproducten worden vervaardigd, behoort tot de mogelijkheden. Hierbij kan gedacht worden aan het bakken van Limburgse vlaaien, het brouwen van bier, het zelf stroop maken, het aanbieden van (groeps)spelen in de boomgaard en de mogelijkheid om zelf fruit te plukken.
4.3 Dagrecreatie 4. Gastvrije uitstraling kernen Om de bestedingen van de toeristen in de gemeente Onderbanken te laten toenemen, is een gastvrije uitstraling van de dorpskernen van groot belang. De kernen moeten uitnodigen om er wat langer te verblijven. Aan de ene kant wordt dit bereikt door de aankleding en inrichting van straten, pleinen en bebouwing. Aan de andere kant wordt dit bereikt door de aanwezige gezelligheid. Bij de herinrichting van kernen en bij nieuwbouw, dient een toets plaats te vinden door de Welstandscommissie over wat wel en niet gewenst is. De uitstraling die de kernen hebben voor toeristen, dient daarin te worden meegenomen. Om beter in te spelen op de wensen van recreanten en toeristen, worden horecaondernemers gestimuleerd de openingstijden van de horecagelegenheden aan te passen. De dorpskernen kunnen gezelliger worden gemaakt door
7. Beleefbaar maken pottenbakkersverleden Al sinds de Middeleeuwen is de kern Schinveld bekend om haar aardewerken potten. Om dit toeristisch beleefbaar te maken, moet er meer bekendheid aan dit verleden worden gegeven. Dit kan door het
23
van elders uit land worden uitgenodigd. Ook scholen en zorginstellingen kunnen een bijdrage leveren aan een dergelijk evenement. Op die manier vindt een evenement plaats, waarbij professionele kunst en amateurkunst worden gecombineerd. Daarnaast kan ook een kunstprijsvraag worden uitgeschreven voor een bijzondere locatie binnen de gemeente.
reconstrueren van een Middeleeuwse pottenbakkersoven. De oven kan gebruikt en geëxploiteerd worden door de plaatselijke kunstenaars. Er kunnen tevens excursies worden georganiseerd en workshop worden gegeven, waarbij het gehele proces van het afgraven van klei tot en met het bakken van de pot kan worden doorlopen. Ter educatie kan de tentoonstelling, die zich nu in het gemeentehuis bevindt, worden uitgebreid met informatieborden. Om de tentoonstelling beter toegankelijk te maken voor toeristen, dient een andere locatie gezocht te worden. Gedacht wordt daarbij aan het bezoekerscentrum in de Schinveldse Bossen. Ook in de buurgemeente Brunssum bevindt zich een collectie aardewerk die hierbij betrokken kan worden. Wellicht zijn er ook mogelijkheden om dit keramiekproject in breder verband op te pakken binnen de kaders van de Groenmetropool. Daarnaast dienen de overblijfselen van de Middeleeuwse ovens, die zijn aangetroffen in het beekdal van de Roode Beek, zichtbaar gemaakt te worden voor de passerende wandelaar of fietser.
Onderbanken kan meer profiteren van de grootschalige evenementen, die in Parkstad Limburg worden georganiseerd. Het gaat daarbij met name om het aan het aanbieden van arrangementen, waarbij het bezoek aan evenementen gecombineerd wordt met een bezoek aan Onderbanken. 9. Cultuurhistorische elementen beleefbaar maken De gevonden historische elementen in de Schinveldse Bossen dienen zichtbaar en beleefbaar te worden gemaakt. Om de elementen meer zichtbaar te maken, dienen aanpassingen in het landschap plaats te vinden. Ook kan gedacht worden aan de aanleg van paden, zodat dichter bij de grafheuvels en schansen kan worden gekomen. Voorkomen moet echter worden dat mensen de grafheuvels en schansen zelf betreden en daarmee mogelijk beschadigen. Mogelijk kan een van de schansen wel op een veilige wijze toegankelijk gemaakt worden (bijvoorbeeld met een trap) en kan zelfs een uitkijktoren op de schans geplaatst worden, waardoor een prachtig uitkijkpunt ontstaat. Door informatieborden bij cultuurhistorische bezienswaardigheden te plaatsen wordt de geschiedenis van de gemeente beter beleefbaar gemaakt. Er kan onder andere informatie verstrekt worden over de vroeg Middeleeuwse elementen die ontdekt zijn in de Schinveldse Bossen, over het pottenbakkersverleden van de gemeente, over de monumentale panden die de gemeente rijk is en over de vele historische verhalen die de gemeente kent. Een andere manier om de geschiedenis van de gemeente meer beleefbaar te maken, is het opstellen van een cultuurhistorische kaart met de cultuurhistorische bezienswaardigheden in de gemeente.
