Omgaan met risico’s in de bouw “Van bewust onbekwaam naar grijpen van kansen”
Samenvatting van Werkgroep BouwBeter “Aansprakelijkheid en risicomanagement in de bouwkolom”, 2007/2008
1
20 mei 2009
Doelstelling
• Creëren van helderheid en inzichtelijkheid in risicopositie van onderneming en vervolgens veranderen van attitude en gedrag van partijen die rol spelen in Bouwkolom. • Kern is: verplaats je in de positie van de ander en maak gebruik van de mogelijkheden. • Doel is inzicht bieden in de mogelijkheden; het betreft een wake up call!
2
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
3
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Incidenteel en “ver van m’n bed show”
Toneeltoren Hoorn 2001
Balkondrama Maastricht 2003
Vertrekhal Roissy-Charles de Gaulle 2004
4
20 mei 2009
Bos & Lommerplein; kan dit ons ook overkomen?
•
• • • • • • •
• • •
• •
1 februari 2006: ontruiming markt, winkels en enkele woningen omdat in dak van parkeergarage scheur van 10 m en verzakking waren ontstaan. TNO: bij bouw parkeergarage constructiefout in één steunbalk. Wel veilig genoeg. Vervolg onderzoek Bureau Intron: op 12 van 14 geïnspecteerde locaties van parkeergarage wijkt constructie af van bouwtekeningen, met name wapening van betonnen elementen is onjuist. 11 juli 2006: n.a.v. rapport Intron ontruiming plein, woningen en winkels. 12 juli 2006: Fortis: waarom is tijdens bouw nooit opgemerkt dat betonnen elementen anders waren geconstrueerd dan op tekening? 13 juli 2006: Burgemeester Cohen: gemeente neemt kosten van vervangende woning voor alle 190 bewoners op zich. 10 augustus 2006: Fortis: winkels geen huur betalen tot opening, daarna 3 maanden 50% korting als voorschot schade. 13 september 2006: Stadsdeel Bos en Lommer: Tijdens onderzoek naar complex komen voortdurend signalen over onveiligheid naar boven > woningen worden hermetisch gesloten. 5 oktober 2006: onderzoek: In ontwerp- en bouwfase zijn fouten gemaakt. Instanties die vergunningen verstrekken dragen ook schuld. Ook blijkt het ontbreken van goed toezicht op technische aspecten van ontwerpen en bouwen een zwak plek in affaire. 23 oktober 2006: Hillen & Roosen: akkoord schadevergoeding bewoners: € 5.000,- per gezin + vergoeding van advies- en bijstandskosten + terugverkooprecht voor 3jaar tegen vaste indexatie. 22 december 2006: woningen weer betrekken. 16 januari 2007: eindrapport Gebroken Hart van Commissie De Boer: aannemer primair verantwoordelijk voor bouw. Dienst Bouw en Woningtoezicht B&L onvoldoende toezicht gehouden. Geen bewijzen dat Multi Vastgoed bouw controleerde. Partijen hebben € 20 mln. uitgegeven aan herstelwerkzaamheden en terugkoopregeling, gemeente heeft € 8 mln. uitgegeven aan vervangende huisvesting. 16 februari 2007: officiële heropening winkels, markt en parkeergarage.
Bos & Lommerplein: 95 woningen, 27 winkels en horecagelegenheden, stadsdeelkantoor, bibliotheek, kantoor en markt Ontwikkelaar: Multi Vastgoed Bouwmanagement: Diepenhorst de Vos en Partners Architect: Vera Yanovshtchinsky (parkeergarage) Constructie: ingenieursbureau Zonneveld Ontwikkelaar en Aannemer: Hillen & Roosen Eigenaar winkels en huurwoningen: Fortis Vastgoed
Conclusie: ontwerp-, constructie en bouwfouten, ontbreken van goed toezicht en matig crisismanagement. 5
20 mei 2009
Internationaal grote schade claims
6
20 mei 2009
Is de bouw (in Nederland) wel zo uitzonderlijk?
