Oefeningen Rekenblad De verschillende structuurelementen 1
Benoem de onderdelen.
Structuurelementen bewerken Kopieer het bestand OEFENING 2 Verbruik.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Verwijder de rijen 18, 19 en 20.
• •
Selecteer de rijen 18, 19 en 20. Klik in de tab Start, groep Cellen op Verwijderen en kies Bladrijen verwijderen.
2
Voeg tussen de kolom M en N een nieuwe kolom in voor de kosten van dataverkeer van de tablet.
• •
Selecteer de kolom N. Klik in de tab Start, groep Cellen op Invoegen en kies Bladkolommen invoegen.
3
Verberg de kolom A en B.
• • •
Selecteer de kolommen A en B. Klik met je rechter muiskop op de selectie en klik op Verbergen. Hoe kun je de verborgen kolommen terug zichtbaar maken? Schrijf de werkwijze op. ___________________________________________________________________ Hoe kun je zien dat er kolommen verborgen zijn? ___________________________________________________________________
• Sla alle wijzigingen op en sluit het bestand.
Tip Als met je rechtermuisknop klikt op een selectie van rijen of kolommen kun je deze ook verwijderen of invoegen.
Gegevens doelgericht doorvoeren
Kopieer het bestand OEFENING 3 Burgerzaken.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Voer de jaartallen door.
• • •
Klik in de cel B3 en typ 2007. Klik in de cel C3 en typ 2008. Ga met de muis op de rechter benedenhoek van de cel C3 (niet klikken). Normaal verandert je
• •
muis van Sleep tot cel M3. Sluit het bestand.
naar
en klik je.
Kopieer het bestand OEFENING 3 Verbruik.xlsx en sla het op in je eigen map en open het daarna. 1
Voer de maanden door.
• • •
Klik in de cel C5 en typ Januari. Klik in de cel C6 en typ Februari. Ga met de muis op de rechter benedenhoek van de cel C5 (niet klikken). Normaal verandert je
•
muis van Sleep tot cel C16.
naar
en klik je.
2
Voer de kwartelen door.
• • •
Klik in de cel B5 en typ Kwartaal 1. Klik in de cel B8 en typ Kwartaal 2. Ga met de muis op de rechter benedenhoek van de cel B8 (niet klikken). Normaal verandert je naar
• •
en klik je.
Sleep tot cel B16. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Rekenblad opmaken 1
Kopieer het bestand OEFENING 4 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Pas de stijl Tabelstijl licht 9 toe op Leverancierslijst.
• • •
Klik op het tabblad Leverancierslijst Selecteer de cellen A1 tot F17. Klik in de tab Start, in de groep Stijlen op Opmaken als tabel en kies Tabelstijl licht 9.
2
Maak de cellen van het werkblad Klantenlijst op.
• • •
Selecteer de gegevens. Klik in de tab Pagina-indeling in de groep Thema’s en kies het thema Civiel. Klik in de tab Start, in de groep Stijlen en kies bij Celstijlen voor 40% - Accent 4.
3
Maak de cellen van het werkblad Artikellijst op.
•
Selecteer van A2 tot I88.
•
Klik in de tab Start, in de groep Lettertype op
en kies de kleur donkerblauw.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Lettertype op Selecteer van A1 tot I1.
en kies de kleur wit.
•
Klik in de tab Start, in de groep Lettertype op
en kies de kleur blauw.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Lettertype op en kies de kleur wit. Klik op de lijn tussen kolom B en C (normaal is je muisaanwijzer veranderd) en sleep naar rechts tot alle gegevens leesbaar zijn. Doe dit ook voor de andere kolommen. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
•
Rekenblad opmaken 2 Kopieer het bestand OEFENING 5 Verbruik.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Zorg voor een €-teken en twee cijfers na de komma voor de eenheidsprijs.
•
Selecteer de cellen E5 tot E16.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Getal op Doe hetzelfde voor G5 tot G16, I5 tot I16, O5 tot O16.
2
Zorg voor twee cijfers na de komma voor het totaal.
•
Selecteer de cellen D5 tot D16.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Getal tweemaal op Doe hetzelfde voor F5 tot F16 en H5 tot H16.
•
Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
en kies Valuta.
.
Opmaak kopiëren
Kopieer het bestand OEFENING 6 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Kopieer de opmaak van de gegevens in het tabblad Leverancierslijst naar de twee andere tabbladen.
Artikellijst •
Selecteer de cellen A1 tot F17 in het tabblad Leverancierslijst.
• • •
Klik in de tab Start, in de groep Klembord op Klik op het tabblad Artikellijst. Selecteer de cellen A1 tot I88.
.
Klantenlijst •
Selecteer de cellen A1 tot F17 in het tabblad Leverancierslijst.
• • • •
Klik in de tab Start, in de groep Klembord op Klik op het tabblad Klantenlijst. Selecteer de cellen A1 tot F13. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
.
Getalnotatie 1
Kopieer het bestand OEFENING 7 Opendeurdag.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Zorg voor een €-teken en twee cijfers na de komma voor de eenheidsprijs.
•
Selecteer de cellen B4 tot B9.
•
Klik in de tab Start, in de groep Getal op
2
Zorg voor twee cijfers na de komma voor het totaal.
•
Selecteer de cellen D4 tot D10.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Getal tweemaal op Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
en kies Valuta.
.
Getalnotatie 2
Kopieer het bestand OEFENING 8 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Zorg voor een €-teken en twee cijfers na de komma voor de inkoopprijs en verkoopprijzen.
• •
Open het tabblad Artikellijst. Selecteer de cellen D2 tot D87.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Getal op Ga op dezelfde manier te werk voor de andere prijzen.
2
Zorg voor een lange datumnotatie voor de laatste wijzigingen.
