APRIL 2012
18
MAGAZINE VAN DE HAAGSE HOGESCHOOL
Including
4 pages in English
Interview Halbe Zijlstra ‘Studeren is niet gratis’ De hbo’er van de toekomst Win kaarten voor Walk the Line
OLYMPISCH GOUD DANKZIJ DE HAAGSE?
S K AL E I O C Z E R P E S D N O
L K A I E E S C G E A O P A Z S H E R D E N A D A N O Rolstoel op de pijnbank Nominaties Link scriptieprijs Kennisbank onvoldoende gebruikt En nu die onderzoekende geest nog
18 H/LINK
13
Onderzoek
DE HAAGSE helpt BASKETBALROLSTOEL optimaliseren Het Nederlandse damesteam rolstoelbasketbal heeft zich geplaatst voor de Paralympics in Londen. De Haagse Hogeschool ontwikkelde een basketbalrolstoel waardoor ze sneller en lichter zijn. tekst1BVMWBO-FFVXFOtbeeld Coos Dam, Kim Eijkelhof, Sean van de Velde
14
H/;8=:18
‘D
at kan beter!,’ concludeerde de ZuidHollandse provinciedelegatie tijdens een bezoek aan de Paralympics in Beijing. Het is 2008, en naast het wedstrijdverloop valt hen het materieel op. Een afgevaardigde van de TU Delft oppert dat het frame van magnesium moet zijn en Monique Berger, docent Bewegingstechnologie (BT), ziet ook verbeterpunten: ‘Die basketbalrolstoel moet lichter en gepersonaliseerd zijn.’
Zo begon een langdurig project om de rolstoelbasketbalrolstoel – zoals zo’n ding voluit heet – paralympicsklaar te krijgen. Terug in Nederland gingen ze ermee aan de slag. Die ‘ze’, dat zijn: het Expertisecentrum Bewegingstechnologie van De Haagse (H/ECBT), uitvindbureau InMarket, onderzoeks- en ontwerpbureau Didid.eu en InnoSportNL, een belangenorganisatie die sport, wetenschap en het bedrijfsleven samenbrengt. Het consortium slaat de handen ineen voor één doel: kennisontwikkeling. En met die kennis de rolstoel zo verbeteren dat de Nederlandse rolstoelbasketbalsters de Paralympische Spelen in Londen ermee winnen. Zover is het dan nog niet. Met een subsidie op zak startte het project met heel veel kijken. Berger: ‘Samen met studenten van BT analyseerden we veel wedstrij-
den om achter de sterke en zwakke punten te komen van de basketbalrolstoel en de ins en outs van het spel. Vervolgens onderzochten we welke nadelen de toen gebruikte basketbalrolstoelen hadden.’ Bijvoorbeeld de twee anti-tip-wieltjes waardoor de speler niet achterover kan vallen. ‘Is dat echt nodig?,’ vroeg Berger zich af. ‘Twee wieltjes is twee keer wrijving.’ Ook ontdekten ze dat de fabrikant de basketbalrolstoelen niet kon personaliseren, wat wel nodig is. Iemand met een dwarslaesie zit, zo bleek uit het onderzoek, veel meer op een achterover hellend zitvlak vergeleken met iemand die een amputatie heeft. Het lichaamszwaartepunt ten opzichte van de voor- en achterwielen verandert en dat beïnvloedt weer de wendbaarheid, stabiliteit en het acceleratievermogen. De tot dan toe beschikbare basketbalrolstoelen vertoonden nog een
‘Geef haar het zwemgevoel’ Het Expertisecentrum Bewegingstechnologie (H/ECBT) speelt bij meer paralympische sporten een rol. Bondscoach Mark Faber van paralympisch zwemster Lisa den Braber vroeg Monique Berger om hulp. Den Braber, die een deel van haar onderbenen mist, moet met zwemvinnen het echte zwemgevoel tijdens de trainingen ervaren om sneller te worden.
Als paralympisch zwemmer mag je geen hulpmiddelen gebruiken tijdens de wedstrijd maar tijdens trainingen wel. Faber hoopte dat Lisa voordeel heeft van trainen met zwemvinnen. Vorig jaar is student Bewegingstechnologie (BT) Berend Visser afgestudeerd op dit onderwerp. Na een biomechanische analyse – waarbij krachten en momenten zijn gemeten – is het eerste prototype zwemvin ontstaan. ‘De bondscoach en Lisa waren erg enthousiast,’ zegt Berger. ‘Ze vroegen of het H/ECBT deze verder zou kunnen ontwikkelen.’ Het expertisecentrum zocht samenwerking met Eemland Orthopedie – de leverancier van Den Brabers loopprotheses. Daar is vierdejaars BT-stagiair Sean van de Velde (24) aan de slag gegaan: ‘Met behulp van Berends biomechanische analyse heb ik een aantal proefprotheses ontwikkeld.’
Om dat uit te zoeken reisden Van de Velde en Den Braber af naar trainingscentrum InnoSportLab De Tongelreep. Daar maten maarliefst zeventien camera’s, waarvan dertien onder water, het effect van de verschillende prototypes. ‘We zagen dat hoe langer de protheses waren hoe meer kracht Lisa nodig had. Haar flipperslagfrequentie werd lager. Dus hoe korter de prothese, des te beter haar prestatie,’ concludeert Van de Velde. De verbeterpunten zijn in de laatste versie doorgevoerd. ‘We hebben de zwemprotheses onlangs afgeleverd en afgesteld. Ik onderzoek nu of ze goed zitten en of Lisa door te trainen met de protheses sneller is. Als ze goud haalt, is het sowieso geslaagd!’
Van de Velde kreeg op 8 december de opdracht en op 13 januari moesten de eerste protheses al klaar zijn. ‘Omdat we verschillende types wilden testen heb ik een koker gemaakt die over Lisa’s onderbeen kan. Met een adapter kunnen we daar de verschillende protheses op zetten. Om te testen hadden we een lange buis met een flipper, een prothese met een enkelhoek en een korte prothese gemaakt.’ En… helpt het?
18 H/LINK
15
ander manco: door een slecht gebouwd frame was er geen goede verdeling van de krachten, waardoor er veel stuk ging. Veel om op te lossen dus. De basketbalrolstoel ging op de tekentafel. Door een nieuw ontwerp nam de sterkte van de rolstoel toe en het gewicht af. Ook zijn de basketbalrolstoelen nu te personaliseren: ze worden op maat gemaakt, zodat je niets meer hoeft in te stellen. Een lastige ontwerpklus, omdat bij elke maatvoering de rij- en sterkte-eigenschappen behouden moeten blijven. Berger: ‘Er zijn geen standaardmaten meer waarmee je een hele basketbalrolstoel kan bouwen. We doen nu alles op basis van adviseurs en rolstoelbasketballers zelf. Alles hangt met alles samen: verander je iets aan het wiel dan verander je weer de stabiliteit. We wilden grip hierop krijgen. Voor dit project hebben we iedereen opgemeten, een database ontwikkeld en zo kunnen we met een ontwerpprogramma de basketbalrolstoel per persoon aanpassen.’ Maar de meest innovatieve verbetering kwam van oud-BT’er en InMarket directeur Martijn Schaaper. Basketbalrolstoelwielen staan onder een hoek ten opzichte van de vloer: dat is stabieler en je kunt dan makkelijker manoeuvreren. Maar het geeft ook problemen: het bandcontact met de vloer is groter wat voor meer rolweerstand zorgt en daardoor kunnen de spelers zich langzamer verplaatsen. De herontworpen velg is zo innovatief dat ze er niet veel over loslaten, maar een tipje van de sluier: de velg is asymmetrisch zodat de band ‘rechtop’ over de ondergrond rijdt, terwijl het wiel wel scheef aan de rolstoel gemonteerd kan blijven. Hebben al deze innovaties nu geholpen? Monique Berger en Martijn van der Ent van het H/ECBT hebben
samen met onderzoekers van de faculteit Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam bekeken of de rolweerstand omlaag is gegaan. En de materialen op sterkte getest. De uitkomsten zijn positief. BT’ers ontwikkelden een parcours om te kunnen meten hoe groot de verschillen zijn. Van der Ent: ‘Dat is nodig. Enkel door te meten hoe de atleten in combinatie met de technologische innovaties presteren kun je echt verbeteren.’ Een aantal vaste topsporters van het herenteam testte de basketbalrolstoelen op wendbaarheid en acceleratievermogen. De testen zijn afgerond, de blinkende basketbalrolstoelen die van de fabrieksband zijn gerold, zijn beter dan de voorgaande, klaar om onze basketbalrolstoeldames naar goud te brengen. Uiteindelijk gaat het om de gebruikers zelf. Momenteel testen die de rolstoelen in Papendal. Maar of ze met al deze verbeteringen goud gaan halen? ‘We kwamen erachter dat de wielen altijd kapot uit het vliegtuig komen,’ zegt Berger. Ook hier zijn ze mee aan de slag gegaan en een groep studenten van Industrieel Product Ontwerpen heeft een wielkoffer ontworpen. De wielen kunnen los in de koffer welke aan de basketbalrolstoel vastgezet kan worden. ‘Een BT-student is nu bezig met een gebruiksonderzoek naar die koffer.’ Nu de basketbalrolstoel ontwikkeld is, houdt het consortium niet op te bestaan. Er is nog een grote slag te maken in het aanmeten van zo’n basketbalrolstoel. Uiteindelijk hoopt Berger software te ontwikkelen waar de basketbalrolstoeler in het dagelijks leven ook baat bij heeft. Maar voor nu is Berger tevreden met het resultaat: ‘We zijn nu lichter, sneller, wendbaarder en zitten beter. We maken een goede kans in Londen en hopelijk zorgt de nieuwe vliegtuigkoffer ervoor dat alles heel aan komt.’
t
Hoe goed wil je het hebben? De basketbalrolstoel is op tal van plaatsen verbeterd. De belangrijkste verbeteringen op een rijtje.
De rolstoel is niet instelbaar. Gevolg: nergens zitten stelschroefjes of dubbele buizen. Het gevolg: gewichtsbesparing.
Het hele frame is zo ontworpen dat de buizen optimaal belast worden. Daardoor kunnen ze veel dunner uitgevoerd.
16
H/;8=:18
Twee anti-tip wieltjes zorgen voor twee keer weerstand. Afhankelijk van handicap en spelpositie één anti-tip wieltje verwijderd.
De velg is asymmetrisch. Daardoor staat de band recht op de grond, terwijl het wiel scheef hangt.