De bouwnijverheid is een belangrijke en grote sector voor de Nederlandse economie. En ja zij heeft hele specifieke kenmerken, zoals het feit dat unieke producten worden gemaakt onder zeer wisselende omstandigheden maar ook wij moeten onze risico’s managen! En zeker in veranderende tijden is het belangrijk om de risico’s en mogelijkheden goed in beeld te hebben.
7
20 mei 2009
Veranderende positie ontwikkelaar
Ontwikkelende bouwer
Initiatief
VO
DO
Bestek
Werk voorbereiding
Ontwikkelaar “concept”ontwikkelaar
Productie
Beheer
Aannemer
“over de schutting gooien”
Opdrachtnemer krijgt steeds meer risico’s toebedeeld, bewust en onbewust
Grijsgebied tussen ontwikkelaar adviseur en aannemer
Risico’s zijn niet duidelijk, acties worden niet genomen en beide partijen voelen zich niet verantwoordelijk
Risico’s en kans op fouten nemen exponentieel toe. 8
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
9
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Wat is een risico? • VAN DALE ri•si•co (het, de ~ (m.), ~’s) 1 gevaar voor schade of verlies • KWALITATIEF Risico is kans dat ongewenste gebeurtenis zich voordoet, waarbij gevolg realiseren van (organisatie-) doelstellingen negatief beïnvloed. • KWANTITATIEF Kans x Gevolg • Risico is groter wanneer kans van optreden en gevolgen van optreden groter zijn. • Elk risico kan, in elke fase van proces of project, eindresultaat bedreigen. Focus op eindresultaat is belangrijk! 10
20 mei 2009
Soorten risico’s
Er zijn vele soorten risico’s en de relevantie kan voor een ieder verschillend zijn. Maar de kern van de oplossing c.q. het creëren van kansen is het herkennen en openlijk spreken over risico’s.
• • • • • • • •
Materiële risico’s Productrisico’s Kwaliteitsrisico’s Project(ontwikkelings)risico’s Procesrisico’s Arbeids/veiligheidsriscio’s Aansprakelijkheids/juridische risico’s Financiële risico’s 11
Openlijk spreken over risico’s blijkt niet eenvoudig te zijn, maar is wel het begin voor het verlagen van risico’s.
20 mei 2009
Nieuwe financiële risico’s
12
20 mei 2009
Soorten risico’s
• • • • • •
Organisatorische risico’s Imagorisico’s Informatierisico’s Milieurisico’s Maatschappelijke risico’s Politieke risico’s
Ingaan op specifieke risico’s en deze beoordelen vanuit het perspectief van alle stakeholders biedt de kansen voor het creëren van meerwaarde.
13
20 mei 2009
Soorten risico’s Bij het beoordelen van risico’s moet je rekening houden met verschillende invalshoeken; direct v.s. indirect of macro v.s. meso v.s. micro. Iedere invalshoek vraagt om andersoortige oplossingen.
•
Toerekenbaarheid van risico’s:
•
Risico’s op: –
Macro niveau Door ontbreken veiligheidscultuur, verkeerde gewoonten, nog ontbrekende fenomenen, opleiding.
Risico –
Meso niveau Door onvoldoende afspraken over taken en verantwoordelijkheden, raakvlakkenmanagement, communicatie, controle.
Direct
Indirect
“toerekenbaar”
“als gevolg van”
–
Micro niveau Vergissing of fout door onvoldoende kennis (een ander op dezelfde plaats had fout niet gemaakt).
CUR Bouw & Infra
Door nieuwe contractvormen, van traditioneel naar Design & Construct en DBFMO, wijzigen de uitgangsposities en dus ook de risico’s voor opdrachtgever en opdrachtnemer. Substantiële verschuiving van risico’s is veelal het gevolg!
14
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
15
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Risicopercepties in de bouw
Organisatie
4
6
VO
Initiatief
1 DO VO
Initiatief
Bestek
DO
Werk Productie voorbereiding
Bestek
2
Beheer
Werk Productie voorbereiding
Beheer
3 Initiatief
VO
DO
Bestek
Werk Productie voorbereiding
Beheer
Sector
De boze buitenwereld
Projecten
5 Initiatief
VO
DO
Bestek
Werk Productie voorbereiding
Toeleveranciers
Adviseurs
16
Beheer
Onderaannemers
20 mei 2009
Boze buitenwereld
Maar zelfs anticiperen op de risico’s van de boze buitenwereld op de bouwnijverheid kan voordelen opleveren.
