Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana
40
Nummer April 2014
Zoogdieronderzoek in Trésor pag. 3
Ficus Trésor gelanceerd pag. 8
Topaaskolibries pag. 12
Vijko Lukkien en Eric Augusteijn
Van de redactie Nieuwe rekeningnummers Met veel plezier stellen wij vast dat steeds meer vooral jonge mensen, zowel tijdens als naast hun studie, bijdragen aan het werk van de Stichting Trésor. Veel bijdragen, juist in dit nummer van Trésor Nieuws, illustreren dit op vele manieren. Jonge mensen betrekken bij de natuurbeschermingsgedachte van de Stichting Trésor lijkt ons dan ook een doel dat zeker nog verder uitgebouwd kan worden in de toekomst. Vergeet u vooral niet u tijdig op te geven voor de reis in het najaar naar het reservaat en Frans-Guyana, de sluitingsdatum voor de inschrijving is 15 april a.s. ▲ Celeus elegans. Foto Michel Giraud-Audine
2
Colofon
Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) 253 74 36 Fax (030) 251 83 66 E-mail:
[email protected] Op dit adres kunt u ook adoptievierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres.
Inhoudsopgave
Vormgeving Conny Groenendijk Afdeling Communicatie Universiteit Utrecht
Bericht uit het regenwoud
3
Nieuwe kamerplant beschermt tropisch regenwoud
8
Interview met Eric Persoon
11
Omslag Erik en Monique Persoon bieden u, samen met Vijko Lukkien, de nieuwe kamerplant Ficus Trésor aan. Foto Eric Augusteijn
De topaaskolibrie
12
Reis mee in oktober met Trésor
15
Een woord van afscheid van de eerste twee studentleden van het bestuur
17
Druk Zuidam Uithof
Educatieve film over het Trésor reservaat
18
Donateursenquète 19
Oplage 1.000 exemplaren
De media bereiken is lastig
21
Dit blad is gedrukt op Evolve.
Dank u wel!
22
Hoe kunt u Trésor steunen?
24
K.v.K. Utrecht 41187239
Bank IBAN NL44 TRIO 0784 7366 18 t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. BIC: TRIO NL 2U – Triodos Bank Zeist
Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana
40
Nummer April 2014
Website www.tresorrainforest.org Webmaster: Eric Augusteijn E-mail
[email protected]
Zoogdieronderzoek in Trésor pag. 3
Ficus Trésor gelanceerd pag. 8
Topaaskolibries pag. 12
Jean-François Szpigel en Benoît Villette
Bericht uit het regenwoud Philodryas viridissim. Foto: Jef Szpigel
Zoals ieder jaar hebben we voor de jaarvergadering van de Association een overzicht gemaakt van de meest opmerkelijke waarnemingen uit de verschillende onderzoeken in het reservaat van het afgelopen jaar. 2013 was een zeer goed jaar!. Amfibieën
Chytride infectie bij pijlgifkikkers
Het begon al goed toen we in januari gedurende de grote regentijd een potentieel aantrekkelijke poel voor amfibieën hebben gevonden. De poel ligt niet ver van de savannes van Trésor vlak bij de Crique Farvard. Deze plas staat vol met met Pterocarpus officinalis bomen (dragons blood tree). Deze bomen zijn zo bijzonder vanwege hun golvende plankwortels. Twee typische soorten die dit gebied ‘explosief bedekken’ zijn: Osteocephalus leprieuri en Allophryne ruthveni. Ook drie geheel nieuwe soorten zijn in het reservaat aangetroffen: twee van het geslacht Dendropsophusen één van het geslacht Scinax. Later in het jaar, tijdens een onderzoek in het Zwani Zwamp, hebben Benoît Villette en Thomas Sigognault de aanwezigheid van de kikkersoort Hypsiboas diabolicus bevestigd. Deze soort onderscheidt zich van de Hypsiboas geographicus door de rode kleur op haar dijen, vandaar dat in de naam wordt verwezen naar de duivel. H. geographicus op haar beurt, heeft meer donkerblauwe dijen, hoewel meer discreet. Het was zelfs zo’n goed jaar dat we zes nieuwe soorten konden toevoegen aan de lijst van amfibieën in Trésor, die nu 57 soorten telt van de 132 soorten die in Frans-Guyana voorkomen.
Zoals ieder jaar in het begin van de regentijd, heeft het team van Trésor een monitoronderzoek gedaan naar het voorkomen van bepaalde amfibieën langs het botanische pad. Dit onderzoek is speciaal gericht op enkele soorten en wordt gecombineerd met een onderzoek naar de verspreidingspatronen van de verschillende populaties en de eventuele sporen van een mogelijk ziekteverwekkende schimmel. Sinds enkele jaren wordt de populatie van de Dendrobates tinctorius in het reservaat onderzocht volgens de methode Vangen-Merken-Opnieuw vangen, die eruit bestaat dat we meerdere malen een traject lopen (het botanisch pad) en dat we ieder exemplaar dat we tegenkomen afzonderlijk identificeren. Zo kunnen we met behulp van computerprogramma’s naar gelang het aantal hervangsten de omvang van de populatie tijdens het monitoronderzoek evalueren. Omdat iedere pijlgifkikker zijn eigen unieke kleurpatroon heeft kunnen we de individuen duidelijk van elkaar onderscheiden. Behalve deze identificatie, wordt er van iedere pas gevangen kikker een huiduitstrijkje genomen om later in het laboratorium vast te kunnen stellen of er wel of
3
Anolis auratus. Foto: Bastien Barrioz
Het nemen van een huidmonster van een pijlgifkikker. Dipsas indica. Foto: Jef Szpigel
4
niet sprake is van een schimmelinfectie (Batracochytrim dendrobatidis, genaamd Chytride schimmel). Deze schimmel komt in alle werelddelen voor, behalve in de poolgebieden, en is niet zo lang geleden ook hier ontdekt als parasiet op de huid van amfibieën. De schimmel heeft op sommige plaatsen in de wereld tot de totale verdwijning van hele populaties, ja zelfs van soorten geleid. De virulentie lijkt te variëren per streek en de effecten ervan in Frans-Guyana op de hier aanwezige populaties zijn onbekend. Het idee achter het nemen van monsters van de Chytride schimmel is dit te koppelen aan het demografisch onderzoek (aantal aanwezige kikkers in het gebied) om nadere gegevens te verkrijgenen over de risico’s van besmetting. Indien een vermindering van het aantal pijlgifkikkers gepaard gaat met een vermeerdering van het aantal gevallen van schimmel (percentage besmette individuen t.o.v. gezonde individuen), zou dit iets kunnen zeggen over de impact van de Chytride schimmel in Frans-Guyana. Daarnaast zijn ook alle visuele en auditieve (vijf zingende mannetjes) waarnemingen genoteerd. Drie padden (Rhinella margaritifera, Rhinella castaneotica en Atelopus flavescens) en de vertegenwoordigers van de familie van de Aromobatidae Allobates femoralis en Anomaloglossus baeobatrachus zijn iedere keer als we het traject liepen waargenomen. Evenals bij de pijlgifkikkers, zullen we het aantal keren dat we
deze soorten tegenkomen noteren, waardoor we het voorkomen in Frans-Guyana van de Chytride schimmel mogelijk aantonen. Dit type onderzoek wordt in verschillende reservaten in Frans-Guyana uitgevoerd en zal gedurende meerdere jaren worden vervolgd, waarna de eerste conclusies getrokken kunnen worden.
Reptielen Ook bij de reptielen is de lijst langer geworden. De hagedis Anolis auratus, die leeft op de savannes, werd in het begin van het jaar ontdekt. Gedurende het jaar, tijdens een missie naar de Orapu hebben wij, JeanFrançois Szpigel en Benoît Villette, een flamboyante groene slang zien zwemmen langs de waterkant, de Philodryas viridissima (Groene boomslang). En als kerstcadeautje kregen we een nieuwe lijst van de ervaren natuurkenner Nicolas Lamothe, die al sinds 2009 het botanische pad van Trésor bezoekt. In deze lijst zijn niet minder dan vier slangensoorten toegevoegd als voorkomend in het reservaat: een kleine gravende slang, Typhlops reticularis (reticulate worm snake) en drie zeer onopvallende nachtslangen: Xenopholis scalaris (Wucherer’s ground snake), Dipsas catesbyi (Catesby’s snail-eater) en Dipsas indica (neatropical snaile-eater). De lijst van het reservaat telt nu 81 van de 167 soorten die bekend zijn in Frans-Guyana.
Verrassing: het Zuidelijke kaalstaartgordeldiertje
Laaglandtapir, gesnapt door een cameraval. De Poema komt echt voor in Trésor!
