Informatieblad over het Trésor Natuurreservaat in Frans-Guyana
36
Nummer mei 2012
Donateursdag in het WNFgebouw pag. 3
Donateursreis 2012 naar Trésor pag. 13
René Boot nieuwe voorzitter Trésor pag. 22
Vijko Lukkien en Eric Augusteijn
Van de redactie In dit nummer van Trésor Nieuws (TN36) vindt u het programma voor de feestelijke donateursdag 2012 van de Stichting Trésor. Wat we te vieren hebben leest u in de toelichting op het programma en wij stellen het dan ook zeer op prijs samen met u en bijzondere genodigden voor deze dag ons gezamenlijk succes te vieren. Het gehele programma verklappen we nog niet, maar we hopen dat er voor u voldoende aanleiding is om op 2 juni in de Grote zaal (Neushoornzaal) van het prachtige kantoor van het Wereld Natuur Fonds aan de Driebergseweg 10, 3708 JB Zeist (op korte afstand van het NS-station Driebergen-Zeist).
Geef u tijdig op voor de Donateursdag op 2 juni aanstaande! Vult u vooral het bijgevoegde opgaveformulier in en stuur dit zo tijdig mogelijk op zodat wij met uw komst rekening kunnen houden. Vermeld ook met hoeveel personen u aan deze dag deelneemt. Aanmelden kan ook via onze website www.tresorrainforest.org
Oxyrhopus occipitalis. Foto Benoît Villette
2
Colofon
Trésor Nieuws verschijnt 3 x per jaar en wordt gratis toegezonden aan de donateurs van de Stichting Trésor. Redactie Vijko Lukkien en Eric Augusteijn Redactie-adres Universiteit Utrecht, dep. biologie Postbus 80084, 3508 TB Utrecht Tel. (030) 253 74 36 Fax (030) 251 83 66 E-mail:
[email protected] Op dit adres kunt u ook adoptie-vierkante meters en cadeaucertificaten aanvragen. Gaat u verhuizen? Geef uw adreswijziging door aan ditzelfde adres. Bank Bankrekening 78.47.36.618 t.n.v. Stichting Trésor, Utrecht. IBAN NL44 TRIO 0784 7366 18 BIC: TRIO NL 2U - Triodos Bank Zeist
Inhoudsopgave
Website www.tresorrainforest.org Webmaster: Eric Augusteijn E-mail
[email protected] Vormgeving Conny Groenendijk Communicatie & Vormgeving Universiteit Utrecht Omslag Oranje passiebloemvlinder (Dryas iulia) Foto: Marianne Hoogstede Druk Zuidam Uithof Oplage 1900 exemplaren Dit blad is gedrukt op Evolve. K.v.K. Utrecht 41187239
Trésor gaat een nieuwe fase in
3
Tropisch regenwoud en Marrons
13
Werkbezoek 2012 Trésor Donorendag te Peperpot
15
Berichten uit het regenwoud
16
Als student werken voor Trésor
19
Dank u wel
21
Interview met René Boot
22
Hoe kunt u Trésor steunen?
24
14
Bijzo n Dona dere t op 2 eursdag juni 2012
Vijko Lukkien
Trésor gaat een nieuwe fase in Foto’s Eric Augusteijn, donateursdag 2007
Trésor viert het aflossen van de lening! Stichting Trésor is dit voorjaar een mijlpaal in haar historie gepasseerd. Door een bijzondere financiële bijdrage van de Universiteit Utrecht en het Wereld Natuur Fonds (samen bijna anderhalve ton!) is namelijk het allerlaatste deel van de lening afgelost die de aankoop in 1995 van het Trésor reservaat in Frans-Guyana mede mogelijk maakte!
Trésor, samen met de Universiteit Utrecht, het
Maar hiermee is zeker niet alles gezegd, laat staan gedaan.
Departement Biologie, de Stichting Prins Bernhard
Ook de Franse overheid heeft in belangrijke mate
Leerstoel en het Wereld Natuur Fonds een bijzondere
bijgedragen aan het succes van Trésor. Zoals wij al eerder
donateursdag op 2 juni aanstaande. Voor deze dag
vermeldden financiert de lokale overheid, het Conseil
heeft het Wereld Natuur Fonds de grote zaal van
Régional van Frans-Guyana, zowel de salariskosten
het WNF gebouw aan de Driebergseweg te Zeist ter
van onze beide boswachters en de conservator en
beschikking gesteld.
draagt zij bovendien bij aan de overige kosten, zoals
Wij vieren deze mijlpaal met een donateursdag, omdat
kantoorhuur, materialen (dienstauto en boot) en
door uw niet aflatende steun als donateur, in het
voorlichtingprogramma’s.
bijzonder door de adoptie van vierkante meters Trésor
En als verzilvering van ons aller inzet gedurende 17 jaar
reservaat gedurende de afgelopen 17 jaar, het Trésor
voor de natuurbescherming in Frans-Guyana moeten
reservaat nu zonder schulden in eigendom van de
zeker ook de inspanningen van de Franse organisatie,
Stichting Trésor is! Daarmee is het reservaat ook voor
het Conservatoire du Littoral, worden genoemd. Deze
de lange termijn (of de toekomst) zeker gesteld. Deze
organisatie had al eerder gebieden rond ons reservaat
laatste bijdragen van de Universiteit en het WNF voor de
verworven om deze voor de toekomst te beschermen en
aflossing van de lening mag u zeker opvatten als blijk
legt nu de hand aan de laatste administratieve stappen
van bijzondere waardering voor de steun die u ons heeft
om deze gebieden onder beheer te brengen van de
gegeven.
Association Trésor. Waarmee ons reservaat uitgroeit tot
Om dit heugelijke feit te vieren organiseert Stichting
meer dan 4000 hectare.
3
Het futuristische WNF-gebouw maakt een rondleiding zeer de moeite waard.
4
Trésor mag zeker dienen als een prachtig voorbeeld van
Trésor zal deze nieuwe fase ingaan onder het nieuwe
internationale natuurbescherming, waarbij de inbedding
voorzitterschap van prof. dr. R. (René) Boot, directeur
in de lokale samenleving van Frans-Guyana op duurzame
Tropenbos Internationaal met als nieuwe coördinator
basis heeft plaatsgevonden en nu samen met de
mevrouw dr. M. (Marijke) van Kuik. Mevrouw P. (Pipasi)
plaatselijke partners wordt verder gegaan.
Jeurissen zal de vertrouwde contactpersoon blijven voor alle donateurszaken.
Stichting Trésor ziet haar taak dan ook zeker niet als
De huidige voorzitter van de Stichting Trésor, Jhr. L
beëindigd, maar ervaart de recente ontwikkelingen als
(Lodewijk) de Geer van Oudegein en de secretaris van
een geweldige stimulans om door te gaan op de weg
bestuur en projectleider de heer V. (Vijko) P.A. Lukkien
waar 17 jaar geleden al voor gekozen is, namelijk bij te
zullen, met veel voldoening terug kijkend, afscheid
dragen aan het behoud van de regenwouden.
nemen van de Stichting Trésor.
De volgende fase in het werk van de Stichting Trésor
Uw steun blijft van het grootse belang.
ziet er anders en veelbelovend uit. Met de steun van het
Ook nu blijft uw steun voor onze nieuwe samenwerking
Wereld Natuur Fonds en het Departement Biologie van
van het allergrootste belang om concrete resultaten
de Universiteit Utrecht gaat de Stichting Trésor nauw
(zoals het Trésor reservaat) te behalen. Dit blijft onze
samenwerken met de Stichting Prins Bernhard Leerstoel,
voortdurende inzet om ook voor toekomstige generaties
beide nu gehuisvest binnen het Departement Biologie.
regenwouden, een van de rijkste maar ook meest
De Prins Bernhard Leerstoel doet wetenschappelijk
bedreigde ecosystemen van deze aarde, te behouden.
onderzoek naar natuurbescherming en stelt hiervoor
Op de donateursdag van 2 juni zult u uitgebreid
steeds voor vier jaar een Bijzonder Hoogleraar aan.
geïnformeerd worden over alle nieuwe activiteiten.
Door deze samenwerking zullen nog meer dan daarvoor
Maar natuurlijk kijken we ook even terug, vooral om
wetenschappelijk onderzoek en natuurbescherming
nog eens stil te staan bij de successen en leermomenten
door middel van concrete projecten zoals Trésor hand en
van de eerste fase van het Trésorproject.
hand gaan.
Het voorlopige programma van de dag: 10.00 uur
Ontvangst met koffie en thee.
10.30 uur
Een woord van welkom door de directeur van het Wereld Natuur Fonds de heer Johan van de Gronden en de voorzitter van de Stichting Trésor Jhr. L. (Lodewijk) de Geer van Oudegein.
10.45 uur
Woord van dank aan de scheidende voorzitter en aan de projectleider van de Stichting Trésor door de Rector Magnificus van de Universiteit Utrecht Prof. dr. G.J. (Bert) van der Zwaan.