17
20 mei 2009
Identificeren van risico’s Risico’s worden geïdentificeerd op vijf verschillende niveaus om en in organisatie. Omgevingsontwikkelingen (6)
• Politiek • Economisch • Sociaal • Technologisch
Sectorontwikkelingen (5)
Organisatie doelstellingen (4)
Processen (4) • Concurrenten • Leveranciers • Afnemers • Nieuwe toetreders • Substituten
• Kwaliteit • Veiligheid • Afzet • Rendement • Planning • Etc.
Deloitte 2008
Projecten (1, 2 en 3)
• Informatievoorziening • Personeelsbeleid • Financieel beleid • Inkoopbeleid • Logistiek • Etc.
• Strategische doelstellingen • Doelstellingen m.b.t. beleidsvelden (financieel, P&O, ICT, etc.)
18
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
19
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Risicomanagementproces
Risico’s identificeren Vaststellen risicoprofiel
Identificeren Risico’s analyseren Kans en gevolg
Rapporteren en evalueren Effecten
Evalueren
Risico = kans x gevolg
Implementeren maatregelen Taken & verantwoordelijkheden
Analyseren Risico’s beoordelen Kans x gevolg
Aanpak Ontwikkelen beheersmaatregelen Organisatorisch, technisch & financieel Drs. G. Haisma, december 1999: de fasen in het risicomanagementproces
20
20 mei 2009
Risicomanagement? Waarom? • Om bedrijfsprocessen te professionaliseren. • Betere en tijdige informatie over interne prestaties en klant- & marktontwikkelingen. • Beter in staat om verhouding tussen opbrengsten en genomen risico’s te verbeteren. • Resulteert in betere reputatie bij alle belanghebbende (o.a. opdrachtgevers, partners, medewerkers, belanghebbende). • Daarom: – – – –
Meer kapitaal kunnen vrijmaken om te investeren. Meer kans op aantrekken en behouden van goed personeel. Betere relatie met overheid. Betere relatie met omgeving. 21
Doelen! • Communiceren van sleutelrisico’s naar directie/managementteam. • Identificeren van nieuwe en plotseling opkomende risico’s. • Classificeren en monitoren van risico’s. • Faciliteren van betere besluitvorming. • Vaststellen en monitoren van risicobereidheid van onderneming. • Stimuleren van cultuur van risicobewustzijn door gehele organisatie.
20 mei 2009
Alles in perspectief
Risicomanagement beoogt de gevolgen van risico’s te voorkomen, maar ook het leren van fouten wanneer leergeld is betaald.
22
20 mei 2009
Analyseren van risico’s
•
•
Bij analyse van risico’s wordt gekeken naar kans dat evenement plaats vindt en hoogte van consequenties voor organisatie. Het draait om identificeren, analyseren en beoordelen en vervolgens het aanpakken van risico’s met de hoogste waarschijnlijkheid en consequenties. Van belang is afweging te maken tussen kosten van beheersmaatregel versus beoogde afname van risico (businesscase).
Anticiperen
Hoogste prioriteit
Waarschijnlijkheid
•
Monitoren Consequenties
23
20 mei 2009
Risicoanalyse: een spectrum van mogelijkheden
Complex
In de praktijk zijn er meerdere mogelijkheden om tot een ‘goede’ risicoanalyse te komen. Het verdient de voorkeur relatief eenvoudig en kwalitatief te beginnen en van daaruit door te groeien naar complex en kwantitatief.
Scenario analyse
Monte Carlo analyse
Fouten boom Risman methode Risico bewustzijn
Eenvoudig
Expert oordeel
Deloitte,
2007
Risico checklist
Kwalitatief
Kwantitatief 24
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
25
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Omgaan met risico’s
•
Organisatie kan op verschillende manieren reageren op risico’s. Hiervoor is van belang om risicohouding van organisatie te bepalen.
