Risico’s in het sociaal domein en omgaan met de risico-regelreflex
Zwolle, 26 november 2015 Divosa congres ‘Veranderkracht’ Ira Helsloot, hoogleraar Besturen van Veiligheid Helga Koper, programmamanager Sociaal Domein
Programma
13:30-13:40 Welkom, voorstelrondje en verwachtingen 13:40-14:00 Flitssimulatie en korte reflectie 14:00-14:30 Presentatie Ira Helsloot 14:30-15:00 Pauze 15:00-15:05 Filmpje en reactie 15:05-15:25 Aan de slag! : Casus A.H. 15:25-15:45 Casus: het teenslipperincident 15:45-16:00 Laatste vragen, lessen en afronding
Flitssimulatie Korte schets incident: “Op 26 november rond 09:00 uur meldt de basisschool bij bureau leerplicht dat 1 van hun ‘zorgenkindjes’ wederom niet op school is verschenen. Het gaat al een tijd niet goed met het meisje van 5. De ouders zijn in een vechtscheiding verwikkeld en er is een gezinsvoogd aangesteld. Rond 10.00 uur meldt de gezinsvoogd zich bij het huis. Er wordt niet gereageerd, politie verschijnt 10.15 uur en gaat de woning binnen. De moeder wordt zwaargewond en het meisje dood aangetroffen. Politie start onmiddellijk onderzoek en zet de straat af. In de buurt ontstaat direct onrust.”
Regentenmoed
Waarom u regentenmoed nodig heeft als manager/ bestuurder in het sociaal domein Over de valkuil van de risico-regelreflex Ira Helsloot Hoogleraar besturen van veiligheid
Natuurlijk wil iedereen het beste
Wie staat er nu niet voor effectiviteit en efficiency? Wie kan er tegen zinvolle samenwerking zijn?
Wie wil nu niet tot uitvoerbaar beleid komen?
En in het bijzonder wilt u dat!
En toch is er bijna overal een continue ontwikkeling naar disproportioneel (veiligheids) beleid en inefficiënte uitvoering zichtbaar. Ook (en vooral) in de (jeugd)zorg.
Een belangrijke reden: incidentenpolitiek •Na incidenten treedt de risico-regelreflex in werking •U herkent allen: ‘dat mag hier nooit meer gebeuren en daar gaan we dus wat aan doen…’ …maar wat we eraan deden blijkt vaak disproportioneel •Niet alleen in de (jeugd)zorg, maar een breed verschijnsel
Diepere oorzaken voor de risico-regelreflex Als ‘straf’: extra veiligheidsmaatregelen van bovenaf Als ‘vlucht vooruit’: extra maatregelen uit de sector zelf Uit ‘angst’: voorkomen van aansprakelijkheid door extra procedures e.d.
Buitenwereld krijgt de schuld • De jeugdzorgsector geeft de politiek de schuld: ‘bureaucratie schuld van politici die na Savanna doorgeslagen zijn’ sector
• De politiek geeft de burger de schuld: ‘de publieke opinie dwingt ons’ of ‘vanwege maatschappelijke onrust’ politiek
pers
• Feitelijk richt de politiek zich op de pers en denkt de narrige burger heel anders
Wat denkt uw bevolking dan wel?
Onderzoek iov BZK vorige zomer
slechts 15% zou investeren in voorkomen incidenten
echte risico is verval in criminaliteit en alcohol- en drugsgebruik
Betere zorg verhoogt veiligheid, zeker bij meer verantwoordelijkheid voor (pleeg)ouders
Bij incidenten vooral empathie en onderzoek maar alleen maatregelen bij vermijdbare incidenten
Op je eigen centen pas je het best
1e principe: betekenisvolle aansturing betekent altijd besluitvorming over middelen, omdat anders geen evenwichtige belangenafweging zal plaatsvinden. Dit leidt uiteindelijk tot ineffectiviteit en inefficiëntie.