11.00 uur
Trésor vanuit een wat breder perspectief bekeken.
11.20 uur
Een korte inleiding op de nieuwe samenwerking van de Stichting Trésor en de Stichting Prins Bernhard Leerstoel door de nieuwe voorzitter Prof. dr. R (René) Boot en coördinator mevrouw M. (Marijke) van Kuik.
11. 45 uur
Muzikaal optreden van Julia Bronkhorst onder begeleiding van Caroline Ansink (componist en fluitiste). Julia is donateur van onze Stichting en gaf vele recitals in diverse bezettingen in verschillende landen en trad met orkesten op in Praag, München en Wenen! Laat U verrassen!
12.05 uur
Nieuwe natuurbeschermingsinitiatieven in de Guyana’s (Suriname, Frans-Guyana en (voormalig Brits) Guiana), door de heer H. (Harko) Koster en de heer D. (Dominiek) Plouvier van het Wereld Natuur Fonds.
12.50 uur
U wordt een eenvoudige lunch aangeboden.
13.50 uur
Rondleiding door het fraaie gebouw van het Wereld Natuur Fonds en het gebied daarom heen door medewerkers van het WNF en het Utrechts Landschap.
15.00 uur
Afsluitend drankje met de mogelijkheid om vragen te stellen en persoonlijk met bestuurleden en adviseurs te spreken.
16.00 uur
Afsluiting
Wilt u deze bijzondere donateursdag bijwonen? Met het opgaveformulier dat bij deze Trésor Nieuws is gevoegd kunt u zich opgeven voor de donateursdag.
5
Studiereis
Suriname en Frans-Guyana 2012
Jan Dirk Banga
Benoît laat tijdens een van de vele excursies een voor Frans-Guyana zeldzame slang zien.
Tropisch regenwoud en Marrons 6
‘Buitenkansjes’ is de naam van een originele Surinaamse reisgids die veel informatie biedt over bijzondere plaatsen, en de mensen daarachter. Een ‘buitenkansje’ vond ik de intensieve studiereis (met voor de meesten vooraf een HOVO cursus) die wij maakten onder de zorgzame begeleiding van Vijko en Pipasi Lukkien en Thomas en Sonja Polimé. Via hen ontmoetten wij interessante en gedreven mensen, exponenten van hun cultuur, natuurbeschermers en plannenmakers, en kwamen we in aanraking met de natuur en cultuur zoals alleen insiders je dat kunnen bieden. Paramaribo
eindpunt, bood een eerste kennismaking met grietjebie,
Op Zanderij uit het vliegtuig word je omhelst door het
kleine ani, en andere vogels.
heerlijke warme en vochtige klimaat. In Paramaribo
Wij reisden in de kleine droge tijd en deze maakte
zie je wat dat klimaat doet aan de prachtige uit hout
zijn naam waar: na diverse hoosbuien in het begin,
opgebouwde huizen. Onderhoud en restauratie is niet
die zorgden voor een haast op commando aan- en
bij te benen. Paramaribo vormde het begin- en eindpunt
uittrekken van poncho’s, werd het weer allengs droger.
van de reis. Een stad met gebouwen uit koloniale tijden, sommige liefdevol gerestaureerd; de schitterende, recent
De kust van de Guyana’s
gerestaureerde, houten kathedraal, waar wij uitleg
Al reizend werd me duidelijk hoe de kuststreek van de
kregen van Esteban Cross, plebaan; de 17e-eeuwse
Guyana’s zich gevormd heeft en hoe dat de vegetatie
protestantse kerk, de synagoge, en ook nieuwere
en de aanwezigheid van mens en dier heeft beïnvloed.
gebouwen zoals de moskee, waar wij gastvrij uitgebreid
De kust groeit aan onder invloed van de zandstromen
uitleg kregen. Een bezoek aan de Hindoetempel aan
vanuit de Amazone, en kalft ook steeds weer af met een
de Weg naar Zee completeerde het bonte palet van de
cyclus van enkele tientallen jaren. De mangrovebossen
ogenschijnlijk vreedzame Surinaamse samenleving. In
met hun typische gefaseerde opbouw vormen een
Paramaribo verrijzen lelijke hotels met casino’s, en je kan
dynamisch geheel. Waar Cayenne bijvoorbeeld
naar Mc Donalds of Burger King, maar kiest natuurlijk
een vestingstad aan zee hoort te zijn, vormen
voor Joosje’s Roti of restaurant Jacarandah.
mangrovebossen nu een tijdelijke natuurlijke wal tussen
De markthallen langs de waterkant zijn kleurrijk met
zee en stad. Ik vroeg me af hoe lang de Hindoetempel
groenten, fruit en vis. Hotel Eco-Resort, ons begin en
aan Weg naar Zee stand kan houden in dit komen-en-
De inscheping voor de tocht over de Marowijne van Suriname naar Frans-Guyana.
Op een van de excursies in het kustgebied van Frans-Guyana ontmoeten we de Drietenige luiaard.
gaan van de kustlijn. Op diverse plekken in Suriname
In de voormalige en gerestaureerde directeurswoning
en Frans-Guyana bezochten we de mangrovekust, o.a.
een hartelijke ontvangst met diverse lezingen en
bij Frederiksdorp en de trail bij Montjoly, met aandacht
een overvloedige maaltijd. Ilona is de charmante
voor de vegetatie en altijd alert op vogels: Rode ibis en
manager; Michael haar bevlogen vader, met plannen
Mangrovereiger.
voor ontwikkeling van Marienburg tot een stad met
Je krijgt gevoel voor hoe het landschap in elkaar zit:
‘multistory’ huizen, fly-overs en golfbanen; Gerald
hoge zandruggen waar bijvoorbeeld het vliegveld
Zondervan, de WWF official; Serrano de vogelaar en
Zanderij en Jodensavanne zich bevinden; zandruggen
Lucien Felter, de huidige toeristenbaas die van jongsaf
aan zee, deels afkalvend, waar schildpadden eieren
op de plantage werkzaam was en ons een rondleiding
leggen; mangrovemoerassen en ‘zwarte’ rivieren waar
door de oude vervallen koffiebranderij gaf.
7
een rijk vogelleven te zien is; de ‘natte’ strook met plantages langs de Commewijne waar ooit een vernuftig
Marroncultuur
systeem van waterbeheersing werd ontwikkeld. Hier
Een eerste kennismaking met de Marroncultuur vond
logeerden wij op Frederiksdorp, een oude koffie- en
plaats in het dorp Wan Hati dat met de bus via een
cacaoplantage die door Ton Hagemeijer en zijn gezin
prachtige hobbelige zandweg werd bereikt. Een nieuw
is herschapen in een aangenaam resort, van waaruit
gastenverblijf bood onderdak en voeding, verzorgd
we Rust en Werk (oude plantage, nu veeboerderij
door een aantal lokale dames. Met Patricia Meulenhof
en garnalenkwekerij) bezochten en de Commewijne
maakten we een rondgang door het dorp, met uitleg
richting oceaan bevoeren (garnalenvissers, fregatvogels).
van de matriarchale tradities, waardoor er voor iedere
Frederiksdorp had veel te bieden voor vogelaars: o.a. de
familie in de vrouwelijke lijn een ‘wijk’ binnen een dorp
Vale reuzennachtzwaluw, Geelkopcaracara, Leljacana,
is. Patricia heeft daar een prachtig huisje in het areaal
Rosse duif, Groene muspapegaai. Verder liet Ton ons
van haar familie; iedere nazaat kan zich in principe in
zijn museum zien, waarin hij naast veel oude kruiken
zo’n areaal vestigen. Ontvangst door de kapitein en
en flessen ook prachtige traditionele doeken (pangi)
zijn assistent ging gepaard met rituelen: een monoloog
van de Marrons bewaart. In de buurt van Frederiksdorp
in Marrontaal, een voorzichtig plengoffer van rum en
is een nieuw natuurreservaat gevestigd op de oude
vervolgens een stevige slok voor iedereen! Rum zou
koffie- en cacaoplantage Peperpot, onder auspiciën van
blijken op deze tocht een belangrijke wegbereider te
het Wereld Natuur Fonds. Een relatief klein reservaat,
zijn. Overigens woont en werkt Patricia in Paramaribo
niet ver van Paramaribo, dat een grote rol kan spelen
en is ze alleen in Wan Hati om samen met de andere
in natuureducatie van de plaatselijke bevolking. Wij
vrouwen, groepen zoals de onze, te cateren. De mensen
zagen daar o.a. de Strogele specht (Celeus flavus) en de
zijn gastvrij en geven je uitleg. In dit dorp deden de
popoo, de Vale reuzennachtzwaluw (Nyctibius grandis).
mensen pelwerk van een knolgewas, aangevoerd
Tijdens de excursie naar de grotten kan iedere deelnemer de Oranje rotshaan bewonderen.
8
Terwijl we wakker worden in het drijvende carbet in het Kawmoeras jaagt aan de overkant een kaaiman op vis.
vanuit de stad. In andere dorpen vraag je je af waar de
vanwaar je een botanisch pad door het primaire
mensen van moeten leven. Elk dorp heeft in de avond
bos kan volgen. Hier worden momenteel prachtige
elektriciteit, opgewekt met een generator. In Wan Hati is
duurzame bordjes geplaatst met namen van planten
er ook een geluidsinstallatie en kennelijk mag de jeugd
en bomen. We hebben het oerwoudspoor twee keer
’s avonds de boemboxen een uurtje wijd openzetten.
kunnen lopen, een keer in een gietbui, de tweede keer
Ook is overal infrastructuur voor watervoorziening, maar
droog en zonnig. Wat een rijkdom aan soorten! Wat
helaas is vaak wel iets stuk en niemand schijnt te weten
een uitgebreide uitleg over alles wat er te zien is! Wat
wie het zal maken. Thomas gaf uitleg over de heilige
een enorme bomen staan er, waar je met tien man nog
plekken in een dorp, gemarkeerd door een stevige stok
niet de stam van omspant! Na een eerdere wandeling
in een perkje, waar een doek als een schild aan hangt.
door ‘secundair’ bos, met uitleg over hoe Indianen en
Daaromheen vaak drankflessen als offerandes. Bij elk
Marrons gebruik weten te maken van voedzaamheid
dorp is een grote heilige kapokboom; bij één dorp stond
en geneeskracht, was het primaire bos van Trésor een
een geweldige woudreus, waarachter de dorpelingen
superlatief! De toekomst van Trésor lijkt goed verankerd,
bij de binnenlandse oorlog in de jaren 80 zich konden
met erkenning door het Franse Staatsbosbeheer, de
verstoppen. In Tamarin kregen we een lunch met lokale
twee boswachters Ben en Jef met een enorme kennis
gerechten, bereid door een zus van de vrouw van
van reptielen en planten, en Helène als directeur. Deze
Thomas’ broer Herman uit dat dorp, en konden we de
drie hebben ons in Frans-Guyana steeds begeleid. In
mensen met de cassavemolen in actie zien. Het netwerk
Trésor troffen wij ook een drietal Oranje rotshanen
van Thomas’ familie bood ons toegang op vele plekken.
(Rupicola rupicola), fantastisch deze oranjerode vogels
Deze dag was tevens onze maidentrip in een korjaal,
midden in het oerwoud te kunnen waarnemen. Trésor,
waarmee we later door zouden reizen naar Moengo.
gelegen op de Kawrug, sluit aan de ene kant aan
Vandaar ging het met de bus naar Albina, voor de
op primaire bossen, waar gelukkig het ecologisch
oversteek naar Saint Laurent in Frans-Guyana. Er wordt
schadelijke goudzoeken is afgewend, en aan de andere
stevig gewerkt aan verbetering van de wegen, door
kant aan het Kawmoeras, waar we sliepen in een
Chinezen, Surinaamse aannemers, en Hollanders.
drijvend carbet. Ook hier weer een verscheidenheid aan vogels, waaronder veel reigersoorten, en de bijzondere,
Bezoek aan het Trésor reservaat
prehistorisch aandoende Hoatzin (Opisthocomus
Trésor vormde natuurlijk een essentieel reisdoel.
hoazin).
Gelegen op één à twee uur reisafstand van Cayenne is het goed bereikbaar voor de bewoners. Het kan
Het bezoek aan Frans-Guyana werd verrijkt met een
daardoor het beoogde educatieve doel voor scholieren
tocht per catamaran naar de Iles, Point de Salut, een
en andere groepen dienen. Er is een centraal punt met
korjaaltocht naar Cacao, het dorp van de Mhongs
voorraadschuur annex voorlichtingsruimte (carbet),
met markt en insectenmuseum, en verblijf in Saint-
Als het gaat regenen gaat er na een paar dagen geen seconde verloren of iedereen is gehuld in een poncho.
Op bezoek bij de vader van Thomas Poliné.
Laurent-du-Maroni, de voormalige aanvoerhaven van
in uniform; onzichtbaar voor de omstanders, aan het
Bagnards (dwangarbeiders) en tevens vertrekpunt van
oog onttrokken door doeken, de gouden scepter en
de tocht per korjaal stroomopwaarts over de Marowijne.
kroon van de Koning. Terwijl ‘gaama duumi’ (granman
Breinbrekers waren ‘nepotes gloriae avorum’ en
slaapt), komen vele Okanisi hun koning de laatste eer
‘ceperunt cives libertatem’, teksten op de zuil in Saint
bewijzen. Onder een baldakijn waarin veel prachtige
Laurent ter nagedachtenis aan de Franse Revolutie.
kleurrijke Panji’s hangen, zitten velen, met de blik op
9
de kist. Thomas vertelt ons later dat de twee weduwen
Tocht op de Marowijne
van de granman een half jaar in een ruimte zullen
In de derde week voeren we de Marowijne op, met
verblijven achter de plek waar nu de kist staat. Naar
overnachtingen in Loka Loka (Waada) en Gran Santi.
verluidt werd inmiddels het graf gedolven en zou de
Amilanda en Jobun, de kinderen van Sonja en Thomas,
teraardebestelling spoedig plaatsvinden.
reizen met ons mee. In het stroomgebied van de Marowijne wonen de Okanisi Marrons al 200 jaar. Het
Deze drieweekse reis was een prachtig avontuur. Met
laatste stukje, over de Tapanahoni rivier, kan niet met de
een groep van 17 geïnteresseerde reisgenoten hebben
grote korjaal bevaren worden, de stroomversnellingen
we deze intensieve dagen gedeeld, in korjalen en busjes
zijn te hoog. Hier is een ‘verlaat’ waar eens een rail
gereisd, gepicknickt in de natuur, trails gelopen, dorpjes
met wagonnetjes functioneerde en nu de bagage met
bezocht, slaapplaatsen gedeeld, en poncho’s aan- en
een tractor naar de oever verderop wordt gebracht.
uitgetrokken als ware het een militaire exercitie. We
Eindbestemming: Moitaki aan de Tapanahoni; de vader
leerden veel over de plantenwereld. Bindende factor
van Thomas is er kapitein. Gastvrije ontvangst door
voor de groep is het donateurschap van Trésor. Deze
een comité van vrouwen die ons deze dagen van eten
liefde voor de natuur, in combinatie met belangstelling
voorzien. Keurige gastverblijven naast het dorp. Maar
voor de Marroncultuur en soms persoonlijke motieven
wij hebben de eer in een huisje van Thomas’ familie in
om Suriname te bereizen, maakte het voor iedereen een
het dorp zelf te mogen slapen. Bijzondere gebeurtenis
onvergetelijke reis. ‘Buitenkansje’!
is het bezoek aan Drietabbetje, een flinke plaats, waar de sfeer nu beheerst wordt door de alhier opgebaarde Granman: Bengenimaunsu Granman Sokoton Gazon Matodja, 1904-2011, Koning van de Okanisi Marrons 1966 - 1 december 2011. Gebalsemd en in doeken gewikkeld, geplaatst in een kist van 3,70 m lang, 1,60 m hoog en 1,50 m breed, bedekt met een grote witte doek waarover de Surinaamse vlag, bij de kist een staatsieportret en nog een portret van de Granman
Foto’s: Marianne Hoogstede
Twee jonge Strogele spechten die wij op Peperpot ontmoeten.
Nog steeds worden veel planten uit het oerwoud gebruikt voor prachtige aandenkens aan een unieke reis.
10
Tijdens de tocht langs de Marowijne word je langzaam geroutineerd in het in- en uitschepen.
Voor het eerst in al die jaren de Hoatzin van dichtbij.
De bijna traditionele groepsfoto voor het entreegebouw van het Trésor reservaat
Langs de Marowijne naar het zuiden: een volledig onverwacht onderkomen voor de nacht
Geen opening zonder hapje en een drankje.
Vijko Lukkien
Werkbezoek 2012: niet alleen een week van vergaderen Zoals inmiddels gebruikelijk is geworden hebben wij ook in 2012 aansluitend op de jaarlijkse reis met donateurs naar Suriname en Frans-Guyana een werkbezoek gebracht aan onze medewerkers en vrijwilligers van het Trésor reservaat in Frans-Guyana. En natuurlijk hebben wij meerdere malen ook het reservaat zelf bezocht met en zonder onze reisgenoten. Daarnaast waren we in de gelegenheid (evenals vorig jaar) om aan het begin van de reis na onze aankomst in Paramaribo op 25 februari jl. de medewerkers van het nieuwe zusterproject van Trésor in Suriname, het Peperpot Nature Park, gelegen aan de Suriname rivier, te ontmoeten. Zusterproject Peperpot in Suriname
mogelijkheden (mede gezien de goede bereikbaarheid
Op zondagochtend, na onze aankomst op zaterdag 25
vanuit grote bewoningscentra) om met behulp van
februari, haalt mevrouw Ilonka Sjak-Shie ons op voor
voorlichting en scholenprogramma’s belangrijk bij te
een uitgebreid bezoek aan Peperpot Nature Park. Het
dragen aan het toekomstig maatschappelijk draagvlak
nu ruim 700 hectare grote reservaat, gelegen aan de
voor natuurbescherming in Suriname.
Surinamerivier, wordt door de enthousiaste Ilonka als
En ten slotte kan het Peperpotinitiatief een belangrijke
projectleider en haar vakkundige medewerkers geleid
bijdrage leveren aan de kennisvermeerdering van
en veel nieuwe plannen staan op stapel. Tijdens de
tropische ecosystemen en ecosysteem-functies.
toelichting die Ilonka ons geeft tijdens de uitgebreide
De laatste botanische expeditie onderleiding van Olivier
rondleiding door het gebied, blijken de belangrijke
Tostain en collega’s van Trésor (december 2011–januari
functies die het Peperpot initiatief kan vervullen voor
2012) heeft een schat aan nieuwe gegevens opgeleverd
de natuurbescherming in Suriname. En al gauw komt
over de soortenrijkdom (in totaal zijn 500 soorten
bij ons de gedachte naar voren dat Peperpot dezelfde
planten vastgesteld) en bijzondere biotopen, zoals een
pioniersfuncties kan vervullen in Suriname die, nu bijna
uniek stuk moerasbos.
20 jaar geleden, Trésor vervulde in Frans-Guyana.
Tijdens de presentatie (in de oude directeurswoning van
Dat wil zeggen de concrete bescherming van een zeer
de vroegere plantage Peperpot), verzorgd door Ilonka
waardevol natuurgebiedgebied met een aantal unieke
en medewerkers twee dagen later op dinsdag, voor
eigenschappen (Peperpot staat o.a. internationaal
onze deelnemers aan de donateursreis, medewerkers en
bekend als zeer vogelrijk). Peperpot heeft bovendien alle
studenten van het Nationaal Herbarium (van Suriname),
11
12
De heer Labrador vertegenwoordigt de Regionale Raad van Frans-Guyana bij de opening
Groepsfoto van het gezelschap bij de totems.
een delegatie van het WWF en mevrouw I. de Hoog,
Op zondag 11 maart, als invulling van onze rustdag,
Hoofd Ontwikkelingssamenwerking en Economische
zijn we in de gelegenheid om de gehele dag op het
zaken van de Nederlandse Ambassade in Suriname,
Trésorreservaat te verblijven, waarbij we tussen de
komen de zojuist genoemde pioniersfuncties nog eens
middag lunchen in het entreegebouw.
extra naar voren.
Het is een prachtige dag en het hele parkeerterrein staat
Tijdens de rondleiding op deze dag over het terrein
vol met auto’s van bezoekers. Tijdens de lunch beweegt
horen we over de rijke historie van het gebied, over
zich een Drietenige luiaard aan de overkant van de
de lokale gebruiksmogelijkheden van planten en we
weg in de toppen van een boom aan de overkant van
ontmoeten een familie prachtig okergele spechten die
de weg, terwijl even later een kleine groep apen, de
fourageren op een liaan terwijl boven in een boom
Tamarins, zich tegoed doet aan de peulvormige vruchten
een paar meter verder de Vale reuzennachtzwaluw
in dezelfde boom. Ook kunnen wij nu voor het eerst de
(Nyctibius grandis) als een Boeddha van het kronendak
prachtige nieuwe bebording van de bomen en planten
aan ons voorbij kijkt.
langs het botanisch pad door het reservaat bewonderen
Kortom het nog jonge Natuurreservaat Peperpot in
(zie ook verderop in dit nummer de bijdrage van Hélène
Suriname verdient alle steun van ons!
Guillen).
Donateursreis begeleiden en een week vergaderen
Voorbereiding REDD-onderzoek
Na de daarop volgende reis door Suriname en Frans-
vergadering met Christopher Baralote van het Franse
Guyana volgt dan ons werkbezoek aan de medewerkers
onderzoeksinstituut CIRAD / ECOFOC en Floran
en vrijwilligers van ons Trésorreservaat en een aantal
Taberlet van het WWF Frans-Guyana en Hélène
bijeenkomsten met medewerkers van organisaties
Guillen van de Association, ter voorbereiding op het
waarmee Trésor in Frans-Guyana nauw samenwerkt,
onderzoeksprogramma REDD. Onze twee studenten
zoals het Wereld Natuur Fonds en het Conservatoire du
van de Universiteit van Utrecht, Peter Zomer en Fanny
Littoral.
Boeraeve, gaan hier de komende vier maanden aan
Hoogtepunten uit deze werkweek, die op maandag
werken. Het gehele project wordt nog eens goed
12 maart begint, zijn ongetwijfeld de opening
doorgesproken en het werkschema voor de komende
van het botanisch pad op woensdag 14 maart met
maanden wordt vastgesteld.
een compleet nieuwe bebording van de daarlangs
Aan dit onderzoeksprogramma, dat nu zijn derde
voorkomende bomen, kruiden en struiken en natuurlijk
jaar ingaat, werken we ook samen met het Franse
de jaarvergadering van de Association Trésor op vrijdag
Staatsbosbeheer ONF. Hierbij moet bovendien
16 maart.
nadrukkelijk worden opgemerkt dat het intensieve
Op zaterdag 10 maart hebben we als eerste al een
veldwerk, hiermee samenhangend, onmogelijk zou
gesprek met Hélène Guillen, onze conservator en ‘s
kunnen worden uitgevoerd zonder de hulp van de
avonds met Olivier Tostain, de voorzitter van het bestuur
medewerkers van de Association, onze boswachters Jef
van de Association Trésor, waardoor we ons op de
Szpigel en Benoît Villette.
komende werkweek kunnen voorbereiden en de agenda
Op woensdag 14 maart in de ochtend introduceren
voor deze week vaststellen.
we Peter Zomer en Fanny Boeraeve op het herbarium
Op maandag 12 maart hebben we een belangrijke
Aan de hand van pictogrammen wordt de informatie op de borden langs het botanisch pad uitgelegd.
Vijko en Pipasi samen met Benoît en de nieuwe boot van de Association op inspectietocht langs de zuidgrens van het reservaat.
in Cayenne en spreken daar met dr. Piero Delprete,
met Catherina Corlet, de nieuwe directeur van het
wetenschappelijk medewerker van het Herbarium.
Conservatoire du Littoral (CdL) van Frans-Guyana.
Piero legt de studenten de taken en werkwijze van het
Uit dit gesprek komt naar voren, dat verwacht mag
Herbarium uit en nodigt beiden van harte uit om langs
worden dat de daadwerkelijke toevoeging van de
te komen als ze vragen hebben of verzameld materiaal
randgebieden, gelegen aan weerszijden van het
willen toevoegen aan de Herbariumcollectie.
reservaat, na een lange administratieve weg, dit jaar gerealiseerd zal worden. De laatste stap hierin was de
Opening van het vernieuwde botanisch pad
goedkeuring van de gemeente Roura waarmee het
‘s Middags volgt dan de officiële opening (zie foto’s)
reservaat uitgroeit tot meer dan 4000 ha.
van het vernieuwde botanisch pad in het reservaat. Hélène heeft deze middag voortreffelijk voorbereid,
Jaarvergadering Association
waarbij volgens goed Frans gebruik de middag
In de middag wordt onze werkweek feitelijk
wordt afgesloten met vele hapjes en drankjes.
afgesloten door de deelname aan de jaarvergadering
Geraldine Jaffrelot en partner hebben in totaal 80
van de Association.
prachtige borden ontworpen met illustraties die bij de
Deze bijeenkomst verloopt in een uiterst plezierige
betreffende bomen, struiken en planten zijn geplaatst.
sfeer, waarbij Hélène Guillen op vakkundige wijze een
Velen hebben gehoor gegeven aan de uitnodiging.
jaaroverzicht geeft in de vorm van een PowerPoint
Tot de aanwezigen behoren vertegenwoordigers
presentatie van alle activiteiten van 2011 en de
van het Conseil Régional, de directeur van het
plannen 2012.
Park Natural Régional de heer Pascal Gombauld,
Met de toevoeging van € 20.000 aan het budget van
vertegenwoordigers van het Wereld Natuur Fonds,
2012 door de Stichting Trésor kan de begroting 2012
Staatbosbeheer en zusterorganisaties op het terrein
door de leden van het bestuur van de Association
van Natuurbescherming in Frans-Guyana aanwezig.
worden goedgekeurd.
