nummer 22, 2011
Meer over Meren
Magazine over Het Friese Merenproject
Wiis mei wetterfronten
Voor actuele informatie over Het Friese Merenproject en de werkzaamheden, kijk op www.friesemeren.nl
Het Friese Merenproject is een samenwerkingsverband van gemeenten, Wetterskip Fryslân, Recreatieschap De Marrekrite, branche- en natuurorganisaties onder regie van provincie Fryslân
Over de grens
Wiis mei wetterfronten
Het Friese Merenproject wil grenzeloos varen mogelijk maken. Dat betekent de mogelijkheden in eigen provincie vergroten, maar ook letterlijk de grens oversteken: die met buurprovincies, aangrenzende wateren en verder kijkend ook de Nederlandse grens. In deze rubriek leest u hier meer over.
Netzwerk Toekomst zoekt toeristische kansen
Om de volle potentie van de toegangspoor-
ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid.
tering van aantrekkingskracht, de toegan-
ten en waterkernen in Fryslân te benutten,
Samen vormen zij een goede basis voor een
kelijkheid en de inkomsten uit toerisme en
is de Masterplan-formule bedacht. Om
gedegen masterplan. Bij de publicatie is
recreatie. Zoals vriendelijke entrees, duidelijke
gemeenten te inspireren in de vorming van
bewust voor een losbladig systeem gekozen
aanlegplaatsen, bijzondere plekken aan het
hun masterplan stelt Het Friese Merenpro-
zodat in de toekomst nieuwe inspirerende
water, goede wandel- en fietsverbeteringen,
ject de publicatie ‘Wiis mei wetterfronten’
voorbeelden kunnen worden toegevoegd.
etc. De identiteit van de gemeente (bijvoor-
beschikbaar. Hierin zijn alle 23 ‘bouwste-
beeld historisch karakter, landschap) vormt
De Nederlands-Duitse samenwerking Netzwerk Toekomst wil toerisme, en zo de regionale economie, stimuleren in de Eems-Dollard Regio (Noord-Nederland en Noord-Duitsland). Dat gebeurt vooral door projecten te realiseren, die aansluiten bij wat er speelt in de regio’s zelf.
sector. Maar liefst 250 ondernemers hebben hieraan deelgenomen. “We zijn blij met de grote belangstelling van zowel kleine als grotere ondernemingen”, zegt Baarsma.
Verbinding Onderdeel van Netzwerk Toekomst is ook de
nen’ voorzien van uitgewerkte praktijkvoor-
Masterplan
hierin het uitgangspunt. Ook individuele
Samen sta je sterker. Dat samenwerking met
webportal www.opvakantieinhetnoorden.nl
interactieve fietsrouteplanner. In navolging
beelden, in woord en beeld. De bouwstenen
Een masterplan is een geïntegreerd gemeen-
initiatieven (waaronder die van bedrijven en
Duitsland de toekomst heeft, staat voor het
gelanceerd, een ‘doorgeefluik’ naar andere
van het fietsroutenetwerk dat al langer in
zijn aandachtspunten op het gebied van
telijk plan, dat moet leiden tot een verbe-
verenigingen) worden op een rijtje gezet.
Netzwerk Toekomst als een paal boven wa-
websites met informatie over toeristische
Fryslân bestaat, werken de provincie Gro-
ter. “Ook de Europese Commissie vindt een
organisaties en activiteiten in deze regio.
ningen en Noord-Duitsland inmiddels ook
samenwerking als deze belangrijk”, merkt
Ook de ontwikkeling van De Skipper
aan zo’n netwerk van knooppunten voor
Gerda Baarsma van provincie Fryslân op.
