Invloed opdeg grieken In het algemeen gesproken is de beïnvloeding van het Oosten op de Grieken groot geweest. Er waren in de late bronstijd grote griekse gemeenschappen in Oegarit, verder landinwaarts aan de rivier de Orontes in Alalakh nog net in Turkije en in de periode 1500-1200 vele grieken aan de anatalosische west kust. Er was dus een intensieve handel met deze regio en zaten zeker wat Alalakh betref letterlijk aan de poort van mesopotamie. Tot op heden zijn er wat de grieken betreft teksten van de Gilgamesj gevonden in het Hettitisisch (Hattusa, Megiddo (noord isralel) Meskene/Emar bi de Eufraat. Dus in gebieden waar direkt contact was met mesopotamie dan wel iets indirekter via HUrrieten De Ilias De verhalen rond Troje, de Trojaanse cyclus bestaat uit verschillende onderdelen Titel
Omvang Toegeschreven aan
inhoud
Kyprien
11
Stasinos
De oorzaken die tot de Trojaanse oorlog leidden, het oordeel van Paris en de eerste 9 jaar van de oorlog.
Ilias
24
Homer
Achilleus ’s toorn tegen Agamemnon, Hector en diens dood door Achilleus uit wraak voor de dood van Patroklos . Hiermee eindigs de Ilias
Aithiopis
5
Arktinos
De aankomst van de Trojaanse gealliëerden, de Amazonen Penthesileia und Memnon; Hun dood door de hand van Achilleus uit wraak voor de dood van Antilochos; de dood van Achilleus
Kleine Ilias
4
Lesches
Gebeurtenissen na de dood van Achilles, met als besluit de bouw van het Trojaanse paard.
Iliu persis ("Fall 2 von Troja")
Arktinos
De vernietiging van Troja door de Grieken.
Nostoi ("Heimkehrer")
Agias oder Eumelos
De terugkeer van de Griekse troepen naar huis en de gebeurtenissen verbonden aan hun thuiskomst. Het sluit af met Agamemnon en Menelaos thuiskomst
5
Odyssee
24
Homer
Het einde van de reis van Odysseus en zijn wraak op de vrijers van zijn vrouw Penelope, die zijn zijn bezit gedurende zijn afwezigheid verbrast hadden.
Telegonie
2
Eugammon
De reis van Odysseus na Thesprotia und diens terugkeer in Ithaka, zijn dood door de hand van zijn onwettige zoon Telegonos
De Trojaanse cyclus bestaat uit verschillende onderdelen waar ik hier natuurlijk niet op in ga. Ik zal me verder beperken tot de Ilias. De Ilias zoals deze tot ons is gekomen, Homeros ca 800 vchr kent vele bronnen, men denkt dat deze op zijn beurt ook weer een samensmelting is van verschillende verhalen. Homeros, als je dat vertaald kan leiden tot blind (de blinde profeet net zoiets als de lamme smid (Hefaistos) als teken van eindeloos zoeken werken/kennen. Echter meestal Homeros = gijzelaar in de ouderwetse zin van het woord: If the word "homeros" is a compounded term from "hom-" meaning together, with "ar- (ararisko) join, fit", then the ancient hostage term may have had an entirely different meaning from ours. A person retained "by a common agreement" of what has be settled or "put together" as a compact, is a hostage person, who guarantees proper political behavior by this presence in the "other" state. The current use of the word "hostage" as a kidnapped prisoner of political terrorists is entirely different. Dus een vrij mens die kan gaan en staan in de omgeving waarin hij gedwongen is te verblijven Thus we can understand the term "homeros" as used for a special kind of political hostage, who can live a relatively free and unfettered life in a foreign country, and only ensure by his continued presence that there is peace and goodwill for the time being at least, between two states. In this sense, the poet Homer can be seen as a native of Ilion, apparently a man of enough education and social worth to be exchanged for another man, and sent to the Mycenean world to live there as security for an indefinite period. Having the background and cultural orientation of Ilion as his homeland, he can learn to function in the new country both linguistically and socially, becoming the kind of cross-cultural person who combines in his thinking the characteristics of both worlds. Deze Homeros leeft pakweg 400 jaar na de veronderstelde val van Troja. Dus zouden er een flink aantal proto-homerussen geweest zijn. Dus drie zaken a) He knows Mainland and Ilion societies , something which dates before Troy destroyed. b) He has Luwian words and turns of phrase, later disappeared. c) He portrays mainland AND Ilion societies as coeval, something soon to become later unthinkable. I posit that Homer was a Luwian speaking Trojan, who at some point was captured and taken as an educated and literary hostage back to the Greek homeland. At some