Na het welkomstwoord van Olivier Tostain en een nadere toelichting op dit enorme project door
Wij (Pipasi en ik) sluiten de week af met een voldaan
Hélène, spreekt Pascal Gombauld het gezelschap
gevoel over van wat in 2011 is gerealiseerd en over de
toe en overhandigt mij als blijk van waardering het
nieuwe plannen.
boek: ‘De la recherche en Guyane - La science par
Het was niet alleen een week van vergaderen. Met
l’exemple’, uitgegeven door het PNR (Parc Naturel
veel plezier denken we terug aan de vele gesprekken
Régional) de la Guyane. Na een woord van dank door
tussendoor met de medewerkers van de Association
ondergetekende volgt de rondleiding langs de route.
en daarbuiten, aan de prachtige inspectietocht die
Het prachtige weer draagt eraan bij dat het gehele
we met Benoît maakten in de nieuwe boot van de
gezelschap de volledige bijna twee kilometer lange
Association langs de zuidgrens van het reservaat op de
route loopt!
rivier de Orapu en aan de afsluitende trip met Olivier Tostain op de rivier van Cayenne op de laatste ochtend
Overleg met Conservatoire du Littoral
voor ons vertrek.
Op vrijdag 16 maart volgt in aanwezigheid van Olivier Tostain en Hélène Guillen een belangrijk overleg
Foto’s Olivier Tostain
13
Het hoofdgebouw van de plantage Peperpot met op de voorgrond een sluis om de waterhuishouding via diverse kanalen te regelen.
Ilonka N. Sjak-Shie, M. Sc., Interim Manager Stg. Peperpot Nature Park Gillerien (‘Gilly’) Martosatiman, Ecotoerisme Project Assistent
Trésor Donorendag te Peperpot 14
Dinsdag 28 februari 2012 was een speciale dag op
Op de dag van uitvoering bleek alles wat mis kon
het beschermd natuurreservaat te plantage Peperpot.
gaan ook mis ging: de buschauffeur raakte de weg
Het lang geplande en verwachte bezoek van ‘de
kwijt en kwam te laat en bij de verkeerde ingang van
Trésor donoren’ onder leiding van Vijko en Pipasi,
het natuurpark aan, de bus kwam vast te zitten in de
als onderdeel van een 3-weekse studiereis ‘Tropisch
modder op het natuurpad ongeveer drie kilometer
regenwoud en Marrons’ door Suriname en Frans-
van de startplaats en één van onze Trésorvrienden
Guyana, werd werkelijkheid. Voor het Peperpot-team
verzwikte een enkel. Maar al deze tegenslagen waren
was dit bezoek van grote betekenis omdat het ons de
niet voldoende om het enthousiasme te temperen van
gelegenheid bood de vriendschapsbanden wederom
zowel het Peperpot-team als onze Trésorvrienden. Een
aan te halen die op heel spontane wijze waren
ieder nam het geheel op als een prachtig avontuur op
gestart met een eerste bezoek van Vijko en Pipasi
de historische plantage Peperpot. Met een fantastisch
aan ons project en vervolgens werden versterkt door
samenspel tussen Vijko, Pipasi, Gilly en Ilonka en een
een samenwerkingsproject met Stichting Trésor bij
dosis creatief denken en handelen, werden de gasten
Peperpot’s eerste biodiversiteitsonderzoek.
heen en weer gependeld met drie aanwezige auto’s en kwam een ieder eindelijk veilig aan op de startplaats
Al enkele weken tevoren begonnen de voorbereidingen
in de shelter. Bij aankomst in de shelter werd een ieder
onder leiding van interim manager, Ilonka N. Sjak-
verrast met een kopje koffie en een plakje cake midden
Shie en ecotoerisme projectassistent, Gillerien (Gilly)
in de Peperpotnatuur en was de heftigheid van het
Martosatiman, ondersteund door het WWF Guianas
ochtendavontuur gauw vergeten.
team met Vijko en Pipasi op afstand. De avond tevoren
Daarna begon de rondleiding onder de enthousiaste
werd nog het draaiboek doorgenomen, de wagen
leiding van Serano Ramcharan.
opgeladen, checklist afgevinkt om zeker te zijn dat een ieder klaar was voor een goede start in de ochtend.
Na het natuurgedeelte was het tijd voor het historische
Iedereen had opdracht gekregen om te visualiseren dat
dorp te Peperpot. Ook hier was er sprake van een
de dag gezegend zou zijn met mooi en zonnig weer,
prachtige samenwerking, aangezien de bus nog steeds
aangezien het heel regenachtig was geweest in de
niet uit de modder had weten te komen. Alsof uit het
dagen vóór het bezoek. We waren er helemaal klaar
niets kwamen andere vrienden van het natuurpark,
voor. Of zo dachten we!
die waren uitgenodigd voor het centrale gedeelte
Het reisgezelschap is met het busje vastgelopen op het natuurpad van Peperpot.
De peperpot van de plantage Peperpot. Hierin werd een peperige soep klaargemaakt voor de slaven.
15
De drogerij van Peperpot
De oude ‘fabriek’ van Peperpot waar cacao en koffiebonen werden verwerkt.
aan het einde van het programma, tevoorschijn om
Peperpot, gemaakt door universiteitsstudenten, die
onze Trésorvrienden veilig naar het historische dorp
het Peperpotproject belichtte met focus op het pas
te Peperpot te vervoeren. Na een korte rondleiding
uitgevoerde biodiversiteitsonderzoek. Daarbij is
door de heer Lucien Felter, toeristensupervisor,
samengewerkt met Trésor’s Olivier Tostain en Guillame
door de historische koffiefabriek en loods en de
Leotard, het Nationaal Herbarium Suriname en
eeuwenoude kampong, was het eindelijk tijd voor
studenten van de ADEK.
het centrale gedeelte met wat presentaties over het Peperpotproject door o.a. de projectdrager van
Al met al was de dag zeer geslaagd. Onze
het Mariënburg/Peperpot Development Project,
Trésorvrienden konden precies volgens timing
Michel Sjak Shie, Gerold Zondervan van het WWF
vertrekken naar hun volgende bestemming, namelijk
Guianas, interim manager, Ilonka Sjak-Shie, Nationaal
‘Wan Hati’, een Marrondorp in het Cotticagebied.
Herbarium van Suriname afdelingshoofd, Dorothy
Iedereen stapte vrolijk de inmiddels losgekomen bus
Traag en ook wat studenten van de Anton de Kom
in ‘gewapend’ met hun mooie gele T-shirts, speciaal
(ADEK) Universiteit van Suriname. Al genietend
gesponsord door WWF Guianas als herinnering aan
van een hete kom ‘saoto soep’, wat snacks en
deze speciale dag. Afgaande op de gezichten van de
daarna een lekkere lunchportie Surinaams-Javaans
Trésorgroep was ons doel bereikt, namelijk een stukje
eten, konden onze gasten wat meer leren over de
Peperpot meesturen in de harten van onze nieuwe
achtergrond van het Peperpotproject en vooral
vrienden. We zien jullie gauw weer terug op Peperpot!
ook de toekomstplannen. Het grote moment was de lancering van de allereerste documentaire van
Foto’s: Peter Luijkx
Geraldine Jaffrelot en partner hebben in totaal 80 prachtige borden ontworpen. Foto Jules Menssink
Hélène Guillen
Berichten uit het regenwoud 16
Nieuwe borden voor het natuurpad Trésor: op zoek naar bomen en naar planten in het onderhout Het natuurreservaat Trésor ontvangt al meer dan tien jaar bezoekers op het 1,7 km lange pad. Dit jaar is er een hele nieuwe bebording aangebracht die de grote verscheidenheid aan planten toelicht, ter aanvulling van de infototems over ecologie en dynamiek van het bos. Tekeningen in kleur geven biologische kenmerken weer (zaden, bladeren, bloemen, e.d.) waardoor ongeveer 80 soorten bomen en planten in het onderhout gemakkelijk herkend kunnen worden. Groot en klein kunnen zich zo vertrouwd maken met algemene soorten zoals de canna (Canne Congo of Canna Indica), of zeldzamere zoals de bromelia Disteganthus basilateralis, die alleen voorkomt in het oosten van Frans-Guyana.
Regenwoud in één woord Foto Hélène Guillen
Deze nieuwe borden, die de Guyanese biodiversiteit
Onderzoek
helpen onthullen, zijn gefinancierd door de Stichting
In februari waren er twee vervolgonderzoeken in het
EDF-Diversiterre, de Stichting van het Patrimonium en de
natuurreservaat. Monitoring van kleine landzoogdieren
Regionale Raad van Frans-Guyana en op 14 maart jl. zijn
(knaagdieren en opossums) en van de Pijlgifkikker,
zij onthuld in tegenwoordigheid van de heer Labrador,
Dendrobates tinctorius.
vicepresident van de Beheercommissie van het reservaat en lid van de Regionale Raad.
