Omgaan met integriteitsrisico s

Omgaan met integriteitsrisico’s in context van Wft en Wwft

Michael van Woerden Amsterdam, december 2011

Anti- witwassen & terrorismefinanciering Internationale standaarden UN, ‘FATF‘, ‘OFAC’, ‘Basel Committee’, EU-richtlijnen

Wet op het Financieel Toezicht Besluit prudentiële regels Wft Besluit gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft

Wetboek van Strafrecht

Wet ter Voorkoming van Witwassen en Financieren van Terrorisme

(WvSr)

(Wwft)

Voorschriften & Gedragscodes sector- en brancheorganisaties

Witwassen – definitie (art. 420 bis WvSr)  Een voorwerp dat onmiddellijk of middellijk afkomstig is uit enig misdrijf verwerven, voorhanden hebben, overdragen of omzetten of ervan gebruik maken of  van een voorwerp dat onmiddellijk of middellijk afkomstig is uit enig misdrijf de werkelijke aard, de herkomst, de vindplaats, de vervreemding of verplaatsing verbergen of verhullen, dan wel verbergen of verhullen wie de rechthebbende is.

Witwassen - in essentie    

Illegaal vermogen uit misdrijf (ook fiscale misdrijven) Creëren schijn van legale herkomst Doorbreken ‘paper trail’ Met alle mogelijke middelen     

Loterij Fingeren omzet (pizzeria, hotels) Verzekeringsuitkering Groot aantal financiële transacties Oppompen waarde vermogen (aandelen, vastgoed)

 Crimineel is bereid waarde op te geven (liever 1 ‘legale’ euro dan 100 zwarte euro’s

Witwassen - fasen  Plaatsing (placement): voor het eerst in het financiële systeem brengen  Versluiering (layering): opeenvolging van soms complexe financiële transacties met als doel de oorsprong van het vermogen te verhullen  Integratie (integration): het vermogen terugbrengen in de bovenwereld

Witwassen - methode Proces van witwassen  plaatsing  versluiering  integratie Methode  voorwenden van inkomsten  voorwenden van leningen  voorwenden van waardefluctuaties  voorwenden van vermogensoverdracht

Witwassen - methode Het voorwenden van legale inkomsten  Ter versluiering wordt gebruik gemaakt van activiteiten die veel contant geld genereren.  Klassieke voorbeelden: handel in tweedehands auto’s en antiek, horeca en belwinkels  In werkelijkheid is het inkomen afkomstig van strafbare activiteiten, zoals handel in drugs, wapens, of gestolen betaaImiddelen

Witwassen - methode

Het voorwenden van legale leningen  Gelden, verdiend met illegale activiteiten door (ogenschijnlijk onafhankelijke) derde partij  Onder noemer van financiering aan de feitelijk rechthebbende ter beschikking gesteld  In de praktijk is de ogenschijnlijk onafhankelijke derde partij vaak een Nederlandse of buitenlandse rechtspersoon, opgericht door of in opdracht van de feitelijk rechthebbende

Witwassen - methode

Het voorwenden van waardefluctuaties  Illegaal verworven inkomen en/of vermogen krijgt ogenschijnlijk legale herkomst onder de noemer van vermogensstijging  Veelal wordt gebruikgemaakt van moeilijk objectief te waarderen activa (zoals onroerende zaken, antiek, kunst en aandelen)

Witwassen - methode

Het voorwenden van vermogensoverdracht  Illegaal verkregen inkomen en/of vermogen  Voorgesteld als overgedragen vermogen met een legale herkomst  Bijvoorbeeld: erfenis, schenking of winnend staatslot

Terrorismefinanciering Definitie  opzettelijk verwerven of voorhanden hebben van voorwerpen met geldswaarde, bestemd tot het begaan van een terroristisch misdrijf  opzettelijk verschaffen van middelen met geldswaarde tot het plegen van een terroristisch misdrijf; of  het verlenen van geldelijke steun, alsmede het opzettelijk werven van geld ten behoeve van een organisatie die tot oogmerk heeft het plegen van terroristisch misdrijven.

Artikel 83 WvSr.

Terrorismefinanciering: kenmerken

Herkomst  Legaal    

Reguliere ondernemingen Geldinzameling Geldlening Polisverpanding

 Illegaal    

Vermogensmisdrijven Afpersing / ontvoering Drugshandel Smokkel

Bron: Rapportage Terrorismefinanciering en terrorismebestrijding – FEC; 2003

Bestemming  “Legaal”  Politiek / sociale / humanitaire doelen  Levensonderhoud  Ondersteunen militaire infrastructuur

 Illegaal  Terroristische acties  Rekrutering / training  Logistiek (safehouses)

Wetgeving - Wwft  Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft, 15 juli 2008)  Achtergrond:  Implementatie 3e EU witwasrichtlijn / Uitvoeringsrichtlijn  Uitvoering FATF Aanbevelingen & Basels Comité van Toezichthouders  Wwft is opvolger van de Wet MOT en de WID