point he constructed a large-scale body of poetic work, perhaps revising and combining previous oral materials which connected both side of the Greco-Trojan Wars and so represented in some detail the participants on both sides of the Aegean Sea. This bilateral approach shows in the portrayal of both Greeks and Trojans (the Ilioni) in the Iliad, but there is a clear differentiation in the portrayal of the Greeks and the people of Ilion. Since the documents would have been constructed by The Hostage in Greece, the language would be Greek and the orientation initially from the point of view of the Hellenic soldiery. But the lead characters are drawn as a rough and brutal Agamemnon, paired with his disagreeable brother Menelaos whose wife Helen might well have left him on the basis of Homer's character sketch. This is not a nice family, and the latter Greek tradition further delineates the disagreeable and murderous penchants of the clan. But someone has to hold the Greek heroic attention, and Achilles is elected as a man from the far West, a local king of a small country somehow drawn into the army from Ithaca, just as Odysseus was unwillingly conscripted on the basis of some threads of loyalty. So here we have a hero pair with an isolated and alienated Achilles
driven only by Honor, and a clever Odysseus driven by self interest and survivorship. Achilles is a lone and emotionally isolated figure with only a young boyfriend as companion, Odysseus has a wife and family but they are out if the picture, far distant in space and time. The Greeks are men without roots, fighters who focus on nothing but the War, and this represents Homer the hostage poet's view of men on the Western fighting front. But Homer was by birth and origin an Ilioni. That was his background and when he describes the people he grew up with, he takes a different tone. Hector is a family man, he is warm and thoughtful, loves his wife and son who appear for a moment as a little cameo in the story. Helen is now shown as a good and warm woman, she has a new life with a family entourage, while her gentle brother-in-law Alexandros is the virtual opposite of the fiery and ugly Greeks. He is light and airy, light headed, no soldier at all but a charming sort of coward who loves life and has no interest in death for honor. His actual name is drawn from the ancient Hittite vocabulary, not a "manprotector" as the later Greeks tried to etymologize him . Life in Luwian speaking Ilion was culturally Near Eastern with a long heritage back to the great civilization of Eastern Turkey, quite the opposite of the hard and suspicious fortress people at Mycenae and Tiryns where men were at war even in times of peace. I have always felt there were foreign threads in the Homeric epics, even a suspecting at times hat "Homer" was translated at least in part from an Eastern language. A bilingual "Hostage" would have easily moved back and from between Luwian and Greek, even with allusions to the ancient Assyrian formula of 'lugal lugalu' as King of Kings, naturally converting this to Homeric "anax andron" or King of Men in a world where there were no hierarchies of kings piled on kings. Ancient Semitic literature would have been easily a part of the Luwian background which could reach back to Gilgamesh, much as Modern Christianity reaches back to the records of Moses and David the King. , There is not much information of value about Homer which can be squeezed out of the later Greek literary tradition, but on the other hand there seems to be a good possibility of much relevant information coming from the configuration of the WestEast cultural relationships which precede the Age of the Greek Epic . Here history combines with archaeology and art to establish a rough framework, but when we find linguistic connections to bind together the languages of Luwian Ilion and Mycenean Greece we will be able to speak more confidently about who Homer was, where he came from, and what he was actually writing about in a reality situation.