Zoogdieren Deze groep die we hier in Frans-Guyana microzoogdieren noemen omvat alle landzoogdieren die behoren tot de knaagdieren en de buideldieren. De ecologie van deze dieren is nog een raadsel. Ze vormen een van de groepen van tropisch Amerika waarover het minst bekend is. Er vonden in Trésor twee eerdere inventarisaties plaats, in 2005 en 2009, onder de hoede van François Catzeflis, wetenschapper bij het CNRS en, in Frans-Guyana, toonaangevend op het gebied van zoogdieren. Het bijzondere van dit nieuwe onderzoek is dat het gedurende drie jaar om de drie maanden Een van 80 nieuwe borden. Foto Geraldine Jaffrelot
herhaald zal worden om eventuele schommelingen in de specifieke populaties en de dichtheid daarvan door het jaar heen (regentijd/droge tijd, fructificatie, e.d.) vast te leggen. Er zullen gedurende acht opeenvolgende nachten ongeveer 200 rattenvallen geplaatst worden langs het pad. Er is een tiental individuen gevangen van 6 verschillende soorten.
17 Na de opening volgt een rondleiding langs het botanische pad. Foto Jules Menssink
Een Stekelrat (Proechymis guyanensis) op de weegschaal. Foto Benoit Villette
Natuureducatie van Trésor vormt de basis van het toekomstig draagvlak voor natuurbescherming. Foto Geraldine Jaffrelot
Jef Szpigel meet een Gewone opossum. (Didelphis marsupialis). Foto Benoit Villette
Pijlgifkikkers Voor het nieuwe onderzoek is hetzelfde protocol aangehouden als voor de monitoring in 2007. Alle exemplaren die gedurende de 8 onderzoeksdagen (twee maal per dag wordt het pad afgelopen) worden gevonden, worden per individu geïnventariseerd aan de hand van hun kleurpatroon dat voor iedere gifkikker anders is. Deze monitoring en die van de microzoogdieren zal het mogelijk maken aantallen en dichtheid van de populaties en eventuele schommelingen in de tijd in beeld te brengen.
Chytrid Batrochochytrium dendrobatidis oftewel chytrid, is een parasitaire schimmel die de meeste gifkikkers infecteert.
Kinderen doen een vleermuisspel. Foto Jef Szpigel
De schimmel werd ontdekt aan het einde van de jaren populaties, en zelfs soorten over de hele wereld. De
Activiteiten Nature pour tous
schimmel groeit in keratine bevattende lagen van de
Eind 2011 en begin 2012 kon het team van het
epidermis en veroorzaakt ademhalingsstoornissen die in
reservaat, dank zij de geldelijke steun van de stichting
de meeste gevallen dodelijk zijn.
EDF Diversitaire en RNF opnieuw vijf klassen sociaal
In 2009 werd de schimmel aangetroffen door een team
achtergestelde jongeren ontvangen in het reservaat.
van het CNRS op de berg Favard (Natuurreservaat Kaw)
Omdat 2011 het jaar van de vleermuizen was,
op een afstand van ongeveer 30 km van Trésor. Begin
stonden deze geheimzinnige en vaak (ten onrechte)
2012 is er in Frans-Guyana opnieuw onderzoek gedaan
gevreesde dieren natuurlijk in het middelpunt van
naar Chytrid door Elodie Courtois van het CNRS, Moulis,
de belangstelling. Het was weer een succes en werd
samen met verschillende lokale organisaties. Het team
bijzonder op prijs gesteld door de deelnemers die vaak
van het reservaat heeft van de gelegenheid gebruik
een beetje buiten de normale schoolse activiteiten staan
gemaakt om de exemplaren op het natuurpad te testen.
en die nauwelijks uit hun instelling komen.
90 en is verantwoordelijk voor het uitsterven van hele
18
Er zijn drie soorten meegenomen voor onderzoek, in 2009 positief zijn getest, en Atelopus franciscus,
Ontvangst van de Eco-school Augustine Duchange uit Roura
een soort die in Centraal Amerika en de Andes hard
Het Trésorreservaat ligt in Roura en voelt zich daarom
getroffen is door de epidemie..
verplicht zo veel mogelijk contact te onderhouden
De monsters worden momenteel geanalyseerd bij het
met de bewoners van de gemeente en vooral met
CNRS, Moulis.
de generatie van de toekomst. Nadat eind 2010 de
Dendrobates tinctorius en Rhinella sp., soorten die
kinderen van de school Citronniers uit Cacao zijn ontvangen, heeft het team nu de 6 klassen van de school Augustine Duchange op bezoek gekregen. Het programma is goed verlopen en de kinderen zijn met een hoofd vol herinneringen vertrokken.
Fréquence Grenouille 2012 Ook dit jaar heeft het team van het reservaat weer meegedaan aan de 18e uitgave van de nationale manifestatie Fréquence Grenouille. Op het programma stonden nachtelijke wandelingen om de fauna en amfibieën van het reservaat te leren kennen in het reservaat en omgeving. Begeleide nachtelijke excursies komen in Frans-Guyana nog nauwelijks voor ondanks dat er hoe langer hoe meer mensen zijn die deze Een Pijlgifkikker wordt getest op de aanwezigheid van de Chytrideschimmel. Foto Benoît Villette
nachtelijke wereld willen leren kennen. Het ligt daarom voor de hand dat deze rondleiding een groot succes was al waren de dieren erg onopvallend en moeilijk
Fanny Boeraeve
Peter Zomer
Fanny Boeraeve en Peter Zomer
Als student werken voor Trésor Laten we allereerst onszelf voorstellen. Wij zijn Fanny Boeraeve en Peter Zomer, twee masterstudenten van de Universiteit van Utrecht die werken aan een stage in de bossen van Fanny Boeraeve het Trésor reservaat en in andere bossen dichtbij het reservaat. Onze achtergrond is een bacheloropleiding in Biologie en onze huidige master is ‘Environmental Biology’ met als specialisatie de track ‘Ecology and natural resources management’. We zijn naar Frans-Guyana gekomen voor vier maanden veldwerk binnen de negen maanden van onze totale stage. Onze supervisie voor deze stage wordt gedaan door twee docenten van de Universiteit Utrecht: dr. Pita Verweij and drs. Vijko Lukkien. te vinden.
19
bossen te bevorderen, terwijl de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer wordt verminderd. Er zijn al systemen in
Onderzoek naar koolstofopslag in tropisch woud
gebruik voor grote uitstoters van CO2 om hun negatieve koolstofbalans af te kopen. Dit geld kan worden
Op dit moment zijn we bezig met het veldwerk voor
gebruikt om bossen te behouden en bomen CO2 te laten
ons onderzoek. We richten ons onderzoek op het meten
opslaan in de biomassa van deze bomen.
van koolstofopslag in tropische bossen. Koolstofdioxide hoeveelheid CO2 neemt toe in de atmosfeer en over de
Beperking van CO2-emissie veroorzaakt door ontbossing en verval van bossen
hele wereld zijn mensen bezig met het ontwikkelen van
Het doel is om hiervoor een wereldwijd werkend
methodes om de emissie van CO2 te limiteren en het gas
programma te maken. REDD (Reduction of Emission
uit de atmosfeer te halen. Één manier om dit te doen is
from Deforestation and Degradation) is de naam van dit
door het fotosynthetisch proces dat bomen gebruiken
programma. Er zijn alleen nog een hoop uitdagingen
om te groeien. CO2 wordt dan opgenomen uit de lucht
voor dit programma, een van deze is de goede schatting
en zuurstof wordt uitgestoten, terwijl de koolstof
van de hoeveelheid koolstof opgeslagen en opgenomen
wordt opgeslagen in de boom. Deze manier van CO2-
door bossen. Veel onderzoek wordt gedaan naar dit
opname wordt gezien als een kans om het behoud van
onderwerp, onder andere met boommetingen, satelliet-
(CO2) is een gas dat werkt als broeikasgas. De
Fanny en Peter met boswachter Benoît in de kano van de Association.
