Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana
33
Nummer april 2011
Bedrijven verloten reis naar Trésor pag. 7
Deense prins bezoekt Trésor pag. 17
Zwarte manakin in Trésor uniek voor Frans-Guyana pag. 18
Vijko Lukkien en Eric Augusteijn
Van de redactie Tijdens de donateursreis naar Suriname en Frans-Guyana in februari zijn door de deelnemers vele honderden foto’s gemaakt. Doordat beide redacteuren van Trésor Nieuws dit keer aan de reis deelnamen konden we in een provisorische redactievergadering besluiten een fotowedstrijd uit te schrijven. Als de deelnemers hun foto’s ter beschikking van Trésor zouden stellen, zou de redactie daaruit de winnende foto voor de voorkant van deze Trésor Nieuws selecteren. Welnu, het is een foto van Thijs Pons geworden, genomen tijdens een bezoek aan een klein natuurreservaat bij Cayenne. Tot hun verrassing zagen de deelnemers hoog in de bomen, behalve diverse soorten apen, een aantal dieren die door hun merkwaardig voorkomen en ongewone levenswijze zeer tot de verbeelding spreken: Drietenige luiaards (zie de voorkant van TN 31). Op de foto van Thijs is goed het enthousiasme te zien waarmee we allemaal deze dieren aanschouwden. Vooraan staan Marja en Wim Hoogbergen, Wim is de voortreffelijke organisator van deze reis, die we hierbij nog eens speciaal in het zonnetje zetten.
2
Colofon
Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko P.A. Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) 253 74 36 Fax (030) 251 83 66 E-mail:
[email protected] Op dit adres kunt u ook adoptie-vierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres. Bank Bankrekening 78.47.36.618 t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. IBAN NL44 TRIO 0784 7366 18 BIC: TRIO NL 2U - Triodos Bank Zeist
Inhoudsopgave
Website http://www.tresorrainforest.org Webmaster: Eric Augusteijn E-mail
[email protected] Vormgeving Conny Groenendijk Communicatie & Vormgeving Universiteit Utrecht Omslag ‘Kijk een luiaard!’ Foto: Thijs Pons
Donateursreis 2011
3
Dieren zien in hun natuurlijke omgeving
6
Stel je wordt gebeld Kort verslag werkbezoek 2011
7 8
Aktieplan 2011
11
Koolstofmeting in Trésor en omgeving: de resultaten
13
Berichten uit het regenwoud
16
Druk Zuidam Uithof
De Zwarte manakin in Trésor: uniek voor Frans-Guyana 18
Oplage 1900 exemplaren
Interview: Vijko Lukkien
21
Dank u wel
23
Hoe kunt u Trésor steunen?
24
Dit blad is gedrukt op Evolve. K.v.K. Utrecht 41187239
Catherina Boogh
Donateursreis 2011 foto’s Eric Augusteijn
De groep bij het spoor van een Groene zeeschildpad op het strand.
Op 5 februari verzamelde de groep zich op Schiphol voor de vlucht naar Paramaribo. We kenden elkaar al van de HOVO (Hoger Onderwijs voor Ouderen)-cursus, die in januari werd gegeven in de kassen van de Botanische Tuinen van de Utrechtse Universiteit. Wim Hoogbergen en Thomas Polimé maakten ons vertrouwd met de geschiedenis van de verschillende bevolkingsgroepen en hun cultuur. Vijko Lukkien doceerde de geologische geschiedenis van het Guyanaschild en de daaruit voortkomende flora en fauna van de Guyana’s. Een goede sfeer en grote interesse in deze reis was er vanaf het begin en heeft ons allemaal gedragen tot het eind. Het programma was vol en overvloedig, af en toe viel er iemand uit door vermoeidheid of een dagje ziekte, maar door steun van de reisleiding en van elkaar was het voor iedereen mogelijk om voluit te genieten. De tocht door Suriname
zuidwaarts richting de boven-Surinamerivier. Een
Met de kleurige, kleine Surinaamse bus vertrokken we
stop in Jodensavanne gaf ons een blik in de boeiende
naar het binnenland. We bezochten aan de overkant
geschiedenis van de Joodse cultuur in Suriname.
(oostelijk) van Paramaribo per boot het gebied van
Onze bestemming was Bakaa Boto. Dit is een
de Commewijnerivier, waar in fort Nieuw Amsterdam
terrein, veroverd op het oerwoud, liggend aan
het koloniale verleden zichtbaar is en verderop
een stroomversnelling in de Surinamerivier. De
naar het oosten de voormalige plantages met hun
logeergebouwen zijn van cederhout en liggen
slavernijverleden. De plantage Frederiksdorp is nu
zowat in het oerwoud. Prachtige korjaaltochten
omgebouwd tot een gerieflijk toeristenoord, waar
gemaakt, stroomafwaarts richting Brokopondo
weinig meer herinnert aan de niet altijd vriendelijke
stuwmeer, waar in de ondergelopen bossen de dode
passages uit onze geschiedenis. Een vogelexcursie onder
bomen nog als telegraafpalen in het water staan en
leiding van mededeelnemer Thijs Pons (ecoloog van
stroomopwaarts over stroomversnellingen. De vakkunst
tropische gebieden) liet ons kennismaken met de typen
van de bootsmannen was verbluffend. Onze eerste
vogels die we ook later op onze reis nog veel zouden
regenwoudtocht gemaakt onder leiding van een gids met
zien. Hoogtepunt was een troep Rode ibissen die rondjes
machete om een vrije doorgang te maken waar het pad
vloog boven ons hoofd.
overwoekerd dreigde te raken. Ook een paar Saramacca
De volgende dag reden we over de weg via Paramaribo,
Marrondorpen bezocht. De dorpen zijn niet speciaal op
3
Ter hoogte van Trésor raken de boomkruinen aan weerszijden van de weg elkaar, een corridor voor apen. Elders in Frans-Guyana zijn de bermen om veiligheidsredenen (bomen vallen soms om) gekapt.
toeristen georiënteerd, het is helemaal puur daar. De
misstanden in de maatschappij , in het thuisland
bewoners van het dorp aan de overkant van de rivier
Frankrijk.
kwamen een avond voor ons dansen en plezier maken
Op St. Joseph maakten we een rondwandeling om het
en dat was niet opgepoetst. Aangezien onze gemiddelde
eiland in kokosnootbossen. Het eiland bestaat uit een
leeftijd boven de 60 lag, brachten ze voor ons een
rotsbodem en op de hogere plekken zie je prachtige
gerecht mee dat speciaal gekookt wordt voor oudere
‘geologische vensters’. Dit zijn plekken waar door erosie
mensen. We voelden ons vereerd!
de begroeiing is verdwenen en je de opbouw van de bodem precies kunt zien. Overal op het eiland zag je in
4
Onderweg naar Trésor in Frans-Guyana
optocht de ‘parasolmieren’, die stukjes blad dragen naar
Frans-Guyana betraden wij in Saint Laurent aan de
hun nest, om de schimmels die ze kweken van eten te
Marowijnerivier. Grappig om plotseling in een ‘Europees’
voorzien. Een komisch gezicht die wandelende blaadjes!
land te staan met alle kenmerken van ordelijkheid,
Maandag 14 februari begonnen we vanuit Cayenne onze
welvaart en de Franse taal. Vandaar reden we in
tocht met de busjes richting Trésor.
busjes naar de kust in het noorden, waar we aan het strand van Awala-Yalimapo de sporen vonden van de
Na ongeveer een uur, reden we plotseling een groene
Groene zeeschildpad (ongeveer 1,5 m lang) die hier
tunnel binnen: we passeerden de grens van het Trésor
aan het strand haar eieren komt leggen. We hebben de
reservaat. Er staat ook een bord, maar het is vooral
schildpadden zelf niet gezien, maar het vinden van verse
duidelijk te zien aan de boomkruinen die elkaar
sporen en het weten getuige te zijn van een oeroud
raken boven de weg, in plaats van de kale bermen
proces, was indrukwekkend. Ook de kustvegetatie
van 40 m aan weerszijden, die overal elders worden
en het vogelleven hebben we uitgebreid bestudeerd.
voorgeschreven door de Franse wet en die apen en
We werden gastvrij ontvangen in het Resort van het
andere boombewoners ernstig hinderen in hun migratie
Indianendorp, waarvan de bewoners ook ingeschakeld
naar andere voedsel-gebieden.
zijn bij het bewaken van de schildpadeieren.