Bovenstaande zaken zijn een aantal dingen over de persoon Homeros. Als deze kijkwijze klopt dan hebben we hier al twee elementen te pakken: - luwische invloeden, in Troje zoals iha wordt aangenomen wordt Luwisch gesproken, een taal die verwant is aan het Hettitisch. Ca 800 woonden er geen grieken in Troje. Hetzelfde geldt voor Lesbos (een plek waarvan gezegd wordt dat H vandaan kwam, dat Trojaans bezit was en in Homeros geplunderd werd door Achilleus. De Hettieten op hun beurt een groot rijk hadden vanaf ca 1500. Zij hebben Babylon veroverd en beheersten een groot deel van het anatolische schiereiland. De Algemene schrijftaal in de regio was het spijkerschrift, das alle hettitische correspondentie ging in spijkerschrift maar veelal wel gebaseerd op het hettititisch. Zo ook zijn er in Hattusa kleitabletten gevonden met het gilgamesh-epos en zijn er vele Mesopotamische goden of verhaal elementen in de verhalen van de hettieten verzeild geraakt. Troje is een verdragspartner met Hattusa, waarschijnlijk niet onderworpen maar er waren verdragen, ook militaire. Er is een correspondentie van Alesanda van Wilusa (=hett voor Ilias, wellu is hett/luw voor weide, bij Homeros oorspronk Wilios) met de Hett Muwattuli II (ca 1290). Meeste namen van Trojaanse mensen zijn daadwerkelijk Luwisch (Dardanos, Priamos, Aneis, Anchises). De woorden Danaoi, Argeioi, Achaioi zijn Hett woorden voor de Mykeners of de gebieden waar zijn wonen. - De Mykeners vormden een probleem voor Hattusa, zij hadden een bruggehoofd met Millawanda (=Hett voor Milete). De achtergrond van het verhaal zijn de Mykeners die een bedreiging voor Hattusa vormden in de periode 1500-1200, nadat de Mykeners Kreta en daarmee het Minoische rijk hadden verwoest. Homeros in West Anatolier, en op een of andere wijze hebben verhalen een sprong kunnen overleven van 1500/1200 naar 750. Het beeld is die van de Mykeense periode. Tot in details aan toe die de grieken ten tijde van Homeros niet kenden zoals een everzwijnenslagtandhelm wat typisch iets 16e/15e eeuws was. Zo ook zie de naam van de held Meriones, in het mykeens grieks was dat een menner van de strijdwagen. Het was Meriones die zij zwijnenhelm aan Odysseus gaf. Uberhaupt veel Minois/Mykeens overgenomen ook in worden en cultuur. Ook veel in Aolisch, het griekse dialect meest verwant aan het Mykeens. - Vele griekse cycli stammen uit de Mykeense tijd: Thebaanse verhalen, de argonauten of mix minoisc, zo ook vele goden. Het Mykeens leefde voort in het
Gilgamesj als prototype bij Homeros De Gilgamej was wijd verbreid en op vele plekken werden er copieen van dit verhaal gevonden, zook in Anatolie oiv de Hettieten en aan de oost midzee kust. Homerus net als Hesiodes kwamen uit de westkust van Anatolie en hebben door hun verhalen geschreven en dus zeer zeker beïnvloed kunnen zijn geweest door de lange geschiedenis van de ver ontwikkelde culturen van die regio. De Hettieten hadden weer veel overgenomen van de Babiliniers (hadden zelfs die stad veroverd (1300) en in die tijd was de liqua franca voor de regio het akkadisch. Dit tot en met in Egypte aan toe waar zeer vele spijkerschrift kleitabletten gevonden waren. We kunnen wel rond die periode van een cultuur regio spreken. Kunst werd uitgewisseld koningskinderen werden onder elkaar uitgehuwelijkt, er werd oorlog gevoerd en intensief handel