Accepteren • opzettelijk najagen • totale acceptatie • financieren van consequenties • rekening houden met onzekerheden
Beheersen
Overdragen
Omgang risico vereist aanpassing: • organisatie • mensen & vaardigheden • procedures • systemen • organisatiecultuur
• verzekeren • verdeling (partnership) • outsourcen • diversificatie/spreiden • hedging
Vermijden • staken activiteiten • terugtrekken uit markt • desinvesteren • doelen veranderen • schaal verkleinen 26
20 mei 2009
Risicoverdeling
• • • •
•
Draagvlak bij opdrachtgever en opdrachtnemer is essentieel. Wil om risico’s transparant te maken en te verdelen. Verantwoordelijkheden helder, dan daalt aantal disputen en claims. Aantal risico’s zijn al impliciet in contractvorm of competentie van contractpartij inbegrepen! Rest contractuele risico’s die niet worden afgedekt door – – –
1. Impliciete competentie contractpartij, 2. Aanvullende prestatie-eisen van opdrachtgever en 3. Aanvullende kwaliteitsborging.
Expliciet contractueel
Kwaliteitsborging Specifieke prestatie-eisen Competentie
Risico’s
Filters van risicobeheersing; VUR/Crow – Aanbeveling 105
27
20 mei 2009
Omgaan met risico’s
•
Oplossen gevolgen van risico’s middels crisismanagement/ calamiteitenplan.
Beheersmaatregelen: •Procedures •Process redesign •Zorgsystemen •Risicofinanciering •Handboeken •Werkinstructies •Werktekeningen •Gereedschap, mallen e.d.
Accepteren • opzettelijk najagen • totale acceptatie • financieren van consequenties • rekening houden met onzekerheden
Beheersen
Overdragen
Omgang risico vereist aanpassing: • organisatie • mensen & vaardigheden • procedures • systemen • organisatiecultuur
• verzekeren • verdeling (partnership) • outsourcen • diversificatie/spreiden • hedging
Vermijden • staken activiteiten • terugtrekken uit markt • desinvesteren • doelen veranderen • schaal verkleinen 28
20 mei 2009
Bewustwording
• • •
•
•
•
“Paradime shift” noodzakelijk; Vanuit risico’s naar kansen en leveringszekerheid; Van negatieve energie naar ontzorging van Bouwkolom en betere prestaties voor klant; Doel is voorkomen van kapitaalvernietiging en creëren van meerwaarde; Resultaat is minder “onduidelijke” conflicten en betere financiële resultaten; Duidelijke conflicten resulteren in: – –
Bewust Bekwaam
Bewust Onbekwaam
Onbewust Bekwaam
Onbewust Onbekwaam
Wanneer mensen risico’s kennen en elkaars belangen begrijpen, zullen zij risico’s bespreken, waardoor vertrouwen ontstaat en men effectief gaat samenwerken (Risnet)
Grotere aanspreekbaarheid; Andere samenwerkingsverbanden door leveringszekerheid en zelfbewust zijn.
29
20 mei 2009
Borging van risicomanagement is directieverantwoordelijkheid
• • • • • • •
Als de directie niet vraagt om communicatie; Als de directie niet vraagt naar borging; Als de directie niet vraagt om verantwoording over de borging; Als de directie niet vraagt om te melden; Als de directie niet vraagt om te leren; Als de directie niet zelf het voorbeeld geeft; Doet niemand het!