Eindelijk waren we dan in het gebied dat de aanleiding
Een volgend onderzoeksterrein was de vulkanische
vormde voor het organiseren van deze reis.
eilandengroep Iles du Salut. Een catamaran bracht
Een klein stukje van het reservaat hebben we mogen
ons over een woelige zee vanuit Kourou naar deze
aanschouwen in het Educatieve Natuurpad (Sentier
eilanden, die door de Franse overheid werden gebruikt
Botanique). De rest van het gebied is niet alleen
om (soms vermeende) misdadigers of politieke
grotendeels ontoegankelijk, maar vooral verboden
gevangenen op te bergen en met dwangarbeid hun tijd
gebied voor iedereen behalve wetenschappelijke
te laten doorbrengen, vaak levenslang. Duivelseiland,
onderzoekers. Voor informatie over het gebied zie de
waar Dreyfus gevangen werd gehouden, was nu
website:
niet toegankelijk, maar op Ile Royale hebben we de
www.tresorrainforest.org .
overblijfselen van de gevangenis gezien. Onvoorstelbaar dat in zo’n schitterend tropisch paradijs,
Er is een pad gemaakt langs verschillende delen van
de mensen zo wreed werden behandeld. Soms alleen
het bos, secundair en primair regenwoud, een kreek,
omdat ze hun mond open gedaan hadden over de
een uitzichtpunt over de ‘canopée’ (het bladerdak van
Zo’n hangmat ophangen is nog een hele kunst.
Af en toe een fikse regenbui.
de grote bomen) en een open plek (‘chablis’), ontstaan
‘s Avonds gingen we op krokodillen’jacht’. Gelukkig zijn
door het omvallen van een grote boom. Op een aantal
de dieren hier beschermd, maar de toeristen willen ze
interessante punten zijn prachtig uitgevoerde ‘totems’
wel zien. De bootsmannen schenen met een lamp over
geplaatst, waarop de informatie met uitleg te lezen staat.
de water/gras/vlakte en konden zo aan oplichtende ogen
Je kunt dit pad dus ook alleen lopen. Wij werden in twee
de dieren lokaliseren. Zelfs een heel kleintje, van 40 cm,
groepen begeleid door Ben en Jef, de twee boswachters
werd gespot. Maar ook een middelgrote, twee en een
van het reservaat. Dat betekende voortdurend verrast
halve meter, konden we vanuit de boot bij wijze van
worden door wat ze ons lieten zien, bijvoorbeeld de
spreken aanraken.
bladkikkers, die echt niet van een blad te onderscheiden zijn, maar door hen zomaar uit een hoop bladeren
Na een nacht in de hangmatten in het Carbet maakten
werden geplukt! De kennis van het bos van deze twee
we in de vroege morgen een boottocht naar een
heren is formidabel! In het Carbet was een heerlijke lunch
gedeelte met moerasbos om nog meer dieren te bekijken.
verzorgd door de conservator Hélène Guillen en kregen
Hoogtepunt was de ‘indirecte’ waarneming van de
we allemaal het prachtig uitgevoerde (Franstalige) boekje
Hoatzin, een vogel die door de bomen klimt, uitsluitend
met uitleg over het natuurpad.
leeft van bladeren en slecht kan vliegen. De volgende overnachting was gepland in Patawa, op de
‘s Middags maakten we een wandeling naar een
terugweg richting het Trésorgebied, waar we ‘s avonds
‘oerwoudreus’, een boom met enorme plankwortels,
de enorme diversiteit van insecten konden waarnemen
waar we als groep van 25 mensen niet eens omheen
op een scherm, waar ze op het licht afkwamen. Na weer
konden staan, zo dik was hij.
een nacht in de hangmat, niet door iedereen even hoog gewaardeerd, slopen we de volgende ochtend door het
Later op de middag reden we naar het eind van de Kaw-
oerwoud naar het broedgebied van de Oranje rotshaan.
bergrug en zetten onze tocht voort met twee boten op
Een bijzondere ervaring, als je hem zo in z’n knaloranje
het water van het Kawmoeras, doorsneden door de rivier
gedaante op een tak ziet zitten!
Kaw. Dit is het koninkrijk van drie beschermde soorten
Via een wandeling bij Cayenne in de buurt, waar we veel
van de kaaiman en een groot aantal vogels, zoals de
soorten apen en ook luiaards zagen, kwamen we weer in
Grote zilverreiger, de Sokoireiger, de Jacana jacana en
een echt goed hotel, waar we al eerder waren geweest.
de Hoatzin. Wat een eindeloze vlakte lijkt met gras en
Er was wat dat betreft een goede afwisseling tussen de
af en toe wat struikgewas, is in werkelijkheid water met
primitieve plekken en het comfort van een goed bed! En
waterplanten en struiken en bomen die een groot deel van
droge kleren!
het jaar in het water staan. Onderweg zagen we, behalve de vele vogels, een paar Rode brulapen in de bomen zitten
Ons laatste verblijf in het binnenland van Frans-Guyana
en toen we in het drijvend Carbet waren aangekomen
was in Camp Cariacou, aan een zijrivier van de Kourou.
werden we getrakteerd op een brulapenconcert. Je hoort
Rode brulapen, luiaards, de beroemde knalblauwe
eerst in de verte een groep beginnen, dan hoor je het
vlinder Morpho bleu, Watercacao, Wapabomen met
antwoord op een andere plek aanzwellen en zo gaat dat
karakteristieke hangende peulen, teveel om op te
een hele tijd door. Indrukwekkend!
noemen. Hier hebben we een paar tochten gemaakt en
5
In de korjaal in het Kawmoeras.
6
een aantal van ons heeft met een gids een tocht dwars
bijzonder in Moitaki, een Aukaner Marrondorp, waar de
door het oerwoud gemaakt, geen pad te bekennen! En
vader van Thomas Polimé kapitein is en waar we een dag
oppassen dat je niet in de stekels greep van een stam of
rondgelopen hebben. Ook aan Drietabbetje brachten
aan de onderkant van bladeren. Als beloning was het
we een bezoek, dit is de plaats waar de gaanman
eten trouwens weer fantastisch, dat was overal het geval.
(grootopperhoofd) van de Aukaners woont.
Over de Marowijnerivier diep naar het Zuiden
Terug in Paramaribo moesten we erg wennen aan de
Het laatste traject van de reis speelde zich af op en
drukte en het stadsleven, maar dat was weer een goede
rond deze prachtige rivier. Drie dagen stroomopwaarts
voorbereiding op ons leven thuis.
tot op de Tapanahony, een dag rust en anderhalve dag stroomafwaarts weer terug naar uitgangspunt Saint
Een onvergetelijke reis met zoveel bijzondere
Laurent. We sliepen soms aan de Franse kant en dan
belevenissen, dankzij een fantastische reisleiding en een
weer aan de Surinaamse kant van de rivier. We maakten
goede sfeer in de groep deelnemers!
kennis met de bevolking en zijn leefwijze, in het
Katharina Bürki
Dieren zien in hun natuurlijke omgeving: enorme emoties Sinds onze terugkeer op zondag 27 februari, komen
en dieren zien in hun natuurlijke omgeving, vaak
we langzaam weer bij van de reis die werkelijk
vluchtig weliswaar, maar het zijn toch enorme emoties.
overweldigend was.
We hebben planten in overvloed gezien en ik heb veel
Stel je Frans-Guyana voor, een uitgestrekt gebied bedekt
geleerd door het contact met die zeer onderlegde groep
met bossen en doorsneden door reusachtige rivieren,
mensen. We zijn ook allerlei dieren tegengekomen, zoals
die de belangrijkste verkeersaders zijn. Hier heerst een
de Zwarte kaaiman, de vogelspin, alle mogelijke padden.
klimaat waar de woorden droog en vochtig synoniem worden!