gedreven. Dit alles kwam vrij plotseling ten einde door de laat bronskrisis ca 1200: de zeevolkeren, migraties, plundering van steden ineenstorten van culturen, wrs ook oic klimatologische vernaderingen, minder regen waardoor de steden die altijd al moeilijk te voeden waren niet meer te voeden waren. Het duurde geruime tijd voordat het een en ander weer tot bloei kwam: eerst de feniciers, de assieriers toen de west anatalische griekse steden en toen het Perzische rijk maar dan zitten we al in 500 De Ilias, De titel suggereert dat het om Troje gaat, na de schaking van Helena door Paris, een langdurige belegering van de stad en de plundering ervan. Dit alles kunnen we zien als de achtergrond voor Achilles, de schitterende en verdoemde persoon die boven alle anderen uit torent. Een betere titel had kunnen zijn: de emotionele reis van achilleus, als hij door de woorden al voor gehad zou hebben Achter de Ilias staat in feite de al eeuwen oude traditie van de martiale epen. Tegen deze achtergrond gezien is de Ilias een belangrijke wijziging in de optiek, nl het kan in feite gezien worden als een emotionele reis van Achilleus tegen de achtergrond van een oorlog om traje. Wellicht een vergelijkbare vernadering die we in de loop der 1000 jaar ook bij de gilgamesh gezien hebben: meer aandacht voor het individu, de beide hoofdpersonen worden daadwerklijk personen met gevoels/ideeen in plaats van verrichters van handelingen/heldendaden. In beide gevallen (zeker in de hier recentste versie van de Gilgaesj spelen gevoelens/emoties een rol, het menselijke drama als zodanig wordt van belang. Iets wat we in de latere drama van de grieken ook steeds weer terug zien.Voor achilleus was een van de centrale kwesteis: waarom niet een lang en rustig leven ipv heldendaden en een kort leven. De achtergrond waartegen beide verhalen zich afspelen is wel een heel andere terwijl de personen heel sterk op elkaar lijken terijl het perssonlijke drama sterk opelkaar lijkt: vetrgelijkbaar emotioneel temperament, beiden een goddelijke moeder die hen bij blijven staan, een toegewihjde vriend, die beiden ook overleden, nieuwe wending in de handelingen, en via een vreemde/wijze acceptatie van het lot wat hen beschoren is, nl het strefelijk zijn Gilgamesj en achilleus Gilgamesj-epos 1Uniekheid A tov de andere grieken
Homeros Achilleus was een nieuwkomer in de ontikkeling van de Trojaanse saga, hij was een apart figuur ten opzichte van de andere personen - zoon van een godin Thetis, die als enige middels een formeel huwelijk met een sterveling - A opgevoed door een centaur - de enige die uit Noord Griekenland kwam - hij kwam pas later bij het griekse leger - kreeg bezoeken van een
raadpleegde zijn goddelijke moeder - had een wapenuitrusting gemaakt door een godheid, hepahiastos - hij had paarden die buitengewone kwaliteiten hadden (konden spreken) - hij vecht tegen een rivier - hij komt sterk naar voren als een individu
2
3
4
5
6
7
G is zoon godin, is 2/3e goddelijke - hoopt op ontsterfelijkheid
- hulp/raad van de goden:Ninsun, Shamsasj - vader speelt geen rol G is een individu, sterk, mooi met diverse eigenschappen/ gevoelens. G wordt beschreven door Shamhat, de courtisane als een hadi-u’a amelu (verheug/helaas man) iemand die extreem kan reageren G & Enkidu hun vriendschap is een cetraal thema die eindigde met E’s dood met alle lamentaties, uitstellen begravis en ten slotte de reis/pelgrim naar Utnapishim om het eeuwige leven te verkrijgen Hierararchies zijn G en E ongelijk maar de vriendschap overstijgt dit Utnapishim brengt G tot inkeer rust/acceptatie van het lot
Ninsun G bad tot de goden voor de terugkeer van E
A is zoon godin, hij is een half-god - is sterfelijk, doordat de ontsrvelijks behandeling door thetis verstoord werd - hulp raad van de goden, thetis die ook bemiddelde naar andere goden - vader speelt geen rol A is een individu sterk, mooi met diverse eigenschappen/ gevoelens, is ook iemand die extreem reageert zeker in vergelijking tot de andere grieken