20
afstandmetingen en het ontwerpen van modellen die
zijn ook geweldig. We werken hier met de boswachters
bosgroei beschrijven. Ons onderzoek richt zich op de
van het Trésor reservaat, echte experts binnen bun
juiste manier om biomassa te meten in een tropisch
vakgebied! Verder heeft het Trésor reservaat ook
bos. We focussen ons hierbij op de echte basis van
een hoop waardevolle connecties met verschillende
dit onderzoek, namelijk de plotkeuze voor dit soort
organisaties die werken met de natuur. We hebben al
metingen. Er zijn verschillende manieren om bomen te
mensen ontmoet van het WWF (WNF), van de instituten
tellen en te meten, variërend van grote vierkante plots
EcoFoG en CIRAD en van de overheidsinstanties ONF
tot een groot aantal kleinere willekeurig gekozen plots.
en IRD. De gecombineerde kennis van al deze mensen
We hopen uiteindelijk de beste keuze voor een plottype
is verbijsterend en maakt dat wij -biologie studenten-
te vinden door een vergelijking te maken tussen de
onszelf echte beginners voelen.
verschillende plots die hier in Frans-Guyana worden
Ondertussen hebben we al een aantal dagen in de
gebruikt.
jungle gewerkt, maar niet alleen voor ons onderzoek! We hebben onszelf ook al praktisch mogen inzetten
Wat betekent dit in de praktijk?
voor de verwezenlijking van het botanisch pad door
Een hoop lol, sport en leerzame ervaringen. De lol is het
het Trésor reservaat en hebben ook geholpen bij
werken in tropische bossen voor dagen achter elkaar,
de feestelijke opening ervan. Dit betekende het
de dingen die je hier ziet zijn schitterend en divers, het
schoonmaken van het entreegebouw en het maken
aantal dingen hier te ontdekken is onvoorstelbaar. De
van hapjes en drankjes. En al deze praktische en
sport is het urenlang lopen door de dichtste vegetatie,
organisatorische zaken onderstrepen echt de betekenis
in de hete en zwetende jungle en vervolgens verrast
van de zin ‘verander de wereld, begin bij jezelf (lokaal)’.
te worden door de zwaarste regen die je je kan indenken. De leerzame ervaringen binnen deze klus
Foto’s: Olivier Tostain
Pipasi Jeurissen
Dank u wel!
Crotolaria retusa. Foto Renske Ek
adoptie vierkante meters Trésor, om ons op deze wijze te steunen. En dit al vele jaren lang! Naar aanleiding van het verschijnen van het vorige
Bijzondere donaties ontvingen wij van:
nummer van Trésor Nieuws (TN35) mochten wij gelukkig
Mevr. M.T.J. van Galen, dhr. en mevr. F.R.F. van Rijswijk-
weer veel blijken van steun van u ontvangen in de vorm
Loot, dhr. H. ter Heide, mevr. C.C. Florschutz, dhr. A.I.P.M.
van bijzondere initiatieven en/of donaties. Juist door
de Kroon, mevr. J. Bronkhorst, mevr. E. Ferwerda,
deze bijdragen van trouwe donateurs wordt het werk
dhr. J.O.D. Kloosterman, mevr. J.G. van den Bosch,
van onze Stichting voor het behoud van regenwouden
mevr. A. Bot, dhr. en mevr. A. Roestenberg, dhr. P. de
mogelijk gemaakt.
Spoelberch, mevr. O.B.A. Wasmann, dhr. en mevr. J.W.G. Pfeiffer, dhr. W. Ekker, dhr. of mevr. J.J. Klute, dhr. en
Wij zijn u hiervoor bijzonder erkentelijk.
mevr. C.C. Besteman, dhr. J. en mevr. I. van Deemter, dhr.
Daarnaast willen wij in deze rubriek die personen,
en mevr. J.W.G. Pfeiffer-Emden, mevr. T. Hesper,
organisaties en bedrijven noemen en hartelijk dank
dhr. en mevr. B. van Leusen-Wedema, dhr. Ten Hertog en
zeggen voor de bijzondere giften en hulp die wij de
mevr. Greefhorst, dhr. T. Hutter en mevrouw A. Hutter-
afgelopen maanden ontvingen, zoals het bestuur en
Tie, mevr. J.E. Albrecht en dhr. of mevr. P. Albrecht, dhr.
vrijwilligers van de Utrechtse Biologen Vereniging voor
en mevr. Gerritsen, dhr. en mevr. A.H.G. Pluis-Bierenga,
het verzorgen van de verzending van Trésor Nieuws.
dhr. en mevr. J.P. Grootenboer, dhr. of mevr. S.H.G. van
Ook onze vertalers en onze webmaster Eric Augusteijn.
der Ven, L. Hamers en C. Hamers (Aruba), dhr. en mevr.
Verder het telerscollectief Ficus Forever voor zijn
F. G. J. Tielens-Vannisselroy, mevr. M.E. Mennink, mevr.
jaarlijkse bijdrage.
I. Swets, mevr. J. Veenhoven, B.J.G. van der Voort, mevr.
De Stichting IUCN Nederland, die aan zijn sprekers
L.W.M. Otten, dhr. en mevr. Gout-Hebly, mevr. I. Pfeiffer,
op het Leaders for Nature Forum op 14 februari 2012
mevr. S.M. Leefmans en kinderen Tobé en dhr. H. Piek
cadeaucertificaten Trésor heeft geschonken.
van Natuurmonumenten!
Het Wereld Natuur Fonds Zeist en de Universiteit Utrecht voor hun bijdragen, waarmee de volledige aflossing van
Ook zijn wij zeer verheugd dat steeds meer donateur
de hypotheek gerealiseerd kon worden.
hun auto- en/of hun vliegreizen CO2-neutraal maken
Ook willen wij de heer A. Havermans danken! Hij geeft
door hun bijdrage aan het Trésor reservaat. Met een
door het hele land lezingen over Trésor, Biodiversiteit
bijzonder woord van dank aan alle medewerkers van
en Duurzaamheid. Als tegenprestatie vraagt hij dan om
het Copernicus instituut Duurzame ontwikkeling van de
21
‘Mensen de tools geven om dingen ten goede te veranderen.’
Bestuurslid Aart de Lang in gesprek met onze nieuwe voorzitter René Boot Op 2 juni 2012 zal prof. dr. R.G.A. (René) Boot de heer Lodewijk de Geer van Oudegein opvolgen als bestuursvoorzitter van de Stichting Trésor. Mede-bestuurder Aart de Lang sprak met hem zodat ook u als donateur kennis kunt maken met deze gedreven natuurbeschermer. René is al weer een tijdje bestuurslid van de Stichting Trésor, de laatste jaren was hij vicevoorzitter. 22 Faculteit Geologie van de Universiteit Utrecht die hun reiskilometers compenseren in Trésor.
Liefde voor de natuur
Het tropenbosprogramma
De liefde voor de natuur bloeide bij René op tijdens
René promoveerde op een proefschrift over de
de biologielessen op de middelbare school, zoals
vergrassing van de Nederlandse heide. Dat was destijds,
zo vaak, als gevolg van een leraar met passie voor
in de jaren tachtig, een groot probleem door de
z’n vak. Tijdens zijn studie Biologie aan de Radboud
stikstofuitstoot van de landbouw en de industrie. Begin
Universiteit Nijmegen ging de interesse van René
jaren negentig werd hem door de Universiteit Utrecht
vooral uit naar de plantenwereld. Hij verdiepte zich in
gevraagd of hij projectleider wilde worden van het
de ecologie, vegetatiekartering, remote sensing, maar
tropenbosprogramma in Guyana. Niet omdat hij ervaring
ook ecofysiologie. Later focuste hij vooral op planten
in de tropen had, want dat had hij niet. Maar wel omdat
en bomen. René is niet zo’n determineerder. Van een
hij een brede belangstelling had en makkelijk met
plant met mooie bloemen hoeft hij niet per se de exacte
mensen kon omgaan. Die eigenschappen zouden hem
wetenschappelijke naam te weten. Hij kan gewoon stil
goed van pas komen bij het ontwikkelen en uitvoeren
genieten van de schoonheid ervan.
van het programma in Guyana.
Wat René vooral altijd geïntrigeerd heeft, is de vraag:
Eerste kennismaking met de tropen
‘Hoe werken dingen?’ Een gezonde nieuwsgierigheid
In 1993 ging René op uitnodiging van de Universiteit
die aan de basis ligt van de pure wetenschap. René
Utrecht naar Bolivia om aldaar een programma
noemt een voorbeeld: ‘In Zuid-Amerika is een geslacht
op te zetten voor goed bosbeheer. Omdat dat
bomen dat zich gedraagt als een éénjarige: Ze komen
programma mede werd gefinancierd door
op, bloeien en het is afgelopen. Eénjarigen doen dat in
Ontwikkelingssamenwerking, kreeg het al snel een veel
één jaar, maar deze soort groeit in 40 jaar op tot een
bredere agenda dan alleen natuurbescherming. Het
25 meter hoge boom, bloeit één keer en sterft af! Alle
ging daarbij vooral om duurzame ontwikkeling. Hoe
energie wordt in die bloei geperst. Voor een boom is dat
kunnen we de levensomstandigheden van de mensen
een uitzonderlijk gedrag. Waarom deze boom dat doet
in die regio, die het niet al te best hebben, duurzaam
en andere niet, dat intrigeert mij dan.’
verbeteren, zonder dat daarvoor al het bos moet wijken.
Uiteindelijk omvatte het programma een groep van zo’n
‘In dat verband moet ik terugdenken aan professor
50 medewerkers.
Westhoff uit Nijmegen, een wetenschapper die grote
Beleid én praktijk veranderen
invloed op mij heeft gehad. Ik herinner me nog dat we
In 2002 keerde René met vrouw en kinderen (de kinde-
met een stel biologiestudenten op excursie gingen naar
ren waren in Bolivia geboren) terug naar Nederland.