• •
Klik in de cel L2. Typ de datum van vandaag.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Getal op Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
en kies Valuta.
en kies Lange datumnotatie.
Sorteren
Kopieer het bestand OEFENING 9 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Sorteer de inkoopprijs oplopend.
• •
Klik op het tabblad Artikellijst. Selecteer de kolom D.
•
Klik in de tab Start, in de groep Bewerken op
2
Sorteer de Leveranciers aflopend.
• •
Klik op het tabblad Leverancierslijst. Selecteer de kolom B.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Bewerken op Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
en kies
en kies
Voorwaardelijke opmaak Kopieer het bestand OEFENING 10 Klantenkaart.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Markeer alle getallen groter dan 80 000 in het groen.
•
Selecteer de cellen C4 tot N15.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Stijlen op en kies bij Markeringsregels voor cellen voor Groter dan. Stel de waarde in op 80 000 en kies Groene opvulling met donkergroene tekst.
2
Markeer alle getallen tussen 70 000 en 80 000 in het oranje.
•
Selecteer de cellen C4 tot N15.
• • • • •
Klik in de tab Start, in de groep Stijlen op en kies bij Markeringsregels voor cellen voor Tussen. Stel de waarden in op 70 000 en 80 000 en kies Aangepaste indeling. Kies in het tabblad Lettertype als tekst kleur oranje. Kies in het tabblad Opvulling als kleur donkeroranje. Klik tweemaal op OK.
3
Markeer alle getallen kleiner dan 70 000 in het rood.
•
Selecteer de cellen C4 tot N15.
• •
Klik in de tab Start, in de groep Stijlen op en kies bij Markeringsregels voor cellen voor Kleiner dan. Stel de waarde in op 69 999 en kies Licht rode opvulling met donkerrode tekst.
•
Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Gegevens transponeren
Kopieer het bestand OEFENING 11 Burgerzaken.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Zorg dat de kolommen en rijen van de gegevens gewisseld worden.
• • •
Selecteer de cellen A3:M3. Kopieer de gegevens via Control + C. Klik in Blad 2 in de cel A3.
• •
Klik bij op . Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Marges
Kopieer het bestand OEFENING 12 Burgerzaken.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Stel de marges in op 2 cm.
•
Klik in de tab Pagina-indeling, in de groep Pagina-
• •
• •
instelling op en kies aangepaste marges. Stel de marges boven, onder, links en rechts in op 2 cm. Plaats een vinkje bij Horizontaal en Verticaal, zodat de gegevens in het midden van de pagina geplaatst worden. Klik op OK. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Je kunt bij Marges ook een vooraf ingestelde marge kiezen, bv. Breed of Smal.
Kop- en voettekst en paginanummering
Kopieer het bestand OEFENING 13 Verbruik.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Voeg een kop- en voettekst toe.
• • •
Klik in de tab Invoegen, in de groep Tekst op . Klik in het linker tekstvak en typ je eigen naam. Klik in het rechter tekstvak en typ de naam van je school.
•
Klik op
•
Klik in het rechter tekstvak en klik op
•
Klik in het middelste tekstvak en klik op
•
Klik in het linker tekstvak en klik op
• •
Klik in de tab Beeld op om de kop- en voettekst te sluiten. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
.
.
.
.
Afdrukken
Kopieer het bestand OEFENING 14 Verbruik.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Druk de gegevens i.v.m. het verbruik af op 1 pagina.
• • • • •
Klik in de tab Bestand op Afdrukken. Kies bij Afdrukstand voor Liggende afdrukstand. Kies i.p.v. Normale marges voor Smalle marges. Kies i.p.v. Niet passen voor Blad passend maken voor één pagina. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Afdrukinstellingen
Kopieer het bestand OEFENING 15 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1 2
Klik op het tabblad Artikellijst. Stel de afdrukstand liggend in.
•
Klik in het tabblad Pagina-indeling in de groep Pagina-instelling op Afdrukstand en kies voor Liggend.
3
Stel het formaat in op A3.
•
Klik in het tabblad Pagina-indeling in de groep Pagina-instelling op Formaat en kies A3.
4
Stel het afdrukbereik in van A1 tot I87.
• •
Selecteer de cellen A1 tot I87. Klik in het tabblad Pagina-indeling in de groep Pagina-instelling op Afdrukbereik en klik op Afdrukbereik bepalen.
5
Druk ook de Rasterlijnen en koppen af.
•
Plaats een vinkje bij Afdrukken in de groep Werkbladopties van tab Pagina-instelling.
6
Stel alle marges in op 1,5 cm.
• • •
Klik in het tabblad Pagina-indeling in de groep Pagina-instelling op Marges en kies Aangepaste marges. Stel de marges boven, onder, links en rechts in op 1,5 cm (niet de rugmarge). Klik op OK.
7
Druk ook de titels af .
• •
Selecteer het werkblad dat je wilt afdrukken. Klik in de tab Pagina-indeling, groep Pagina-instelling, op Titels afdrukken.
8
Druk nu af.
• • •
Klik in de tab Bestand op Afdrukken. Klik op Afdrukken. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Soorten grafieken
Verbind elk begrip met de juiste afbeelding en omschrijving. Naam
Afbeelding
Omschrijving
Vlakgrafiek
Om verschillende waarden horizontaal met elkaar te vergelijken.
Staafgrafiek
Geeft een evolutie van waarden weer in verhouding met de tijd.
Cirkelgrafiek
Geeft een trend van waarden weer in verhouding met de tijd.
Lijngrafiek
Geeft de verhouding weer van een waarde t.o.v. het totaal.
Kolomgrafiek
Om verschillende waarden verticaal met elkaar te vergelijken.
Grafiek maken en aanpassen
Kopieer het bestand OEFENING 17 Burgerzaken.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Maak een kolom grafiek van de gegevens.