8. Evenementen Er bestaan veel historische verhalen en sagen over Onderbanken. Deze zijn echter lang niet bij iedereen bekend. De verhalen kunnen meer bekendheid krijgen door ze te koppelen aan een jaarlijks terugkerend evenement. Op de dag waarop dit evenement plaatsvindt, worden allerlei activiteiten georganiseerd over de geschiedenis van Onderbanken. Op verschillende plaatsen in de gemeente worden verhalen/sagen verteld door verhalenvertellers. Er worden voor jong en oud tochten langs “plekken met een verhaal” georganiseerd. Er worden op het themagerichte kinderactiviteiten georganiseerd en er kan een openluchttheatervoorstelling worden gehouden. Voor het houden van voorstellingen in de openlucht kan het amfitheater bij De Brenkberg worden gerestaureerd. Ook kan een evenement plaatsvinden rondom het hoge kunstgehalte in de gemeente. Tijdens een dergelijk evenement openen de kunstenaars in de gemeente hun deuren. Kunst wordt op verschillende plekken in de gemeente tentoongesteld en er vinden kunstworkshops plaats. Naast het betrekken van plaatselijke kunstenaars, kunnen ook kunstenaars
24
10. Kunst als recreatiethema benutten Er kan meer ingespeeld worden op het grote aantal kunstenaars dat in de gemeente woont. Meer dan nu, kan met name door middel van samenwerking tussen de kunstenaars de kunst in Onderbanken op de kaart worden gezet. Hierbij kan gedacht worden aan het organiseren van opendagen, waarop de kunstenaars in Onderbanken de deuren van hun ateliers openen, het tentoonstellen van de kunst in de buitenlucht, het organiseren van workshops. Gezien de historie van Onderbanken, kan de gemeente een aantrekkelijke verblijfs- en/of ontmoetingsplaats voor keramiekkunstenaars zijn. Specifiek voor deze doelgroep kunnen workshops worden georganiseerd of verblijfsplaatsen worden aangeboden.
4.4 Routes
11. Opstellen toekomstvisie zweefvliegveld Er moet duidelijkheid komen over de toekomstkansen en ontwikkelingsmogelijkheden van het zweefvliegveld in de Schinveldse Bossen. Daarbij moet rekening worden gehouden met een samenstel aan factoren: natuurontwikkeling en vernatting, het zweefvliegveld (uniek in Zuid-Limburg), de horeca en camping. Gemeente, zweefvliegclub , horecaondernemer en overig betrokkenen moeten met elkaar om tafel om naar een goede duurzame oplossing te zoeken. Ook zal onderzoek moeten worden verricht naar eventuele technische oplossingen voor de vernatting op de start- en landingsbanen en naar de exploitatiemogelijkheden van het zweefvliegveld, horeca en camping.
14. Optimaliseren routestructuren In de gemeente zijn al een groot aantal wandel- en fietsroutes aanwezig. Deze routes kunnen worden uitgebreid met een aantal thematische routes, zoals een culinaire route, een schansenroute, als educatieve belevingsroute, in de Schinveldse bossen en een boomgaardenroute door het westelijk deel van de gemeente.
13. Realiseren aantrekkelijke pleisterplaatsen Binnen de gemeente Onderbanken is in de afgelopen jaren een groot aantal routes gerealiseerd. De gemeente biedt volop mogelijkheden om te wandelen en fietsen. In aanvulling op deze routestructuren is het wenselijk kleinschalige pleisterplaatsen te realiseren. Deze pleisterplaatsen moeten op strategische plaatsen (b.v. op knooppunten van routes, op mooie uitzichtpunten of bij bezienswaardigheden langs de routes) gerealiseerd worden. De pleisterplaatsen kunnen bestaan uit (een combinatie van) zitbankjes, picknickplaatsen, schuilhutten en informatieborden.
15. Nieuwe routevormen Door het aanbieden van nordic walkingroutes kan de gemeente inspelen op deze wandeltrend. Om toeristen de mogelijkheid te bieden vrij door de natuur te struinen, kan in de Schinveldse Bossen een gebied worden aangewezen. Daarnaast worden ondernemers gestimuleerd in te spelen op de steeds populairder wordende actieve buitenrecreatie. Er kan daarbij gedacht worden aan het organiseren van GPS- en PDA-routes, maar ook bijvoorbeeld aan het organiseren van excursies met een gids. Ten aanzien van de PDA-routes kan worden aangesloten op de routes die via “walk and find” al in Limburg worden aangeboden.
12. Versterken Nonke Buusjke De organisatie van rond het kleinschalige openluchtmuseum Nonke Buusjke bestaat uit actieve en goedwillende vrijwilligers. Om een duurzame toekomst en gezonde exploitatie van Nonke Buuske mogelijk te maken, zal de bestaande organisatie versterkt en verder opgetuigd moeten worden.