 Zie ook: DNB Leidraad Wwft en SW (april 2011)

Wwft - hoofdpunten         

uitvoering van cliëntenonderzoek vaststelling verificatiedocumenten vastlegging- en bewaring risicogebaseerde cliëntacceptatie transactiemonitoring herkenning ongebruikelijke transacties meldingsplicht van ongebruikelijke transacties strafrechtelijke en civielrechtelijke vrijwaring toezicht en toezichtbevoegdheden

Wwft – reikwijdte (art. 1)       

Financiële instellingen (niet: psf-en en schadeverz.) Gatekeepers (accountants, advocaten, notarissen) Makelaars Handelaren in waarden vanaf € 15 000 Creditcardmaatschappijen Casino’s Toezichthouders:  Bureau Financieel Toezicht (vrije beroepsbeoefenaren)  Belastingdienst – Holland Midden / Unit MOT  AFM en DNB

Zie: http://www.bureauft.nl

(Bureau Financieel Toezicht)

Wwft – cliëntenonderzoek      

Vrijstelling Vereenvoudigd cliëntenonderzoek Cliëntenonderzoek Aanvullend cliëntenonderzoek Tijdstip: vooraf Verbod tot aangaan/continuering van zakelijke relatie of uitvoering transactie  Correspondentbankrelatie met ‘shell bank’

artikel 3, lid 3 artikel 6 + 7 artikel 3 artikel 8 artikel 4 artikel 5 artikel 5 lid 3

Cliëntenonderzoek – doel en inhoud Beoogd resultaat  Identificatie cliënt + verificatie van identiteit  Identificatie / verificatie uiteindelijke rechthebbende  Bij rechtspersonen: inzicht in eigendoms- en zeggenschapsstructuur  Vaststelling doel en beoogde aard van zakelijke relatie  Doorlopende controle zakelijke relatie en transacties; (met kennis over cliënt, risicoprofiel, en evt. onderzoek bron van vermogen)

Risico-indicatoren (I) Landen  Internationale sanctiewetgeving  Non Cooperative Countries and Territories (‘NCCT’)  TI Corruption Perception Index  Zwarte lijsten van FATF, FSF en OECD Branches  Handelaren in goederen van grote waarden  Horeca, telefoonwinkels e.d.  Branches met grote hoeveelheden (contant) geld, laagdrempelig weinig tot geen toezicht Personen en bedrijven  UN, OFAC of EU lijsten

Risico-indicatoren (II) Constructies met rechtspersonen  Ongebruikelijke constructies met rechtspersonen uit belastingparadijzen Functies  Politically exposed persons (PEP’s)  Functievermenging / belangenverstrengeling Inkomen en/of vermogen  Weigeren transparantie herkomst inkomen en/of vermogen  Vreemde/ongebruikelijke herkomst inkomen en/of vermogen

Risico-indicatoren (III) Vastgoed: zie Beleidsregel 16 februari 2011 (nr 2641) Beleidsregel DNB - Integriteitbeleid ten aanzien van zakelijke vastgoedactiviteiten  Art. 3:10 en 3:17 lid2 onderdeel b Wft  Art. 143 Pensioenwet  Art. 8 Wwft Artikel 3 Beleidsregel 2641:  1. DNB merkt een zakelijke relatie die een Wwft-instelling aangaat met een derde die in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf zakelijke vastgoedactiviteiten verricht aan als een zakelijke relatie die naar zijn aard een hoger risico op witwassen met zich meebrengt als bedoeld in artikel 8, 1e lid, Wwft.  2. DNB merkt een transactie die een Wwft-instelling verricht ten behoeve van of met een cliënt die in de uitoefening van zijn of haar beroep of bedrijf zakelijke vastgoedactiviteiten verricht aan als een transactie die naar zijn aard een hoger risico op witwassen met zich meebrengt als bedoeld in artikel 8, 1e lid, van de Wwft.

Vraag 1. Premier Rutten sluit een pensioenovereenkomst in de zin van de Pensioenwet. 2. Tony Blair stort een koopsom ad € 100.000 voor een levensverzekering bij een Nederlandse levensverzekeraar. Is aanvullend cliëntenonderzoek is aangewezen?

Vereenvoudigd cliëntenonderzoek  ‘laag risico’ cliënten: o.a. bepaalde financiële ondernemingen volgens de Wft / bepaalde beursgenoteerde vennootschappen / Nederlandse overheidsinstanties  levensverz. premie < € 1.000/jr / koopsom < € 2.500  producten mbt pensioen a.b.i. art. 1 van de Pensioenwet  elektronisch geld onder voorwaarden. NB:  Regulier onderzoek bij vermoeden witwassen en TF  Informatie omtrent inschatting van laag risico bewaren

Aanvullend cliëntenonderzoek  hoger risico    

non-face to face identificatie correspondent banking politiek prominente personen (‘PEP’) overige omstandigheden

 Aanvullende maatregelen: zie categorie in art. 8, leden 2-4 bijv. eerste betaling via bank in EU  PEP: buitenlandse overheidsfunctionarissen, hun familie en geassocieerden tot 1 jaar na einde positie (wordt 5 jaar)

Vraag Een belastingadviseur wordt door gevraagd om een bedrijf te assisteren bij het treffen van een schikking met de Belastingdienst over omzet uit het boekjaar 2008. Tijdens de advies-werkzaamheden constateert hij dat er met betrekking tot het boekjaar 2009 sprake is van belastingfraude en mogelijk witwassen. Moet hij/zij dit melden en bij wie?

