Omgaan met rijexamenangst
Van A tot ggZ De boeken in de reeks Van A tot ggZ beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: •
Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling arbeid en psyche (Ockenburgh Prevent)
•
Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij Parnassia, Psycho-Medisch Centrum te Den Haag, afdeling angststoornissen
•
Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum
2
Omgaan met rijexamenangst Ard Nieuwenbroek en Piet Gieles
Bohn Stafleu Van Loghum Houten 2004
3
© 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
ISBN 90 313 4345 5 NUR 770
Ontwerp omslag: PH&D, Huizen
Bohn Stafleu Van Loghum
Distributeur in België:
Het Spoor 2
Standaard Uitgeverij
Postbus 246
Belgiëlei 147a
3990 GA Houten
2018 Antwerpen
www.bsl.nl
www.standaarduitgeverij.be
4
Voorwoord
Vrijwel iedere kandidaat gaat gespannen en zenuwachtig naar het rijexamen. Bij ongeveer een kwart van de rijexamenkandidaten leidt deze nervositeit tot beduidend slechtere resultaten dan van hen verwacht mag worden. Toch is het mogelijk om effectief met rijexamenangst om te gaan. In het onderwijs zijn faalangst en examenvrees bekende verschijnselen. Wij geven trainingen aan docenten om hun leerlingen te oefenen met faalangst en examenvrees om te gaan. Rijexamenangst is een bijzondere vorm van examenvrees. Wij hebben in dit boek onze kennis over het omgaan met examenvrees toegepast op rijexamenangst. Aan het schrijven van dit boek ging een onderzoek vooraf om de ernst van het verschijnsel rijexamenangst te peilen (hoofdstuk 3). Dit onderzoek leverde veel informatie op. Overduidelijk bleek dat we te maken hebben met een belangrijk probleem voor veel kandidaten. Ook de interviews die wij hielden met meer dan vijftig rijexamenkandidaten en enkele rij-instructeurs wezen in die richting. Hun antwoorden kleuren ons onderzoek in met persoonlijke, vaak pijnlijke belevingen. Fragmenten uit hun getuigenissen illustreren dit boek. De citaten zijn anoniem gemaakt en zonodig is de spontane spreektaal omgezet in leesbaar Nederlands.
5
We hebben dankbaar gebruikgemaakt van de adviezen die het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) in Den Bosch en het CBR regio Zuid ons hebben gegeven. Ook hebben enkele ervaren examinatoren enige suggesties gedaan. Onze hartelijke dank daarvoor. Ard Nieuwenbroek Piet Gieles Den Bosch, januari 2004
6
Inhoud
1
2
Wat is er met me aan de hand?
11
Ineens wist ik niets meer
11
Je bent niet de enige
11
Een grauwsluier
12
Wat overkomt me?
14
Grote onderlinge verschillen
15
Vervelend en kostbaar
16
Hoe kan dit boek je helpen?
18
Wat is rijexamenangst?
20
Zoiets als faalangst op school
20
Verstandelijk, motorisch en sociaal
21
Extra grote druk bij rijexamen
22
Een omschrijving
22
Samenvatting
23
Hoe heeft het zover kunnen komen?
25
De examinator en de omgeving als zondebokken
25
We hebben angst nodig
27
Pas op: gevaar!
27
Vluchten kan niet meer
29
De angst om te mislukken
31
Niet elke angst is rijexamenangst
32
Plankenkoorts
32
7
Terechte angst
33
Angst als levenstrek
35
Wat maakt die blokkerende angst wakker? Paniek: het overzicht kwijt
36
Paniekverhalen
36
Eerste keer gezakt
37
Mogelijke oorzaken van rijexamenangst
3
4
5
8
35
38
Aanleg
38
Alleen negatieve kritiek
39
Mislukken mag niet
39
Je eigen gedachtespinsels
41
Economische noodzaak
42
Samenvatting
43
Stel je eigen diagnose
45
Onderzoek onder rijexamenkandidaten
45
Een indicatieve test van rijexamenangst
48
Uitslag
52
Samenvatting
52
Wat staat me te doen?
55
Beter geen medicijnen gebruiken
55
Tranquillizers, wekaminen, bètablokkers
56
Homeopathische middelen
58
Realistische aanpak
58
Samenvatting
59
Voorkom angst bij het theorie-examen
61
Preventie door voorbereiding op het theorie-examen
61
Vooraf verkennen: hoe gaat het examen?
62
Van bijzonder via algemeen naar bijzonder
65
Leren met handen en voeten
67
Je eigen leerstijl herkennen
70
Oefenen in snel beslissen
72
Proefexamens doen
73
Preventie direct vóór en tijdens het theorie-examen
6
74
Tips: vlak vóór het examen
74
Tips: tijdens het examen
76
Tips: als je gezakt bent
79
Tot slot
81
Samenvatting
81
Voorkom angst bij het praktijkexamen
83
Preventie door voorbereiding op het praktijkexamen
84
Effectief vaardigheden leren
84
Herken je leerproces
85
Een houding van zelfstandigheid en zelfvertrouwen
89
Proefexamens doen
94
Preventie direct vóór en tijdens het praktijkexamen
95
Tips: vlak vóór het praktijkexamen
95
Tips: tijdens het praktijkexamen
97
Na afloop van het praktijkexamen
99
Als de rijexamenangst – ondanks alles – toch uitgebroken is 99
7
Samenvatting
100
Leren omgaan met rijexamenangst
101
Anders leren denken
102
Vervangende gedachten over gebeurtenissen
102
Het G-denken
103
Helpende en remmende gedachten
106
Vervangende gedachten
107
Afnemende examenangst, hogere concentratie
108
9
Gedachten en gevoelens
110
Maak je eigen cd
112
Spanning en ontspanning
113
Ademhaling
114
Spierontspanning
115
Houding
116
Werk op alle fronten
117
Gedachtecirkels doorbreken
8
118
Een verhaal over twee gedachtecirkels
119
Een levensdraaiboek
124
Je eigen draaiboek
126
Zoek je positieve anker
131
Samenvatting
134
Als niets geholpen heeft...
137
Nawoord
139
Literatuur
141
Over de auteurs
143
Raad van advies
145
Reeds verschenen titels
147
10