Vogels U zou kunnen denken dat het nieuws beperkt blijft tot de amfibieën en de reptielen, maar nee! Zo vlogen tijdens de IKA-missie (zie hierna) in augustus de zwartgele Geelstuitbuidelspreeuwen, Cacicus cela over een stuk bos vlakbij de Crique Roche. In diezelfde maand zijn dertig cameravallen geplaatst in het kader van de studie naar het gebruik van verschillende biotopen door de Laaglandtapir. Tijdens het plaatsen van de camera’s liet de zeldzame Pauwkoekoek, Dromococcys pavoninus zich bewonderen (Zie TN 39). Enige tijd later hebben wij, samen met Olivier Fortune Muskuseenden, Cairina moschata, zien vliegen over de Orapu. De lijst van vogels in Trésor telt aan het einde van 2013 drie nieuwe soorten bovenop de reeds bekende 330 soorten. In totaal zijn er 713 soorten geïdentificeerd door de GEPOG in Frans-Guyana.
Zoogdieronderzoek met cameravallen Met technische steun van Kwata en financiële steun van DEAL, vindt momenteel een uitgebreid onderzoek met cameravallen plaats in het reservaat. Wij willen ons richten op een gevoelige en tevens beschermde soort, de Laaglandtapir (Tapirus terrestris). Er zijn 30 cameravallen geplaatst op regelmatige afstand van elkaar in een groot deel van het Trésor reservaat, van de hellingbossen van de Montagne de Kaw, via de savannes, tot in de laaglandbossen. Het onderzoek dat achtereenvolgens wordt uitgevoerd in de droge tijd en
daarna in de regentijd (twee maal drie maanden), zal 5 globaal aangeven in welke aantallen de tapir voorkomt in het gebied van het reservaat en of er migraties zijn van de populaties tijdens de verschillende seizoenen. Dit onderzoek heeft bovendien het voordeel dat het niet selectief is. De camera’s nemen immers automatisch en zonder onderscheid foto’s van ieder warmbloedig dier (zoogdieren en vogels) dat in het bereik van de camera komt. Na dit eerste onderzoek in 2013 waren we aangenaam verrast honderden opnames te vinden van een groot aantal Guyanese soorten, van de superroofdieren zoals jaguars en poema’s, tot de kleine goudhazen, stuithoenders, gordeldieren of buideldieren, en de spiesherten, navelzwijnen, sjakohoenders en natuurlijk de tapir. De voorlopige conclusie is dan ook dat het reservaat onderdak biedt aan de gehele bekende fauna van Frans-Guyana! En ten slotte, als kers op de taart, troffen we een klein zoogdier aan dat we niet hadden verwacht op de Montagne de Kaw: het Zuidelijke kaalstaartgordeldiertje, Cabassous unicinctus. Deze soort bleek ook voor te komen in het bovenste bosgedeelte van Trésor, terwijl werd gedacht dat zij de voorkeur gaf aan de savannes. Dat zet de lijst van zoogdieren in het reservaat op 115. In Frans-Guyana zijn (exclusief de Cetaceae, walvisachtigen en de Sirenia, zeekoeien) 189 zoogdiersoorten bekend. Het toevoegen van nieuwe diersoorten aan de inmiddels omvangrijke lijst van voorkomende soorten
▲ Waden door de kreek, pas op voor roggen en sidderalen! Foto: Thomas Sigognault
▲ Een kreek in Trésor. Foto: Thomas Sigognault ▲
De steek van de Zoetwaterrog is giftig. Foto: Jef Szpigel
6
zal steeds moeilijker worden. We hopen dat 2014 nog wat leuke verrassingen voor ons in petto heeft tijdens het geplande onderzoek met cameravallen in het regenseizoen en tijdens het in kaart brengen van de waterlopen in het reservaat.
Het water in Trésor stroomt niet zoals we dachten! We hebben voor het reservaat een nieuw onderzoek opgenomen in het beheerplan voor 2013-2017. Het gaat om het in kaart brengen van het waterloopsysteem omdat we, dankzij de ontwikkeling van de GPStechnologie, ons gerealiseerd hebben dat het Nationaal Geografisch Instituut (NGI) hiervan onjuiste kaarten heeft. Dit geldt met name voor alle laaggelegen gebieden die erg vlak zijn. Daarom heeft de Association Trésor besloten om alle waterlopen te inspecteren om zo een nauwkeurige kaart te maken van het systeem. Dit onderzoek is erg vermoeiend, maar ook heel leuk, omdat we door het midden van de kreken moeten waden. Vanwege obstakels moeten we soms over grote bomen klimmen of juist door het water wadend eronderdoor kruipen. Hierbij is het risico groot dat we een pijlstaartrog of de bekende sidderaal tegenkomen. Bij elke ontmoeting is er dan ook grote opschudding, maar dan is het dier in ieder geval gespot. De vraag die ons bezighoudt is wel: ‘word je gestoken of krijg je een schok?’ Tot nu toe klagen we niet, heeft er nog niemand kennisgemaakt met deze kleine ongemakken en boeken we rustig vooruitgang. De landschappen lopen in elkaar
over, soms zijn de oevers ‘plat’ met een rotsachtige laag, soms zijn de oevers stijl en meandert de kreek. Het bos is afwisselend dicht of schaars en bij de rivier de Orapu is de invloed van het water duidelijk te zien door het slib dat er achterblijft. Tijdens onze laatste expeditie hebben we aangetoond dat de loop van de Crique Roche totaal verkeerd in kaart was gebracht. Volgens de kaarten van het NGI zou de kreek in de Crique Favard uitmonden. Niets is minder waar. In werkelijkheid begint de kreek een paar meter van de vastgestelde plaats op de heuvels, maar volgt beneden in het reservaat een andere richting dan gedacht. Zij slingert de kreek naar het westen en voegt zich dan samen met een andere kreek, genaamd de Passany. Samen monden ze uit in de Orapu. Dit onderzoek heeft naast het in kaart brengen van het gebied ook natuurbescherming als doel. Immers, een goede kennis van de verschillende waterlopen is nodig voor het inschatten van eventuele vervuilingsrisico’s. Dit geldt vooral als het gaat om kreken die buiten het beschermde gebied van Trésor ontspringen. In 2014 zullen we dit werk voortzetten. We verwachten dan weinig verrassingen, want het zijn de hoge gebieden en de tussenstukken die nog over zijn om te onderzoeken. Maar het werk blijft toch altijd boeiend.
Topsporters in Trésor Op 28 februari 2014 was het Trésor reservaat het decor voor filmopnames. Kort daarvoor had WWF FransGuyana aan de Association Trésor en de Regionale
Lucie Décosse en Malia Metella in actie met de filmploeg. Foto Ass. Trésor
Raad van Frans-Guyana toestemming gevraagd om in het reservaat te mogen filmen. Ze wilden langs het botanische pad scenes opnemen waarin twee van de WWF ambassadeurs werden rondgeleid om ons reservaat te ontdekken en ter plaatse hun indrukken te delen. Vervolgens zouden ze gevolgd worden tijdens een uitstapje met uitleg door onze boswachters. Het WWF wil deze film graag maken om te laten zien hoe buitengewoon het bos van Frans-Guyana is en dat het beschermd moet worden tegen de schadelijke effecten van illegale goudwinning. Op die vrijdag kwam Lucie Décosse naar ons reservaat. Zij is een van de topsporters die bereid zijn hun imago te verbinden aan de campagnes van het WWF om het publiek duidelijk te maken wat de milieurisico’s zijn van illegale mijnbouw. Voor degenen die haar niet kennen: Lucie Décosse is een judoka die heel wat medailles heeft behaald, o.a. bij het wereldkampioenschap in 2007, Europese kampioenschappen, zilver in Peking in 2008 en goud in Londen in 2012. Zonder sterallures heeft ze meegewerkt aan de opnames, met een cameraman in haar kielzog. Zij vertelde over haar onwetendheid over het leven in het bos en ze vertelde met haar aanstekelijk goede humeur hoeveel ze had genoten van het bezoek. Vervolgens vertelde zij in haar eigen woorden in de camera dat de onverantwoorde zoektocht naar goud een heel andere is dan de hare. De film zal op prime time worden uitgezonden op France 0 tijdens de komende Europese kampioenschappen. En ze kwam niet alleen die dag. Een even bekende
atleet uit Frans-Guyana, Malia Metella, vergezelde haar. Twee grote zusters die strijden voor hetzelfde doel, bescherming van de Frans-Guyaanse natuur. Malia won zilver op de 50 meter vrije slag in Athene in 2004, en op op de 100 meter tijdens de wereldkampioenschappen in 2005 en werd Europees kampioen in veel categorieën. Naast deze prijzen in het grote bad, won ze er ook nog in het kleine bad. Kortom een geweldige prestatie. Even bescheiden en speels was ze aanwezig bij de opnames als schrijfster van de documentaire, maar ook als ambassadrice van het WWF Frans-Guyana voor het maatschappelijk bewustwordingsprogramma Sololiya over zoetwater. Wij wensen hun het beste in hun toekomstige loopbaan. Voor ons waren het twee leuke ontmoetingen en het gaf ons energie voor vele dagen. Dankzij het bezoek kregen wij de gelegenheid om kennis te maken met de directeur van het WWF Guianas, Mark Wright en zijn vrouw Sian. Zij maakten deel uit van de WWF-delegatie bestaande uit leden van het kantoor Frans-Guyana: Laurent Kelle, Florent Taberlet en Nathalie Lapompe-Paironne. Met hen is uitvoerig gesproken over het beheer van het reservaat en de informatievoorziening over de rol van bossen in de koolstofcyclus, als geplande toevoeging aan het botanisch pad.