16. Verbeteren paden De kwaliteit van de wandel- en fietspaden in Onderbanken kan op verschillende plekken verbeterd worden. Met name in het westelijk deel van Onderbanken worden de wandel- en fietspaden niet overal als
25
brengt de gids de groep naar bijzondere plekken in de gemeente en naar plekken die voor de individuele toerist niet toegankelijk zijn.
verkeersveilig ervaren. Hier kan bovendien nadrukkelijker van bestaande holle wegen en landbouwwegen gebruik gemaakt worden. Daarnaast is een goed en struyctureel onderhoud van de fiets- en wandelpaden binnen de gemeente nodig. Verder is in de Schinveldse bossen sprake van een sterke vernatting, waardoor wandelpaden soms onbegaanbaar zijn. Vanuit het nieuwe informatiecentrum zou een aanvullende, “altijd droge” wandelvoorziening, bijvoorbeeld met knuppelbruggetjes of dijkjes, gerealiseerd moeten worden. Zo kunnen bezoekers ook bij slecht weer droge voeten houden en een deel van het gebied ontdekken. Onderzocht moet worden op welke plekken paden verbeterd moeten worden en waar de verkeersveiligheid moet worden aangepakt. Daarnaast kan de beleving van de Roode Beek worden versterkt door het verwijderen van prikkeldraad langs wandel- en fietspaden.
4.5 Promotie, marketing en informatievoorziening 19. Bezoekers geleiden Om het gemotoriseerd verkeer zoveel mogelijk buiten de Schinveldse Bossen te houden, optimaal gebruik te maken van bestaande voorzieningen en aansluiting te realiseren bij de bestaande recreatieve routestructuren, dient een zonerings- en geleidingsplan te worden opgesteld. Hierin moet aandacht zijn voor de bewegwijzering (de naar natuurtransferia), het ontwikkelen en realiseren van parkeervoorzieningen (natuurtransferia) bij de daartoe aangewezen voorzieningen. Om daarnaast de plaatselijke horecaondernemers meer te laten meegenieten van de wandelaars, fietsers en ruiters in de gemeente, dienen routes in de buurt van een horecaonderneming, direct langs de onderneming te lopen. Een aantal bestaande routes kunnen hierop worden aangepast. Ook kunnen er in bestaande routes wegwijzers worden geplaatst naar de horecagelegenheden.
17. Aanbod ruiter- en menroutes versterken Onderbanken kent een groot aantal maneges. Paarden kunnen dan ook een toeristische trekker vormen in de gemeente. In het westelijk deel van de gemeente is ruimte voor ruiterroutes. Routepunt is bezig met het ontwikkelen van ruiter- en menroutes in Zuid-Limburg. Ondernemers kunnen daarop inspelen door het aanbieden van een horecagelegenheid met een paddock, waar het paard kan rusten, of een overnachtingsplaats met stal voor het paard. Daarnaast kunnen ondernemers koetsentochten aanbieden en koetsen verhuren. Ook kan een paardentram zorgen voor het toeristische vervoer tussen bijvoorbeeld de dorpskernen, Nonke Buusjke en het zweefvliegveld.
20. Toeristische informatie verstrekken Toeristische informatie, brochures, routeboekje en kaartmateriaal moeten door middel van folderkasten beschikbaar worden gesteld bij alle logiesverstrekkers en horecaondernemers. Op deze wijze kunnen bezoekers aan Onderbanken op diverse locaties hun toeristischrecreatieve informatie verkrijgen. Daarnaast moet al het promotie- en informatiemateriaal uniform (zelfde lay-out) en goed herkenbaar zijn.
18. Fietsen verhuren De relatief lage heuvels in Onderbanken, maken het fietsen in Onderbanken interessant voor de recreant, die de heuvels in Heuvelland te veel van het goede vindt. Het verhuren van gemotoriseerde fietsen, biedt daarbij ook de minder sportieve toerist, de mogelijkheid om de omgeving al fietsend te verkennen. Een leuke aanvulling op het aanbod, is het verhuren van bijzondere fietsen, zoals de fiets voor 6 personen of het verhuren van fietsen aan groepen, inclusief gids. In het laatste geval
21. Website aanpassen De internetsite van VVV Zuid-Limburg heeft een link naar de dorpen in de gemeente Onderbanken. De informatie over Onderbanken is op dit moment echter nog beperkt en kan sterk worden uitgebreid. Ook de gemeentelijke internetsite van Onderbanken bevat toeristische informatie. Deze informatie kan eveneens behoorlijk worden uitgebreid. Hierbij kunnen ook links gerealiseerd worden naar de verschillende
26
De doelstelling van het platform is als volgt: • bewaken van de kwaliteit van het toeristisch-recreatieve product in Onderbanken; • coördineren en begeleiden van projectuitvoering; • voortgangsbewaking en strategiebepaling; • adviseren aan college van Burgemeester en Wethouders aangaande het toeristisch-recreatieve beleid. Belangrijkste taak van het platform is de ontwikkeling van toeristischrecreatieve producten voor Onderbanken. Voorbeelden hiervan zijn folders, een evenementenkalender, ontwikkelen van arrangementen, routes en evenementen. Het platform is hierin de initiator en zoekt vervolgens per project een taak- of werkgroep. Die kan bestaan uit leden van het platform, maar ook uit buitenstaanders. Het is belangrijk dat men direct met een eenvoudig en snel uitvoerbaar project aan de slag gaat, zodat op korte termijn succes geboekt wordt en het Platform zich hiermee naar buiten toe kan profileren.