30
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
31
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Risico’s in Bouwketen Verplaats je in de schoenen van de ander en maak gebruik van de mogelijkheden! Werkvoorbereiding Projectvoorbereiding
• Samenwerkingsrisico’s: – Ontbreken van tweezijdige communicatie – Afspraak ≠ Afspraak – Onvoldoende budget in relatie tot werkzaamheden/risico’s – Belangentegenstelling – Verschillende definities van termen – Ontbreken van juiste kennis/ervaring op juiste plaats – Te strakke deadlines – Verschillende verwachtingen
Architect Opdrachtgever
Constructeur Aannemer
Onderaannemer
Adviseur
Toeleverancier
Zeven pijlers van succesvol project: begrip, communicatie, vertrouwen, samenwerking, humor, tolerantie en respect. 32
20 mei 2009
Risico’s opdrachtgever v.s. adviseurs
Opdrachtgever
Risico’s Opdrachtgever t.o.v. Adviseurs
Adviseurs
Maatregel
Risico’s Adviseur t.o.v. Opdrachtgever
Maatregel
Rendement investering
Gedegen planning Samenwerkingsovereenkomst
Programma van eisen
Tussentijds toetsen
RO Proces
Gedegen planning en tussentijds toetsen
Impliciete verwachtingen
Doorvragen
Kwaliteit proces
Toetsen proces Samenwerkingsovereenkomst
Kwaliteit proces
Toetsen
Helde PvE Toetsen
Kwaliteit product
Toetsen
Bezuinigingen
Procedure afspraak Prioriteitenlijst
Verandering uitgangspunten
Procedure afspreken tot wanneer en wat te doen bij wijzigingen
Voortgang proces
Gedegen planning en overleggen
Kwaliteit product Inbreng technische know how
Second opinion
Lerend vermogen en voortschrijdend inzicht
Communicatie en toetsen
Ontwerprisico en constructieve veiligheid
Complete opdracht verstrekken en toetsen
Effect op imago
Communicatieplan met calamiteitenplan
33
20 mei 2009
Risico’s opdrachtgever v.s. aannemer
Opdrachtgever
Risico’s opdrachtgever t.o.v. Aannemer
Aannemer
Maatregel
Kwaliteit proces
Toetsen (voortgang) proces
Kwaliteit product
Toetsen (deel) product
Risico Aannemer t.o.v. Opdrachtgever
Maatregel
Geen inzicht in intenties of wensen
Doorvragen
Onduidelijke opdracht
Doorvragen
Overdracht van onduidelijke risico’s (contract risico)
Identificeren, analyseren en beheersen van risico’s Opdracht weigeren, aanpassen of voorziening treffen
Financiële draagkracht
Selectie en garanties
Inbreng technische know how
Heldere vereisten Second opinion
Lerend vermogen en voortschrijdend inzicht
Communicatie en toetsen
Onvoldoende vergoeding voor overgedragen risico’s (financieel risico)
Opdracht/contract opvragen
Constructieve veiligheid
Complete opdracht verstrekken en toetsen
Onvoldoende inzicht in contracten en Programma van Eisen met “adviseurs”
Leef/luchtkwaliteit
Programma van Eisen
Kwaliteit, tijdigheid en/of compleetheid informatie
Bewaken proces en tekeningenbeheer-systeem
Voortgang proces
Toetsen
Voortgang proces
Bewaken planning en samenwerking met vaste relaties
Effect op imago
Communicatieplan met calamiteitenplan
Inkooprisico
Samenwerking met vaste relaties
34
20 mei 2009
Risico’s adviseurs v.s. aannemer
Adviseurs
Risico’s Adviseurs t.o.v. Aannemers
Maatregel
Kwaliteit product
Overleg uitgangspunten
Kwaliteit proces (bezuinigingen)
Voorbereiden en prioriteiten stellen
Inbreng technische know how
Aannemer
Risico’s Aannemer t.o.v. Adviseurs
Maatregel
Geen inzicht in intenties of doelstellingen
Doorvragen
Onvoldoende inzicht in contracten en Programma van Eisen
Opdracht/contract opvragen
Verknipte verantwoordelijkheden
Additioneel onderzoek door eigen adviseur
Kwaliteit, tijdigheid en/of compleetheid informatie
Bewaken proces en tekeningenbeheersysteem
Direct overleg en toetsen
Verandering (conceptuele) uitgangspunten
Direct overleg en aanvullend budget opdrachtgever
Constructieve veiligheid n.a.v. wijzigingen of bezuinigingen
Additioneel onderzoek door eigen constructeur
Voortgang proces
Bewaken planning
Maakbaarheid
Inbreng Projectontwikkelings- en Productie-ervaring
Leef/luchtkwaliteit Doorleggen verantwoordelijkheden
Garanties vragen en voorschrijven fabrikanten
Verantwoordelijkheid opdrachtgever of additioneel onderzoek eigen adviseur
Bodemgesteldheid
Afspraken maken met opdrachtgever
35
20 mei 2009
Risico’s aannemer v.s. onderaannemer
Onderaannemer
Aannemer
Risico’s Aannemer t.o.v. Onderaannemer
Maatregel
Kwaliteit proces
Eigen medewerkers op belangrijke functies bouwplaats
Kwaliteit medewerkers
Samenwerking met vaste relaties
Risico’s Onderaannemer t.o.v. Aannemer
Kwaliteit product
(externe) kwaliteitskeuringen
Illegale werknemers
Toegangscontrole en samenwerking met vaste relaties
Financiële draagkracht (WKA)
Samenwerking met vaste relaties
Inbreng technische know how
Samenwerking met vaste relaties en toetsen
Veiligheidsrisico
Eigen medewerkers op belangrijke functies bouwplaats Proceseisen stellen Veiligheidsbezoeken door externen
Planning en uitvoeringsrisico
Samenwerking met vaste relaties Communicatie
Effect op imago
Samenwerking met vaste relaties Communicatie/calamiteitenplan
36
Maatregel
Onduidelijke opdracht
Programma van Eisen Doorvragen
Overdracht van onduidelijke risico’s (contract risico)
Identificeren, analyseren en beheersen van risico’s
Impliciete verwachtingen
Doorvragen
Kwaliteit, tijdigheid en/of compleetheid informatie
Bewaken proces Tekeningenbeheersysteem
Kwaliteit product
Programma van Eisen Toetsen (deel)product
20 mei 2009
Risico’s aannemer v.s. toeleverancier
Toeleverancier
Aannemer
Risico’s Aannemer t.o.v. Toeleverancier Kwaliteit proces
Maatregel
Risico’s Toeleverancier t.o.v. Aannemer
Maatregel
Afspraken maken en toetsen
Afstemming met adviseurs
Communicatie plannen en afspraken maken
Kwaliteit product
Tussentijds toetsen
Constructieve veiligheid
Second opinion bij onzekerheid en bij wijzigingen
Verwerkbaarheid product
Communicatie en toetsen
Financiële draagkracht
Toetsen en eventueel bankgarantie
Inbreng technische know how
Afspraken proces en communicatie
Kwaliteit informatie
Overleg
Overdracht risico’s
Doorvragen
37
Onduidelijke opdracht
Programma van Eisen Doorvragen
Overdracht van onduidelijke risico’s (contract risico)
Identificeren, analyseren en beheersen van risico’s
Onvoldoende vergoeding voor overgedragen risico’s (financieel risico)
Opdracht weigeren, aanpassen of voorziening treffen
20 mei 2009
Risicopositie in bouwproces
Risicodrager Invloed (++, +, +/-, -, --)
Risicoposities 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Mutatie materiaal-/marktprijzen Onduidelijke opdracht/contract/bestek Kwaliteit, tijdigheid en/of compleetheid informatie Kwaliteit uitwerking onderaannemers/leverancier Kwaliteit alternatieven v.s. bestek Voortgang proces Wijzigingen in constructie door bouwers Kwaliteit product Benodigde uitvoeringscapaciteit Verknipte uitwerking en verantwoordelijkheden Samenwerking adviseurs en uitvoerende partijen Hoeveelheid onderhanden werk Ontwerp risico Uitwerkingsrisico Uitvoeringsrisico Constructieve risico's ontwerp Constructieve risico's uitwerking Locatierisico's bodem Locatierisico's omgeving
opdrachtgever
ontwikkelaar
aannemer
adviseur
onderaannemer
+/++ + -+/++ ++ + + + + + ++
+/++ + -+/++ ++ + + + + + ++
+ + +/+ + +/++ ++ + +/+ +/++ ++ +/+
+ ++ ++ + + +/+ + + + +/++ + +/+ +/-+/-
+ -++ + + + + +/++ ++ ++ -+/-
Ad. 6: uitgaande van aanbesteding Ad. 10: door opdrachtgever/ontwikkelaar Adviseur: uitgangspunt een volledige opdracht