A en Patroclus. P speelde niet zo’n prominente rol als E maar pas wanneer hij ten strijde treket met de wapenrusting van A aan en gedood wordt. Lamentaties, uitstellen van de begravenis, wreken van de dode door A Hierarchies zijn A en P (schildknaap) ongelijk maar de vriendschap overstijgt dit Als hector gedood is komt Priamus hem opzoeken om het lichaam terug te krijgen. Door de wijsheid/rust van deze man komt A tot rust en Priamus brengt hem tot een soort filosofische berusting in het lot Thetis Toen Briseis bij A wegegehaald werd, raadpleegde hij zijn moeder
8
9
10
Ninsun beklaagde zich bij Sjamasjh waarom moet ik zo.n kind baren (ivm humbaba) met zo’n rusteloos hart die gevaren zoekt ipv rustig te leven Toen E overleed trok G zijn haren uit het hoofd, scheurden zijn kleren en bestrooide zich met as. T zeer normaal was voor West Azie Siduri, nadat G verteld had wie hij is en welke heldendaden hij verricht had, vroeg zij hem waarom hij zo ellendig is. G antwoorrdde haar. Hoe kan ik niet in zo’ toestand zijn. Mijn vriend die ik lief heb, waarmee ik dit alles meegemaakt heb. Vervolgen zo ook G zijn lot onder ogen dat hij moest sterven Het uitstellen van de begravenis tot dat de worm uit E neus viel
11
Ook de goden bediscussieerden het lot van de helden. Duidelijk twee partijen, soort godenraad/senaat
12
Tablet 12 G wil E omarmen ook hier kon niet omarmd worden
13
G en Utnapishtim, G’s verbazing dat ondanks U onstervelijkheid hij er hetzelfde uit ziet als G. Ok bij G komt het lot door de goden bepaald om de hoek kijken
Thetis beklaagde zich bij de goden:waarom moet ik zo’n kind baren dat zo’n kort leven en er niet voor kiest om rustig te leven
Toen A de dood vernam van P deed hij hetzelfde, wat zeer ongrieks is (hom 398)
Thetis vroeg A waarom hij zich zo ellendig voelt daar zeus al zijn wensen om de Acheans terug te drijven had verveld. Zijn antwoord was: Moeder de Olympiers hebben dat inderdaad laten gebeuren. Maar wat voor plezier rest mij, als ik mijn beste kammeraad verlies, Patroclus, die ik het meest acht boven al mijn kameraden. En vervolgens: zag ook A zijn lot onder ogen dat hij moest sterven Het uitstellen van de begravenis, en A vraag Thetis P’s lichaam te verzorgen zodat de wormen en vliegen niet komen ( de worm was niet vergeten maar wel voorkomen) De goden discussieerden geregeld over wat er moet gebeuren. Duidelijk twee partijen en partij trekken voor de eigen kinderen Thetis voor Ach waardoor de grieken zoveel verliezen leden Godenraad/senaat, bij homeros meer een familie met twisten Nadat A Hector gedood had verschijnt P aan A, P verzoekt snel begraven te worden. A wilde hem omarmen maar kon niets vastgrijpen Priamus wordt als mens door A gezien, hij doet hem denken aan A’s vader en dat zj beiden een speelbal in handen van de goden zijn , beiden stervelijk
Stijlvergelijkingen Personen zaken altijd in combinatie met een bijvoegelijk naamwoord Dus, de held Enlil, Utnapisin de verre een bescrijving die ook in andere mesop epen terug te vinden. Dit patroon is ook bij homerus terug te vinden, de blankarmige Hera, de blauw ogige athene, de aegis dragend zeus. De breedstratge troje Ook: Hij opende de mond, sprak tot die en die en zeide Begin van de dag Beiden als de morgenlicht Ook Sterfelijkheid en roem Ook Kwetsen van goden: Stierepoot naar ishtar, het verwonden van ares en afrodite in de homeros, oo achilleus wilde zich op Apollo wreken als hij de macht daartoe bezat Het bedriegen van goden, zeus wordt verleid door hera om de grieken te kunnen steunen. Hera maakt zich op ok zeus te verleiden. Gaat langs bij Zeus en deze vraagt haar wat ze ging doen. Zij zei ik ga Okeanos en Tethys om hen weer op goede voet te brengen. Immers zij zijn de oorsprong van alles. Deze manier van lijken is Mesopotamisch abzu en tiamat waren de oorsprong van alles in de Enuma