toeristisch-recreatieve voorzieningen en ondernemers binnen de gemeente. In aansluiting op de toeristisch-recreatieve informatie past eveneens een evenementensite of –pagina. Verder moet er een verwijzing van de gemeentelijke internetsite naar de regionale VVV Zuid Limburg komen, nu is er een link met de landelijke VVV. 22. Arrangementen opstellen Ondernemers, gemeente en belangenorganisaties op het gebied van kunst, cultuur, natuur en historie moeten gezamenlijk arrangementen opstellen. Hierbij kan gemikt worden op arrangementen van een dagdeel, een dag of meerdere dagen. Het gaat hierbij om het aantrekkelijk combineren van activiteiten (b.v. fietsen, wandelen, workshops volgen, zweefvliegen, mountainbiken, paardrijden), eten en drinken (b.v. horeca en streekproducten) en overnachtingen (bij de accommodaties in Onderbanken). Bij het samenstellen van arrangementen kan natuurlijk ook gebruik worden gemaakt (samenwerking worden gezocht) met voorzieningen in de regio (Parkstad Limburg). De “goed bewaarde geheimen” van Onderbanken (gastvrij, historisch, actief en cultureel) bieden volop aanknopingspunten voor de samenstelling van de arrangementen.
Het ‘Platform recreatie en toerisme Onderbanken’ kan formeel opgezet worden als een stichting. De reden om voor een stichting te kiezen is de grote slagvaardigheid van deze organisatievorm. Bijkomend voordeel is het gegeven dat een stichting beter subsidiabel is dan een andere organisatievorm (of wanneer het platform niet geformaliseerd zou worden). Om te voorkomen dat een dergelijke stichting te veel zelfstandig/ongecontroleerd kan opereren, is het van belang dat statutair een jaarlijkse verantwoording van de begrote inzet en kosten, alsmede van de geleverde inzet en uitgaven afgelegd wordt aan de gemeenteraad.
23 Instellen Platform recreatie en toerisme Voor de toeristisch-recreatieve toekomst van Onderbanken is een goed georganiseerd en verenigd toeristisch-recreatief werkveld van essentieel belang. Niet alleen om eenheid binnen de gelederen te smeden, maar vooral ook om concrete zaken daadwerkelijk van de grond te krijgen. Het is van belang dat goed gecommuniceerd wordt tussen de diverse actoren in het toeristische veld en dat men goed op de hoogte is van elkaars activiteiten, van elkaars mogelijkheden en vooral ook van elkaars problemen. Structureel overleg, begrip voor elkaars situatie, afstemming en taakverdeling zijn hiervoor noodzakelijk. Daarbij moet voortdurend gewerkt worden vanuit één visie op de toeristische ontwikkeling en één pakket aan maatregelen.
Voor de financiering van het platform kan een beroep gedaan worden op gemeentelijke middelen. Een jaarlijks te presenteren activiteitenplan zal als voorwaarde dienen. Daarnaast wordt het bedrijfsleven gevraagd bij te dragen op projectniveau. Projecten die commercieel te exploiteren zijn door een private partij worden niet gefinancierd vanuit het platform.
27
4.6 Schematisch overzicht projecten Project
Betrokken partijen
Rol van gemeente
Termijn
1. Ontwikkelen overnachtingsmogelijkheden in het hooi 2. Ontwikkelen karakteristiek logeren 3. Ontwikkelen groepsaccommodatie 4. Gastvrije uitstraling kernen:
• Ondernemers
Stimuleren
2008 - 2015
Kostenindicatie voor gemeente < € 5.000
• Ondernemers • Ondernemers
Stimuleren Stimuleren
2008 - 2015 2008 - 2015
< € 5.000 < € 5.000
• Gemeente Onderbanken • Welstandscommissie • Ondernemers
Initiëren
2013 - 2015
> € 25.000
Stimuleren
2008 - 2009
< € 5.000
• • • •
Stimuleren (Mede) faciliteren en stimuleren
2008 - 2009 2008 - 2009
< € 5.000 € 5.000 - € 25.000
(Mede) initiëren, faciliteren
2010 - 2012
> € 25.000
Stimuleren
2008 - 2009
< € 5.000
(Mede) initiëren
2010 - 2012
> € 25.000
Stimuleren
2013 - 2015
< € 5.000
a.) inrichting dorpskern verbeteren b.) aanpassen openingstijden van horecagelegenheden c.) terrassen meer openstellen d.) verplaatsbare kiosk voor fanfare- en harmonieorkest aanschaffen
5. Onderbanken als groene gemeente ontwikkelen 6. Streekproducten/specialiteiten aanbieden 7. Beleefbaar maken pottenbakkersverleden: a.) Reconstrueren pottenbakkersoven