•
Selecteer de cellen A3 tot M4.
• •
Klik in de tab Invoegen, groep Grafieken op Normaal heb je nu dit:
en kies het eerste type grafiek.
Overlijden
Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November
2
Verwijder de legende.
•
Klik in de tab Indeling, groep Labels op Legende en kies Geen.
3
Wijzig de kleur van de grafiek in lichtgroen met een witte rand.
•
Klik in de tab Ontwerpen, groep Grafiekstijlen en kies de stijl met Lichtgroene kleur met een witte rand.
4
Wijzig de grafiektitel.
• • •
Klik in de tab Ontwerpen, groep Labels op Grafiektitel en kies Gecentreerde overlay titel. Selecteer de tekst van de titel en verwijder ze. Typ nu de titel Overleden regio Brussel.
5
Voeg astitels toe.
•
Klik in de tab Ontwerpen, groep Labels op Astitels en kies Titel primaire horizontale as en Titel onder as. Selecteer de tekst van de astitel en verwijder het. Typ nu de titel Maanden. Klik in de tab Ontwerpen, groep Labels op Astitels en kies Titel primaire verticale as en Gedraaide titel. Selecteer de tekst van de astitel en verwijder het. Typ nu de titel Aantal. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
• • • • • •
Formules 1
Kopieer het bestand OEFENING 18 Opendeurdag.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken het totaal per drankje voor elk kwartaal.
• • • •
Klik in de cel D4. Typ de formule =B4*C4 (zonder spaties) en druk op Enter. Kopieer de formule naar de cellen D5 tot D9. Ga op dezelfde manier te werk voor kwartaal 2, 3 en 4.
2
Bereken het totaal van alle drankjes.
• • •
•
Klik in de cel D10. Typ de formule =D4+D5+D6+D7+D8+D9 (zonder spaties) en druk Enter. Kopieer de formule naar de cellen D19, I10 en I19. Klik daarvoor op de cel D10 en druk Ctrl + C. Klik op de cel D19 en druk Ctrl + V. Klik op de cel I10 en druk Ctrl + V. Klik op de cel I19 en druk Ctrl + V. Druk op Enter.
3
Bereken het gemiddelde van de totalen.
• • • •
Klik in de cel L10. Typ de formule =(D10+D19+I10+I19)/4 (zonder spaties). Druk op Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Formules 2
Kopieer het bestand OEFENING 19 Personeel.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken het loon per werknemer.
• • •
Klik in de cel F4. Typ de formule =D4*E4 (zonder spaties) en druk op Enter. Kopieer de formule naar de cellen eronder.
2
Bereken het totaal van alle lonen.
• •
Klik in de cel F21. Typ de formule =F4+F5+F6+F7+F8+F9+F10+F11+F12+F13+F14+F15+F16+F17+F18+F19 (zonder spaties) en druk Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
•
Formules 3 Foutmeldingen
Wat past bij elkaar? A
#NAAM?
1
B
#DEEL/o!
2
C
#VERW!
3
D
######
4
E
#WAARDE!
5
A
B
Je deelt het getal door nul en dit kan niet. In de formule staat een naam die het rekenblad niet kent. Er is een fout in de formule. Bv. wanneer je een punt i.p.v. een komma gebruikt in een getal (dan wordt het getal als tekst gezien) of in de reeks getallen die je wil optellen een woord zit. Er is een ongeldige celverwijzing. Bv. een verwijzing naar een cel die je reeds verwijderd hebt. De celinhoud is te groot om in de cel te weergeven.
C
D
E
Absolute, relatieve en gemengde formules 1
Kopieer het bestand OEFENING 21 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken de korting voor de kleinhandel.
• • • • •
Klik op het tabblad Kortingen. Klik in de cel F3. Typ de formule =E3*F2 (zonder spaties) en druk op Enter. Kopieer de formule met de vulgreep naar de cellen eronder. Wanneer je voor product 0101 kiest, zal de formule kloppen, maar voor product 0102 klopt de formule niet meer. Ook voor de producten eronder klopt ze niet meer. De formule klopt niet omdat er gebruikgemaakt wordt van relatieve celverwijzing. Er moet steeds verwezen worden naar de cel E3 en daarom moeten we die absoluut maken met $-teken. Klik opnieuw op de cel F3. Klik bovenaan in de formulebalk voor de F en typ $. Klik nu voor de 2 en typ $. Nu is de cel F2 absoluut gemaakt en zal er steeds naar die cel verwezen worden.
• • •
2
Bereken de korting voor de groothandel op dezelfde manier als voor de kleinhandel.
•
Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Absolute, relatieve en gemengde formules 2
Kopieer het bestand OEFENING 22 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken de prijzen inclusief BTW voor de inkoopprijs.
• • • •
Klik op het tabblad Artikellijst. Klik in de cel E3. Typ de formule =(D3*$E$1)+D3 (zonder spaties) en druk op Enter. Er zal steeds verwezen worden naar de cel E1. Kopieer de formule met de vulgreep naar de cellen eronder.
2
Bereken de prijzen inclusief BTW voor de verkoopprijs kleinhandel.
• • •
Klik op het tabblad Artikellijst. Klik in de cel G3. Typ de formule =(F3*$G$1)+F3 (zonder spaties) en druk op Enter. Er zal steeds verwezen worden naar de cel G1. Kopieer de formule met de vulgreep naar de cellen eronder.
•
3
Bereken de prijzen inclusief BTW voor de verkoop groothandel.
• • •
Klik op het tabblad Artikellijst. Klik in de cel I3. Typ de formule =(H3*$I$1)+H3 (zonder spaties) en druk op Enter. Er zal blijven verwezen worden naar de cel I1. Kopieer de formule met de vulgreep naar de cellen eronder. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
• •
Eenvoudige functies 1
Kopieer het bestand OEFENING 23 Verbruik.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken het totaal in rij 17.
• • •
Klik in de cel D17. Typ =SOM(D5:D16) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep (kruisje in de rechter benedenhoek) tot cel O17.
2
Bereken het gemiddelde in rij 18.
• • •
Klik in de cel D18. Typ =GEMIDDELDE(D5:D16) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep (kruisje in de rechter benedenhoek) tot cel O18.
3
Zoek het grootste getal.
• • •
Klik in de cel D19. Typ =MAX(D5:D16) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep (kruisje in de rechter benedenhoek) tot cel O19.
4
Zoek het kleinste getal.
• • •
Klik in de cel D20. Typ =MIN(D5:D16) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep (kruisje in de rechter benedenhoek) tot cel O20.
Tip Er mag nooit een spatie in een functie staan!
5
Zoek de mediaan.
• • •
Klik in de cel D21. Typ =MEDIAAN(D5:D16) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep (kruisje in de rechter benedenhoek) tot cel O21.
6
Noteer de datum.
• • •
Klik in de cel C26. Typ =NU() en druk op Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Eenvoudige functies 2
Kopieer het bestand OEFENING 24 Personeel.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken het totaal in rij 21.
• • •
Klik in de cel D21. Typ =SOM(D4:D19) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep (kruisje in de rechter benedenhoek) tot cel F21.
2
Bereken het gemiddelde in rij 22.
• • •
Klik in de cel D22. Typ =GEMIDDELDE(D4:D19) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep tot cel F22.
3
Bereken het aantal ingevulde cellen in rij 23.
• • •
Klik in de cel D23. Typ =AANTAL(D4:D19) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep tot cel F23.
4
Zoek het kleinste getal in rij 24.
• • •
Klik in de cel D24. Typ =MIN(D4:D19) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep tot cel F24.
5
Zoek het grootste getal in rij 25.
• • •
Klik in de cel D25. Typ =MAX(D4:D19) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep tot cel F25 om deze zo snel te kopiëren.
6
Noteer de datum.
• • •
Klik in de cel I3. Typ =VANDAAG() en druk op Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Eenvoudige functies 3
Verbind wat bij elkaar hoort: Functie Som Gemiddelde
Maximum Minimum Mediaan Aantal Aantal argumenten Datum
Bewerking Het grootste getal uit een reeks getallen halen. Berekent het middelste getal van een reeks getallen. (bv.: 4, 6, 12, 17, 22, 23, 48. De mediaan is in dit geval 17 = het middelste getal.) NU: Datum en uur op dit moment Vandaag: Datum van vandaag Datum: vaste datum Getallen optellen. Gemiddelde van getallen berekenen. Telt het aantal cellen die niet leeg zijn. Hoeveel cellen van een bereik ingevuld zijn. Telt het aantal cellen waarin getallen zijn ingevuld. Het grootste getal uit een reeks getallen halen.
ALS-functie 1
Kopieer het bestand OEFENING 26 Klanten kortingen.xlsx in je eigen map en open het daarna.
1
Wie jaarlijks voor meer dan 5 000 000 euro bij ons bedrijf koopt, is een trouwe klant en krijgt extra korting; anders is hij een gewone klant.
• • • •
Klik in de cel P4. Typ =ALS(O4>=5000000;”Trouwe klant”;”Gewone klant”) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep naar beneden voor de andere cellen. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Tip Tekst moet tussen aanhalingstekens (“) staan.
O4>=5000000
Is O4 groter of gelijk aan 5 000 000 (5 miljoen)?
“Trouwe klant”
Als O4 groter of gelijk is aan 5 000 000, dan moet de tekst Trouwe klant getoond worden. Als 04 kleiner is dan 5 000 000, dan moet de tekst Gewone klant getoond worden.
“Gewone klant”
ALS-functie 2
Kopieer het bestand OEFENING 27 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken de verkoopprijzen inclusief BTW met een als-functie.
• • • •
Klik in het tabblad Artikellijst. Klik in de cel F2. Typ =ALS(I2=2;(E2*21/100)+E2;(E2*6/100)+E2) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep naar beneden voor de andere cellen.
2
Bereken de verkoopprijzen inclusief BTW met een als-functie.
• • • •
Klik in de cel H2. Typ =ALS(I2=2;(G2*21/100)+G2;(E2*6/100)+G2) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep naar beneden voor de andere cellen. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand. I2=2 G2*21%
Is I2 gelijk aan 2? Als I2 gelijk is aan 2, dan moet de bewerking G2 maal 21 % uitgevoerd worden.
G2*6%
Als I2 niet gelijk is aan 2, dan moet de bewerking G2 maal 6 % uitgevoerd worden.
Aantal-functie
Kopieer het bestand OEFENING 28 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Voor de voorraadcontrole moeten er nog gegevens i.v.m. de voorraad aangevuld worden, bereken met een functie hoeveel gegevens er tekort zijn.
• • • • •
Klik in het tabblad Artikellijst. Klik in de cel H88. Typ =AANTAL(H2:H87) en druk op Enter. Sleep de functie met de vulgreep naar rechts tot I88. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Test jezelf 1 SnoepShop
Open een nieuw rekenblad en sla het op onder de naam TEST JEZELF 1 SnoepShop.xlsx. 1
Typ de gegevens over zoals hieronder afgebeeld.
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Voer met de vulgreep de kwartalen door tot cel A6. Voeg de cellen A1 tot E1 samen. Zorg dat de gegevens van alle cellen leesbaar zijn. Bereken met een formule het totaal in de cellen F3 tot F6. Bereken met een functie het totaal in de cellen B7 tot F7. Bereken met een functie het gemiddelde in de cellen B8 tot F8. Bereken met een functie het grootste getal in de cellen B9 tot F9. Bereken met een functie het kleinste getal in de cellen B10 tot F10. Maak de gegevens op met verschillende celstijlen van de kleur groen. Noem het tabblad Filialen. Verwijder de niet-gebruikte tabbladen.
13 Maak onderstaande grafiek met de gegevens:
Onkosten filialen
Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4
14 Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Test jezelf 2 PapYrreus factuur
Open een nieuw rekenblad en sla het op onder de naam TEST JEZELF 2 PapYrreus factuur.xlsx. 1
Voeg de afbeelding TEST JEZELF 2 PapYrreus factuur.png in en positioneer ze op haar plaats zoals hieronder afgebeeld.
2
Neem de rest van de gegevens en opmaak over zoals afgebeeld. Gebruik jouw eigen gegevens als klant of kies een klant naar keuze.
3
Bereken in de cel E14 het aantal x de eenheidsprijs. Kopieer die formule met de vulgreep naar de cellen eronder. Bereken in de cel F14 de BTW. In deze formule moet je blijvend verwijzen naar het BTWpercentage in de cel F12. Kopieer die formule met de vulgreep naar de cellen eronder. Bereken in de cel G14 het bedrag inclusief BTW per product. Bereken de totalen in de rij 18 met een functie. Noem het tabblad Factuur. Verwijder de niet-gebruikte tabbladen. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
4 5 6 7 8 9
Test jezelf 3 SnoepShop
Kopieer het bestand TEST JEZELF 3 SnoepShop.xlsx in je eigen map en open het daarna. Algemeen 1 2
3
4 5 6
7 8
Vergroot en verklein alle kolombreedtes en rijhoogtes tot alle gegevens mooi gepresenteerd worden. Doe dit op alle tabbladen. Maak alle gegevens van alle tabbladen op met kleuren. De bedoeling is dat er meer structuur komt en dat de gegevens duidelijker leesbaar worden! Maak de gegevens van Blad1 op en kopieer die opmaak naar de andere tabbladen. Hernoem de tabbladen: Blad1: Artikels Blad2: Klanten Blad3: Leveranciers Blad4: Kortingen Blad5: Verkoopcijfers Blad6: BTW Kopieer de cellen N5:O12 uit het tabblad Artikels naar een nieuw tabblad dat je zelf toevoegt. Noem dit nieuwe tabblad Afkortingen. Voorzie voor alle tabbladen een kop- en voettekst. Koptekst: Links: SnoepShop Rechts: datum Voettekst: Midden: paginanummer Stel voor elk tabblad de afdrukstand in op Liggend. Wanneer er afgedrukt wordt, moeten de rasterlijnen en de koppen afgedrukt worden. Stel dit in.
Klanten 9
Bereken in de cel H12 van het tabblad Klanten het aantal lege cellen met een functie.
Kortingen 10 Voeg in het tabblad Kortingen boven rij 1 nog een rij in. Voeg de cellen A1 tot E1 samen. Typ in die samengevoegde cel de titel Kortingen. Maak die cel ook op naar keuze. 11 Wijzig de getalnotatie voor de getallen C3 tot C12 in valuta. 12 In de cel D3 moet verschijnen welke soort klant het is. Dit is afhankelijk van het totale aankoopbedrag in januari. Voer dit uit met een functie. Als het aankoopbedrag van januari groter is dan 100 000 euro, dan is het een “superklant”; anders is het een “gewone klant”. 13 Sleep de functie met de vulgreep van D3 naar D12.
14 In de cel E3 moet verschijnen welk kortingspercentage de klant krijgt. Dit is afhankelijk van het type klant. Voer dit uit met een functie. Houd rekening met: Superklant = 5 % Gewone klant = 3 % Sleep de functie met de vulgreep van E3 naar E12. Leveranciers 15 Sorteer de leveranciers alfabetisch op woonplaats. Verkoopcijfers 16 Sorteer de namen van de verkopers alfabetisch. 17 Voeg de cellen A1 en B1 samen. 18 Voorzie voor de getallen een opmaak die voldoet aan volgende voorwaarden: >7 500 = groen opvulling met een donkergroene tekst. <5 000 = licht rode opvulling met een donkerrode tekst. 19 Maak van de gegevens een kolomgrafiek zoals hieronder afgebeeld.
Verkoopcijfers
BTW 20 Bereken voor de BTW-listing in de cel D3 hoeveel BTW je van die klant ontvangen hebt. Je moet blijven verwijzen naar de 21 % in de cel D2. 21 Voer de formule uit D3 door naar de andere cellen eronder. 22 Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Sorteren (op meerder niveau’s)
Kopieer het bestand OEFENING 29 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Sorteer de gegevens Artikelcode en Productgroep alfabetisch.
•
Selecteer de kolommen A en B.
• • • • • • • • • •
Klik in de tab Start, in de groep Bewerken op en kies Aangepast sorteren. Kies bij Kolom voor Artikelcode. Kies bij Sorteren op voor Waarden. (Je kunt ook op bv. de celkleur sorteren.) Kies bij Volgorde voor A naar Z. Klik nu op Niveau toevoegen. Kies bij Kolom voor Productgroep. Kies bij Sorteren op voor Waarden. Kies bij Volgorde voor A naar Z. Klik tweemaal op OK. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Als-functie
Kopieer het bestand OEFENING 30 SnoepShop.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Som sluipen er foutjes in de prijszetting. Daarom controleren we die even door te checken of de verkoopprijs hoger is dan de aankoopprijs.