Samen met mijn man Gérard, danken wij u nogmaals voor dit prachtige cadeau. We hebben het zeer
Dus een alomtegenwoordig en dicht woud, dat de
gewaardeerd en zullen gevoelens, emoties en beelden
leden van een expeditie kan ‘opslokken’ op minder dan
als een kostbaar bezit blijven koesteren in ons hart.
vijf meter. Het is enorm indrukwekkend! Urenlang de
Met vriendelijke groeten, Katharina en Gérard.
natuur bekijken (soms onder een doorweekte poncho)
Twee gelukkige prijswinnaars namen met hun partners deel aan een deel van de donateursreis naar Suriname en Frans-Guyana. Andrea Reinders won de reis bij de verloting van Biohorma, Katharina Bürki bij een soortgelijke actie van tuinketen Jardiland in Frankrijk. Het is heel verheugend dat er bedrijven zijn die op zo’n originele manier het Trésorproject onder de aandacht van meer mensen brengen! Andrea met haar man Jaap en Katharina met haar man Gérard laten ons weten wat zij van de reis vonden.
De winnaars v.l.n.r.: Katharina Bürki, Gérard Berthiédonnadieu, Jaap de Lange en Andrea Reinders.
Andrea Reinders
Stel je wordt gebeld… Stel, je wordt vlak voor de kerst gebeld dat je een prijs
van een rode rotsberghaan of een nieuwe plantensoort.
hebt gewonnen. Tegenwoordig ben je dan op je hoede
Die emoties kennen we zelf niet. Mooi ook om te zien
en denk je, wat moet ik eerst doen en betalen? In dit
hoe deze groep voor elkaar zorgde en klaarstond. We
geval niet. Het telefoontje kwam van Vijko Lukkien
hebben voorbeelden gezien van echte krasse knarren.
van de Stichting Trésor. Daar hadden we een half jaar
We tekenen er voor als we op die leeftijd nog zo actief
daarvoor een stukje tropisch regenwoud gekocht. We
kunnen zijn; door de jungle lopen en in een hangmat
mochten 10 dagen op reis naar Suriname en Frans-
kunnen slapen. Ook erg leuk om het verschil tussen
Guyana. Of dat uitkwam? Maar natuurlijk! We reizen
Suriname en Frans-Guyana te hebben gezien. Suriname:
graag en het is toch heel speciaal om het regenwoud
toch apart dat ze je aan de andere kant van de oceaan
in te trekken. Tijdens de voorbereidingen ga je je
in het Nederlands aanspreken, een relaxte sfeer, zeer
dan wel een aantal zaken afvragen. We reizen in een
slechte wegen, hoe arm, maar wel een eigen auto en
(grote) groep; nooit gedaan en is dat dan leuk? Het
met wat verf zou het er al heel wat beter uitzien. En dan
gezelschap is ruim op leeftijd, we worden al grijs maar
de Franse buren. Het is dat de palmbomen je herinneren
is het leeftijdsverschil niet te groot? Bijna iedereen
aan de tropen maar voor de rest is het wel heel erg
volgde voorbereidende lessen, dat deden we niet. We
Frans. Stokbrood, de bekende Franse verkeersborden en
ontdekken ook graag steden en mensen, ons deel van de
veel meer gecultiveerd dan Suriname.
reis is alleen natuur. Kortom je bouwt je eigen vragen en vooroordelen op. En…?
Op dit moment genieten we nog heerlijk na van deze mooie reis. Met 750 foto’s en mooie herinneringen.
Nu, long story short. We hebben een onvergetelijke reis
Wat ons het meeste bijblijft: we hebben gezien wat
gehad. De natuur is overweldigend. Zoveel afwisseling,
het waard is om te beschermen. Onze aarde kent zulke
kleuren, geluiden, vogels, bomen, etc. Ons netvlies heeft
mooie plekken en die mogen nooit ten prooi vallen
overuren gedraaid. De reisleiding en deelnemers zijn
aan onze honger naar hout en goud. We waarderen de
bevlogen en geïnteresseerde mensen. Met zoveel liefde
inzet van de Stichting Trésor en blijven jullie steunen.
voor de natuur en onze aarde. We hebben veel van ze
Onze hartelijke dank voor deze reis, één die we iedereen
geleerd. Ze waren graag bereid hun kennis en verhalen
van harte kunnen aanbevelen en de groeten aan onze
te delen. Mooi om te zien wat er loskomt bij het zien
reisgenoten.
7
Vijko Lukkien en Pipasi Jeurissen
Kort verslag van het werkbezoek 2011 Vale reuzennachtzwaluw (Nyctibius grandis).
8
Samen met de deelnemers aan de jaarlijkse (donateurs)reis door Suriname en Frans-Guyana (Trésor) arriveren we op 5 februari in de middag op Pengel Airport Paramaribo, waarbij onze vaste chauffeur van het busje opmerkt: dit is de eerste keer dat jullie niet met regen maar met zon aankomen in Suriname. Inderdaad vanuit het winterse Nederland staan we meteen midden in de zomer met temperaturen van 30 tot 32 graden Celsius. Achteraf is dit een goed voorteken gebleken. Gedurende
gelegen aan de Surinamerivier. Nadat in de zestiger
de gehele drie weken dat we in Suriname en Frans
jaren de oogst van koffie en cacao om economische
Guyana verblijven, is het weer goed, met af en toe regen
redenen gestaakt is, heeft de natuur opnieuw bezit
en vooral veel zon!
genomen van deze prachtige plek. Hierdoor is een van de meest vogelrijke gebieden van Suriname ontstaan. Ook
Peperpot
verbazen we ons over de vele apen, die wij tijdens de
Vooraf aan de reis had Dominiek Plouvier, directeur
rondleiding tegenkomen.
van het WWF Guianas, ons uitgenodigd om kennis te
Een zeer klein deel is nu beschermd en de bedoeling is
maken met een nieuw natuurbeschermingsproject in
om dit gebied met nog eens 700 hectare uit te breiden.
Suriname, Peperpot. Dit om onze ervaringen en kennis
Op korte afstand gelegen van Paramaribo wil men
van het Trésorproject te delen en de mogelijkheden voor
voor Peperpot Nature Park de school- en educatieve
toekomstige samenwerking te bespreken.
programma’s ontwikkelen, die zo succesvol zijn
Pipasi en ik worden meteen de volgende morgen, na een
gebleken in Trésor en die hebben bijgedragen aan het
ontbijt met veel gebakken eieren, om 7.00 uur opgehaald
maatschappelijk draagvlak voor de natuurbescherming in
door Michael Steeghs, adviseur van het Wereld Natuur
Frans-Guyana.
Fonds Suriname om een bezoek te brengen aan het Peperpot Nature Park, op zo’n 30 minuten rijden vanaf
Wat betreft de doelstellingen zijn er veel overeen-
Paramaribo.
komsten tussen Trésor en Peperpot te vinden, die als
Daar worden we ontvangen door Michel Sjak-Shie en
basis voor verdere samenwerking kunnen dienen en de
Ilonka N. Sjak-Shie, projectleider en interim manager van
natuurbeschermingsgedachte om het werk, waarvoor
dit nieuwe project.
Trésor al 15 jaar staat, ook elders te realiseren mogelijk
Peperpot is een oude koffie- en cacaoplantage, prachtig
maakt.
Peperpot (*) ligt op de rechter oever van de Surinamerivier in het district Commewijne (geel).
Het met groen aangegeven te verwerven gebied van 700 ha.
Afgesproken wordt dat op 31 maart aanstaande een tegenbezoek zal plaatsvinden aan Nederland om de
Twee hoogtepunten uit deze bijeenkomsten wil ik hier graag nader toelichten.
samenwerkingsmogelijkheden verder te bespreken.
Op de eerste plaats de ondertekening op 8 februari van de samenwerkings-overeenkomst inzake het eerder
Bijeenkomsten en vergaderingen
genoemde onderzoek naar koolstofvoorraden en de
We reizen door naar de grens met Frans-Guyana waar
koolstofcyclus. In deze overeenkomst, de ‘Convention-
we de volgende ochtend op maandag in St. Laurent
Cadre’ 2011-2014, in het kader van het REDD (Reduced
worden opgehaald door Benoît Vilette (een van onze
Emission by (avoided) Deforestation en Degradation)
boswachters ) en zijn vader die eveneens een bezoek
programma verbinden het Franse Staatsbosbeheer
brengt aan Trésor.
(ONF), het eveneens Franse Instituut CIRAD/ECOFOG
Die zelfde dag arriveren laat in de middag Alexandra
voor ecologisch onderzoek aan tropische bossen, WWF
Mitsiou en Ariane Laport-Bisquit uit Parijs. Beide
Frankrijk, de Universiteit Utrecht (inclusief het Copernicus
masterstudenten aan de Universiteit van Utrecht
Instituut) en de Stichting / Association Trésor zich voor
zullen vier maanden lang veldwerk verrichten in het
vier jaar om samen dit onderzoek uit te voeren. Een
Tresorreservaat en in het aangrenzende Kawgebied voor
prachtig resultaat van de al bestaande samenwerking
onderzoek aan de koolstofvoorraden in het bos. Dit in
en een waardevolle bijdrage in het onderzoek om
het kader van het Guiana Shield REDD programma en
meer inzicht te krijgen in de rol die tropische bossen
als vervolg op het vorig jaar uitgevoerde onderzoek
spelen in de regulatie van ons mondiale klimaat. En! dit
(met het zelfde onderwerp) door Anna Duden en Ineke
veldonderzoek wordt in belangrijke mate gefinancierd
Roeling. Zie voor meer achtergronden en de resultaten
door onze collega’s van het Franse Wereld Natuur Fonds.
van dit eerste onderzoek verder in dit nummer van Trésor Nieuws.
Een tweede hoogtepunt is later, op 21 februari, de eerste bijeenkomst van de Raad van Advies (het Comité
De volgende dagen worden gekenmerkt door vele
Consultatif de Gestion) van ons Réserve Naturelle
bijeenkomsten en vergaderingen met uiteenlopende
Régionale (RNR) Trésor onder voorzitterschap van de
partijen en mensen, die allemaal betrokken zijn bij ons
vice-president: mevrouw Hélène Sirder, van het Conseil
project.
Régional (de lokale overheid van Frans-Guyana). In aanwezigheid van bijna 10 organisaties voor natuurbescherming in Frans-Guyana houden onze voorzitter van de Association Trésor, de heer Olivier
9
Bloedrugspecht (Veniliornis sanguineus).
Roodkruin manakin (Pipra aureola).
10 Tostain en onze conservator mevrouw Hélène Guillen twee uitstekende presentaties over de activiteiten en werkzaamheden in 2010 en de plannen voor 2011, inclusief de presentatie van de begroting 2011. Veel vragen worden beantwoord tot volle tevredenheid van de voorzitter en de deelnemende organisaties aan de bijeenkomst. Het resultaat hiervan is dat de begroting geen wijzigingen ondergaat, wat betekent dat bijvoorbeeld nu de drie salarissen van onze medewerkers in de Association Trésor door de Franse overheid worden betaald op basis van een vaste aanstelling. En dit betekent weer dat uw trouwe steun als donateur in de afgelopen jaren ook gezien en verzilverd wordt door de overheid ter plaatse!!
Trésor
Alexandra Mitsiou uit Griekenland (l) en Ariane
Op donderdag 10 februari bezoeken we samen met onze
Laporte-Bisquit uit Frankrijk zijn allebei masterstudent
studenten (Alexandra en Ariane) en onze boswachters
biologie aan de Universiteit van Utrecht. Zij doen
(Ben en Jef) het reservaat. Het is een prachtige dag. Als
onder supervisie van Pita Verweij en Vijko Lukkien,
we aankomen worden we begroet door twee Ara’s die
in het kader van het REDD programma, in 2011 vier
laag overvliegen. We maken een wandeling langs het
maanden lang onderzoek naar de koolstofcyclus in
natuurpad in het reservaat. Veel Heliconia’s staan in
de primaire bossen van het Kawgebied en het Trésor
volle bloei, vruchten van allerlei soorten liggen op de
reservaat.
bosbodem en voor de zoveelste keer worden we weer geheel overweldigd door de indringende schoonheid van dit prachtige stukje regenwoud. Foto’s Stichting Peperpot Natuurpark: vogels van Peperpot.
Hélène Guillen
Aktieplan 2011
Ondertekening van de overeenkomst. V.l.n.r. van voren gezien: Olivier Tostain, Pipasi Jeurissen, Lilian Blanc (ECOFOG), Stéphan Guitet (ONF), Vijko Lukkien. Op de rug gezien: Hélène Guillen, Ariane Laporte, Alexandra Mitsiou.
Door de komst van Hélène Guillen als conservator eind 2010, werd het team van het reservaat versterkt en gereorganiseerd. Benoît en Jean-François, de twee boswachters, zijn voortaan vaker aanwezig in het reservaat en kunnen zich ten volle gaan wijden aan de bewaking en de activiteiten rond milieueducatie, terwijl Hélène zich bezighoudt met de coördinatie, administratie, contacten met partners en het budget. Als gevolg van deze nieuwe opzet, is er een actieplan opgesteld voor het komende jaar. De belangrijkste activiteiten daarvan zijn: Infobordjes langs het pad
Voor de tweede keer zal in Trésor een IKA-onderzoek
De bordjes langs het pad met informatie over de
worden uitgevoerd, om een schatting te kunnen maken
soorten zijn in zeer slechte staat, en met financiële
van het aantal ‘bejaagbare dieren’ in het reservaat.
steun van de Regionale Raad Frans-Guyana, de Stichting van het Patrimonium en de Stichting EDF Diversiterre
Ten slotte bestaat het plan een onderzoek te
kunnen ze vernieuwd worden. Ongeveer 150 soorten
starten over het seizoengebonden karakter van
zullen bordjes krijgen, met daarop hun kenmerken
microzoogdieren. Daarvoor zal het team om de drie
(vrucht, zaad, gebruik, geneeskracht…). Ter aanvulling
maanden een week lang vallen opstellen, en dat
van deze gegevens zullen er vier informatieborden
drie jaar lang. Hoewel het aantal vangsten van deze
worden opgehangen in de schuilgelegenheden aan de
onopvallende soorten laag is, hopen we interessante
ingang en halfweg het botanische pad, over de ecologie
vangsten te doen. Over de kleine zoogdiertjes
van het tropische woud.
(knaagdieren en buidelratten) van Frans-Guyana is nog weinig bekend en de resultaten van dit
Wetenschappelijk onderzoek
onderzoek zullen ertoe bijdragen onze kennis over hun
Dit jaar is er een tweede inventarisatie van de vissen
levensvormen en levensverschijnselen uit te breiden.
gepland om die van 2009 aan te vullen. We hopen dat deze nieuwe onderzoeken tot boeiende ontdekkingen
Milieueducatie
leiden.
Iedere laatste zaterdag van de maand kunnen bezoekers deelnemen aan een wandeling over het botanische pad onder leiding van een boswachter.
11
vervaardigd worden om in de pedagogische boom in het carbet te worden geplaatst. Deze tentoonstelling zal worden aangevuld met een spel over de gifkikkers.
Het CO2 project In 2010 hebben twee studenten van de Universiteit Utrecht in het Trésor reservaat onderzoek gedaan naar CO2-opslag in het tropische woud. Dit jaar zullen weer twee studenten: Ariane en Alexandra, dit werk voortzetten. Er is een overeenkomst ondertekend tussen alle bij het project betrokken instellingen. CIRAD, ONF, WWF, de Universiteit Utrecht, de Stichting Trésor en de Association Trésor zullen gezamenlijk financiële en technische middelen ter beschikking stellen om dit werk op de lange duur goed af te ronden. De CO2 onderzoeken zijn uiterst belangrijk om maatregelen te ontwerpen om de klimaatopwarming te reduceren. Dit is een mooie gelegenheid voor Trésor om als laboratorium te fungeren Het team van Trésor: Benoît Villette, Hélène Guillen en Jean-François Szpigel.
en een pioniersrol te spelen.
Trésor voorzitter van het Conservatoire des Espaces Naturels de Guyane
Tijdens de schoolvakanties staan er extra rondleidingen
Het Conservatoire des Espaces Naturels de Guyane (CENG)
op het programma. Het team van het reservaat zal ook
is in 2008 opgericht om alle beheerders van beschermde
weer aanwezig zijn bij ecologische evenementen in
gebieden in Frans-Guyana te verenigen. GEPOG, Groupe
Frans-Guyana, zoals Fréquence Grenouille, de Week van
d’Etude et de Protection des Oiseaux de Guyane en
Duurzame Ontwikkeling en het Natuurfeest.
beheerder van het Nationale Natuurreservaat Grand Connétable, bekleedde in 2010 het voorzitterschap.
12
Rondleidingen op het botanische pad zijn een groot
In 2011 zal de Association dit op zich nemen.
succes. Iedere maand nemen er ongeveer 15 mensen aan
Communicatie, uitwisseling van middelen maken deel uit
deel.
van de activiteiten van CENG, een jonge organisatie die nog bezig is zich te ontwikkelen.
Dank zij een financiële bijdrage van het Remco Maas Geesteranus Nature Fund zullen er dierenfiguren
Toelichting op de gebruikte afkortingen van de betrokken organisaties Fondation EDF Diversiterre
Stichting van de Franse Elektriciteitsmaatschappij t.b.v. natuurbescherming
IKA
Indice Kilométrique d’abondance = onderzoek waarbij bepaalde dieren worden geteld
op een bepaald parcours van één kilometer gedurende een bepaalde tijd.
Fréquence Grenouille
Jaarlijkse campagne om de natuur onder de aandacht van het publiek te brengen, gaat
uit van een netwerk van verenigingen i.v.m. natuurbescherming, beheer en
bescherming van natuurgebieden in Frankrijk.
CIRAD
Centre de coopération internationale et recherche agronomique pour le développement
= Centrum van internationale samenwerking op het gebied van landbouwkundige
ontwikkeling in de ontwikkelingslanden.
ONF
Frans Staatsbosbeheer
WWF
Wereld Natuur Fonds
ECOFOG
Ecologie des forêts de Guyane = Ecologie van de bossen van Frans-Guyana
CENG
Conservatoire des Espaces Naturels de Guyane =
Overkoepelend orgaan van Natuurgebieden van Frans-Guyana
Ineke Roeling (l) en Anna Duden
Anna Duden en Ineke Roeling
Koolstofmetingen in Trésor en omgeving: de uitkomsten Het natuurreservaat van de Stichting Trésor leent zich uitermate goed voor allerlei biologische onderzoeken. Als studenten Ecology and Natural Resource Management mochten wij, Anna Duden en Ineke Roeling, in 2010 drie maanden onderzoek doen naar de koolstofopslag in tropische bossen in en om het Trésor reservaat. In Trésor Nieuws 32 (oktober 2010) heeft u al kunnen lezen over onze belevenissen, nu willen we u graag op de hoogte brengen van de resultaten van ons onderzoek. Dit onderzoek wordt begeleid door Vijko Lukkien (Departement Biologie) en Pita Verweij (Copernicus Instituut).
Waarom koolstofonderzoek?
Hoe meet je koolstof?
Naar schatting wordt 12 tot 20% van de jaarlijkse
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat 50% van
wereldwijde koolstofemissies veroorzaakt door
de biomassa van tropische bomen uit koolstof bestaat.
houtkap en degradatie van tropische bossen. Het
Het onderzoek richtte zich op de bepaling van het
terugdringen van houtkap en bosdegradatie kan dus
bovengrondse gewicht van de individuele bomen. Het
een enorme vermindering van de jaarlijkse CO2-uitstoot
gewicht van een boom is simpel te berekenen met een
opleveren. Dat is ook het idee achter REDD (Reducing
wiskundige formule. In de formule vul je de diameter van
Emissions from Deforestation and forest Degradation):
de boom (gemeten op 1,30 meter boven de grond) in,
boseigenaren en beheerders ontvangen geld van CO2-
en het gewicht van de boom is de uitkomst. Er bestaan
vervuilers (rijke landen, grote bedrijven) om schade aan
diverse wiskundige formules: de wat nauwkeurigere
hun bos te beperken of te voorkomen en zo emissie
formules maken niet alleen gebruik van de diameter,
van CO2 te vermijden. Het geld is een compensatie voor
maar ook van de hoogte van de boom en/of van de
de eventuele misgelopen opbrengsten van houtkap
soortspecifieke houtdichtheid.
of landbouw. Om REDD een succes te laten worden zijn nauwkeurige koolstofmetingen onmisbaar: de
Ons onderzoek
netto hoeveelheid behouden koolstof bepaalt immers
Met ons onderzoek wilden we meerdere vragen
de hoogte van het te ontvangen bedrag. Ook is het
beantwoorden: wat is de invloed van menselijk handelen
belangrijk om te weten of de wereldwijde en nationale
(aanwezigheid van een weg door het bos, commerciële
emissiereductie doelen gehaald worden.
houtkap, natuurbescherming) op de koolstofvoorraad
13
Ineke en Anna in aktie foto: Romain Taravella
14
Deze boom hebben we niet gemeten foto: Ineke Roeling
van een bos? Wat is het effect van de verschillende
gebaseerd is op meerdere parameters en daardoor
(nauwkeurige en onnauwkeurige) wiskundige formules
betrouwbaarder is. De houtdichtheid was voor vele
op de uitkomsten van het onderzoek?
soorten niet bekend.
Om deze vragen te kunnen beantwoorden hebben we
Er is een duidelijk een structuurverschil te vinden tussen
in het reservaat van Trésor en in het nabijgelegen bos
gekapt en ongekapt bos: in het gekapte gebied zijn er
van ONF (het Franse Staatsbosbeheer) vier transecten
meer -maar lagere en dunnere- bomen te vinden, terwijl
gemeten. Een transect is een rechte lijn van bijna 200
er in het ongekapte gebied minder -maar hogere en
meter. Aan weerszijden van die lijn liggen, om en om, in
dikkere- bomen te vinden zijn. Doordat het gekapte
totaal tien kleine rechthoeken van elk 0,05 ha. Van alle
bos meer kleinere bomen heeft, heeft het wellicht
bomen met een diameter groter dan 2,5 cm - levend en
gecompenseerd voor de houtkap van 20 jaar geleden:
dood - die binnen de transecten stonden hebben we de
er is geen significant verschil in koolstofopslag tussen
diameter en hoogte gemeten (in totaal meer dan 6000
gekapt en ongekapt bos. Het kan echter zo zijn, dat er
bomen). De diameter werd gemeten met een meetlint
in de toekomst wel significante verschillen vastgesteld
rondom de boomstam, de hoogte werd gemeten met een
kunnen worden, als er gegevens van meer transecten
speciaal laserpistool. Een voordeel van het uitleggen van
beschikbaar komen.
een transect is dat het gemeten stuk bos verspreid is over een groot oppervlak, waardoor meer natuurlijke variatie
Het effect van de weg bleek minder groot dan verwacht.
in het onderzoek wordt meegenomen.
Als je vanaf de weg loodrecht het bos inwandelt, is na 30 meter lopen de totale koolstofhoeveelheid
De resultaten
alweer vergelijkbaar met de koolstofhoeveelheid van
Uit de berekeningen blijkt dat verschillende wiskundige
ongestoord (beschermd) bos. De koolstofhoeveelheid
formules inderdaad een (significant) ander gewicht
in grote bomen (met omtrek van 70 cm of groter) is
geven voor een boom. Er zijn maar twee formules (van
daarentegen pas na 75 meter weer op het niveau van
de zes die we onderzocht hebben) die hetzelfde gewicht
ongestoord bos. Hoe dit komt weten we nog niet precies.
als uitkomst geven. We hebben ervoor gekozen om alle berekeningen te maken met een formule die zowel de DBH als de hoogte gebruikt, omdat deze formule
Romain Taravella voorziet een gemeten boom van een label. foto Ineke Roeling
15
Het begin van een woudreus foto Ineke Roeling
Hoe nu verder?
Bedankt!
Het onderzoek dat we gedaan hebben duurde maar
Veel organisaties hebben ons geholpen bij ons
drie maanden en richtte zich vooral op koolstof.
onderzoek, we willen hen dan ook hierbij (nogmaals)
In de drie maanden tijd hebben we maar beperkte
bedanken: de medewerkers van de Association
metingen kunnen uitvoeren, aanvullende informatie
Trésor, de Université des Antilles et de la Guyane, het
om onze bevindingen te onderbouwen is daarom ook
WWF Frans-Guyana, het ONF (Staatsbosbeheer) en
noodzakelijk.
onderzoeksinstituut ECOFOG.
Het is natuurlijk goed denkbaar dat houtkap en het
Verder gaat onze dank uit naar stichting het Van
voorkomen van een weg wel degelijk een grote invloed
Eeden-fonds, het K.F. Hein fonds, stichting FONA en het
kunnen hebben op andere factoren die voor het bos van
Miquel Fonds voor de financiële ondersteuning van dit
belang zijn, bijvoorbeeld de biodiversiteit. Vandaar dat
onderzoek. Wij bedanken alle organisaties voor het in
meer onderzoek vereist is. Dit onderzoek was dan ook
ons gestelde vertrouwen en hopen dat onze resultaten
het begin van een meerjarig project, studentes Ariane
bij zullen dragen aan de verdere ontwikkeling van REDD
LaPorte-Bisquit en Alexandra Mitsiou zijn op dit moment
initiatieven.
al bezig met de voortzetting van het project.
Hélène Guillen
Een bijzondere ontmoeting in het reservaat, de Boa constrictor.
Berichten uit het regenwoud 16
De eerste bijeenkomst van de beheeradviescommissie en het bezoek van de prins van Denemarken waren ongetwijfeld de twee hoogtepunten in de afgelopen periode. De bijeenkomst van de beheeradviescommissie, onder voorzitterschap van Mevrouw Hélène Sirder, heeft plaatsgevonden op 21 februari jl. Olivier Tostain, voorzitter van de Association Trésor, en Hélène Guillen, de conservator, hebben het Reservaat, het beheerplan 2008-2012 en de planning voor 2011 gepresenteerd.
Van links naar rechts: Matthieu Entraygues, Conservatoire du
Van links naar rechts: Hélène Guillen, conservator van het Trésor-
Littoral; Pascal Gombauld en Laurent Garnier, Regionaal Natuur-
reservaat, Hélène Sirder, voorzitter van de beheerscommissie,
park.
Vijko Lukkien en Pipasi Jeurissen van de Stichting Trésor.
V.l.n.r.: Hélène Guillen, conservator van het Trésor reservaat; Laurent Razafindrakoto, conservator van het Kawreservaat; Justin Anatole, burgemeester van Régina en voorzitter van AGEP; Jean François Szpigel, boswachter van Trésor; Laurent Kelle, directeur van het WWF-Frans-Guyana; ZKH de Prins-gemaal Henrick; Olivier Tostain, voorzitter van de Association Trésor; Benoît Villette, boswachter van Trésor; Romain Taravella, WWF-Frans-Guyana; Luciane Aliker, RNF.
17
Een prins in Trésor!! Op 10 maart is Trésor vereerd met het bezoek van ZKH de prins-gemaal Henrick, voorzitter van het WWFDenemarken. De prins en ongeveer 20 donateurs van het WWF-Denemarken hebben een week in Frans-Guyana doorgebracht om zich daar op de hoogte te stellen van het werk van het lokale WWF. Na een bezoek aan het Amanareservaat en de Iles du Salut, hebben ze in de stromende regen kennis kunnen maken met het tropische woud op het botanische pad van Trésor, onder begeleiding van het team van het reservaat. De prins was verrukt over de Boa constrictor die we de dag tevoren hadden gevangen en ook over een groot wijfje van de Agapad
De prins en de Agapad.
(Rhinella marina), dat we tegenkwamen op het pad.
De nieuwe tentoonstelling ‘Een boom om van te leren’ in het carbet is klaar!
Conservatoire du Littoral
is met de bescherming van kusten
Begin dit jaar is het tentoonstellingsproject, dat gefinancierd is door de Stichting Nicolas Hulot
Franse staatsinstelling die belast en oevers.
GEPOG
Groupe d’étude et de protection
klaargekomen. De acht borden zijn opgesteld in het
des oiseaux de Guyane Groep ter
carbet. De totempalen langs het pad zijn gereproduceerd
bestudering en bescherming van
op zeildoek en kunnen nu vervoerd worden om ze
de vogels in Frans-Guyana.
te gebruiken bij voordrachten in de klas of mobiele tentoonstellingen.
AGEP
Association pour la gestion des espaces protégés = Vereniging van beheer van beschermd gebied.
Kévin Pineau
De Zwarte manakin in Trésor, uniek voor FransGuyana 18
De Zwarte manakin , het mannetje in vol ornaat.
Manakins vormen een groep van kleine algemeen voorkomende vogelsoorten in de ondergroei van de regenwouden van Zuid-Amerika. Voor de meeste soorten uit deze groep geldt dat de mannetjes meestal opvallend gekleurd zijn met de meest fantastische kleurcombinaties en patronen, terwijl de wijfjes veelal met een onopvallend groenig-grijs verenpakje letterlijk schuil gaan in het groen van het bos. Tijdens de paartijd zetten de mannetjes hun kleuren
van het voorkomen van een Zwarte manakin in het
volop in om een wijfje te verleiden. Dit doen ze samen
savannegebied van Trésor. Deze waarneming kon echter
met andere mannetjes van dezelfde soort op een min of
niet bevestigd worden. Tot mei 2009 werden geen
meer vaste plek (‘lek’) in het bos. Hier zijn ze dan druk
waarnemingen meer gemeld van deze soort.
doende zich van hun concurrenten te onderscheiden
In deze maand werden onder leiding van Kévin Pineau
door al ‘dansend’ op de takken en met de doorvallende
(onze voormalige boswachter) enkele vangnetten
zonnestralen als spotlights, hun kleurige outfit aan de
uitgezet in het reservaat op de overgang van bos en
wijfjes te tonen.
savanne dit om te proberen een bevestiging te krijgen van het voorkomen van deze unieke soort in Trésor.
In het Trésor reservaat komen acht van de tien soorten Manakins die in Frans-Guyana zijn waargenomen voor
En inderdaad slaagde Kévin erin een volwassen mannetje
(!), inclusief de tot op heden vrijwel onbekende Zwarte
van de Zwarte manakin te vangen, te beschrijven en te
manakin (Xenopipo atronitens).
ringen. Met deze vangst in het Trésor reservaat werd
Deze soort wordt in de dichte ondergroei van het
de Zwarte manakin voor het eerst geregistreerd en
Amazonegebied aangetroffen, speciaal op plaatsen die
wetenschappelijk vastgelegd voor Frans-Guyana !!
grenzen aan open savannes. Deze unieke combinatie van biotopen wordt ook
In het weekend van 16-17 oktober 2010 werd opnieuw
aangetroffen in het Trésor reservaat.
een team samengesteld om verder onderzoek te doen
Eerder al werd de verwachting uitgesproken dat
naar het voorkomen van de Zwarte manakin en andere
de nog niet eerder in Frans-Guyana waargenomen
vogelsoorten in het savannegebied van Trésor.
Zwarte manakin wel eens in ons reservaat zou
Onder leiding van Kévin en samen met Benoît Vilette
kunnen voorkomen. Enkele jaren geleden werd door
(één van onze huidige boswachters) en twee specialisten
de vogelkenner Tanguy Deville melding gemaakt
(Thomas Luglia en Jean-Luc Sibille) van GEPOC (Groupe
Vlekstaart miersluiper (Herpsilochmus stricturus).
Een Witkruin manakin wordt uit het net bevrijd en daarna geringd.
19
d’Etude et de Protection des Oiseaux de Guyane) werden
Het unieke van het Trésor reservaat in Frans-Guyana is met
nu tien netten uitgezet in het gebied.
het voorkomen van de Zwarte manakin zeker nog eens extra onderstreept.
Het resultaat was in veel opzichten opzienbarend. In totaal werden drie volwassen mannetjes van de Zwarte
Tijdens dit korte onderzoek konden ook tal van andere
manakin waargenomen, waarvan twee werden gevangen.
vogelsoorten aan de reeds lange lijst voor Trésor worden
Het derde exemplaar werd waargenomen in een groepje
toegevoegd en geringd. Een klein overzicht treft u hierbij
kleine palmen (Bactris campestris) die zo kenmerkend zijn
in fraaie afbeeldingen aan.
voor de savannes in Trésor. Hierbij moet zeker gemeld worden dat één van de twee gevangen exemplaren eerder in 2009 was geringd op ongeveer de zelfde plaats door Kévin. Door deze waarnemingen en vangsten behoort het Trésor reservaat tot de enige plaats in Frans-Guyana waar het voorkomen van de Zwarte manakin is bevestigd tot op heden. Van de soort is eigenlijk nog maar heel weinig bekend, zo weten we niets van zijn voedsel en nestgedrag en of deze soort in de loop van het jaar naar andere plaatsen migreert.
Het vrouwtje van een van de vele soorten honingvogels.
Foto’s Olivier Tostain
Een indruk van het leefgebied van de Zwarte manakin. Foto Jef Szpigel
20
Het vrouwtje van de Bonte manakin, een van de in totaal acht soorten die in Trésor worden aangetroffen.
Grijze kaaiman in een naburige beek bij het onderzoekskamp op de savanne.
Fruitetende vleermuis als onbedoelde bijvangst bij het ringen van de vogels in het savannegebied.
Vijko Lukkien: ‘Ik ben blij dat ik zoveel mensen enthousiast heb kunnen maken voor Trésor’ Interview door Eric Augusteijn
foto: Eric Augusteijn
Vijko Lukkien werd in 1949 geboren in Groningen, bracht zijn jeugd door in Zoutkamp en was veel bij familie op het eiland Schiermonnikoog. Hij was een kind van de natuur, was veel buiten en luisterde op zondagochtend gebiologeerd naar de radiolezingen van dr. Fop I. Brouwer, van ‘wat leeft en groeit en ons altijd weer boeit’. Vijko wist dan ook al op zijn zevende heel zeker dat hij, als hij groot zou zijn, biologie wilde studeren. Biologie of iets met tuinen. Als Vijko iets in zijn hoofd heeft dan gebeurt dat ook.
International in Londen, aan de vraag: “Hoe kunnen
Na de middelbare school ging hij studeren aan de
kenniscentra als de tuinen mondiaal ingezet worden
Hogere Tuinbouwschool in Utrecht en toen hij daarmee
voor het beschermen van bedreigde plantensoorten?”
klaar was biologie aan de Universiteit van diezelfde
In dat kader maakte ik een groot congres mee in Rio
stad. Die universiteit is zijn tehuis geworden. Na zijn
de Janeiro, een jaar na de grote conferentie daar over
afstuderen kon hij er aan het werk als student-assistent
biodiversiteit.’
in de Botanische tuinen, een paar jaar later was hij daar directeur. Dat duurde tot 1998. Daarna werd hij
Amerikaanse ontbijten
docent. Tegenwoordig doceert hij Algemene botanie en
‘Ik heb toen een tocht gemaakt naar de Pantanal, het
Biodiversiteit en binnenkort start hij een nieuwe cursus
natuurgebied aan de andere kant van Brazilië, en daar
Natuurbeheer, Botanische diversiteit en Duurzaamheid.
is bij mij de gedachte ontstaan dat we toch wat meer
Daarnaast is hij initiatiefnemer en projectleider van
zouden moeten doen aan het behoud van het tropisch
het Trésorproject en coördineert en begeleidt hij het
regenwoud. Terug in Nederland heb ik aan het College
onderzoek van masterstudenten in het gebied.
van Bestuur van de Universiteit gevraagd of zij gastheer
Vijko woont met zijn vrouw Pipasi deels op
wilden zijn voor een aantal “Amerikaanse ontbijten”,
Schiermonnikoog, waar hij een woning uit de familie-
in de tropische kas te organiseren met een aantal
nalatenschap heeft verworven en deels in Utrecht. Voor
directeuren van bedrijven, om die te motiveren om
het interview is hij speciaal naar mij op Schiermonnikoog
samen met het Herbarium en de Botanische Tuinen van
gekomen. Het valt niet mee om Vijko iets over zichzelf te
de Universiteit iets te ondernemen tegen het verlies van
laten vertellen. Na een paar vragen gaat het alleen nog
ecosystemen en dus van planten- en diersoorten, vooral
maar over zijn grote liefde (naast Pipasi): Trésor. En het
in tropisch Zuid-Amerika, het gebied waar het Utrechtse
verhaal van Trésor is ook eigenlijk het echte verhaal van
Herbarium in gespecialiseerd is.
Vijko Lukkien.
Geïnspireerd door een project dat ik op Réunion had gezien, waar een Franse botanische tuin een satelliettuin
Vijko: ‘In de periode dat ik directeur van de Tuinen
had opgezet, waar bedreigde plantensoorten werden
was -dat was 1992- is het idee van Trésor gekomen. Ik
gekweekt om in de natuur teruggezet te worden en
werkte toen in een Europees netwerk van botanische
daarmee aangetaste bossen te herstellen, speelde
tuinen onder de vlag van Botanic Gardens Conservation
me door het hoofd om iets dergelijks op te zetten in
21
Zuid-Amerika. Via de Amerikaanse ontbijten kwam
onnavolgbare wijze heeft gesteund.
ik in contact met Frans de Ruiter, destijds directeur
Tot op heden ben ik door het college van Bestuur voor
van NV Energieproductiebedrijf UNA, die wist hoe
één dag in de week voor het werk aan Trésor vrijgesteld
je bedrijven over de streep kunt trekken om met dit
van andere universitaire taken en daardoor kon ik
soort projecten in zee te gaan. Toen nam Aart de Lang,
steeds het secretariaat van het bestuur bekleden en
communicatiemedewerker van Biohorma bv, van de dr
het projectleiderschap. In Frans-Guyana richtten we de
Vogel producten, contact met mij op: Biohorma gebruikt
Association Trésor op om daar ter plekke een organisatie
planten maar wil iets terugdoen en een bijdrage leveren
te hebben. Joep Moonen werd onze eerste conservator,
aan het behoud van planten.’
later werd dat Olivier Tostain en nu Hélène Guillen. Al het werk daar begon op vrijwillige basis, maar sinds
22
Frans-Guyana
de toekenning, recentelijk, van de status van Réserve
‘Van Hans Pfeiffer, die toen voorzitter was van de Stichting
Naturelle Régionale is ook de lokale Franse overheid,
Vrienden van de Botanische Tuinen van de Universiteit
het Conseil Régional, partner geworden in het project
Utrecht, hoorde ik over ene Joep Moonen, eigenaar van
en hebben we nu drie betaalde krachten, door de Franse
ecocentrum Emerald Jungle in Frans-Guyana, die daar
overheid zelf betaald.’
al twee jaar onder de arm liep met het plan een groot terrein in het Kawgebied te kopen van de RK kerk aldaar
Ik heb het niet alleen gedaan
om het als natuurgebied te beheren.
‘Misschien lijkt het alsof ik alles alleen heb gedaan en
Daarmee waren de basisingrediënten compleet en voor
alsof alles om mij draait, maar ik wil met nadruk zeggen
een van de ontbijten heb ik Joep Moonen uitgenodigd om
dat dat alles niet mogelijk was geweest als ik de laatste
zijn project toe te lichten.
acht jaar niet praktisch elke dag werd bijgestaan door
Frans de Ruiter wist inderdaad gelden uit het bedrijfsleven
Pipasi, die haar baan heeft opgezegd om als vrijwilliger
te mobiliseren door zelf een ton (guldens) ter beschikking
aan Trésor te werken. Zonder die combinatie was het
te stellen en vervolgens vragend het kringetje rond te
met Trésor niet gegaan zoals het nu is. Ik prijs mij
kijken. Biohorma kwam over de brug met vijf jaar lang
gelukkig dat ik veel mensen enthousiast heb kunnen
jaarlijks een ton en het College van Bestuur van de
maken, de vele donateurs, de vertalers, de webmaster,
Universiteit stond garant voor de lening van de rest van
het bestuur van de biologenvereniging. Ik heb vooral
het bedrag, totaal 1,6 miljoen gulden.
een coördinerende rol, bereid vergaderingen voor,
De koop werd gesloten, de Stichting Trésor werd opgericht
begeleid de donateursreis en leg werkbezoeken in
en in mijn jeugdig enthousiasme liet ik het College van
Frans-Guyana af. Die laatste twee activiteiten koppelen
Bestuur Ed Nijpels opbellen met de vraag of hij de eerste
we, wat een aanzienlijk financiële besparing betekent.
voorzitter wilde worden, wat hij inderdaad werd.’
Dat is kenmerkend voor Trésor, elke euro gaat naar Trésor en dat kan omdat de Universiteit niet alleen mij
De eerste donateurs
betaalt, maar ook de kosten draagt voor het drukken en
‘Het eerste wat we deden was in Frankrijk voor het
versturen van Trésor Nieuws. Dat is geen geringe bijdrage
gebied de status van Réserve Naturelle Volontaire en
voor een Universiteit die al jaren moet bezuinigen.’
vrijstelling van grondbelasting aanvragen. Dat lukte zonder problemen. Frans de Ruiter regelde dat ik werd
Je werkt nu al meer dan 15 jaar aan het project, ga je
uitgenodigd voor het houden van een lezing bij de
altijd door met Trésor?
opening van de Diemen Centrale, waar hij aan alle gasten,
Vijko: ‘Zo’n vraag vind ik heel lastig. Trésor is voor mij net
onder wie prins Willem Alexander, tien vierkante meter
als een kind; loslaten doe je het nooit, alleen de relatie
Trésor aanbood. Dat is het begin geweest van onze
is natuurlijk aan verandering onderhevig, zeker als mijn
donateursgroep die steeds is gegroeid en ons al jaren op
pensioen over een aantal jaren aan de horizon verschijnt.’
Vijko Lukkien
Dank u wel Langs het natuurpad in Trésor.
Foto Eric Augusteijn
Naar aanleiding van het verschijnen van het vorige
Bijzondere donaties ontvingen wij ook van:
nummer van Trésor Nieuws (TN 32) mochten wij gelukkig
De heer F.L. Hendriks, de heer A. Schokker, mevrouw
weer veel blijken van steun van u ontvangen in de vorm
A. Bot, de heer of mevrouw A. Persenaire, de heer en
van bijzondere initiatieven en/of donaties. Juist door
mevrouw J.W.G. Pfeiffer-Emden, de heer en mevrouw
deze bijdragen van trouwe donateurs wordt het werk
M.J. Drop, de heer H.C.M. Bol, de heer en mevrouw
van onze Stichting voor het behoud van regenwouden
J.D. de Kruif, de heer en mevrouw T.J. Bijlsma, de heer
mogelijk gemaakt.
en mevrouw P. Gerritsma, mevrouw A.E. Kool, de heer
Wij zijn u hiervoor bijzonder erkentelijk.
en mevrouw Gerritsen- Geywi, de heer M.A.W. van
Daarnaast willen wij in deze rubriek de volgende
Werven, mevrouw M. Smijtink en mevrouw W.E. de
personen, organisaties en bedrijven noemen en hartelijk
Savornin Lohman, J.T.J. Fransen, de heer en mevrouw
dank zeggen voor de bijzondere giften die wij de
O.M. de Boer, de heer of mevrouw L.Th. Dercksen, de
afgelopen maanden ontvingen:
heer en mevrouw H.J. Hielkema-de Jonch, de heer H.J. Hielkema, de heer of mevrouw B.G. van ‘t Land, de heer
Het Bestuur en Vrijwilligers van de Utrechtse Biologen
en mevrouw J.B. Goedkoop-Samsom, de heer T. Hutter
Vereniging voor het verzorgen van de verzending van
en mevrouw A Hutter-Tie, mevrouw J. Schuurman,
Trésor Nieuws; onze vertalers; onze webmaster; Total
mevrouw A. Miedema, mevrouw J.E. Albrecht en de heer
Area BV; Ficus Forever voor zijn jaarlijkse bijdrage en voor
of mevrouw P. Albrecht, de heer en mevrouw A.H.G.
zijn promotionele activiteiten; het Copernicus Instituut
Pluis-Bierenga, de heer of mevrouw J. J. Klute, mevrouw
van de Universiteit Utrecht voor de CO2-compensatie
E.J. Versfelt, de heer en mevrouw S.H. Muller, de heer en
van al zijn reiskilometers; Sparkling Stream Consultancy;
mevrouw F.R.F. van Rijswijk-Loot, de heer en mevrouw
Biohorma BV voor haar PR-campagne voor Trésor; de
B.E.J.H. Becking, mevrouw Snijders, de heer M. Huizinga,
Bêta Faculteit van de Universiteit Utrecht voor het feit
mevrouw J.S.M. de Barbanson, mevrouw C. Birnie en de
dat ze Trésor in haar eindejaarscadeau heeft opgenomen;
heer en mevrouw Havermans-van Meer.
de cateraar van de Botanische Tuin: Botanica Catering
Ook willen wij de heer J.H.W. Henst danken voor het
en de firma DMG, keukens, meubelen en sanitair, voor
schenken aan Trésor van de bijdragen die hij ontving
haar bijdrage aan Trésor voor elke verkochte keuken in
op zijn verjaardagsfeest en de heer A. Verbout, die ter
december 2010.
gelegenheid van zijn emeritaat heeft gevraagd vierkante meters Trésor te adopteren.
Wij zijn verheugd dat ook steeds meer donateurs hun auto- en/of hun vliegreizen CO2-neutraal maken door hun bijdrage aan het Trésor reservaat.
23
Eric Augusteijn
Hoe kunt u Trésor steunen?
Foto Eric Augusteijn
Vierkante meters adopteren
Bedrijfssponsor worden
U kunt één of meer vierkante meters Trésor ‘adopteren’
U kunt het imago van uw bedrijf een groene uitstraling
voor € 12,50 per m². U ontvangt daarvoor een certificaat
geven door sponsor van Trésor te worden. Van bedrijven
en U draagt dan bij in de beheer- en onderhoudskosten
die een substantiële schenking doen plaatsen wij het
van dat stukje Trésor. Ook is het heel eenvoudig om met
logo aan de voet van onze webpagina’s, met een link
behulp van internet bankieren regelmatig een bedrag
naar de website van uw bedrijf.
naar Trésor te laten overschrijven. Laat u ons in dat geval wel even weten of u daar iedere keer een certificaat van
CO2 compenseren
wilt ontvangen?
Als u een vliegreis maakt of op andere wijze veel CO2uitstoot veroorzaakt, dan kunt u deze compenseren
24
Vierkante meters cadeau doen
door bij te dragen aan het onderhoud en de uitbreiding
U kunt één of meer vierkante meters cadeau doen. Van
van Trésor. Zie onze website voor details over het
deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt, b.v.
compenseren van CO2-uitstoot door vliegreizen en
door grootouders die voor een kleinkind een certificaat
autokilometers (www.tresorrainforest.org/co2)
bestellen (of omgekeerd). Bedrijven en instellingen laten graag hun groene gezicht zien door certificaten cadeau
Periodieke schenking
te geven, in plaats van de obligate fles wijn, b.v. aan een
Als u notarieel laat vastleggen dat u gedurende minstens
gastspreker.
5 jaar een vast bedrag aan Trésor schenkt, dan betaalt u over dat bedrag geen inkomstenbelasting. Schenkt u
Automatische incasso beschikbaar.
periodiek € 120 of meer per jaar dan betaalt Trésor de
U kunt het werk van onze stichting ook steunen
notariskosten. Zie ook Trésor Nieuws 24.
door ons te machtigen periodiek een door u vast te stellen bedrag van uw rekening te incasseren. Een
De oude nummers van Trésor Nieuws en meer informatie
machtigingskaart kunt u per post aanvragen (Stichting
over deze manieren om Trésor te steunen vindt u op
Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht) of per e-mail:
onze website, www.tresorrainforest.org onder het kopje
[email protected]
‘Financiën’. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons opnemen door middel van een briefje naar Stichting
Een project sponsoren
Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht, een e-mail naar
U kunt als particulier of als bedrijf een project geheel of
[email protected] of een telefoontje naar 030-253 74 36.
gedeeltelijk voor uw rekening nemen. Wij hebben een lijstje van projecten, waarvan de kosten variëren van enkele honderden tot honderdduizenden euro’s.
[ Faculteit Bètawetenschappen Biologie ]