b.) Workshops organiseren en exploiteren pottenbakkersoven
• • •
Ondernemers Gemeente Onderbanken Ondernemers Plaatselijke fanfare- en harmonieverenigingen Gemeente Onderbanken Ondernemers Ondernemers
• Gemeente Onderbanken • Heemkundevereniging De • • • •
Veersjprunk Kunstenaars Werkgroep Kunst en Cultuur Kunstenaars Werkgroep Kunst en Cultuur
28
c.) Excursie over pottenbakkersverleden organiseren
d.) Uitbreiden en verplaatsen tentoonstelling aardewerk
e.) Overblijfselen Middeleeuwse ovens zichtbaar maken
• Heemkundevereniging De • • • • • • • • •
8. Evenementen a.) Historisch evenement organiseren
b.) Kunst- en cultuurevenement organiseren c.) Profiteren van evenementen Parkstad Limburg d.) Restaureren van amfitheater e.) Organiseren van openluchtvoorstellingen f.) Kunstprijsvraag organiseren
Veersjprunk IVN Gemeente Onderbanken Heemkundevereniging De Veersjprunk IVN VVV Gemeente Onderbanken Heemkundevereniging De Veersjprunk Vereniging van Natuurmonumenten IVN
• Heemkundevereniging De • • • • • • • • •
Veersjprunk Dorpscommissies VVV Kunstenaars Werkgroep Kunst en Cultuur Ondernemers Gemeente Onderbanken Ondernemers Lokale verenigingen Werkgroep Kunst en Cultuur
29
Stimuleren
2010 - 2012
< € 5.000
Faciliteren
2013 - 2015
> € 25.000
Stimuleren
2010 - 2012
> € 25.000
Faciliteren
2010 - 2012
< € 5.000
Faciliteren
2010 - 2012
< € 5.000
Stimuleren Stimuleren
2008 - 2009 2010 - 2012
< € 5.000 > € 25.000
Stimuleren Stimuleren
2013 - 2015 2010 - 2012
< € 5.000 € 5.000 - € 25.000
9. Cultuurhistorische elementen beleefbaar maken a.) Zichtbaar en beleefbaar maken cultuurhistorische elementen Schinveldse Bossen
• Heemkundevereniging De
(Mede) faciliteren
2013 - 2015
> € 25.000
(Mede) faciliteren
2010 - 2012
€ 5.000 - € 25.000
Faciliteren
2008 - 2009
< € 5.000
Faciliteren
2008 - 2009
€ 5.000 - € 25.000
Stimuleren
2008 - 2009
< € 5.000
Initiëren
2008 - 2009
> € 25.000
Faciliteren
2008 - 2012
€ 5.000 - € 25.000
Faciliteren Stimuleren
2008 - 2012 2008 - 2015
< € 5.000 < € 5.000
Veersjprunk
• Vereniging van Natuurmonumenten b.) Cultuurhistorische informatieborden plaatsen/ Cultuurhistorische informatiekaart opstellen
• IVN • Heemkundevereniging De •
10. Kunst als recreatiethema benutten 11. Toekomstvisie zweefvliegveld
12. Versterken Nonke Buusjke 13. Realiseren pleisterplaatsen 14. Optimaliseren routestructuren a.) Thematische routes ontwikkelen
• • • • • • • • • • •
Veersjprunk Vereniging van Natuurmonumenten IVN VVV Kunstenaars Werkgroep Kunst en Cultuur Gemeente Ondernemer Zweefvliegclub Nonke Buusjke Gemeente Onderbanken Gemeente Onderbanken VVV
• Routepunt • Heemkundevereniging De Veerjsprunk
15. Nieuwe routevormen a.) nordic walking routes ontwikkelen b.) GPS en PDA-routes ontwikkelen
• VVV, Routepunt • VVV, Routepunt
30
c.) Excursies met gids organiseren 16. Verbeteren paden 17. Aanbod ruiter- en menroutes versterken a.) Ontwikkelen ruiter- en menroutes
b.) Rust- en overnachtingsplaatsen aanbieden c.) Verhuren van paarden en koetsen d.) Koetsen- en/of paardentramtochten organiseren 18. Fietsen verhuren 19. Opstellen plan bezoekers geleiden 20. Toeristische informatie verstrekken
21. Website aanpassen 22. Arrangementen opstellen
23. Instellen platform recreatie en toerisme
• • • •
Ondernemers Ondernemers
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Gemeente Onderbanken Stichting Hippisch Toerisme VVV, Routepunt Ondernemers Ondernemers Ondernemers Ondernemers Gemeente Onderbanken VVV Ondernemers Gemeente Onderbanken VVV Gemeente Onderbanken Ondernemers VVV Gemeente Onderbanken Belangenorganisaties Gemeente Onderbanken Belangenorganisaties Ondernemers
Gemeente Onderbanken Grondeigenaren
31
Stimuleren Initiëren
2008 - 2015 2013 - 2015
< € 5.000 > € 25.000
Stimuleren
2010 - 2015
€ 5.000 - € 25.000
Faciliteren Faciliteren Faciliteren Faciliteren
2010 - 2015 2010 - 2015 2010 - 2015 2008 - 2009
< € 5.000 < € 5.000 < € 5.000 < € 5.000
Initiëren Stimuleren