38
20 mei 2009
Inhoud
• • • • • • •
39
Aanleiding Risico Risicopercepties Risicoanalyse Omgaan met risico’s Risico’s in Bouwketen Lessons learned
20 mei 2009
Risicomanagement is gebaseerd op verantwoordelijkheid nemen, pro-activiteit en communicatie! Conclusies Pilotonderzoek Borging constructieve veiligheid in bouwprocessen • Constructieve veiligheid wordt weliswaar in brede zin van belang geacht door betrokkenen in bouw, maar geen van de partijen houdt zichzelf hiervoor eerstverantwoordelijke. • Eigen deelverantwoordelijkheid wordt onderschreven, maar tegelijk wordt verwezen naar (deel)verantwoordelijkheid van anderen. • Opdrachtgever geeft nauwelijks tot geen actieve invulling aan diens verantwoordelijkheid voor constructieve veiligheid. • (hoofd)constructeur of diegene die als zodanig door partijen wordt gezien, wordt onvoldoende in staat gesteld om constructieve veiligheid te borgen door afdoende controles op deelconstructeurs en werk in uitvoering. • Gezamenlijk overeengekomen risicobeeld en risicogericht toezicht van toezichthouder/directie, aannemer en constructeur ontbreekt. • Verleiding bestaat om constructieve veiligheid contractueel en juridisch af te dekken door verwijzing naar bedrijfsgebonden kwaliteitscertificaten. Op projectniveau grijpt de kwaliteitszorg niet aan. • Constructieve veiligheid hangt in grote mate af van beroepsopvatting en –ethiek van vakmensen. • Samenwerking waarbij proactieve houding van primaire partijen aanwezig is, leidt tot minder problemen en snellere acties als in bouwproces iets fout dreigt te gaan. Bij veel instortingen had men gedurende bouwproces twijfels (onderbuikgevoel), deze kwamen echter niet op juiste “bureau”. 40
20 mei 2009
Lessons learned door aannemer
• • • • • • • • • •
Bij projectrisico-analyse ieder zijn verantwoordelijkheden vaststellen, ook wanneer opdracht bij derde ligt (ontwerprisico v.s. uitvoeringsrisico). Eventueel zelf aan architect of constructeur aanvullende opdracht verstrekken. Bij hoofdconstructeur constructieprincipe/uitgangspunten opvragen. Gedurende duur van ontwikkeling principe/uitgangspunten van constructie vasthouden, juist in bouwteam en bij bezuinigingen. Extra aandacht voor knooppunten, tijdelijke constructies en bouwvolgorde. Niemand eigen werk laten controleren. Bij ingewikkeld project architect of constructeur principe van ontwerp of constructie uitleggen aan uitvoeringsteam. (webbased) documentenbeheerssysteem. Twijfels inzake constructie/veiligheid e.d. moeten op bureau van directie komen. Leermomentendatabase.
41
20 mei 2009
Positieve kant van risico’s
•
Strategisch risicomanagement stelt managers in staat om van defensief naar offensief te gaan. –
•
Mens zoomt van nature in op gevaren van risico’s en standaard managementoplossing is om zo min mogelijk risico te lopen. Maar wanneer bedrijf groei nastreeft, is nodig om risico’s te nemen, gok te wagen met specifiek product, afzetkanaal, afzetgebied en nieuwe bedrijfsmodellen.
Strategisch risicomanagement beperkt niet alleen nadelige gevolgen van risico’s, helpt managers kansen op succes te vergroten door hen te dwingen systematischer na te denken over toekomst en groeikansen te identificeren.
A.J. Slywotzky and J. Drzik, Countering the biggest risk of all, Harvard Business Review april 2005
42
20 mei 2009
Contactpersonen
BouwBeter Mr. Marien C. Broekhuizen (RGD) Bob Evers (Evers Staal) Niels C.J.A. van Ginneken (BAM) Drs. Ing. Gerrit de Heer (SBR) René Kamperman (Bouwfonds) Ir. Jan H. Kets MiF (Smit’s Bouwbedrijf) Rick Wessels (Biqstad)
43
20 mei 2009