Meldplicht ongebruikelijke transacties  Ongebruikelijk: systeem van indicatoren  Verrichte en voorgenomen transacties  NB Voorstel: alles waarvan in kader dienstverrichting van kennis genomen  Het Meldpunt (FIU Nederland)  Meldgegevens / nader informatieverzoek Meldpunt  Termijn: 14 dagen  Gevolgen melding voor instelling  Vrijwaring (civiel en strafrechtelijk)  Geheimhouding / verbod op ‘tipping off’

Uitvoering verdachte transactie  Overeenkomst niet aantastbaar  Medeplegen / medeplichtigheid witwassen  Vrijwaring – indien gemeld

(art. 36 Wwft) (art. 19 Wwft)

 Meldgegevens geen grondslag voor opsporing / vervolging / bewijs  Evt. bewijs uit andere bronnen (bekentenis drugshandelaar)

Toezicht en toezichthouders    

DNB: banken, levensverzekeraars, trustkantoren AFM: beleggingsondernemingen, fin. dienstverleners BFT: accountants, belastingadv., advocaten, notarissen Belastingdienst Holland/Midden: makelaars, bepaalde handelaren in grote waarden

 Bevoegdheden: Dwangsom, bestuurlijke boete, aanwijzing, verder afd. 5.2. AWB (o.a. inzagerecht / medewerkingsplicht)  NB: meldplicht toezichthouders aan Meldpunt/FIU Nederland

Sanctiewet 1977 Kernverplichtingen:  Controleren (ook AO/IC maatregelen)  Bevriezen  Melden (aan toezicht en FIU Nederland; zie meldformat DNB)  Reikwijdte: ≠ Wwft, nl. ook psf-en en schadeverzekeraars  Combined Targeted Financial Sanctions List  Sanctieregelingen terrorisme

Overzicht onderzoeksplicht  Wft

* customer due diligence * klantbestand op match met sanctielijst

art. 14 BPR art. 16 BPR

 Wwft

cliëntenonderzoek

art. 3 Wwft

 Sanctiewet ’77

AO/IC-maatregelen controle administratie identiteit sanctielijst

art. 2 Reg. toezicht Sanctiewet

Aanleiding: - Art.14 BPR + Wwft: klantcontact - Art.16 BPR / Sanctiewet: sanctielijst/circulaire toezichthouders

Overzicht meldplicht  Wft

Uitkomst onderzoek 16 BPR  toezichthouder

art. 16 BPR

 Wwft

Ongebruikelijke transactie  FIU Ned

art. 16 Wwft

 Sanctiewet * Hit sanctielijst  toezicht * Hit sanctielijst bij verzoek tot fin. dienst  FIU Ned.

art. 3 Reg. toez. sanctiew art. 2 Besluit Meld. Trans. Fin. Terror.

Office of Foreign Asset Control - OFAC  Handhaving economische sancties (OFAC lijst)  Bedrijven uit VS + buitenlandse dochters, branch-offices in V.S. + transacties in US dollars    

Blokkeren van transacties (tegoeden op G-rekening) Verboden (niet uitvoeren) Licenties Rapportage aan OFAC

Vastlegging data relatieonderzoek, KYR-checklists incl. motivatie, monitoring, filtering, etc.)

periodieke review (frequentie hangt af van risicograad)

aanpassing ‘risico profiel’ bij relevante veranderingen

Relatie achtergrondonderzoek Standaard onderzoek

Bij verhoogd risico: toetsing van de uiteindelijk belanghebbende (‘UBO’)

Risico assessment & classificatie Laag

Verhoogd

Onacceptabel

Acceptatie van de relatie Goedkeuring

doorlopende transactie monitoring

Uitgebreid onderzoek

Inclusief identificatie & verificatie van relatie

Relatie niet aangaan

Altijd ‘verhoogd risico’ in geval van Publicly Exposed Person (‘PEP’)

Afbreken / afzien van relatie bij weigering tot verstrekken informatie

Zonodig ‘FIU’ melding i.g.v. onacceptabel risico

Oefening  Verantwoordelijkheid nemen

 Consistentie

 Verantwoording afleggen

 Duidelijkheid

 Voorbeeldgedrag

 Uitvoerbaarheid

 Bespreekbaarheid

 Transparantie

 Risico-assessment

 Gedragscode

 Dossierbeheer

 Procedures

integere bedrijfscultuur

 Controle  Etc.

 Branchevoorschriften  Gids toezichthouders

‘KYR’ proces

beleid

Vragen?

Michael van Woerden [email protected] www.wellervanwoerden.nl