2008 - 2009 2008 - 2009
€ 5.000 - € 25.000 < € 5.000
Initiëren
2008 - 2009
< € 5.000
Stimuleren
2008 - 2015
< € 5.000
Faciliteren
2008 - 2009
€ 5.000 - € 25.000
32
Bijlage 1 Deelnemers consultatieronde 1. • • • • • • • •
Toeristisch-recreatieve ondernemers en organisaties: Commissie MKB, de heer J. Jacobs Bungalowpark De Brenkberg, de heer M. Mourmans Eetcafé Smeets, mevrouw Smeets Partycentrum Schinvelderhoeve, de heer Quaedackers VVV Zuid-Limburg, mevrouw A. Niewierra (afgemeld) Routepunt/VVV-Zuid-Limburg, de heer K. Verplancke Stichting Zweefvliegaccommodatie Schinveld, de heer Sambeth Restaurant De Lier, mevrouw Paas
2. Overheden: • Regio Parkstad Limburg, de heer C.J. Werkhoven • Provincie Limburg, Natuur- en Landschaftspark Rodebach-Roode Beek, de heer R. Schols (afgemeld) • Provincie Limburg, mevrouw M. Poulssen (afgemeld) • Gemeente Brunssum, de heer O. van de Ruit (afgemeld, telefonische consultatie)
• • •
Gemeente Schinnen, de heer Christoff (afgemeld) Gemeinde Gangelt, de heer G. Dahlmanns Gemeinde Selfkant, de heer H. Stelten
3. • • • • •
Natuur/milieu en cultuur LLTB kring Onderbanken, de heer H. Kleuters Waterschap Roer en Overmaas, de heer F.J.B. Kroes Landschapspark De Graven, de heer L. Frederiks (afgemeld) IVN Brunssum, de heer J.Vantilt Vereniging Natuurmonumenten, de heer F. Baselmans/de heer E. Habets (afwezig) Gebiedscommissie Vitaal Platteland Parkstad Limburg, de heer F. Hornesch Heemkundevereniging De Veersjprunk, mevrouw M. LamerichsDormans en J. van Wunnik Werkgroep Kunst en Cultuur, de heer T. Nijkerken Galerie Oijen en Ancion, de heer G. Ancion
• • • •
33
34
Bijlage 2 Groslijst projectideeën workshop Thema ‘GASTRVIJ’ • Routes / info moet overal verkrijgbaar zijn. • Géén winkelsluiting tussen de middag. • Horeca moet eerder / vroeger open. • Meer terrassen, ook in kleine kernen stimuleren. ° Met kwaliteit / bijvoorbeeld 1ste jaar geen precario rechten. • Uitwerking groen structuurplan: lanen, bloembakken. Parken. • Schone omgeving. • Welkomstborden. • Verkoop streekproducten – specialiteiten. • Bewegwijzering voorzieningen. • Promotie op site gemeente. • Onderbanken moet goed op site VVV staan -> bij Parkstad Limburg • Uitwisseling met verenigingen van elders. • Fietsenstalling. • Meer zitbankjes, picknick langs wandelroutes. • Ansichtkaarten. • Positieve uitstraling. • Gemeente moet minder star zijn in vergunningen. • Bereikbaarheid openbaar vervoer. • Parkeerplaatsen bij bos historische plaatsnaam geven. • Groepsaccommodatie. • Groene fietsproject (in het dorp fiets huren).
• • • • • • • • • • • • • • • • •
35
Veel meer bloemen in ‘de tuin’ van Parkstad. ‘Mooiste tuin’ wedstrijd. Meer goed begaanbare wandelpaden (knuppelbruggetjes, dijkjes) in de Schinveldse tuinen. Een ‘mooie tuin’ in alle jaargetijden. Jabeek als trouwlocatie. De gemeente als beeldentuin, bijvoorbeeld kernstop rotondes, bos, in openbare ruimte. Dagarrangementen. Ook bekendheid in eigen gemeente (weekbladen, lokale omroep) en voor de leiding ‘Trots op eigen gemeente’. Bos van de toekomst, geboortebos, Natuur begraafplaats. Meer eetgelegenheden voor de wandelaar. Streekgerechten voor groepen’. Brouwerij bezoek + fruitbomen. Gezamenlijk (ondernemers, gemeente, belangenorganisaties), arrangementen opstellen. Picknickplaatsen overdekt / schuilhutten. Bewegwijzerde routes (wandelen + fietsen) in westen van Onderbanken. Verkeersveiligheid voor fietsers in open (westelijk) gebied moet beter.
• • • • • • •
° Historische locaties in bos zichtbaar en bereikbaar maken
Meer overnachtingsaccommodaties + combinatie met arrangementen (eten, activiteit + overnachting). Uitbouwen groene camping bij zweefvliegveld. Gastvrijheid maak/doe je samen. Zweefvliegveld in promotie meenemen. Links maken in websites gemeente + ondernemers. Arrangement modules maken. Info uitwisseling met vergelijkbare gemeenten.
•
• • • • • • • • •
Top drie Thema Gastvrij: 1. Goed verkrijgbare informatie (via sites, bij ondernemers, standaard). downloaden; vooraf; ter plekke. 2.