vordert: een innovatief informatiesysteem
fietsers. “Vervolgens moeten die fietsnet-
Voor meer informatie: www.friesemeren.nl en het artikel ‘Inwoners en ondernemers denken mee’ op pagina 6
werken aan elkaar gekoppeld worden, zodat
Vijftigste oplaadpunt in gebruik genomen Op 19 september werd op feestelijke wijze het vijftigste oplaadpunt
Meer informatie vindt u op www.fryslan.nl/schoonvaren of
onthuld in jachthaven Lunegat in Kollum. Eigenaar Rob Meijer ver-
www.seff.nu
welkomde genodigden en pers in zijn bedrijf. “Ik verwacht profijt te hebben van deze voorziening door de extra bezoekers die het trekt”, aldus Meijer. Het aantal oplaadpunten voor elektrische boten blijft groeien. De toename is te danken aan de subsidie ‘Stimuleren oplaadpunten elektrisch varen’ van de provincie Fryslân. Verschillende ondernemers en gemeenten zien de kansen en voordelen van elektrisch varen en maakten gebruik van de subsidieregeling, die nog loopt tot 1 juli 2012. De provincie vergoedt maximaal de helft van de plaatsingskosten van een oplaadpunt, tot een maximum van vijfduizend euro. Van de vijftig nieuwe oplaadpunten zijn er veertien voorzien van een krachtstroomaansluiting zodat ook de grote kruisers hun accu’s kunnen opladen. De oplaadpunten staan onder andere in Sneek, Harlingen, Akkrum, Kollum en Aldtsjerk.
Gedeputeerde Jannewietske de Vries sluit het vijftigste oplaadpunt aan in Kollum
‘Toeristische ondernemers zijn een belangrijke doelgroep van Netzwerk Toekomst’ Gerda Baarsma
routes niet bij de grens ophouden”, legt
Samen met collega Judith Swart Ranshuysen
waarmee watersporters via telefoon of
met de Dollardoversteek voor een betere
geeft zij leiding aan een enthousiast project-
laptop altijd beschikken over nautische,
verbinding tussen Noord-Nederland en
team, dat de motor is achter het Netzwerk.
toeristische, recreatieve of cultuurhistori-
Noord-Duitsland. Een veerverbinding tus-
Netzwerk kent 20 partners vanuit overheid,
sche informatie. Toeristische ondernemers
sen Emden, Ditzum en Delfzijl maakt het
marketingorganisaties en onderwijsinstel-
worden met De Skipper beter op de kaart
voor toeristen mogelijk om de oversteek te
lingen. ”Een goede mix”, vindt Baarsma,
gezet voor de watersporter, met als doel de
maken.
“want zo kijken we vanuit verschillende
omzet en investeringen in de toeristische
invalshoeken naar grensoverschrijdende
branche een impuls te geven. In het volgend
Vermarkten
kansen in toerisme.”
vaarseizoen wordt dit systeem getest.
Netzwerk Toekomst kent nog twee belang-
Toeristische ondernemers zijn een belang-
rijke thema’s. De eerste is het Wereld-
Webworkshops voor ondernemers
rijke doelgroep van Netzwerk Toekomst. In
natuurerfgoed Waddenzee. Baarsma: “We
oktober zijn bijvoorbeeld gratis workshops
bekijken hoe we de status van wereld-
Moderne communicatiemiddelen spelen
georganiseerd voor het verbeteren van
erfgoed beter kunnen gebruiken. We
daarbij een belangrijke rol. Inmiddels is de
websites van bedrijven in de toeristische
hebben inmiddels een aantal persreizen
Baarsma uit. Netzwerk Toekomst zorgt ook
georganiseerd. Maar het zit hem ook in praktische dingen als betere bebording.” Het
Nieuwkomers met frisse blik
laatste thema, Grensland Vestingland, zet in op archeologisch onderzoek naar voorma-
Linda de Boer en Dore Bakker 2
Het projectbureau Friese Meren kon
waren al werkzaam bij provincie Fryslân
lige schansen en vestigingen, maar is ook
onlangs twee nieuwe medewerkers ver-
en zijn doorgestroomd naar het projectbu-
gericht op de vraag hoe je archeologie kunt
welkomen. Per 1 oktober is Dore Bakker
reau. Dore bewaakte eerder de provinciale
‘vermarkten’ en beleven. “Diezelfde vraag
gestart als nieuwe communicatieadviseur
huisstijl in alle communicatieve uitingen.
stellen we ons bij de schansen van de Friese
voor Het Friese Merenproject. Zij volgt
Linda was vóór haar komst naar Het Friese
Waterlinie. Zo zijn we op vele manieren
Renilde Huizenga op. