Omgaan met de complexiteit in de zorgsector

In deze nieuwsbrief: 1 Interview Peter van der Lugt

in Zorgmanagement en Recht Nieuwsbrief voor managers en juristen in de zorg | Jaargang 3 | nummer 1 | maart 2005

3 Nieuwe uitgaven 4 Nieuwsberichten 6 Interessante uitgaven 8 Column

Is het spel speelbaar?

Omgaan met de complexiteit in de zorgsector

Vier keer per jaar ontvangt u gratis deze nieuwsbrief. Zo blijft u op de hoogte van belangrijk nieuws over zorgmanagement en recht. Ook wordt u in elke

Door: Jaan van Aken

nieuwsbrief geattendeerd op interessante boeken en Auteur Peter van der Lugt verwijt in zijn

tijdschriften, die in uw vakgebied verschenen zijn.

boek “Het (on)mogelijke spel in de zorg” beleidsmakers en bestuurders het veel te

Annetta Bits,

gemakkelijke credo “anders is beter”. Er

Uitgever management en recht

wordt te weinig kritisch bekeken hoe het

Bohn Stafleu van Loghum

eigenlijk komt als iets niet goed gaat. De complexiteit van de sector wordt regelmatig onderschat, oplossingen te snel bedacht.

andere speler. ‘Zeker in de laatste decennia

Hij pleit voor een synthese van betrokken-

is de geldkant van de zorg dominant

heid, daadkracht en reflectie, waarbij

geworden en je kunt je afvragen of dit niet

vooral dat laatste nog wel eens mist.

te ver is doorgeschoten’, zegt Van der Lugt. De balans tussen de economen en de pro-

Peter van der Lugt is al 25 jaar werkzaam

fessionals lijkt verstoord. De zorgsector is

in de zorg en nu partner bij adviesbureau

op de golf van privatiseringen op weg naar

Twynstra Gudde. Hij begint zijn boek met

een meer marktgeoriënteerde besturing. De

de opsomming van een aantal problemen

Peter van der Lugt: “Het is de vraag of het

sector stapt daarmee volgens Van der Lugt

in de zorg: onacceptabele wachtlijsten,

beter kan”

nog nadrukkelijker in de tweeslachtigheid,

enorme kostenstijgingen, tekorten aan art-

de hybriditeit. En zo’n balanceeract tussen

sen en verpleegkundigen, medische fouten,

constateert hij. Het is de vraag of het “een

markt en overheid is lastig. Het zijn twee

bestuurlijke conflicten, achterblijvende

tandje beter kan”.

verschillende waardesystemen, die zo hun

innovatie, burnout onder professionals en

Een bestuurder reageerde positief, maar

eigen wetmatigheden kennen. ‘Als zorg een

falend toezicht. Er wordt weinig gesproken

ook wel wat geschrokken op zijn boek.

product wordt, zal de markt voor meer ziekte zorgen’ is een mooie uitspraak in het

‘Als zorg een product wordt, zal de markt voor meer ziekte zorgen’

boek. Ook het recente rapport van de WRR (“Bewijzen van goede dienstverlening”) wijst op deze tweeslachtigheid van sectoren

over de vele goede dingen die nog steeds

‘Doen wij het echt zo ingewikkeld? En ben

als zorg, onderwijs en welzijn. De oplossing

elke dag worden gepresteerd in deze sector.

ik daar nog goed in ook?’ Hij ervoer het

is niet om de markt dominant te laten zijn,

‘We slagen er maar niet in om grip te krij-

boek als een nuttige spiegel.

zoals in Amerika. Dat laat onze cultuur

gen op deze sector, het lijkt een onmogelijk

niet toe. De hybriditeit is een kenmerkend

spel’, schrijft hij. Grote oplossingen worden

De tweeslachtigheid in de zorg

aspect van deze sectoren, waar we mee

aangedragen door de beleidsmakers: vraag-

Een van de kerndilemma’s in de zorg is de

moeten leren omgaan. Wij zullen ons eigen

sturing, ontbureaucratisering en markt-

onvermijdelijke spanning tussen betaal-

evenwicht moeten vinden. De verzekeraars

werking. Maar de praktijk blijkt veelal

baarheid en kwaliteit. Mensen houden niet

worden geacht de regierol te vervullen in

weerbarstiger dan de theoretische en hoop-

van dilemma’s en deze “zwarte piet” wordt

het nieuwe systeem, maar je ziet ze aarze-

volle beschouwingen uit het beleidscircuit,

dan ook graag doorgeschoven naar een

Lees verder op pagina 2

Auteurs gezocht! Hebt u tips of ideeën voor nieuwe titels? Laat het ons dan weten. Ook als u zelf concrete schrijfplannen hebt en daar een uitgever voor zoekt, komen wij graag met u in contact. U kunt een e-mail sturen naar [email protected].

het beleid uitstrooit over de sector. Dit kost tijd, maar die verdient zichzelf wel terug, want het kan vele ongewenste bijeffecten voorkomen’.

‘Makkelijker kunnen we het niet maken’ Omgaan met de complexiteit is de ondertitel van zijn boek. Van der Lugt probeert dan ook tot een nieuw handelingsperspectief te komen voor deze onvermijdelijke complexiteit, ‘makkelijker kunnen we het niet maken, maar misschien wel iets leuker’. Hiervoor is hij te rade gegaan bij verschillende auteurs die allemaal op hun eigen wijze greep proberen te krijgen op die complexiteit. Van der Lugt: ‘Dat was een “De geldkant van de zorg is dominant geworden en je

boeiende zoektocht die uiteindelijk heeft

kunt je afvragen of dit niet te ver is doorgeschoten”

geleid tot drie centrale begrippen: betrok-

Trends in Zorgmanagement en Recht | Jaargang 3 | nummer 1 | maart 2005

kenheid, reflectie en daadkracht. len, omdat die genoemde “zwarte piet” dan

Terug naar de plaats der moeite

Daadkracht zonder betrokkenheid en

meekomt. Als zij hun rol niet pakken, moet

De Haagse arena, waar het beleid tot stand

reflectie is spelen met vuur en leidt vooral

dan de overheid maar naar voren treden?

komt, is een derde thema uit het boek.

tot bestuurlijke naïviteit. Dat geldt zowel

Of moeten we, zoals het WRR-rapport sug-

Hier worden de spelregels ontworpen voor

voor de spelers in de Haagse arena als voor

gereert, nader onderzoeken onder welke

de zorgsector. Een onomstreden rol van

bestuurders binnen instellingen en organi-

voorwaarden we de professional weer wat

Den Haag, maar men slaagt er maar niet in

saties en in regionale afstemmingsproces-

meer vertrouwen kunnen geven?

om een goed speelbaar spel te ontwerpen

sen. De begrippen moeten in een zekere

dat de problemen van deze tijd aankan én

balans herkenbaar zijn want er zijn ook

Sturen zonder macht

tegemoetkomt aan de maatschappelijke

valkuilen. Te veel accent op reflectie leidt

Sturen zonder macht is het tweede belang-

doelstellingen zoals kwaliteit, toegankelijk-

tot vertraging, te veel betrokkenheid leidt

rijke thema in het boek. De zorg is een col-

heid en acceptabele kosten. Is er winst te

tot eindeloos “gepolder” en te veel daad-

legiale omgeving en tussen collega’s gaat

boeken door een beter ontwerpproces?

kracht leidt tot het voor de troepen uitlo-

het om sturen zonder macht, sturen zonder de baas te spelen. Dat is niet altijd even makkelijk, zoals uit een citaat uit het boek blijkt: ‘Iedereen die de regie claimt in deze

2

‘We slagen er maar niet in om grip te krijgen op deze sector, het lijkt een onmogelijk spel’

sector, wordt door de andere spelers al snel

‘Wellicht’, zegt Van der Lugt, ‘een belangrijke

pen. Op dit moment lijkt de sector erg te

een kopje kleiner gemaakt’. Het omgaan

voorwaarde is wel dat men in de Haagse

leunen op bestuurlijke daadkracht (‘het

met deze collegialiteit vraagt volgens Van

arena de eigen handicaps onder ogen durft

moet allemaal anders’) en de betrokken-

der Lugt om specifieke vaardigheden, zoals

te zien’. De vele belangenpartijen sturen

heid van de werkers in de sector. Er lijkt

“gepast stelling nemen” en je niet verstop-

niet hun beste ontwerpers de arena in,

daardoor soms weinig tijd en ruimte te zijn

pen in deze collegialiteit door naar elkaar

maar hun beste onderhandelaars, want hier

voor echte verdieping. Om reflectie en

te blijven kijken. Het vraagt ook alertheid

worden de “kaarten gestoken” en de posi-

alertheid meer de kans te geven, moet je

op de valkuilen van deze collegialiteit. Zo

ties verdeeld. En bovendien is er vaak te

het organiseren. In een complexe wereld

kun je je bijvoorbeeld afvragen of het prin-

weinig tijd om af te dalen naar “de plaats

kun je niet wachten tot je alles hebt uitge-

cipe van roulerend voorzitterschap (wat in

der moeite” en om de lastige dilemma’s

zocht. Als je stappen zet moet je echter wel

de zorg geregeld voorkomt), wel effectief is.

goed te analyseren. Van der Lugt: ‘in het

voortdurend om je heen kijken en alert

Het systeem moet zich immers steeds

beleidsdebat gaat men soms gemakkelijk

blijven op signalen dat er moet worden

opnieuw instellen op een nieuwe stijl en er

uit van “gehoopt gedrag” van de spelers.

bijgestuurd.’

worden weinig routines opgebouwd.

Het loont om dit te toetsen alvorens men

JvA

Nieuwe Uitgaven W! EU NI

> Contractmanagement in de praktijk T. Knoester Veel organisaties zijn voor hun facilitaire ondersteuning en automatisering van honderden contracten afhankelijk. Steeds meer diensten worden uitbesteed en veel geld wordt door contracten

> Aantal pagina’s: 111

afgedekt. Daardoor is zowel in het bedrijfsleven als in de zorg

> ISBN: 903134477X

een nieuwe functie ontstaan, namelijk die van contractmanager.

> Prijs: ¤ 22,50

De basis voor contractmanagement is het inkopen van diensten, wat een heel andere benadering vereist dan het inkopen van materialen. Ted Knoester beschrijft aan de hand van eigen ervaringen welke specifieke vaardigheden en kennis er voor contractmanagement nodig zijn. In dit boek komen onder meer de volgende aspecten aan de orde: het inkopen van diensten, in- en uitbesteden, contractbeheer en valkuilen bij contractbeheer. Ook worden er voorbeelden

Ted Knoester is contractmanager in het Reinier de Graaf Gasthuis

van procedures en contracten gegeven.

in Delft.

> Het (on)mogelijke spel in de zorg

Het is een boek voor iedereen die zich betrokken voelt bij de zorgsector en zich wel eens (al dan niet vertwijfelt) afvraagt waarom de


Omgaan met de complexiteit

dingen hier gaan zoals ze gaan. Het probeert inzicht te verschaffen P.G. van der Lugt

en een aanzet te geven tot een handelingsperspectief voor het omgaan met de complexiteit van deze maatschappelijke sector.

Vraagsturing; ontbureaucratisering; marktwerking, het zijn de “pluswoorden” van deze tijd. Het moet allemaal anders in de

Drs. P. G. van der Lugt is zo’n 25 jaar werkzaam in de zorgsector

zorg. De praktijk blijkt echter vaak weerbarstiger dan de hoop-

als manager, beleidsmedewerker en adviseur. Hij is partner bij het

volle beschouwingen uit het beleidscircuit. Ondanks de grote

adviesbureau Twynstra Gudde.

inzet van hulpverleners, managers en beleidsmakers hangt er een

Zie ook het interview op pagina 1 en 2.

sluier van onvervulde verwachtingen over de sector en is er het

NI EU W!

beeld van een stroef lopend spel. Gaat die stroefheid niet ten koste van het plezier, de motivatie, de creativiteit van veel zorgverleners en andere betrokkenen en beïnvloedt dat de uiteindelijk geleverde prestaties? Hoe ontstaat het en kunnen we er wat aan doen? Dit boek probeert een aanzet te geven tot kritische reflectie. De


auteur gaat op zoek naar de onderliggende rationaliteiten van de

> ISBN: 9031344400

sector, zoals de hybriditeit, het voortdurend balanceren tussen

> Prijs: ¤ 35,00

markt en overheid, de collegialiteit in een wereld waar niemand echt de baas is en de “handicaps” van de Haagse arena waar het “zorgspel” wordt ontworpen. De auteur hanteert een interessante metafoor: hebben we voor de zorg wel een goed en speelbaar spel ontworpen en wordt dat afgesproken spel wel adequaat gespeeld? Simpele oplossingen hoeft u in dit boek niet te verwachten. De complexiteit en de lastige dilemma’s van de zorgsector zijn een gegeven; we zullen er mee moeten leren omgaan.

3

Nieuwsberichten gesprekken gevoerd met werknemers. Ruim

reorganisaties, vindt de onderzoeks-

één op de drie managers is ontevreden

resultaten niet verrassend: ‘Uit de praktijk

over het instrument. De resultaten van de

blijkt dat veel beoordelingssystemen zijn

beoordeling zijn vaak niet concreet.

verouderd.’ Volgens de AWVN is daar een-

Organisaties weten vaak niet wat ze met

Duidelijke verbeterafspraken met werk-

voudig wat aan te doen. De AWVN heeft

de verplichte beoordelingsronde van

nemers zijn zeldzaam; een resultaatafhanke-

daarvoor een competentiedatabase beschik-

hun medewerkers aanmoeten. Veel

lijke beloning komt nauwelijks uit de verf.

baar. Abstracte begrippen als bijvoorbeeld

Worstelen met beoordeling werknemers

zelfstandigheid en initiatief kunnen ver-

leidinggevenden en personeelsfunctionarissen zien de beoordeling van het

Ruim een kwart noemt beoordelings-

taald worden naar meetbare beoordelings-

functioneren als iets vaags. Ook ont-

gesprekken een slecht instrument om

criteria. Door deze verbeteringen in

breekt het de managers vaak aan objec-

salarisverschillen te beoordelen. Slechts in

tussentijdse voortgangsgesprekken te toet-

tieve meetinstrumenten. Dat blijkt uit

twee procent van de gevallen worden

sen, krijgen managers meer mogelijkheden

een onderzoek van de werkgevers-

competenties, zoals de ontwikkeling van

om resultaten te sturen en werknemers te

organisatie AWVN “Hoe beoordeelt

de werknemer, zijn zelfstandigheid, stress-

motiveren. Het koppelen van prestaties aan

Nederland?” onder ruim 450 leiding-

bestendigheid en de mate waarin hij initia-

beloning zorgt bovendien voor een extra

gevenden en personeelsfunctionarissen.

tief neemt, gekoppeld aan beloning.

stimulans.

In het overgrote deel van het bedrijfsleven

De AWVN, die werkgevers adviseert bij

Op www.awvn.nl leest u hoe u de rappor-

(80%) worden jaarlijks beoordelings-

onder meer CAO-onderhandelingen en

tage van dit onderzoek kunt aanvragen.

De Klachtenrichtlijn is een praktisch handTrends in Zorgmanagement en Recht | Jaargang 3 | nummer 1 | maart 2005

De kracht van een klacht

vat voor bestuurders, leidinggevenden en klachteninstanties in de gezondheidszorg.

tot onzekerheid en kampvorming; - gebruik een klacht als oefening om

Klachten hebben in zorginstellingen

De richtlijn beschrijft niet alleen wat een

“in de huid van de cliënt” te kruipen en

vaak een grote impact. Voor de vaak

goed werkend klachtensysteem inhoudt,

gebeurtenissen vanuit diens perspectief

toch al kwetsbare cliënt zijn ze een

maar bevat ook adviezen voor de imple-

te leren zien; dat is vaak de beste aanzet

extra last, voor de zorgverlener een

mentatie daarvan. Daarnaast bevat de

tot dialoog en dus oplossing van onvrede;

bron van spanning en voor de organi-

richtlijn beschrijvingen van instellingen

satie een aantasting van kwaliteit en

die de richtlijn (op onderdelen) hebben

sprek” voeren met een of twee cliënten;

imago. Klachten zijn iets van alledag,

uitgetest.

daarbij is de vraag aan de cliënt om te

- laat elke medewerker een “signaalge-

vertellen wat goed gaat en wat beter

ze zijn onvermijdelijk. Een klacht is daarom ook te zien als een verlangen

Concrete tips uit de Klachtenrichtlijn:

kan; gebruik deze informatie om als

tot betere afstemming, een kans op

- bespreek met medewerkers waar zij

team te bespreken waar verbetering

“beter”. Sinds kort bestaat er een landelijk houvast,

terecht kunnen voor ondersteuning als

van de kwaliteit of de voorlichting aan

zich een klacht voordoet;

cliënten mogelijk is;

- laat medewerkers kennis maken met de

- vraag klachteninstanties om aan uw

in de vorm van de “Klachtenrichtlijn

klachtenfunctionaris/vertrouwensper-

afdeling/team periodiek een klachten-

gezondheidszorg”. De Klachtenrichtlijn

soon, waarbij zij over en weer kunnen

overzicht te leveren en gebruik de

is vanaf januari 2005 op verschillende

bespreken hoe de (wenselijke) gang van

informatie hieruit onder meer voor uw

zaken is bij een klacht;

jaarlijkse beleids- of werkplan.

manieren (in druk, online) beschikbaar. Deze richtlijn is ontwikkeld in opdracht

- geef bij de intake of opname van de

van ZonMw onder begeleiding van het

cliënt al aan dat u als team/afdeling het

Meer informatie over de Klachtenrichtlijn

Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheids-

graag hoort als iets onduidelijk of niet

Gezondheidszorg leest u op www.cbo.nl.

zorg CBO en in samenwerking met de

naar verwachting is; geef ook aan dat

Universiteit Maastricht (sectie gezond-

u daarmee wil voorkomen dat misver-

Op 30 maart 2005 organiseert Kerckebosch

standen en dus klachten ontstaan;

een studiedag over de Klachtenrichtlijn

heidsrecht) en de SOKG (Stichting Ondersteuning Klachtopvang Gezondheidszorg).

4

delcircuit” ontstaat; dat leidt immers

- bespreek eventuele klachten in het team en voorkom daarmee dat er een “rod-

Gezondheidszorg. Voor meer informatie kunt u kijken op www.kerckebosch.nl.

Psychische hulp op de werkplek

nemer met klachten gedurende drie weken

Kerpel van de interne arbodienst van

een half dagdeel per week. Het resultaat is

Scania. ‘In vorige aanpakken kregen we na

dat in sommige gevallen werknemers niet

een tijdje alleen maar een rapportje van

Vrachtwagenfabrikant Scania startte

eens hoeven te verzuimen. In andere geval-

de psycholoog. Nu zit de begeleider van

in 2004 met een nieuwe aanpak van

len gaan medewerkers sneller aan het werk

Shared Ambition heel snel met de mede-

psychische klachten op de werkplek.

of wordt duidelijk met welke extra hulp

werker en – als hij daarmee instemt – de

Zowel werknemers als leidinggevenden

ze verder ondersteund kunnen worden.

leidinggevende om tafel om de beste aan-

zijn er blij mee, volgens Ria Kerpel van

Medewerkers benaderen de begeleider op

pak te bespreken. Op die manier krijgt

Scania.

locatie met diverse problemen: van werk-

de leidinggevende ook snel de nodige

drukklachten tot stress als gevolg van de

feedback over hoe hij zelf kan bijdragen

In oktober vorig jaar zijn Scania, Groene

privésituatie. De aanpak varieert: een

aan de beperking van het verzuim’. Er is

Land Achmea en Shared Ambition (consul-

training om beter grip te krijgen op het

geen cijfermatige doelstelling, maar een

tants A&O-psychologie) gestart met “bege-

eigen leven, een gesprek met de leiding-

vergelijkbare aanpak van fysieke klachten,

leiding op locatie” Dit is bedoeld voor

gevende, een advies om bepaalde actie te

behandeld met fysiotherapie, bracht eerder

medewerkers met niet-medische klachten,

nemen of oefeningen doen.

het ziekteverzuim omlaag met 2%.

die niet lekker in hun vel zitten. Na een

Themanummer over nieuwe zorgverzekering

‘Bij Scania zijn ze erg tevreden’, zegt Ria

Bron: Management Trends, februari 2005.

heeft geduurd’.

de toekomst een gelijk recht tot dergelijke

De nieuwe Zorgverzekeringswet zal er

voorzieningen zal hebben. Wij vrezen dat

globaal als volgt uit gaan zien: iedere

dit niet het geval zal zijn’, schrijven mr.

Nederlander sluit vanaf 2006 een parti-

M.A.J.M. Buijsen en mr. A.P. den Exter, de

Als de ZVW volgens plan per 1 januari

culiere verzekeringsovereenkomst met

auteurs in het laatste artikel. ‘Deze uitkomst

2006 wordt ingevoerd, behoort de

een zorgverzekeraar. In het stelsel zijn

zal dan niet zozeer het gevolg zijn van een

Ziekenfondswet (ZFW) na meer dan

diverse keuzemogelijkheden ingebouwd

welbewuste politieke keuze als wel van een

vijftig jaar tot het verleden en is er

(bijv. voor een naturapolis, een restitu-

veranderd denken over solidariteit in de

sprake van een basisverzekering voor

tiepolis of een mengvorm daarvan, of

gezondheidszorg’, zo vervolgen zij. Verder

alle Nederlanders. Een meerderheid

voor een eigen risico van een bepaalde

vinden zij het wetsvoorstel ‘Europees-

in de Tweede Kamer stemde op 21

omvang). Alle verzekerden kunnen op

rechtelijk riskant en gebaseerd op uitzonde-

december 2004 in met het wetsvoorstel

gezette tijden van verzekeraar verande-

ringen op verdragsregels die per definitie

voor de nieuwe Zorgverzekeringswet

ren. ‘De nieuwe verzekering brengt de

beperkt worden uitgelegd. Feitelijk ligt het

en de Wet op de zorgtoeslag. In het

sociale traditie van het ziekenfonds en

oordeel over de houdbaarheid van de ZVW

debat over de twee wetsvoorstellen

de markttraditie van de particuliere

geheel in handen van het Hof van Justitie.’

sprak Minister Hoogervorst van VWS

verzekering samen’, concludeert

over ‘het voorlopige einde van een

mr. G.J.A Hamilton, redacteur van het

historisch proces dat zo’n dertig jaar

Tijdschrift voor Gezondheidsrecht.

Het Tijdschrift voor Gezondheidsrecht

zorgaanbieder-verzekeraar, Europees-

heeft een themanummer uitgebracht over

rechtelijke aspecten en toezicht, hand-

de nieuwe Zorgverzekeringswet (ZVW) en

having en geschilbeslechting.


intakegesprek ziet een psycholoog de werk-

de Wet op de zorgtoeslag. Het themanummer gaat in op verscheidene aspecten van

In het themanummer worden ook kritische

de nieuwe wetten. Deskundigen op het

kanttekeningen geplaatst bij de ZVW. ‘Zal

“zorgverzekeringsrechtelijke” deelgebied

de introductie van de ZVW tot gevolg heb-

van het gezondheidsrecht bespreken de

ben dat iedere verzekerde toegang zal heb-

Het Themanummer Nieuwe

wetsvoorstellen elk vanuit een bepaalde

ben tot gezondheidszorgvoorzieningen van

zorgverzekering kunt u bestellen

invalshoek, zoals rechtspositie verzekerde,

verantwoord niveau? Dat valt te bezien.

via bijgevoegd bestelformulier

rechtspositie zorgverzekeraar, verhouding

Interessant is ook de vraag of iedereen in

of via de webwinkel: www.bsl.nl.

5

Productaanbod Bestellen kan via bijgevoegd bestelformulier of via de webwinkel op www.bsl.nl

> Gezondheidswetgeving in de praktijk Redactie: Mr. R. N. van Donk, Prof. mr. J.C.J. Dute, Mr. dr. H.E.G.M. Hermans, Mr. dr. J.J.M. Linders In Gezondheidswetgeving in de praktijk leest u over actuele ontwikkelingen in gezondheidswet- en regelgeving. Met name de praktische toepasbaarheid van weten regelgeving en de samenhang tussen verschillende wetten komt aan bod. Gezondheidswetgeving in de praktijk is een combinatie van internet en boeken. In het online gedeelte van Gezondheidswetgeving in de praktijk vindt u actuele versies van wetten, (ophanden zijnde) wetswijzigingen, samenhang tussen wetten, jurisprudentie en amvb’s. De online vakbibliotheek is actueel en compleet (inclusief uitspraken en amvb’s). Ook de volledige “moederuitgaven” Wetgeving gezondheidszorg (WGZ) en het Praktijkboek gezondheidsrecht (PGR) zijn on line doorzoekbaar.


Jaarlijks verschijnen er vijf interessante thema’s in boekvorm. Het eerste deel in deze boekenreeks is Herziening overeenkomsten-

> Online toegang en 5 boeken per jaar

stelsel zorg. De boeken geven u een overzicht van de samenhang

> Abonnementsprijs: ¤ 562 (per jaar, inclusief online toegang en 5 boeken)

tussen de verschillende wetten en regelingen. Jurisprudentie wordt

> www.gezondheidswetgeving.bsl.nl

hierin aangestipt; de volledige uitspraken staan op het internet.

> Herziening overeenkomstenstelsel zorg Redactie: Mw. Dr. H.E.G.M. Hermans; Mr. R.N. Van Donk Herziening overeenkomstenstelsel zorg is het eerste deel in de reeks Gezondheidswetgeving in de praktijk. Dit boek biedt u praktische juridische informatie die van belang is bij het sluiten van contracten tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars. Herziening overeenkomstenstelsel zorg geeft u een overzicht van de nieuwe wetgeving met betrekking tot contracten in de zorg en inzicht in de betekenis ervan. Aandacht wordt besteed aan de recente herziening van de bestaande wettelijke regels die contracten in de zorg beïnvloeden. Bovendien schetst het boek de actuele ontwikkelingen op wetgevingsgebied en de (te verwachten) toekomstige regels in het kader van de nieuwe Zorgverzekeringwet die de huidige Ziekenfondswet en het daarin verankerde overeenkomstenstelsel gaat vervangen.

6


> Serie: Gezondheidswetgeving in de praktijk

> ISBN: 9031344915

> Prijs: ¤ 45,00

> Zorgmanagement tools Tijdschrift voor leidinggevenden in de zorgsector

Voor wie? Zorgmanagement Tools is bedoeld voor leidinggevenden in de zorg. Het gaat hierbij om hoger- en middenkader en eerstelijns

Redactie: Dr. J. Pool, drs. J. Schaart, ir. M. Vlemmix

leidinggevenden, in verpleegkundig management, maar ook in bedrijfskundig management.

Wat is Zorgmanagement Tools? Zorgmanagement Tools is een compleet pakket praktische handvatten voor leidinggevenden in de zorgsector. Zorgmanagement Tools bestaat uit een tijdschrift, een uitgebreide internetdatabase en een e-mailnieuwsbrief.

• Tijdschrift Het tijdschrift Zorgmanagement Tools verschijnt 4 keer per jaar en behandelt op praktische wijze verschillende zorgmanagementinstrumenten.

• Internetdatabase Naast het tijdschrift is er een uitgebreide gratis internetdatabase (www.zorgmanagementtools.bsl.nl) waarin de in het tijdschrift behandelde artikelen verder uitgediept worden. Verder vindt u er handige checklisten, achtergrondartikelen en praktijkgerichte stappenplannen die u bij uw werk ondersteunen, en waarmee u direct aan de slag kunt. Met uw persoonlijke inlogcode kunt u honderden (zorg)managementtools en artikelen uit de Zorgmanagement Toolbase downloaden. Uw dagelijkse praktijk Trends in Zorgmanagement en Recht | Jaargang 3 | nummer 1 | maart 2005

kunt u eenvoudig toetsen aan deze praktische instrumenten. > Tijdschrift + gratis online toegang + gratis e-mailnieuwsbrief

• E-mailnieuwsbrief

> Abonnementsprijs: ¤ 79,00 (per jaar)

In de e-mailnieuwsbrief, die elk kwartaal verschijnt, vindt u

> Instellingsprijs: ¤ 118,00 (per jaar)

interessant zorgmanagementnieuws plus aankondigingen van

> www.zorgmanagementtools.bsl.nl

nieuwe toevoegingen aan de database.

E-mailnieuwsbrieven Op de hoogte blijven? Meld u aan voor de gratis e-mailnieuwsbrieven! > Zorg en Ondernemen

> Zorg en Financiering

Tien keer per jaar actueel nieuws over management in de

Snel op de hoogte van belangrijk financieel nieuws in de gezond-

ouderenzorg. Meld u aan op www.zorgenondernemen.nl

heidszorg. Meld u aan op www.zorgenfinanciering.nl

7

Column

Gezocht: leiders!

Leiderschap in zorg is meer dan management van zorgprocessen en het

men ervan uit dat dingen zich wel in de loop van de tijd zullen

leidinggeven aan medewerkers en teams. Tot een jaar of vijf geleden

“inpassen”. En dat is helaas een redeneertrant die alleen maar past bij

werd er van de leidinggevende in de zorg verwacht dat ze de dagelijkse

de “zwak gehouden” manager nieuwe stijl. Van een sterke manager

gang van zaken goed zouden organiseren, plannen, aansturen en laten

verwachten we nu niet meer collegiaal management, maar leiderschap.

uitvoeren. Dat besloeg toen ongeveer 90% van hun taak. Daarnaast nam men deel aan allerlei overleggen in de organisatie. Problemen wer-

Gelukkig is er tegenwoordig in veel zorginstellingen veel aandacht voor

den doorgaans bij een hogere echelon neergelegd en op basis van advies

leiderschapsontwikkeling met tegelijk aandacht voor een cultuuromslag

of ondersteuning van bovenaf en vanuit de staf opgelost.

bij medewerkers. Dat laatste is nodig omdat de medewerker een ander

De waan van de dag regeerde en men was vreselijk druk alles in goede

type leider krijgt dan hij is gewend. De nieuwe leider is veel meer met

banen te leiden. De leidinggevende van toen was de “best praktiserende

beleid, planning, ontwikkeling en personeelszorg bezig en minder met

professional”, die ambities had en die het vertrouwen kreeg van

de waan van de dag. Leiders zeggen waar het op staat en verwachten

het team. Zo ontstond de meewerkend voorman die zich geleidelijk

van medewerkers dat ze:

losmaakte van de basis en zich ontpopte als leidinggevende.

- afspraken nakomen; - opdrachten naar behoren uitvoeren;

Die tijd is voorbij. De leidinggevende wordt nu geselecteerd op basis van

- zakelijker en resultaatgerichter overleggen;

een competentieprofiel, krijgt doorgaans een assessment en gaat bij

- elkaar aanspreken op verantwoordelijkheid;

voorkeur geen leiding geven aan het team waaruit hij of zij is voort-

- resultaten als uitgangspunt nemen voor beoordeling van functioneren;

gekomen is. Vanaf het begin wordt verwacht dat de leidinggevende een

- zich van elkaar kunnen onderscheiden op grond van hun specifieke

manager is die boven de medewerkers staat en daar leiding aan geeft

- voortdurend leren en zich ontwikkelen;

uiteraard een eigen kleurtje. De leidinggevende van nu heeft targets

- verschillen in functies, functieniveaus en functioneren normaal en

waarop hij wordt afgerekend: medewerkertevredenheid, klanttevredenheid, effectiviteit en efficiëntie, budgetbeheer, kwaliteitseisen, samen-


competenties (die dan ook extra gewaardeerd moeten worden);

volgens een door de organisatie geformuleerde leiderschapsstijl met

werking, productie (verlies), verloop en ziekteverzuim van personeel,

bespreekbaar vinden; - “hun best doen” vanzelfsprekend vinden (en niet het enige waar je op beoordeeld wordt).

beleidsplannen en inbreng in het managementteam van de unit of van Zo op het oog allemaal vanzelfsprekendheden, maar dat verandert snel

de organisatie.

als je even rondkijkt in de gezondheidszorg. Er heerst nog vaak een Dat is dus andere koek! In de praktijk zie je dan ook dat zowel de groep

cultuur van ‘we doen toch met ons allen ons best om afspraken na te

operationeel leidinggevenden als de leidinggevenden op tactisch niveau

komen, opdrachten goed uit te voeren, zinvol te overleggen, elkaar aan

nogal wat problemen hebben met deze gedaantewisseling. Geregeld zien

te spreken… etc’. Deze cultuur verdwijnt en nu moeten we een goede

we dat na een assessment 60 tot 80% van de leidinggevenden niet kan

verhouding vinden tussen persoonlijke aandacht, sociaal samenwerken

voldoen aan de gestelde eisen vanwege het ontbreken van de gevraagde

en begripvol met elkaar omgaan. Maar dan wel in een bedrijf waar

competenties. Dat is niet de schuld van de leidinggevenden – die wor-

gepresteerd moet worden.

den ook maar geconfronteerd met zich snel ontwikkelende organisaties. De doorsnee leidinggevende is daar niet voor opgeleid en krijgt vaak

Jan de Jong

ook niet de gelegenheid zich hierop adequaat voor te bereiden.

Drs. Jan H. J. de Jong is directeur VIA Netwerk B.V. en

Het is wel een beetje de eigen schuld als men dientengevolge vastloopt

hoofdredacteur van Leiderschap in zorg.

in de functie. Want de leidinggevende moet bij alle veranderingen wel blijven zorgen dat hij het heft in handen blijft houden. Te vaak gaat

Colofon

Wilt u reageren op deze column? Mail dan naar [email protected]

Trends in Zorgmanagement en Recht is een uitgave van Bohn Stafleu van Loghum en verschijnt vier maal per jaar. Het is gratis verkrijgbaar voor managers en juristen in de zorg. Een gratis abonnement kan aangevraagd worden bij de klantenservice of via www.bsl.nl/managementenrecht. Bohn Stafleu van Loghum t.a.v. Afdeling klantenservice Postbus 246 3990 GA Houten Tel.: 030 - 638 37 36 Fax: 030 - 638 39 99

8

Redactie: Ennelyn Soudant Marcella Sleeuwenhoek tel.: 030 - 638 37 43 www.bsl.nl [email protected]

Vormgeving: Grafisch Buro van Erkelens, Den Haag

ISSN 1571-0548

Omgaan met de complexiteit in de zorgsector

Recommend Documents