• • • •
Klik in de cel I2. Typ =ALS(D2>=E2;"Prijs fout";"Prijs OK") en druk op Enter. Kopieer de formule naar beneden voor de andere artikels. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
D2>E2 “Prijs fout” “Prijs OK”
Is D2 groter of gelijk aan E2? Als D2 groter of gelijk is aan E2, dan moet de tekst Prijs fout getoond worden. Als D2 kleiner is dan E2, dan moet de tekst Prijs OK getoond worden.
Afronding-functie
Kopieer het bestand OEFENING 31 Factuur.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1 2
Bereken de basisprijs van de goederen. Bij het berekenen van de handelskorting krijg je ook nogal wat kommagetallen. Zorg er daarom voor dat alle kortingberekeningen op 2 cijfers na de komma afgerond worden.
• • •
Klik in de cel G33. Typ =AFRONDEN(G32*E33;2) en druk op Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand. G32*E33
De bewerking die moet uitgevoerd worden.
2
Het aantal cijfers na de komma.
3
Bereken de maatstaf van heffing.
4
Wanneer de BTW berekend wordt, gebeurt het nogal vaak dat je lange kommagetallen uitkomt. Zorg er daarom voor dat alle BTW-berekeningen op 2 cijfers na de komma afgerond worden.
• • •
Klik in de cel G36. Typ =AFRONDEN(G35*G24;2) en druk op Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Tip Uiteraard kun je ook afronden met de knoppen
5
.
Bereken het totaal.
Verticaal- en horizontaal zoeken functie 1
Kopieer het bestand OEFENING 32 Leden West-Vlaanderen.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Wanneer iemand een postcode invult moet automatisch de plaatsnaam verschijnen.
• • • •
Klik in de cel F4. Typ =VERT.ZOEKEN(E4;$J$4:$K$262;2;ONWAAR) en druk op Enter. Typ nu de gegevens van een gemeente of stad in West-Vlaanderen in in rij 5. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
E4
De waarde uit de cel E4 moet gezocht worden in J4:K262.
J4:K262 2
Bereik waarin de gegevens moeten gezocht worden. In het bereik J4:K262 moet er in de 2de kolom gezocht worden. M.a.w. gegevens uit kolom K moeten getoond worden. De plaatsnaam dus! Het is een exacte waarde die gezocht moet worden. M.a.w. identiek hetzelfde getal.
ONWAAR
Verticaal- en horizontaal zoeken functie 2
Kopieer het bestand OEFENING 33 Score.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Zorg ervoor dat er automatisch een opmerking gegeven wordt bij de score.
• • • •
Klik in de cel F4. Typ =VERT.ZOEKEN(F3;A3:B8;2;WAAR) en druk op Enter. Typ nu een andere score in F3. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand. F3
De waarde uit de cel F3 moet gezocht worden in A3:B8.
A3:B8 2
Bereik waarin de gegevens moeten gezocht worden. In het bereik A3:B8 moet er in de 2de kolom gezocht worden. M.a.w. gegevens uit kolom B moeten getoond worden. De omschrijving van de score dus! Hier wordt er niet naar het exacte getal gezocht, maar naar de best mogelijke overeenkomst.
WAAR
Verticaal- en horizontaal zoeken functie 3
Kopieer het bestand OEFENING 34 Leverancier.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Wanneer je een leveranciersnummer typt, moeten de andere gegevens getoond worden.
• • • •
Klik in de cel B2. Typ =VERT.ZOEKEN($B$1;$D$3:$K$7;2;ONWAAR) en druk op Enter. Typ in cel B1 het leveranciersnummer 5. Wanneer je het leveranciernummer ingeeft, moeten alle gegevens van de leverancier automatisch getoond worden. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
•
B1
De waarde uit de cel B1 moet gezocht worden in D3:K7.
D3:K7 2
Bereik waarin de gegevens moeten gezocht worden. In het bereik D3:K7 moet er in de 2de kolom gezocht worden. M.a.w. gegevens uit kolom B moeten getoond worden. De omschrijving van de score dus! Het is een exacte waarde die gezocht moet worden. M.a.w. identiek hetzelfde getal.
ONWAAR
Som.Als-functie 1
Kopieer het bestand OEFENING 35 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Tel alle minimum voorraad op per productgroep.
• •
Klik in de cel M5. Typ =SOM.ALS(B2:B87;”*Papier*”;I2:I87) en druk op Enter.
Telkens het woord Papier gevonden wordt in het bereik B2:B87, zal het getal ernaast in het bereik I2:I87 opgeteld worden. Het getal wordt pas opgeteld als aan de voorwaarde Papier voldaan wordt.
• •
Kopieer de functie naar de cellen eronder, maar wijzig steeds de voorwaarde. Voor de volgende wijzig je dus Papier naar Schrijven. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Som.Als-functie 2
Kopieer het bestand OEFENING 36 Personeel.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken hoeveel loon er in totaal betaald werd aan alle bedienden.
• •
Klik in de cel F21. Typ =SOM.ALS(C4:C19;”Bediende”;F4:F19) en druk op Enter.
2
Bereken hoeveel er in totaal betaald werd aan alle arbeiders.
• • •
Klik in de cel F22. Typ =SOM.ALS(C4:C19;”Arbeider”;F4:F19) en druk op Enter. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand. Telkens het woord Arbeider gevonden wordt in het bereik C4:C19, zal het getal ernaast in het bereik F4:F19 opgeteld worden. Het getal wordt pas opgeteld als aan de voorwaarde Arbeider voldaan wordt.
Aantal.Als-functie
Kopieer het bestand OEFENING 37 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Tel het aantal producten per productgroep. Hoeveel producten zijn er per groep.
• •
Klik in de cel M5. Typ =AANTAL.ALS(B2:B87;"Papier") en druk op Enter. Er wordt geteld hoeveel keer het woord Papier in het bereik B2:B87 voorkomt.
• •
Kopieer de functie naar de cellen eronder, maar wijzig steeds de voorwaarde. Voor de volgende wijzig je dus Papier naar Schrijven. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Geneste functies 1
Kopieer het bestand OEFENING 38 Waardering rapport.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Zorg dat afhankelijk van de score een waardering geformuleerd wordt.
Klik in de cel C2. Typ =ALS(B2<60;"Onvoldoende";ALS(B2<=70;"Voldoende";ALS(B2<=80;"Goed";"Zeer goed"))) en druk op Enter. • Hoeveel functies zitten er in elkaar genest? ___ • Kopieer de functie met de vulgreep naar beneden. • Sla de wijzigingen op en sluit het bestand. B2<=60 Onvoldoende B2<=70 Voldoende B2<=80 Goed B2>80 Zeer goed Hoeveel functies tel je? • •
Functie =ALS(GEMIDDELDE(B4:B34<=125;SOM(C4:C34);SOM(D4:C34) =ALS(B3
Aantal
Geneste functies 2
Kopieer het bestand OEFENING 39 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Bereken de totale korting per klant.
• •
Klik in de cel I2. Typ =ALS(G2="Zeer goede klant";H2*7%;ALS(G2="Gewone klant";H2*3%;"Geen korting")) en druk op Enter. Hoeveel functies zitten er in elkaar genest? ___ Kopieer de functie met de vulgreep naar beneden. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
• • •
Naam geven aan celbereik
Kopieer het bestand OEFENING 40 Burgerzaken.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Geef de gegevens van januari de naam januari.
• • • •
Selecteer de cellen B3:B22. Klik met je rechter muisknop op de selectie en kies Naam definiëren. Typ de naam januari. Controleer of het geselecteerde bereik klopt en klik op OK.
2
Tel de gegevens van januari op.
• •
Klik in de cel B23. Typ =SOM(januari) en druk op Enter.
3
Ga op dezelfde manier te werk voor de andere maanden.
•
Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Draaitabellen toepassen
Kopieer het bestand OEFENING 41 Nieuwe verkopers.xlsx in je eigen map en open het daarna. Per maand 1
De gegeven in het tabblad Per maand zijn niet overzichtelijk genoeg om ze te vergelijken. Maak daarom een draaitabel.
• •
Klik op het tabblad Per maand. Selecteer de gegevens A3 tot M38.
• • •
Klik in de tab Invoegen op en kies . Controleer het bereik en kies als gewenste locatie Nieuw werkblad en klik op OK. Er opent rechts een dialoogvenster Lijst met draaitabellen. Vink de velden verkopers, januari, april, juli en oktober aan. Nu kun je veel makkelijker de gegevens van de vier geselecteerde maanden vergelijken.
•
In het venster rechts kun je nog wijzigingen aanbrengen. Klik op naast een veld en klik bv. op Naar rijlabels verplaatsen of Naar kolomlabels verplaatsen. Zo krijg je telkens een ander resultaat. Verplaats zo de maanden door ze te verslepen van Waarden naar Rijlabels.
Per kwartaal 2
De gegeven in het tabblad Per kwartaal zijn niet overzichtelijk genoeg om ze te vergelijken. Maak daarom een draaitabel.
• •
Klik op het tabblad Per kwartaal. Selecteer de gegevens A1 tot D36.
• • •
Klik in de tab Invoegen op en kies . Controleer het bereik en kies als gewenste locatie Nieuw werkblad en klik op OK. Er opent rechts een dialoogvenster Lijst met draaitabellen. Vink de velden Periode en verkoop aan. Onmiddellijk krijg je de som voor elk kwartaal. Plaats nu ook nog een vinkje bij Verkopers. Nu zie je per kwartaal de verkopers en de som van de verkoop. Je kunt je gegevens er dus snel heel anders doen uitzien en conclusies trekken. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
•
•
Titels blokkeren
Kopieer het bestand OEFENING 42 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Blokkeer de eerste rij van de gegevens in het tabblad Artikellijst.
• • • •
Selecteer de eerste rij door te klikken op het rijnummer. Klik in de tab Beeld, in de groep Venster op Blokkeren en kies Bovenste rij blokkeren. Scroll nu naar beneden om te controleren of dit gelukt is. Blijft de eerste rij zichtbaar? Klik in de tab Beeld, in de groep Venster op Blokkeren en kies Titelblokkering opheffen.
2
Blokkeer de kolom A van de gegevens in het tabblad Artikellijst.
• • • • •
Selecteer de kolom A door te klikken op de kolomletter. Klik in de tab Beeld, in de groep Venster op Blokkeren en kies Eerste kolom blokkeren. Schuif met de schuifbalk naar rechts om te controleren of dit gelukt is. Blijft kolom A zichtbaar? Klik in de tab Beeld, in de groep Venster op Blokkeren en kies Titelblokkering opheffen. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
Venster splitsen
Kopieer het bestand OEFENING 43 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. •
Selecteer rij 15.
• • •
Klik in de tab Beeld in de groep Venster op . Klik opnieuw op de knop Splitsen om de splitsing ongedaan te maken. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand. Opmerking • Deze functie kan handig zijn als je gegevens wil overtypen uit hetzelfde tabblad of gegevens wil nakijken … • Je kunt ook verticaal splitsen! Je selecteert dan een kolom.
Werkblad beveiligen en cellen blokkeren
Kopieer het bestand OEFENING 44 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
Beveilig het tabblad (is hetzelfde als werkblad) Leveranciers, want het personeel mag deze gegevens niet wijzigen.
•
Klik in het werkblad Leverancierslijst.