Meer horecaterrassen (kwaliteit, geen plastic). Eetgelegenheden (langs beek).
3.
‘Groene Tuin’ uitstraling (geen koud bed, troep, vuil, maar warme bloemen, bomen, parkjes).
•
• • • • • • • • • • •
Thema ‘ACTIEF’ • Bouwen en exploiteren van keramiekovens (workshops, excursies, etc.) • Survival ° Kunstroute echt opzetten. ° Routes integreren (anders bloeden ze dood). ° Koets rijden -> routes + verhuur.
36
(prikkeldraad verwijderen). Sport -> exclusief (onder andere zweefvliegen, verder promoten). ° Kampvuurplaats in bos (Groencamping ELZC). ° Zweefvliegtuigen met speciaal terras -> luchtfoto’s safari. Geo-tracking, wandelen. Fietscross. Boomgaard thema’s (snoeien / bloeien / vrucht). Boerengolf uitbreiden. Bier brouwen uitbreiden. Festivals (cultuur) in de kernen. Arrangementen maken (activiteiten combineren). Koersroute uitbreiden + stimuleren. Belevingsroutes (educatief) -> Schinveldse bossen, onder andere schoolklassen. Groene fietsproject ° herkenbaar aantal = toerist = gemotoriseerd; ° goed in Zuid Limburg. Speeltuinen in kernen goed onderhouden (Schinveld + Merwelb). Exposities bezoekers. Open dagen bij agrariërs (historische boerderijen). Kunstroute maken. Sport ook aanbieden aan toerist. Meevliegen in zweefvliegtuig. Samenwerken van ondernemers voor toerist. AWACS spotten. Potten bakken -> van klei scheppen tot bakken pot. Walk and Find (PDA, GPS) -> met avonturen. Boomgaardenroute.
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • •
Grote visvijvers -> vissen Boerenbosgolf en klootschieten (Buusveld). Scouting faciliteiten aanbieden (de ontvangsthal). Vlaaien bakken. Eskamp + Nonke Buusjke voor scholen (arrangementen). Promotie van wat er al is!! Rondrijden met toeristische bus. Paardentram vanuit kernen buiten gemeente naar Onderbanken. De paden alleen voor de doelgroep, maar wel combineren van routes. Nordic walking. Iets als winterwonderland (zie Maastricht) op zweefvliegveld. Historische zomermarkt voor kinderen (sagen) -> optochten door bos en dergelijke. Kinderen zelf laten uitzoeken. Fietsverhuur (eventueel speciale fietsen, zes man op één fiets). Vanuit toren AWACS spotten. ‘Berg’ met uitkijkpost. Middeleeuwse spieker, bouwen op motte Huidige ‘relicten’ beheren en opknappen. Schapen scheren (nu nog de schapen). Natuurvorsen (ontdekkingstocht) -> beleving. Bekendheid van activiteiten en omgeving. Menroute verbinding (N – Z) maken met overnachtingsmogelijkheid. Huidig actieve aanbod in zijn geheel promoten. Fiets / wandel / paardrijd – routes / netwerk/ faciliteiten meer aanbieden. Boomtoppen route en blote voeten route in Brunssum, ook promoten in Onderbanken.
‘Een dagje boer zijn’. Zorgboerderij. Potten bakken. Bier brouwen.
Top drie Thema Actief: 1. Routes overnachting bij routes; scheiden wandel / paard / fiets; faciliteiten. 2.
Promotie huidig aanbod
3.
Recreatieve sport / survival (exclusief) zweefvliegtuigen; koets rijden / zeskamp.
Thema ‘CULTUREEL’ • Workshops. • Cultuurroutes -> aanhaken op fietsknooppuntensysteem. • Gids (cultuurgericht). • Gidsen uitwisselingsproject (opleiding). • Workshops (groepen) • Cultureel evenement (jaarlijks) -> heksenpop. • Kunstdagen (open poortdagen). • Concert (muziekvereniging), openlucht, paviljoen. • Kunst in het bos (Schansen). • GPS (routes). • Boerenbruiloft. • Kinderworkshops.
37
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• • • • • •
• • • • • • • • • • • • • • • •
Kunstvliegen. Evenement (beleving) Theater op de Schansen -> live Culturele dag -> binnen- en buitengebied. Schutterstoernooien. Processies (voor verblijfstoeristen). Beter benutten evenementenkalender. Concert muziekvereniging. Cultura nova aanhaken op andere evenementen. Evenementensite. Verenigingen. Arrangementen. Informatievoorziening over evenementen moet beter. Op doelgroep gerichte promotie. Traditionele landbouwcultuur. Streekproducten. ‘Overnachten in het hooi’. Jaarlijks vlaaien bakken (gasten zelf). Reconstructie keramiekovens -> workshops Stimuleren Carnaval ‘geel’ ° wegen niet afsluiten; ° minder regelgeving; ° betere medewerking gemeente, positiever Culturele arrangementen, Feesttent terug in de kern Activiteiten bundelen. Terrassen. ‘Reizende kiosk’ als gemeente beschikbaar stellen. Bingelpop.
Stroop maken. Culturele kaart. Uniformiteit. Aanhaken straathelden. Faciliteiten historische plek, cultuurpodium. Openstellen van de kerktorens. Koppeling tussen de ondernemers. Informatie vanuit logiesbedrijven. Zweefvliegveld, oudste van Nederland. Overnachten en workshop (kunstenaars). Workshop Limburgs dialect. Openluchtconcert. Mei-denfeest / Mei-den zoeken. Bokkenrijders (kasteel Raath). Legendes benoemen. Toneel.
Top drie Thema Cultureel: 1. Bestaande culturele activiteiten stimuleren. Verloren activiteiten nieuw leven inblazen (communicatie).
38
2.
Evenementenagenda (profilering).
3.
Betere samenwerking afstemming; ervaren + ontdekken. educatie.
Thema ‘HISTORISCH’
° Moeras, fundamenten van kasteel achter Etzenraderhuuske of hoeve;
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
° ‘De Bisschop’: pijlpunten (niet Suske en Wiske), Karel de Grote:
Schansen uitbouwen: boerderij nabouwen -> educatie. Beschermen schansen (voorkomen dat mensen erin gaan): teveel mensen + runderen. Zonering/bundeling: actieve recreatie -> rust/historie Historische elementen terugbrengen en zichtbaar maken in landschap, toegankelijk maken Historisch/archeologisch onderzoek. Informatie voor toevallig passerende fietsers en wandelaars. Relatie Rode Beek – historie Vaste tentoonstelling. Etzenrade: overgang in moerasgebied. Molen: panelen Reconstructie steenoven/pottenbakkersovens (Merkelbeek: 2 ringovens) Ovens nog intact: zichtbaar maken. Herbouwen: workshops en excursies. Exploitatie plaatselijk kunstenaars. In informatiecentrum: aardewerk tentoonstellen -> samenwerken met Brunssum? ‘Inweven’ potten: in drank, routes, menu’s en souvenirs; koppelen aan wandelen. Cultuurhistorische routes. Bedrading/hekken langs Rode Beek weghalen. Historie tussen kernen meer zichtbaar maken: langs routes. Etzenraderhoeve: agrarisch museum meer openstellen. Boekje met ‘Waar is wat?’ Naamsverklaringen in gidsen. Etzenrade
• • •
•
• • • • • • • • • •
39
rood boekje pastoor W. Bosch, boek Mr. Vroomen. ° Gangelt + Sittard: stadsmuren => samenwerken! Fietspad (langs Nonke Buusjke herstellen -> was er wel. Parkeerprobleem Nonke Buusjke: koetsen. Zweefvliegveld: oldtimers -> permanente tentoonstelling; -> kan mee gevlogen worden. • Vorig jaar oldtimerswedstrijd. Beekdal Merkelbeek: Merkelbach 8e/ 9e eeuw / Frankische tijd/ Romeinse tijd ° dagattractie: - Bovenste Hof bezichtigen (manege) e - Bij Onderste Hof: kapelletje 10 eeuw e - Onderste Hof: 17 eeuw. ° Bingelrade: Puthuuske. Oude Romeinse Route accentueren: Aken – Heerlen – Brunssum –----------- - Roermond. Munt in weg slaan: zie Newcastle. Frankisch plein inzichtelijk maken -> Wilhelminaveld: Schinveld. Inventarisatie kunsthistorische elementen / plekken. Oorlogsverleden Onderbanken, niet alleen WO II, maar ook Napoleon -> grens hiervan Frankijk / Oostenrijk. Bakovens (bakhuizen) + carré hoeves. Met ondernemers authentieke koetstocht door vier kernen. Dorpspleinen + bebouwing: historisch intact houden -> meer welstandstoezicht? Drie parochiekerken op monumentenlijst. Oude begraafplaatsen.
• • • • •
• • • • • • •
Top drie Thema Historisch: 1. Schansen toegankelijk; zichtbaar; beschermen; educatie.
1845: Laatste wolf in Schinveldse bossen neergestoken. Mooie verhalen. Mensen: historische verhalenvertellers. Gids. 2e zondag september: ° open monumentendag -> duidelijk maken aan toerist dat dat er is; ° molendag: Roermolen (heeft ook kasteel gestaan). Oude carré hoeves: verblijfsrecreatie. De Landgraaf over Schinveld: zichtbaar maken. Camping De Brenkberg: amfitheater reconstrueren en weer gebruiken. Scholen benaderen: cultuurhistorische educatie. Heereweg: oude Romeinse Heereweg. Historische verhalen: Heks van Merkelbeek: workshop heksen maken. Op Monumentale panden bordjes.
2.
3.
40
Potten, klei, aardewerk herbouw reconstr. Oven; workshops, excursies permanente tentoonstelling in samenwerking met Brunssum; inweven in menu’s, souvenirs, bierkruiken. Historische verhalen -> verteller - > boekje - > gids - > info bordjes a. Napoleon; b. laatste wolf; c. heks van Merkelbeek.