Den Haag. We reden met de bus daar de parkeerplaats
Daar werd hij aangesteld als directeur van de Stichting
op, je hebt daar een prachtig duingebied met bloeiende
Tropenbos International. Het werk van de Stichting is in
meidoorns en dergelijke. Maar weet je wat het eerste
de loop der tijd veranderd. Vroeger waren het vooral
was wat Westhoff deed toen hij uit de bus stapte? Hij
Nederlandse studenten en promovendi die het werk
ging direct op z’n knieën zitten om die minuscuul kleine
in de tropen deden. Maar de laatste tien jaar wordt
eenjarige plantjes, niet groter dan een centimeter,
het onderzoek uitgevoerd door onderzoeksinstituten
onkruid zou je denken, heel voorzichtig tussen de
en studenten uit de regio. Waarbij dan wel vanuit de
betonplaten van de parkeerplaats uit te plukken om ze
Nederlandse universiteiten voor een kwaliteitswaarborg
te bewonderen. Daar staan dan 35 studenten omheen en
wordt gezorgd. Er wordt een link gelegd tussen
die zien hoe enthousiast die man is voor de biodiversiteit
onderzoek en beleid. Wat is de kennisbehoefte van de
die hij op die ene vierkante meter op een parkeerplaats
beleidsmakers en wie kan ons helpen om die kennis
tegenkomt! Dat beeld, die bevlogenheid, inspireert
boven te water krijgen en zo beleid en praktijk te
me tot op de dag van vandaag. Als ik dan denk aan de
veranderen? Zo’n 70 Nederlandse medewerkers zijn in
nadruk die nu wordt gelegd op de zelfwerkzaamheid
die hoedanigheid actief in de landen waar Tropenbos
van studenten, het gebruik van internet, enzovoort, dan
International nu werkzaam is. En dat zijn: Bolivia,
denk ik: waar het echt om gaat is of iemand die vonk,
Colombia, Congo (DRC), Ghana, Guyana, Indonesië,
die passie op een ander kan overbrengen. Ik denk dat als
Suriname en Vietnam.
iemand terugkijkt op z’n leven en zich afvraagt: Waar ben ik door geïnspireerd, waardoor ben ik geraakt, dan
Zijn er dingen die je tot nu toe hebt bereikt waar je trots op bent?
zijn dat in negen van de tien gevallen mensen, mensen!
René: ‘Ontwikkelingssamenwerking staat op het
feit dat ik een nieuwe generatie jonge mensen in een
ogenblik (ten tijde van dit interview zit Nederland nog
aantal tropische landen op een nieuw, duurzaam spoor
midden in de Catshuisonderhandelingen) ter discussie.
heb gezet. In dit geval: hoe zorg je voor het bos en de
Worden middelen voor ontwikkelingssamenwerking
mensen die daar wonen. Mensen op het spoor zetten
wel goed besteed? Wat wordt er nu concreet bereikt?
van: ‘Als ik me echt inzet, krijg ik dingen voor elkaar,
Waar ik trots op ben zijn niet de protocollen, de
krijgen we toegang.’ Mensen ideeën en tools geven om
ronkende overeenkomsten die zijn getekend. Wat mij
dingen ten goede te veranderen.’
Dus als je vraagt waar ik trots op ben, dan is dat het
goed doet, zijn de effecten op lange termijn op de mensen met wie ik in de tropen heb samengewerkt.
Wat trok je aan in Trésor?
Mensen die je introduceert in een andere manier van
René: ‘Twee dingen. Een enthousiaste groep donateurs
denken, van tegen dingen aankijken, van een duurzame
en een bestuur dat er in slaagt die motivatie, dat
ontwikkeling waarbij mensen en omgaan met de natuur,
enthousiasme, al die jaren levend te houden, dat elan
het bos, centraal staan.
erin te houden. En het feit dat een bestuur bestaande
In die ruim tien jaar in de tropen heb ik intensief met
uit onbetaalde vrijwilligers zich zo veel jaren heeft
tientallen mensen in al die landen samengewerkt; er is
ingezet voor dat doel, omdat ze het belangrijk vinden
een enorme overdracht van ervaring en kennis geweest,
dat te doen.’
in beide richtingen. Zij leren hoe een organisatie als
maand de salarissen uit te betalen. Dat is daar echt iets
Waar heb je in de vijf jaar dat je nu in het bestuur zit, de meeste voldoening uit gehaald?
nieuws. Maar ook: hoe je tegen dingen aankijkt, hoe je
‘Erg belangrijk voor het succes van Trésor is dat we erin
ermee omgaat. Door hun samenwerking met jou leren
zijn geslaagd onder de plaatselijke bewoners draagvlak
ze op een totaal andere manier naar de wereld te kijken.
te creëren. Van buiten af kun je wel een katalysatorrol
En vervolgens zie je dan dat sommigen van die mensen
spelen, maar uiteindelijk zal het binnen, in de
op invloedrijke posities terechtkomen. De een wordt
plaatselijke samenleving, moeten gebeuren.
staatssecretaris, een ander gaat een grote organisatie
Dus aan de ene kant heb je een bestuur, bestaande uit
leiden. In die functie kunnen ze ook na het programma
vrijwilligers, gesteund door meer dan 1500 donateurs.
daadwerkelijk iets veranderen, beleid én praktijk
Die vormen het draagvlak in Nederland. Daarnaast heb
veranderen.’
je in Frans-Guyana een groep mensen, ook vrijwilligers,
Tropenbos werkt, bijvoorbeeld, om maar eens iets te noemen, wat wij heel vanzelfsprekend vinden: door elke
die het ter plekke oppakken en het werk doen. Ik vind
Inspiratiebron
dat echt uniek.’
23
Eric Augusteijn
Hoe kunt u Trésor steunen?
Strogele specht (Celeus flavus). Foto Marianne Hoogstede
Vierkante meters adopteren
Bedrijfssponsor worden
U kunt één of meer vierkante meters Trésor ‘adopteren’
U kunt het imago van uw bedrijf een groene uitstraling
voor € 12,50 per m². U ontvangt daarvoor een certificaat
geven door sponsor van Trésor te worden. Van bedrijven
en U draagt dan bij in de beheer- en onderhoudskosten
die een substantiële schenking doen plaatsen wij het
van dat stukje Trésor. Ook is het heel eenvoudig om met
logo aan de voet van onze webpagina’s, met een link
behulp van internet bankieren regelmatig een bedrag
naar de website van uw bedrijf.
naar Trésor te laten overschrijven. Laat u ons in dat geval wel even weten of u daar iedere keer een certificaat van
CO2 compenseren
wilt ontvangen?
Als u een vliegreis maakt of op andere wijze veel CO2uitstoot veroorzaakt, dan kunt u deze compenseren
24
Vierkante meters cadeau doen
door bij te dragen aan het onderhoud en de uitbreiding
U kunt één of meer vierkante meters cadeau doen. Van
van Trésor. Zie onze website voor details over het
deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt, b.v.
compenseren van CO2-uitstoot door vliegreizen en
door grootouders die voor een kleinkind een certificaat
autokilometers (www.tresorrainforest.org/co2)
bestellen (of omgekeerd). Bedrijven en instellingen laten graag hun groene gezicht zien door certificaten cadeau
Periodieke schenking
te geven, in plaats van de obligate fles wijn, b.v. aan een
Als u notarieel laat vastleggen dat u gedurende minstens
gastspreker.
5 jaar een vast bedrag aan Trésor schenkt, dan betaalt u over dat bedrag geen inkomstenbelasting. Schenkt u
Automatische incasso beschikbaar.
periodiek € 120 of meer per jaar dan betaalt Trésor de
U kunt het werk van onze stichting ook steunen door ons
notariskosten. Zie ook Trésor Nieuws 24.
te machtigen periodiek een door u vast te stellen bedrag van uw rekening te incasseren. Een machtigingskaart
De oude nummers van Trésor Nieuws en meer informatie
kunt u per post aanvragen (Stichting Trésor, Postbus
over deze manieren om Trésor te steunen vindt u op
80084, 3508 TB Utrecht) of per e-mail:
[email protected]
onze website, www.tresorrainforest.org onder het kopje ‘Financiën’. Natuurlijk kunt u altijd contact met ons
Een project sponsoren
opnemen door middel van een briefje naar Stichting
U kunt als particulier of als bedrijf een project geheel of
Trésor, Postbus 80084, 3508 TB Utrecht, een e-mail naar
gedeeltelijk voor uw rekening nemen. Wij hebben een
[email protected] of een telefoontje naar 030-253 74 36.
lijstje van projecten, waarvan de kosten variëren van enkele honderden tot honderdduizenden euro’s.
[ Faculteit Bètawetenschappen Biologie ]