Vb: tunnels , ‘beheer’ regiopolitie, indicatiestelling jeugd en ►daarom is het juist dat gemeentelijke taken uit het gemeentefonds worden betaald
Adviseurs dienen hun baas
2e principe: Adviseurs moeten ‘in dienst’ van het bevoegd bestuur zijn, anders zullen zij altijd eenzijdig adviseren tbv deelbelang waarover zij adviseren. Eenzijdige advisering leidt tot ineffectiviteit en inefficiëntie omdat integraliteit dan ‘pas’ op het bestuurlijke niveau kan/moet worden bereikt zonder dat een ‘ alle belangen afwegend advies’ beschikbaar is . Vb: Commissie Tunnelveligheid … maar ook natuurlijk uw adviseurs en prof’s psychiatrische jeugdzorg
Professionals willen professionaliseren 3e principe: professionele organisaties willen altijd verder professionaliseren ook al gaat dat ten koste van de efficiency en zelfs de effectiviteit dwz de veiligheid. Directe aansturing door een breder verantwoordelijk bestuur is daarmee noodzakelijk om effectiviteit en efficiency af te dwingen.
Vb: Brandweer en opsporing politie…maar ook de jeugdzorgverlener die case manager gaat heten
Organisaties kunnen niet samenwerken 4e principe: echte samenwerking tussen autonome professionele organisaties is altijd beperkt, omdat voor leidinggevende professionals autonomie zwaarder weegt dan efficiency. Overkoepelende aansturing door een integraal verantwoordelijk bestuur is daarmee noodzakelijk om efficiency af te dwingen.
Vb: regiopolitie maar ook brandweer + ambulance … en elke gemeentelijke dienst
En wat kun je nu concreet doen ?
•Vertrouw op professionals … binnen hun professionele ruimte … en sta achter ze als het mis gaat •Vertrouw op burgers … luister naar wat burgers echt denken, niet naar de media … betrek burger(panel)s bij veiligheidsbeslissingen zoals uithuisplaatsing: zij wegen breder af dan professionals. •Maak de ‘restrisico’s’ op voorhand transparant in het politieke debat
Pauze
‘Maatschappelijke onrust’
https://www.youtube.com/watch?v=1WzDjb6R8z8
Aan de slag: Casus A.H. Een verwarde persoon in een participatietraject bij een supermarkt zit maakt op zijn manier ruzie met een klant en valt gealarmeerde agenten aan met een mes dat hij gebruikt om dozen te openen en wordt vervolgens door één van de agenten neergeschoten.
De familie van de jongen claimt in de media dat zij de overheid al jarenlang heeft gevraagd om (meer) (psychosociale) zorg te bieden. Een zorgverlener heeft nog
recent in een eigenkracht conferentie geconcludeerd dat er voldoende nietprofessionele ondersteuning kon worden gemobiliseerd.
Casus: het teenslipperincident
In de gemeente X is het ophalen van oud papier uitbesteed aan een particulier bedrijf. Uitonderhandeld is de inzet van vrijwilligers hierbij, wat een besparing van €100.000 zou opleveren. Verenigingen kunnen daardoor tegen een kleine vergoeding meehelpen door het papier in zogeheten kraakperswagens te deponeren. In een warme zomerweek raken twee vrijwilligers bij het inzamelen gewond nadat ze met teenslippers achterop de kraakperswagen gesprongen zijn. Zij belanden met botbreuken in het ziekenhuis. De Arbeidsinspectie stelt een onderzoek in
Rapport Arbeidsinspectie Conclusie Arbeidsinspectie: het ongeval werd veroorzaakt door een ondeugdelijke instructie door de uitbater aan de vrijwilligers en doordat de vrijwilligers zich niet aan de veiligheidsvoorschriften hebben gehouden zoals het dragen van veiligheidskleding. Actie Gemeente X: Alle vrijwilligers moeten uitgerust en opgeleid worden op kosten van de gemeente
Afronding
Laatste vragen
Laatste opmerkingen, lessen
Afsluiting
Risico’s in het sociaal domein en omgaan met de risico-regelreflex
Dank voor uw aandacht!
Contact:
[email protected] [email protected]