• • • • •
Klik in de tab Controleren in de groep Wijzigingen op . Typ het wachtwoord papy! Klik op OK. Typ nogmaals je wachtwoord ter bevestiging en klik op OK. Klik op een willekeurige cel en druk op Delete. Normaal krijg je nu een foutmelding.
•
Om de blokkering terug op te heffen: klik op
, typ het wachtwoord en klik op OK.
2
Het personeel mag de klantencodes niet wijzigen. Daarom beveiligen we die cellen.
• • • • • • • •
Klik op het tabblad Artikellijst. Selecteer alle cellen met control + A. Klik met je rechter muisknop op die selectie en kies Celeigenschappen. Klik op de tab Bescherming en verwijder het vinkje bij Geblokkeerd. Selecteer nu de cellen A2 tot A13. Klik met je rechter muisknop op die selectie en kies Celeigenschappen. Klik op de tab Bescherming en plaats het vinkje bij Geblokkeerd. Selecteer de cellen A2:A13.
• • • •
Klik in de tab Controleren op . Typ het wachtwoord papy en klik op OK. Herhaal het wachtwoord ter bevestiging en klik op OK. Probeer nu een artikelcode te wijzigen. Normaal krijg je nu een foutmelding.
•
Om de blokkering terug op te heffen klik je op
.
Opmerking Wanneer je cellen wilt beveiligen, moeten die bij de celeigenschappen geblokkeerd worden. De rest mag niet geblokkeerd zijn.
3
Eigenlijk is het beter dat het personeel geen van de gegevens kan wijzigen. Daarom beveiligen we de volledige werkmap.
•
Klik op Bestand en kies Info. Klik op de knop Machtigingen en kies de optie Versleutelen met wachtwoord. Typ je wachtwoord en klik op OK. Typ nogmaals je wachtwoord ter bevestiging en klik op OK. Bij machtigingen kun je de blokkering ook weer opheffen. Via het tabblad Controleren kun je ook een werkmap beveiligen. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
• • • •
Opmerking Een werkmap beveiligen is NIET hetzelfde als een werkblad beveiligen! Bij een werkblad beveilig je één blad en bij een werkmap beveilig je alle werkbladen in een map. Je kunt ook een werkmap beveiligen via de tab Controleren en kies Werkmap beveiligen.
Opmerking invoegen
Kopieer het bestand OEFENING 45 PapYrreus.xlsx in je eigen map en open het daarna. 1
In het tabblad Artikellijst zijn de inkoopprijs, verkoopprijs kleinhandel en verkoopprijs groothandel exclusief BTW, maar dit is zo niet duidelijk. Daarom voegen we er een opmerking aan toe.
• •
Klik op het tabblad Artikellijst. Selecteer de cellen E1 tot G1.
• • •
Klik in de tab Controleren in de groep Opmerkingen op Klik in het tekstvak en typ: Deze prijzen zijn exclusief BTW. Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
.
Test jezelf 4 Touch to connect
Kopieer het bestand TEST JEZELF 4 Touch to connect.xlsx in je eigen map en open het daarna. Algemeen 1
Maak de gegevens van alle werkbladen op. Voorzie een gelijke opmaak met blauwe tinten voor alle werkbladen zoals het werkblad Werknemers.
2
Wijzig de naam van Blad4 in de naam Groepen.
Werkblad Artikels 3
Sorteer de artikels alfabetisch op Omschrijving en Aankoopprijs.
4
Voeg in het werkblad Artikels een kolom tussen G en H. Noem deze nieuwe kolom Verkoopprijs incl. BTW.
5
Bereken in deze nieuwe kolom de verkoopprijs inclusief BTW, maar rond deze ook onmiddellijk af met een functie.
6
Voeg in het werkblad Artikels een kolom tussen E en F. Noem deze nieuwe kolom Naam leverancier.
7
Bereken in de kolom L de voorraad van elk merk met een aantal.als-functie. Hoeveel producten zijn er nog in voorraad van het merk Samsung?
8
Blokkeer de eerste rij en kolom A en B zo zijn de gegevens duidelijker als je naar rechts en/of beneden scrollt.
Werkblad Werknemers 9
In de kolom I de gegevens met 2 cijfers na de komma hebben.
10 Bereken in de kolom J het totaal per werknemer. 11 Bereken in de cellen G11 en G12 het totaal van de lonen per groep met een Som als-functie. 12 De boekhouder heeft de gegevens van de werknemers graag andersom, m.a.w. kolommen moeten rijen zijn en andersom. Transponeer de gegevens naar een nieuw werkblad. Verwijder van die gegevens rij 3, 4, 5 en 6. Geef het werkblad de naam Boekhouding. 13 Maak van de gegevens van de werknemers een draaitabel met de familienaam, voornaam, functie, aantal uren gewerkt, loon per uur en totaal. Werkblad Klanten 14 Plaats in de kolom H de omschrijving wanneer een klant een topklant is (die meer dan 50 000 euro per jaar aankoopt), een zeer goede klant is (meer dan 30 000 euro), goede klant (meer dan 10 000 euro) en gewone klant (minder dan 10 000 euro). 15 Plaats in kolom I welke soort korting die klant krijgt. Een topklant krijgt 15 %, een zeer goede klant 10 %, een goede klant 5 % en een gewone klant krijgt geen korting.
Werkblad Kortingen 16 Bereken in de cel E3 de waarde van de korting als je 3% korting krijgt. 17 Kopieer die formule uit cel E3 naar de artikels eronder. 18 Doe hetzelfde voor de artikels met 5 % en 7 % korting. 19 Voeg tussen kolom A en B een nieuwe kolom in. In die nieuwe kolom moet staan of dit artikel een accessoire, smartphone of tablet is. Je weet dit a.d.h.v. de eerste letter van de artikelcode. 20 Sla de wijzigingen op en sluit het bestand.