Elish. Tethys is geen aktieve mythische figuur in de griekse religie en mythe. Ditt Thetis, de meergodin en moeder van Ach. Zij bestaat alleen in Homeros. In akkadisch tiamtu/tamtu/tawatu/tawtu=zee. Taalkundig is thetys en tawtu het zelfde als je van akkadisch naar grieks gaat. Dus behalve het patroon van onderlinge rivaliteit wordt ook hier een akkadisch consept overgenomen (hom. 304 De manier waarop Hera zweert: door getuigen uit de onder en de bovenwereld aan te roepen zeus (hemel) hades (onderwereld) poseidon (water) (die op zijn plaats terug gedrongen wordt door zeus), aarde was gemeenschappelijk (zie hom 322) anu, (hemel) enlil (storm) enki (water) Deze indeling speelt verder geen rol in homeros en eigenlijk ook niet in de griekse mythologie. Hesiodes. Dit zit ook in het merkwaardige bedrog van zeus Ev burkert pp44-47 kypria Ook dromen die uitgelegd geïnterpreteerd werden ook Boven staande zaken zijn vergelijkingen met de Gilgamesj en de Ilias, ook in andere mesop teksten en andere West Aziatische teksten zijn parallen te vinden. Diew op hun beurt ook weer verwijzen naar de West Aziatische invloeden op de Ilias. West Azie kunnen we vanaf 2000 zien als een econonmisch en cultuurgebied. Waarbij goden steeds meer op elkaar zijn gaan lijken, netzoiets wat met de Griekse en Romeinse goden is gebeurd. Het beste verhaal wint. Zelfs zijn er veel Mesop elementen in Hettitische mythes terecht
gekomen, terwijl dit toch een een Semitisch sprekende bevolkingsgroep is maar indo-europees is
Niet toevallig is slotzang 24 van de Ilias de meest 'odysseïsche' van de Ilias. Het bekende mesopotamische epos van "Gilgamesj" (de oudste, Sumerische versie dateert van ca 2000; de canonieke, Babylonische van ca 1200; de belangrijkste getuigen ervan van ca 750 vK) kan als een voorloper van dit soort van tegelijk ruimtelijke en innerlijke zwerf- en zoektocht worden gezien, maar Gilgamesj' persoonlijke strijd is nog overwegend beschreven in termen van zijn relatie tot de goden, terwijl bij Homeros de (conflictueuze) ménselijke relaties centraal staan. Diverse vergelijkingen Opm afr en Isjtar huilde en beklaagt Ish vaak als zich bij Anu en Anat dat zelfde godin zij zich wil wreken op G beschouwd, en E, echter Anat wijst liefde en, haar erop dat ze het er zeus en Anu zelf naar gemaakt heeft. letterlijk Na dreigementen I krijgt hemelgod. zij tich de hemelstier Beide gevallen de liefdes godin gekwetst door mens/held en hulp bij pa/ma halend (wederkerend in andere sem verh De zonnegod helpt humaba te verslaal De stier laat de aarde openbreken en verzwelgt mensen
Diomedes verwonndd Afrodite in een slag, zoals hij later Ares zou verslaan, Af als A klaagden maar zeus hoon was hun deel, wel werden zij genezen. Tav Af zij huilde en klaagde zich bij Dione=Anat (mevr hemel)=Godin (lett mevr Zeus, enige keer dat D opgevoerd wordt als vrouw zeus ipv Hera. Zeus =orghemel/licht/dag=deus= dies (hom 109 ev)
Bv Athene helpt Diomedes Ares te verslaan Hector wenst dat de aarde zich opent om andere te verzwelgen
De sterkste parallellen zitten in de beide hoofdperonenen en hun vrienden en in de divinia comedia. Waarbij de koppeling tussen de tonelen in de Ilias uitvoeriger is en subtieler is dan in de G Hier hebben vooral een vergelijk
gemaakt met gilgamesh maar ook Levantijnse en hettitische verhalen zijn elementen te destilleren Bij Odyssee ook parallellen maar ga hier niet op in de mens Odysseus is zo’n ander mens dan achilleus. Odysseus lijkt meer op ons is een individu, berekenender, gebruikt zijn hersenen om tot oplossingen te komen. Ook hij net als achiolleus is een buiten beentje in de verzameling grieken, komer er wat later bij/zijn onwelwillend pikken niet alles en regionaal ook uit de buitengebieden