7
Introductie ‘Ficus Trésor’
Gijs Steur
Deze studenten zijn de eerste trotse Ficus Trésorkopers! Foto: Eric Augusteijn
Nieuwe kamerplant beschermt tropisch regenwoud! 8
Oplettende lezers van het Trésor Nieuws (TN) hadden er wellicht al iets over gelezen in TN 39 en de gelukkigen van u die op de afgelopen Donateursdag bij Ficus Forever of op 10 maart in de kassen van de Botanische Tuinen in Utrecht waren weten er al meer van: Ficus Trésor. Ficus Trésor is een nieuwe kamerplant die met een bijzonder verhaal via Stichting Trésor, de Botanische Tuinen Utrecht en telersvereniging Ficus Forever zijn weg heeft gevonden naar Europa. Het bijzondere van deze kamerplant zit onder andere in het feit dat hij helpt zijn eigen oorsprongsgebied te beschermen. In dit artikel vertel ik u het mooie verhaal achter Ficus Trésor. Ficus Trésor heet eigenlijk voluit Ficus americana, subspecies guyanensis, variëteit ‘Trésor’ en is een typische plant voor het gebied waarvan Trésor deel uitmaakt. In het wild kan Ficus Trésor als boom voorkomen of groeiend op andere planten zonder dat deze er (veel) last van ondervinden. Planten met deze laatste groeivorm worden ook wel ‘epifyt’ genoemd. Uiteindelijk zal echter elke Ficus Trésor zich als boom manifesteren, die wel een hoogte van 35 meter kan bereiken. Deze Ficus vormt, net als onze Europese vijg, zogenaamde ‘vijgen’ die bij deze plant klein en rood zijn en ook nog bijzonder lekker: niet alleen vele tropische vogels, maar ook lokale schoolkinderen eten ze graag. Je zou kunnen zeggen dat een vijg een bloem is die binnenstebuiten zit. De Association Trésor wil graag de Ficus Trésor aanplanten in aangetaste ecosystemen om deze te
helpen zich te herstellen. Hierdoor kan zo’n systeem zich herstellen. De vogels die afkomen op de rode vijgjes brengen in hun ontlasting een gevarieerd zadenpakket mee. Dit zadenpakket kan het dichtgroeien van het aangetaste gebied met verschillende plantensoorten bespoedigen. Onze medewerkers van de Association hadden echter een klein praktisch probleem: het lukte maar niet om de Ficus uit zaad te kweken! Via het netwerk van Stichting Trésor werd daarom het team van de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht gevraagd of zij Ficus Trésor konden opkweken. De expertise van de Botanische Tuinen zorgde er uiteindelijk voor dat na een eerste kweekpoging een succesformule werd gevonden; deze werd vastgelegd en gedeeld met de Association. De Botanische Tuinen bleven echter achter met een kas vol met Ficus Trésor planten!
▲ Duizenden exemplaren van de Ficus Trésor in de kassen van Zwethlande. Foto Erik Persoon
▲
Veel vogels, zoals deze Pteroglossus viridis eten graag de vijgjes van de Ficus americana. Foto Michel Giraud-Audine
9 Gelukkig had Vijko Lukkien, secretaris van de Stichting Trésor en initiatiefnemer voor het Trésorproject, mede door zijn ervaringen in de tuinbouw, een oog voor planten. Na bestudering van deze plant contacteerde hij zijn kennissen in de plantenkwekerswereld met het idee om de plant te verdelen en te vermeerderen. Men ging er mee aan de slag en na heel wat arbeid is het de met Stichting Trésor bevriende kwekersvereniging Ficus Forever gelukt om de Ficus op grote schaal te kweken in Nederland. Door de inzet van de kwekers heeft dit een uiterst geschikte kamerplant opgeleverd. De plant heeft namelijk een aantal aantrekkelijke eigenschappen. Ten eerste heeft hij altijd glimmende, donkergroene bladeren die hij ook zelden verliest. De bladeren hebben aan de onderkant vaak een prachtige dieprode nerf. Ten tweede weet de plant schaduw en droogte goed te verdragen. Tot slot blijken Ficussoorten uitermate luchtzuiverend te zijn, aldus een onderzoek van de NASA. Men kan dus concluderen dat de Ficus Trésor een ideale kamer- en/of kantoorplant zou zijn. Omdat de plant via Stichting Trésor bekend was geworden voor de kwekers en omdat ze met haar aantrekkelijke eigenschappen zeker elke omgeving zou verrijken, werd de plant‘Ficus Trésor’ gedoopt.
Ficus Forever wist zeker dat Ficus Trésor een aanwinst zou zijn voor de Nederlandse en Europese consument. Om deze aanwinst en wellicht andere in de toekomst te verzekeren, besloot Ficus Forever om met de verkoop van de plant ook iets terug te doen voor het gebied van herkomst. Een deel van de winst op elke plant komt ten goede aan de Stichting Trésor, die op haar beurt het geld zal gaan gebruiken om via haar activiteiten het tropisch regenwoud, waar de Ficus Trésor vandaan komt, te beschermen. Om deze opzet kracht bij te zetten wordt elke Ficus Trésor vergezeld met een certificaat. Zo helpt de Ficus Trésor mee het tropisch regenwoud te beschermen. Het terug laten vloeien van verdiensten naar het gebied van herkomst past ook in de lijn van het concept van het zogenaamde ‘eerlijk delen van de baten van biodiversiteit’. Dit concept is iets waarachter bijna alle landen van wereld zich hebben verenigd, maar wat praktisch nog in de kinderschoenen staat. Binnenkort wordt hier zelfs nieuwe wereldwijde wetgeving over geïntroduceerd om het concept meer te bekrachtigen. Stichting Trésor en Ficus Forever willen het verhaal van Ficus Trésor aandragen als voorbeeldstudie voor het eerlijk delen van de baten van biodiversiteit. Hier zal aankomende jaren nog veel aan gewerkt moeten worden en wij zullen u daarover ook op de hoogte houden.
Vijko Lukkien vertelt de bezoekers van de donateursdag in Honselersdijk over de laatste ontwikkelingen rond Trésor. Foto Eric Augusteijn
Introductie van Ficus Trésor op de FloraHolland in Aalsmeer. Foto Erik Persoon
10
De Ficus Trésor werd afgelopen november 2013 officieel gelanceerd op de FloraHolland Trade Fair in Aalsmeer en geïntroduceerd op de Europese markt. Inmiddels zijn de eerste handelaren begonnen de Ficus Trésor te verkopen, waaronder Waterdrinker Cash & Carry. Op de donateursdag was het al mogelijk om de Ficus Trésor aan te schaffen en terwijl ik het verhaal van Ficus Trésor opschrijf is Stichting Trésor samen met de Botanische Tuinen bezig een introductie van de Ficus Trésor te organiseren binnen de Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht. Alle partijen zetten zich dus in om dit tot een succes te maken. In de tussentijd kunt u zelf ook iets doen om het verhaal van Ficus Trésor een succes te laten zijn: vraag naar de Ficus Trésor bij uw lokale tuincentrum en/ of plantenhandelaar (verwijs hem zo nodig naar groothandel Waterdrinker Aalsmeer), want voor elke Ficus Trésor die u aanschaft haalt u het Trésorgebied een beetje in huis en helpt u dit prachtige gebied te beschermen. Voor meer informatie over Ficus Trésor kunt u ook terecht op: www.ficusforever.nl/nl/Ficus-Tresor
Het certificaat geeft aan dat een deel van de verkoopprijs terug vloeit naar Trésor. Foto Erik Persoon
Op de donateursdag die op zaterdag 9 november werd gehouden op de Ficuskwekerij Zwetlande van de familie Persoon konden onze donateurs voor het eerst kennismaken met deze nieuwe kamerplant voor de Europese markt. Deze kwekerij is partner in het samenwerkingsverband Ficus Forever dat onze Stichting al jaren sponsort vanuit de gedachte dat ook zij willen bijdragen aan het behoud van de oorsprongsgebieden, lees het tropisch regenwoud, van onze kamerplanten. Ruim 65 aanwezigen konden genieten van het buitengewoon gastvrije ontvangst van Monique en Erik Persoon en natuurlijk van de rondleidingen door het prachtige kassencomplex met vele duizenden Ficussen van verschillende soort en kweekstadia. John Langeslag van Ficus Forever gaf in een korte presentatie een toelichting over hoe nu zo’n introductie van de Ficus Tresor in zijn werk gaat en hoe de promotie van dit nieuwe product is opgezet. Wat later in het programma gaf Vijko Lukkien in een Powerpoint presentatie een overzicht van de laatste ontwikkelingen rond het Trésor reservaat in FransGuyana en lichtte hij de ontdekking van een aantal nieuw ontdekte soorten in het reservaat toe. En natuurlijk was er alle ruimte om vragen te stellen. Na de lunch werd ieder van de aanwezigen in de gelegenheid gesteld om de nieuwe Ficus te kopen, waarvan velen gebruik maakten. Het programma werd afgesloten met een dankwoord van Aart de Lang, bestuurslid van de Stichting Trésor, aan de organisatoren van deze geweldige dag.
‘Groene handel en wetenschap hebben elkaar nodig’ Eric Persoon
Interview door Eric Augusteijn
Erik Persoon Het bestuur van Stichting Trésor heeft sinds een jaar een nieuw lid. Deze keer niet iemand uit de wereld van de wetenschap, maar uit de wereld van de groene handel. Het is Erik Persoon (53). Hij en zijn vrouw Monique zijn de eigenaars van de ficuskwekerij ‘Zwethlande’ in Honselersdijk. Elders in dit nummer van Trésor Nieuws leest u over zijn introductie van de nieuwe kamerplant Ficus Trésor. Na de presentatie van de Ficus Trésor in de kassen van de Botanische Tuinen in Utrecht vraag ik Erik om zich aan de lezers van Trésor Nieuws voor te stellen. Erik: “Ik ben opgegroeid in de tuinderswereld. In mijn jeugd knipte ik de rozen in het bedrijf van mijn vader. Maar ik kon goed leren en na het gymnasium ging ik studeren in Wageningen. Mijn vader verkocht het bedrijf en begon elders een tomatenkwekerij. Na mijn studie ben ik de potplantenteelt gaan opzetten en werden de tomaten vaarwel gezegd. Vanaf 1988 ben ik zelfstandig ondernemer, helemaal gespecialiseerd in ficussen. Mijn vader trad tien jaar later uit het bedrijf, maar komt nog elke maandagochtend koffie drinken. Vier jaar later richtten we met zestien ficuskwekers, die verspreid over het land zitten, een vereniging op: ‘Ficus Forever’, waarvan ik sindsdien voorzitter ben. Gezamenlijk wilden we de positie van de ficus richting de consument beter krijgen. We introduceerden een kwaliteitslabel, maakten gezamenlijk promotie en verspreidden voorlichting over de beste wijze om ficussen te verzorgen. Er kwam een website en die ging goed lopen, op dit moment trekt die per week zo’n 1000 tot 1500 hits. In het begin was het Ficus for Ever-label alleen
Het contact met Trésor kwam precies op het goede moment een kwaliteitslabel, later kwamen er certificaten, zoals het MPS-A label. Tien jaar geleden was de tijd rijp geworden om ook maatschappelijk verantwoord ondernemerschap vorm te geven. We zijn met een mooi natuurproduct bezig en we wilden aan de consumenten laten zien dat we achter het behoud en de bescherming staan van het regenwoud, waar ons product vandaan komt. We gingen op zoek naar een manier om ons groene imago te versterken en een student die toen bij ons in dienst was, Wim van den Berg, ontdekte op internet en in een tijdschriftartikel de Stichting Trésor (zie TN 30). We zochten contact en dat kwam precies op het goede moment. Vijko Lukkien van de Stichting was juist op zoek naar een bedrijf dat de commerciële kweek op zich kon nemen van de Ficus Trésor, nadat in de Botanische Tuinen in Utrecht was ontdekt hoe deze plant uit zaad vermeerderd kan worden. Met Vijko klikte het meteen. We bleken allebei, ieder vanuit een andere richting, veel te weten van het plantenrijk. Het is mooi om de twee werelden van wetenschap en handel op deze manier bij elkaar te brengen. We zijn uiteindelijk van elkaar afhankelijk. Ficus Forever werd sponsor van de Stichting en nu draai ik sinds vorig jaar mee in het bestuur van Trésor. Ik ben me daar nog aan het inwerken, maar het lijkt me heel interessant om de wereld van natuurbescherming en de biologische kennis en de wereld van de plantenhandel structureel met elkaar in contact brengen. Ik zou de burger die donateur van Trésor wordt en diezelfde persoon die als consument naar de plantenwinkel gaat met elkaar in contact willen brengen. Daar ga ik me in de komende tijd voor inzetten.”
11
Dr. Johan Ingels
De Topaaskolibrie 12
Broedend wijfje van de Topaaskolibrie. Het nestje bestaat volledig uit kapok of zaadpluis van de Indische kapokboom (Bombax ceiba) en is aan de dode takjes vastgemaakt met spinrag. De volledig open situatie rondom het nestje is opvallend. Foto: Christian Moulin
Welke vogelliefhebber kent ze niet: de kolibries. Ze behoren tot de kleinste vogels, en daarom spreekt men ook makkelijk over ‘kolibrietjes’! De herkomst van het woord ‘kolibrie’ is onzeker. Waarschijnlijk komt de naam uit het Galibi, een taal van indianen uit het kustgebied van Frans-Guyana en Suriname. De herkomst van het Engelse woord ‘hummingbird’ is wel duidelijk en heeft te maken met het zoemende, gonzende geluid dat kolibries maken bij het vliegen. Het Engelse werkwoord ‘to hum’ betekent namelijk ‘zoemen, gonzen’. Vooral het geluid van een voorbijvliegend, klein kolibrietje doet denken aan het geluid van een voorbijzoemende grote kever. Deel 5 van het ‘Handbook of the Birds of the World’ vermeldt 328 soorten kolibries. Kolibries komen alleen voor op het Amerikaanse continent, waar de meeste soorten in de subtropische, maar vooral in de tropische gebieden leven. Enkele soorten komen ook voor in de gematigde gebieden van Noord- en Zuid-Amerika, maar deze kolibries migreren tijdens de koudere wintermaanden naar warmere gebieden. In FransGuyana komen volgens de officiële lijst van vogelsoorten voor 2014, opgesteld door het Comité d’Homologation Guyanais, 32 soorten kolibries voor, waarvan 17 soorten in het natuurreservaat Trésor. Een van de mooiste, zoniet dé mooiste van de kolibries in Frans-Guyana en van de kolibries in het algemeen, is de Topaaskolibrie (Topaza pella), in het Engels: Crimson Topaz en in het Frans: Colibri topaze. In het Engels heet deze kolibrie ook soms: Topaz Hummingbird,
Topaz-throated Hummingbird, King Hummingbird en Beautiful Topaz. In het Frans mag men deze kolibrie niet verwarren met de Colibri rubis-topaze (Chrysolampis mosquitus), de Muskietkolibrie, in het Engels: Rubytopaz Hummingbird. Topaaskolibries komen voor in het laaglandoerwoud van het volledige Amazone-gebied. In Frans-Guyana komt de nominaatvorm Topaza pella pella voor. De Topaaskolibrie werd al in 1758 door Linnaeus beschreven als Trochilus pella, een kolibrie afkomstig uit de ‘Indies’. Toen Christoffel Columbus ‘Amerika’ ontdekte, dacht hij inderdaad dat hij in ‘Indië’ was aangekomen. Linnaeus bedoelde met de ‘Indies’ de gebieden die we nu Guiana, Suriname en Frans-Guyana noemen. In de literatuur wordt Suriname vermeld als plaats van herkomst van het type-specimen van deze kolibrie.
▲
▲ Topaaskolibrie (Topaza pella). De prachtig heldergroene keel met een gouden glans en de verlengde, gekruiste staartveren typeren het mannetje. Foto: Marc Chrétien
Een close-up van de prachtige kop van het mannetje van de Topaaskolibrie. Foto: Sylvain Uriot
Zoals bij meer kolibries het geval is, is ook bij de Topaaskolibrie het mannetje veel groter dan het vrouwtje. Het mannetje weegt gemiddeld 14 gram en heeft een totale lengte van 22 cm, waarvan 4,5 cm voor de snavel en 12,5 cm voor de staart. Het wijfje weegt slechts 11 gram en is 13,5 cm lang. De Topaaskolibrie is een opvallend gekleurde kolibrie. Het mannetje heeft een rechte, zwarte snavel. De boven- en zijkanten van de kop zijn fluweelzwart. De rug varieert van glinsterend karmozijnrood tot purper. De keel is heldergroen met een gouden glans, en is afgeboord met een zwarte band. De onderzijde is helderrood met een bronskleurige onderstaart. De vleugels zijn bruin. De middelste staartveren zijn goudgroen, de buitenste staartveren kastanjekleurig en de op één na middelste staartveren zijn verlengd en kruisen elkaar. Het wijfje heeft ook een rechte, zwarte snavel. De rug is donkergroen en de onderzijde groen. De veertjes van de keel zijn karmozijnkleurig met een lichtere rand, wat een geschubde indruk geeft. De onderstaart is glanzend groen. De buitenste en de middelste staartveren zijn respectievelijk kastanje- en bronskleurig, de overige staartveren zijn violet. In Frans-Guyana vindt men Topaaskolibries in het laaglandregenwoud in het binnenland. Hun voorkeur gaat uit naar de kruinen van bomen op de oevers van kreken en rivieren en van bomen rond de zogenaamde
rotssavannes. Dit zijn min of meer vlakke granietplaten in het oerwoud met verspreide xerofytische vegetatie. De aanwezigheid van de mannetjes wordt meestal verraden door de onregelmatige reeksen van kwetterende ‘tsip’-geluidjes die ze bijna continu laten horen. Topaaskolibries voeden zich voornamelijk met nectar, hoog in de kruinen van bloeiende bomen (Isertia hypoleuca, Bombax ceiba en Inga-soorten). Maar ze bezoeken ook bloeiende lianen (Combretum-soorten), epifyten (Bromeliaceae) en verder allerlei soorten bloeiende Gesneriaceae en Ericaceae. Soms ziet men ze ook op de rotssavannes op zoek gaan naar nectar van bloeiende groepen Costus scaber en Pitcairnia nuda. Ook vangen ze kleine insecten in de vlucht, hoog boven de boomkruinen, maar soms ook laag boven stromend water. Topaaskolibries broeden in Frans-Guyana in de drogere periodes van het jaar, van januari tot april en van juli tot november. Soms gaan deze kolibries bijna massaal aan het broeden. In augustus 2013 telde Mathias Fernandez, de fotograaf van de meeste foto’s bij dit artikel, in FransGuyana meer dan dertig nestjes langs de Mataronirivier, tussen de stroomversnelling Saut Lavillette en de samenvloeiing met de Approuague-stroom, dit is een afstand van ongeveer twintig kilometer, of meer dan één nestje per kilometer. Het nestje is zeer typisch en onmiddellijk herkenbaar.
13
2
1 1 Bij het wijfje van de Topaaskolibrie is de prachtige keelvlek van het mannetje vervangen door karmozijnkleurige veertjes met een lichtere rand, wat een geschubde indruk geeft. Foto: Mathias Fernandez
3
2 Een close-up van een wijfje van de Topaaskolibrie op het nest. Dit nestje is aan de buitenkant mooi afgewerkt met spinrag. Foto: Mathias Fernandez 3 Een nestje van een Topaaskolibrie met twee eitjes. Bemerk de langwerpig ronde vorm van de eitjes, de typische vorm van alle kolibrie-eitjes. Foto: Mathias Fernandez
14
4 Een nestje van een Topaaskolibrie met twee jongen. Bij jonge wijfjes die voor het eerst een nestje bouwen, is het nestje niet altijd netjes agewerkt, zoals de nestrand van dit nestje laat zien. Het bouwen van zo’n kunstwerkje vergt duidelijk enige oefening ! Foto: Mathias Fernandez
Topaaskolibries gebruiken altijd het geelbruinachtige zaadpluis of ‘kapok’ van de Bombax ceiba, de Indische kapokboom, en spinrag om hun nestje te bouwen. Het komvormige nestje is met een hoogte van 52 mm, en een buiten- en binnendiameter van respectievelijk 50 mm en 31 mm, vrij klein in vergelijking met de grootte van het wijfje. Het nestje wordt altijd door het vrouwtje gebouwd, boven stromend water en meestal op takjes van een dode boom die in het water gevallen is, slechts zelden op een liaan die boven het water hangt. Door de keuze van een nestplaats boven water is het nestje niet bereikbaar vanaf het land voor predatoren, zoals slangen. Maar waarom deze kolibrie zijn opvallend ‘bleke’ nestje steeds in zo’n ‘open-en-blote’ situatie bouwt, is een raadsel. Het broedsel bestaat altijd uit twee witte, langwerpigronde eitjes, gemiddeld zo’n 18 mm x 11,5 mm groot. Een eitje weegt gemiddeld 1,25 gram, zo ongeveer 10% van het lichaamsgewicht van het wijfje. Zoals bij alle kolibries, worden de eitjes alleen door het wijfje uitgebroed en worden de jongen alleen door het wijfje grootgebracht. De broedduur is onbekend, maar de jongen blijven zo’n 21 dagen in het nest. Daarna blijven
4
ze nog een drietal weken bij het wijfje. Pas na twee jaar zijn ze zelf aan broeden toe. Tijdens de broedperiodes zijn Topaaskolibries sedentair. Elk mannetje verdedigt een ‘voedselterritorium’. Ze houden dus alle andere mannetjes weg van ‘hun’ bloeiende bomen. Maar ze laten wel toe dat wijfjes zich voeden met de nectar van de bomen in hun territorium. Waarschijnlijk bouwt een wijfje haar nestje in de buurt van die bloeiende bomen, zodat ze voldoende nectar kan vinden om haar jongen groot te brengen. Buiten de broedperiodes ziet men plaatselijk het aantal Topaaskolibries soms verminderen of juist toenemen. Waarschijnlijk zwerven ze dan rond, op zoek naar nieuwe nectarbronnen. Topaaskolibries worden niet bedreigd. Ze komen waarschijnlijk vaker voor dan birdwatchers en ornithologen vermoeden. Door hun levenswijze hoog boven de boomkruinen zijn ze vanaf de grond moeilijk waar te nemen. Maar jaarlijks worden tijdens de broedseizoenen op de rotssavanes nabij de Voltzberg in Suriname tussen 8 en 12 mannetjes per km² geteld die een voedingsterritorium verdedigen.
▲ Het carbet flottant in het Kawmoeras. Foto Ineke Possel
Vijko Lukkien
Reis mee in oktober naar Trésor! U kunt u nu opgeven voor een reis naar het Trésor reservaat van 11 tot en met 25 oktober 2014. Deze reis naar Frans-Guyana zal zich vooral concentreren op het Kawgebied in het noordoosten van Frans-Guyana. We zullen een aantal unieke biotopen in het kustgebied bezoeken, waaronder de mangroves, verschillende savannes, het Trésor natuurreservaat en het beroemde Kawmoeras. Hieronder treft u wat meer achtergronden aan over de reis. Tijdens deze reis bezoeken wij het gebied in het noordoosten van Frans-Guyana, dat ligt tussen de kuststad Kourou en de rivier de Approuague in het Oosten. Juist dit gebied wordt gekenmerkt door nog maagdelijke kustmoerassen met mangrovebossen langs de oceaankust, daarachter droge en natte savannes en grotendeels onaangetast primair regenwoud in het Kawgebied, meer naar het Zuiden. In dit Kawgebied op de zuidhelling van de Montagne de Kaw ligt het Trésor natuurreservaat. Ons vaste vertrekpunt tijdens de reis is het comfortabele hotel La Chaumière, gelegen buiten de hoofdstad Cayenne. Hier ontbijten we in een open restaurant gelegen aan een tuin, waar ‘s ochtends kolibries de nectar uit bloemen komen halen. Tijdens het diner, na afloop van een dagtocht, genieten we van overvliegende paartjes Amazone papegaaien, op weg naar hun slaapboom, en als de schemer invalt van de talloze geluiden van het bos en van op insecten jagende vleermuizen en nachtzwaluwen. Vanhier uit bezoeken we het Trésor reservaat, waar we
15
onder leiding van de boswachters het botanisch pad lopen. We maken kennis met alle aspecten van het bos met op sommige plaatsen immens grote bomen. We bezoeken op de noordhelling van de Montagne de Kaw de grotten waar zich de nest- en baltsplaatsen van de Oranje rotshaan bevinden. De vogels zelf zullen we met zeer grote waarschijnlijkheid ook kunnen bewonderen. We logeren hier in een kleine lodge in het bos, genaamd Patawa. Hier zullen we ‘s avonds kennismaken met de grote rijkdom aan insecten van het gebied. Op een met lampen beschenen laken passeren letterlijk honderden soorten nachtvlinders en kevers. En ‘s nachts hoort u de brulapen. Vanuit de Montagne de Kaw trekken we het uitgestrekte aangrenzende Kawmoeras in, waar we overnachten in een ‘carbet flottant’, een drijvende lodge. Vanwege de hoge zuurgraad van het water zijn er geen muggen! Dit moeras behoort absoluut tot de hoogtepunten van de reis en een must voor vogelmensen.
Peter Heesen en Wim Hoogbergen
Verslag van een eerdere reis naar Frans Guyana in 2013 Voor de Trésorreizen bestaat altijd veel belangstelling. Foto: Peter Heessen
Hier treffen we o.a. talloze reiger- en ralachtigen aan, de legendarische Hoatzin (Opisthocomus hoatzin), ijsvogels en de overwinterende Visarend. Tijdens de boottocht in de avonduren ontmoet u meerdere soorten kaaimannen, visetende vleermuizen en nachtzwaluwen. Terug in Cayenne bezoeken we aan de kust het Sentier du Rorota, een gebied bekend om zijn vele luiaards en apen, het Salines de Montjoly met prachtige mangroves en een savannegebied dat gekenmerkt wordt door dagzomend moedergesteente (graniet) en dat de groeiplaats is van vele streng beschermde plantensoorten, waaronder de Wilde ananas.
16
Een dag reserveren we om vanuit het hotel La Chaumière richting Kourou te gaan waar we ons inschepen om de beroemde gevangeniseilanden Iles du Salut te bezoeken. Tijdens deze zeereis ontmoeten we o.a. dolfijnen, het Wilson stormvogeltje en zeeschildpadden. Op de terugreis naar ons hotel gaan we natuurlijk even langs het Centre Spacial, het Franse Cape Kennedy. De reis wordt een interessante kennismaking met de tropen van Zuid-Amerika. We bezoeken een land waarvan het kustgebied nog goed bewaard is gebleven.
Periode 11 tot en met 25 oktober 2014 Aantal dagen 14 Reisleiding Vijko Lukkien/ Pipasi Jeurissen Reissom € 2.950 Inschrijfgeld (inclusief) € 295 Aantal deelnemers minimaal 7, maximaal 16 Informatie Feiko Prins, tel. 035-6217017, e-mail
[email protected] Vijko Lukkien tel. 030-2537436, e-mail:
[email protected]
Opgeven: vóór 15 april 2014
Elk jaar organiseert SAN-Reizen in samenwerking met de Stichting Trésor een reis naar Suriname, Frans-Guyana en het woongebied van de Okanisi-Marrons aan de Tapanahoni in het binnenland van Suriname. In het verleden vond deze reis plaats in de kleine droge tijd in februari-maart, maar omdat het ook in die periode nogal veel regent, was de reis dit jaar gepland van zaterdag 24 oktober tot zondag 15 november, het eind van de grote droge tijd. Hoewel we van tijd tot tijd ook nu nog een forse regenbui over ons heen kregen was het toch aanzienlijk droger en zonniger dan in het verleden. De tweede week van deze studiereis brachten we grotendeels door in Frans-Guyana. Dit overzeese rijksdeel van Frankrijk verwelkomde ons in Saint-Laurent met een flinke regenbui. Het was de eerste november. Op de avond van die dag begint voor de inwoners van Guyane Allerzielen. Zowat bij elke graf van het grote kerkhof van de stad waren mensen bezig dit met bloemen en lichtjes te versieren. De toch wat feestelijke rouwplechtigheid duurde tot in de late uurtjes. Het volgende reisdoel was Cayenne en het Trésor Reservaat. Op onze tochten in en rond Trésor konden we beschikken over maar liefst drie boswachters (Olivier, Thomas en Jef) van het natuurreservaat, die ons de noodzakelijke uitleg gaven. We begonnen met het volgen van het botanisch pad in Trésor. De boswachters vertelden dat de bladvorming van de planten in het oerwoud horizontaal is, om zoveel mogelijk licht op te vangen. We zagen de turtleliaan, waarvan de strengen in elkaar haken. We werden ook een illusie armer want de lianen, waaraan Tarzan zo heerlijk zwaait, zijn geen lianen, maar luchtwortels. We kregen ook te horen dat je brulapen kunt ruiken als je vlakbij bent. Ik (Peter Heessen) liep op een gegeven moment iets vooruit en zag een hagedis met drie lengtestrepen over zijn lijf. Een van de boswachters ontdekte een tarantula (reuzenspin) van ongeveer twintig centimeter doorsnee. We hebben genoten van de reis door Frans-Guyana. Naast ons bezoek aan Trésor waren vooral de tochten over het Kawmoeras en naar de Duivelseilanden de absolute hoogtepunten.
Esther van Vliet en Koen Vriends
Een woord van afscheid van de eerste twee studentleden van het bestuur Jeffrey Brand, opvolger van Koen Vriends als studentlid van het bestuur.
Het afgelopen jaar zijn er weer vier seizoenen voorbij gegaan, al voelde het voor ons of we een jaar in de tropen geweest zijn, waar het jaar voorbij vliegt in een waas van één groot en lang seizoen. Twaalf maanden geleden in maart zijn wij begonnen aan de nieuw opgezette functie ‘Studentbestuurslid van advies’ bij Stichting Trésor, vol nieuwe en frisse ideeën om waar te maken waar we voor gekomen waren: vernieuwing en verjonging. Na enkele keren mee vergaderd te hebben met het bestuur van Trésor en een aantal zeer interessante gesprekken met specialisten met allerlei verschillende achtergronden konden we vaststellen dat we de communicatiemiddelen van de stichting onder de loep wilden nemen, om te kijken wat zowel de sterke als de zwakke punten waren van Trésor. Het afgelopen jaar hebben we op het gebied van communicatie aardig wat uiteenlopende zaken bekeken zoals de website, de facebookpagina, een donateursenquête (waarvan u de resultaten in dit Trésor Nieuws kunt vinden) en hebben we mogen meegenieten van de introductie van de Ficus Trésor op de commerciële markt. Een zeer geslaagd benefit-sharing project! Juist deze combinatie van enerzijds het complexe regenwoud met al zijn ecologische processen en aan de andere kant de keiharde wereld van de communicatie, zorgde ervoor dat het afgelopen jaar een periode van interessante schakelingen was. De ene keer raak je verstrikt in de wereld van de reclame, terwijl je de volgende dag zomaar weer een gesprek kunt hebben over de net ontdekte katachtige in Trésor. Het houdt je scherp. En scherpte is de voeding voor nieuwe ideeën en oplossingen. En dat is wat wij geprobeerd hebben te doen het afgelopen jaar, al moet er bij vermeld worden dat op het gebied van communicatie het haast onmogelijk is om die te perfectioneren binnen een jaar.
We hebben geprobeerd de funderingen neer te leggen voor de volgende studentbestuursleden door middel van het houden van de donateursenquête, het analyseren van de website en het leggen van nuttige contacten. Na een jaar lang met plezier gewerkt te hebben voor Trésor zit het er voor ons nu bijna op, al zullen we Trésor nooit meer helemaal los kunnen laten. Om de continuïteit te kunnen waarborgen binnen de stichting wat betreft de studentbestuursleden van advies zal Esther haar functie met nog ongeveer een half jaar verlengen. Na het schrijven van een motivatiebrief en een sollicitatie is Jeffrey Brand uit de bus gerold als nieuw studentbestuurslid van advies van de Stichting Trésor! Jeffrey zal zich met hart en ziel een jaar lang inzetten om Trésor te helpen waar hij kan. Wij wensen Jeffrey hierbij dan ook heel veel succes toe het aankomende jaar en hopen dat hij verder kan bouwen op het werk dat er al gedaan is. Wij willen iedereen hartelijk danken voor de geweldige samenwerking.
17
Esther van Vliet
18
Educatieve film over het Trésor reservaat Als introductie van het project ‘Regenwoud in de klas’ zal komende maand een film gemaakt worden in het Trésor reservaat in samenwerking met de Frans-Guyaanse filmproducent Jules Menssink en de Association Trésor. De film laat de betrokkenheid van kinderen bij het bos zien. Foto Association Trésor
Regenwoud in de klas
De film
Het project ‘Regenwoud in de klas’ heb ik geschreven in het kader van mijn masterstage. Het project heeft als doel Nederlandse brugklasleerlingen beter bekend te maken met internationale natuurbescherming en duurzaamheid. Het project beslaat vier biologielessen waarin leerlingen de film bekijken, een rollenspel spelen waarin een natuurgebied wordt aangekocht en ten slotte een poster maken over een duurzaam product uit het buitenland. Het project is afgelopen januari getest in een brugklas in Eindhoven. Met enige aanpassingen zal Stichting Trésor het project, na oplevering van de film, gratis kunnen verstrekken aan middelbare scholen. Indien het project succesvol blijkt te zijn in Nederland, kan het aangepast worden voor het Frans-Guyaanse onderwijs, inclusief een educatieve film uit Nederland.
De film wordt o.a. gesubsidieerd door Stichting Trésor, het INNO-Fonds (onderdeel van het WWF). Ik heb het script geschreven en zal het aanpassen naar de omstandigheden in Frans-Guyana. In de film volgen wij twee leerlingen, die vertellen over hun land, school en leven. Bovendien zullen zij het reservaat van Stichting Trésor bezoeken en zal de biodiversiteit daar in beeld gebracht worden. Ten slotte toont de film hoe de lokale bevolking omgaat met duurzaamheid en natuurbescherming. Het team zal de film in drie tot vijf dagen opnemen en direct monteren. Naast de film van vijftien minuten maken we ook een film van twee minuten, die gebruikt kan worden om het project of Stichting Trésor te promoten. Na oplevering zal ik de film presenteren bij het INNO-Fonds in het WWF-gebouw in Zeist.
Leeftijd der respondenten.
Esther van Vliet en Koen Vriends
Donateursenquète 19
Afgelopen november hebben alle donateurs van Stichting Trésor de donateursenquête ontvangen. De enquête was ook digitaal in te vullen via Facebook en de website. En wat een resultaat! We hebben 89 reacties ontvangen met meningen, tips en aanmoedigende woorden. Grote dank daarvoor!
Het doel van ons bestuursjaar was om Stichting Trésor een beetje bekender te maken. Van experts kregen we een tip eerst de donateurs in kaart te brengen en dan te bedenken op wie we ons moeten richten om Trésor bekender te maken. Daarom hebben we in de zomer een enquête uitgeschreven en in november viel de enquête, samen met Trésor Nieuws bij u op de mat. Binnen korte tijd kregen we vele brieven en reacties via internet. Hieronder staat een greep uit de reacties die we kregen.
Dit resultaat is een goede aanmoediging voor de nieuwe studentbestuursleden om zich komend jaar te richten op de jongere generatie. Wat we erg leuk vonden om te zien was dat er ongeveer evenveel mannen als vrouwen gereageerd hebben op de enquête (41 mannen ten opzichte van 48 vrouwen). Het grootste deel van de respondenten heeeft gestudeerd aan de universiteit of het HBO. Via de universiteit en de Botanische Tuinen in Utrecht zijn dan ook veel donateurs in contact gekomen met de stichting.
Resultaten
Woonplaats
De enquête is ingevuld door 89 donateurs waarvan 48 donateurs ouder is dan 65 jaar. Dit was geen onverwacht resultaat. De stichting bestaat immers twintig jaar en veel donateurs hebben trouw sinds de oprichting van de stichting een donatie gedaan. Alleen twee donateurs onder de 25 jaar hebben de enquête ingevuld. Dit resultaat bevestigt ons vermoeden dat Stichting Trésor opmerkelijk weinig jonge donateurs heeft.
In de enquête hebben we gevraagd waar de respondent woont om inzicht te krijgen in welke provincies Trésor bekend is en waar nog niet. In het kaartje hiernaast is te zien dat de meeste reacties uit Utrecht (27) en ZuidHolland (17) kwamen. Het was leuk om te zien dat we zelfs een reactie uit België en een uit Ierland kregen!
Doneren
Waar wonen de respondenten?
De website 20
Uit de enquête zijn heel wat bemoedigende resultaten gekomen. Bijvoorbeeld dat u de foto’s op de website erg leuk vindt en dat u de korte duidelijke teksten graag leest. Velen gaven aan dat het overzicht van de website heel goed was, waar anderen juist het overzicht snel kwijt zijn. Gelukkig hebben we ook veel concrete tips gekregen voor de website. Zo hebben we begrepen dat een betere kaart van het reservaat nodig is, dat het kopje actueel wat vaker bijgewerkt mag worden en meer concrete gegevens over onderzoeken en biodiversiteit van het reservaat op de website geplaatst mogen worden.
Uit de reacties bleek dat veel donateurs al jaren betrokken zijn bij Stichting Trésor en trouw een donatie doen over de jaren. Natuurlijk vinden we het ontzettend leuk om dit te horen. Maar niet onbelangrijk is dat er ook de laatste jaren donateurs bij zijn gekomen. In de enquête werd u ook gevraagd om in te vullen wanneer u het liefst een donatie doet. 14 donateurs gaven aan graag een jaarlijks donatie te doen, terwijl 72 donateurs liever een donatie doen wanneer het hun uitkomt, bijvoorbeeld na Trésor Nieuws. 25 donateurs hebben hun e-mailadres doorgegeven en zouden Trésor Nieuws ook wel digitaal willen ontvangen.
Tips Tenslotte vroegen wij u om tips. De meeste respondenten antwoordden dat we vooral zo door moeten gaan! We kregen ook enkele tips omtrent uitbreiding van het reservaat met gebieden in FransGuyana of andere landen. Bovendien kregen we meerdere adviezen over het bereiken van de jongere generatie door middel van sociale media.
Contact
En nu?
Op de vraag hoe mensen in contact zijn gekomen met Stichting Trésor antwoordden de meeste donateurs (18): via de Universiteit Utrecht of de Botanische tuinen in Utrecht. 13 respondenten vertelden in contact te zijn gekomen via mond-tot-mondreclame en 10 respondenten kregen een vierkante meter regenwoud cadeau.
Wat vindt u belangrijk?
Alle informatie wordt overgedragen aan het bestuur van Trésor en de nieuwe studentbestuursleden. De informatie uit de enquête zal gebruikt worden om de website te verbeteren, een plan te maken om meer mensen te bereiken en ter inspiratie voor nieuwe stukken in Trésor Nieuws. Mocht u nog meer tips of opmerkingen hebben, dan zijn die altijd welkom via de website, facebook of per brief. Hartelijk dank voor het invullen van de enquête!
U gaf aan dat u het beschermen en beheren van ons natuurgebied en educatie ter plaatse erg belangrijk vindt. Wij zijn blij dit te horen, omdat dit de doelstellingen van de stichting zijn. U gaf daarnaast aan vooral graag meer willen weten over onderzoeksresultaten en (medicinale) planten in het gebied.
Hoe kwamen respondenten met Trésor in contact?
Coline Boonman (l) en Immy Riethorst (r)
De media bereiken is best lastig Wij, Coline Boonman en Immy Riethorst, zijn bachelorstudenten Biologie aan de Universiteit Utrecht en hebben de afgelopen drie maanden het vak OCEP gevolgd, dat staat voor Oriëntatie op de Communicatieve en Educatieve Praktijk. Wij hebben ervoor gekozen ons te richten op de communicatieve praktijk en kregen daarbij onze eerste keus als stageplaats aangewezen: Stichting Trésor. Vanuit het vak OCEP werd er van ons verwacht dat we een product zouden ontwikkelen. Na ons eerste overleg met onze begeleiders Vijko en Pipasi Lukkien en Esther van Vliet hebben we besloten ons te richten op het vergroten van de bekendheid voor deze stichting. Met name omdat wij zelf weinig afwisten van Trésor, terwijl deze stichting ongelofelijk goed werk verricht in samenwerking met de Universiteit en natuurlijk dankzij haar donateurs. Daarbij biedt de stichting ook veel kennismogelijkheden voor biologiestudenten. Nadat we onszelf verdiept hadden in de stichting en haar doelen, hebben we een plan van aanpak opgesteld. Uit zoveel goed werk, behaalde doelen en vele nieuwe doelen waren we op zoek naar een pakkend verhaal waarmee we de media enthousiast konden maken. Wat was daarvoor meer geschikt dan een net op de markt gebrachte eigen ficus? We konden eigenlijk al gelijk beginnen met een artikel voor in de bioSCOPE, het tijdschrift binnen het departement Biologie van onze universiteit. Op 10 maart is de verkoop begonnen van deze ficus, de Ficus Trésor, aan medewerkers en studenten van de Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht en Utrecht Sciencepark. Voorafgaand daaraan heeft ons artikel het kopen van deze bijzondere plant op een mooie manier gepromoot. Om ook mensen buiten de Universiteit Utrecht te bereiken hebben we ervoor gezorgd dat we ook een artikel in Bionieuws mogen plaatsen. Dit nieuwsblad voor biologen heeft abonnees in heel in Nederland.
Om dit interessante verhaal van de Ficus Trésor en de stichting zelf landelijk bekender te maken hebben we in eerste instantie vrijwel alle media in Nederland aangeschreven. We hebben gemerkt dat het nog best lastig is om een officieel persbericht te schrijven en dat het helemaal lastig is om ervoor te zorgen dat je bericht de grote media bereikt. Na een paar telefoontjes werd ons duidelijk dat de meeste media wel geïnteresseerd waren, maar dat ons bericht nog geen nieuwswaarde bevatte. Wanneer de Ficus Trésor daadwerkelijk in grote delen van Nederland te koop zal zijn, zullen de media opnieuw benaderd worden. Het eerste succes daarbij is de televisieopname op 10 maart geweest. We hebben met veel plezier stage gelopen bij Stichting Trésor. Het is mooi om te zien hoe mensen zich vrijwillig en volledig inzetten voor deze stichting. Dat stimuleerde ons ook om onze grenzen te verleggen, waardoor we veel geleerd hebben. Onder andere het schrijven van een persbericht, bellen van mediabedrijven en vervolgens het schrijven van artikelen voor een bepaalde doelgroep. De wereld van de media is moeilijk te bereiken en aandacht is moeilijk te krijgen, helemaal wanneer je als twee biologiestudenten zonder enige ervaring de pers wilt overtuigen. Maar wanneer je dan een artikel mag plaatsen over een mooie stichting als deze, ben je heel blij dat je het toch geprobeerd hebt. Met de hulp van Stichting Trésor hebben wij een kijkje mogen nemen in de wereld van de communicatie. We hebben ervaren dat je in deze wereld veel telefoontjes moet plegen om je punt duidelijk te maken en om dingen voor elkaar te krijgen. Dit was soms best lastig, maar zeker de moeite waard.
21
Pipasie jeurissen
Dank u wel! Ateles paniscus. Foto Mathias Fernandez
22
Na het verschijnen van het vorige nummer van Trésor Nieuws hebben wij veel blijken van steun van u ontvangen in de vorm van bijzondere bijdragen en, niet te vergeten, complimenten over ons werk!
Hiervoor willen wij u hartelijk danken. Het stimuleert ons natuurlijk nog
eens extra om op vele manieren door te gaan met dit prachtige project. Juist doordat uw steun de afgelopen 20 jaar in alle opzichten de continuïteit en daarmee de groei van dit project mogelijk heeft gemaakt onderstreept dit nog eens onze overtuiging dat wij samen iets tot stand brengen wat er toe doet als het erom gaat de biologische rijkdom van deze aarde te bewaren voor de toekomst. Wij zijn u hiervoor bijzonder erkentelijk!
Daarnaast willen wij in deze rubriek die personen, organisaties en
bedrijven noemen en hartelijk bedanken voor de bijzondere giften en hulp die wij de afgelopen maanden ontvingen, zoals het bestuur en vrijwilligers van de Utrechtse Biologen Vereniging voor het verzorgen van de verzending van Trésor Nieuws.
Ook een bijzonder woord van waardering voor onze vertalers en onze
webmaster Eric Augusteijn. Zonder hen zou het verschijnen van Trésor Nieuws en het beheren van de website (www. tresorrainforest.com) niet mogelijk zijn.
1
2
3 ▲ Tangara velia. Foto Michel Giraud-Audine
1
Dendrobates tinctorius. Foto Ass. Trésor
2
Allobates femorales. Foto Ass. Trésor
3
Rhinella castaneotica. Foto Ass. Trésor
23 Bijzondere donaties hebben wij de afgelopen periode ontvangen van:
Dan nog een willekeurige greep aan donaties die wij mochten ontvangen van:
Biohorma bv. Zij geven jaarlijks in december eindejaarsgeschenken aan hun relaties. Voor 2013 besloot men het anders doen. Al hun relaties kregen een eindejaarskaart met de mogelijkheid te stemmen om een goed doel te steunen. Stichting Trésor was een van de geselecteerde goede doelen. Zo ook van de Stichting Vrijwilligers van Burgers’ Zoo, waarvoor zo’n 80 gidsen afgelopen jaar in de dierentuin rondleidingen hebben verzorgd. Deze gidsen hebben namelijk wat opbrengsten van de rondleidingen bij elkaar gezameld. In een heuse verkiezing tussen allerlei natuurbehoudsprojecten die de gidsen zelf aan mochten dragen, kwam Stichting Trésor als winnaar uit de bus!
Dhr. en mevr. D.A. Kluwer Eggink, mevr. P.J.H. Pollen, mevr. A.T. Tiemstra en dhr. T. Hutter, dhr. A. R. de Groot, dhr. J. Dunk en mevr. M. Dunk-Epke, dhr. H.B.P.E. Gernaat, dhr. en mevr. P.J.A. de Koning, mevr. de Vries en dhr. Hofstede, dhr. en mevr. J.W.G. Pfeiffer, mevr. E.A.H. Lauret , mevr. T. Weststeijn, dhr. en mevr. J.S. Overvest, dhr. en mevr. Maree-Baron, mevr. M.G.W.M. Peeters, dhr. A. den Boer, mevr. S.D. Ijff, dhr. en mevr. MichielsenLoogen, mevr. E. C. Suvee, dhr. en mevr. RoestenbergSinnige, dhr. P. M. Kluin, mevr. I. Pfeiffer, dhr. en mevr. W. Kardux, mevr. B.R. Bottema, dhr. C. Hofstede, dhr. P.M.A. Bergervoet, dhr. en mevr. A. HerderscheeBerkelbach, dhr. H. de Groot, dhr. J.H. Schuurmans, mej. A.A. Bernhard, mevr. J. Schuurmans, mej. C.M. van der Velden, dhr. W. de Groot, dhr. en mevr. Drop, dhr. M.A.W. van Werven, dhr. H.C.M. Bol, mevr. A.G. Smit, mevr. M.J.M. Hufner, dhr. en mevr. O.J. Tirajoh-Murni, mevr. Q.G. Peters, dhr. M.E.J. Brooimans, mevr. M.G.A. Versteege, dhr. B.W. Schaap, dhr. en mevr. T.J. Bijlsma, de heer en mevr. A. Gout en K.J.B. Hebly, de heer en mevr. Klute, mevr. R. Heeroma, mevr. A.L.A. Makken, dhr. en mevr. Rietema-Bleuland, dhr. F.G. Sitsen en dhr. M. Huizinga.
Eric Augusteijn
Hoe kunt u Trésor steunen?
Hoewel de Stichting dank zij WWF en UU de resterende hypotheek heeft kunnen aflossen, kan zij haar werk niet blijven voortzetten zonder de steun van de donateurs en sponsors. Het entreegebouw moet opnieuw worden ingericht en daarnaast zal de verwerving van de nieuwe gebieden, zoals die nu in de plannen staan en vooral het beheer daarvan, met de daarbij behorende school- en voorlichtingsprogramma’s, om een extra financiële bijdrage vragen. Deels zal deze zeker worden voorzien vanuit de Lokale Overheid maar de behoefte aan steun vanuit de Stichting Trésor zal blijven bestaan. Het is juist deze combinatie van particuliere inkomsten door middel van onze Stichting en bijdragen uit de Lokale Overheid in een antwoord daarop, die het Trésor-initiatief tot zo’n groot succes maakt.
Atelopus flavescens. Foto Ass. Trésor
Vierkante meters adopteren
de voet van onze webpagina’s, met een link naar de website
U kunt één of meer vierkante meters Trésor ‘adopteren’ voor
van uw bedrijf.
€ 12,50 per m². U ontvangt daarvoor een certificaat en U draagt dan bij in de beheer- en onderhoudskosten van dat
CO2 compenseren
stukje Trésor. Ook is het heel eenvoudig om met behulp van
Als u een vliegreis maakt of op andere wijze veel CO2-
internet bankieren regelmatig een bedrag naar Trésor te
uitstoot veroorzaakt, dan kunt u deze compenseren door
laten overschrijven. Laat u ons in dat geval wel even weten
bij te dragen aan het onderhoud en de uitbreiding van
of u daar iedere keer een certificaat van wilt ontvangen?
Trésor. Zie onze website voor details over het compenseren
Vierkante meters cadeau doen
van CO2-uitstoot door vliegreizen en autokilometers (www. tresorrainforest.org/co2)
U kunt één of meer vierkante meters cadeau doen. Van
24
deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt, b.v. door
Periodieke schenking
grootouders die voor een kleinkind een certificaat bestellen
Vanaf 1 januari 2014 is het niet meer nodig een periodieke
(of omgekeerd). Bedrijven en instellingen laten graag hun
schenking bij notariële akte vast te leggen. Dit kan nu
groene gezicht zien door certificaten cadeau te geven,
ook bij een onderhandse overeenkomst. Deze kunt u
in plaats van de obligate fles wijn, bij voorbeeld aan een
downloaden vanaf de website of opvragen per mail (bio.
gastspreker.
[email protected]) of telefoon (030-253 74 36) Bij een periodieke schenking verplicht u zich gedurende
Automatische incasso
minstens vijf jaar een bedrag van minimaal € 120 per jaar
U kunt het werk van onze stichting ook steunen door ons te
aan de stichting te betalen. Inkomstenbelasting over het
machtigen periodiek een door u vast te stellen bedrag van
geschonken bedrag is dan niet verschuldigd.
uw rekening te incasseren. Een machtigingskaart kunt u per post aanvragen (Stichting Trésor, Postbus 80084, 3508 TB
Trésor in uw testament
Utrecht) of per e-mail:
[email protected]
Tenslotte is ook het opnemen van Trésor in uw testament één van de manieren om ons te steunen. Dat kan door
Een project sponsoren
erfstelling of door het toekennen van een legaat. Laat het
U kunt als particulier of als bedrijf een project geheel of
ons weten als u hierover meer wilt weten.
gedeeltelijk voor uw rekening nemen. Wij hebben een lijstje van projecten, waarvan de kosten variëren van enkele
De oude nummers van Trésor Nieuws en meer informatie
honderden tot honderdduizenden euro’s.
over deze manieren om Trésor te steunen vindt u op onze website, www.tresorrainforest.org onder het kopje
Maak uw bedrijf Vriend van Trésor
‘Financiën’. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons
U kunt het imago van uw bedrijf een groene uitstraling
opnemen door middel van een briefje naar Stichting Trésor,
geven door sponsor van Trésor te worden. Van bedrijven die
Postbus 80084, 3508 TB Utrecht, een e-mail naar
een substantiële schenking doen plaatsen wij het logo aan
[email protected] of een telefoontje naar 030-253 74 36.
[ Faculteit Bètawetenschappen Biologie ]
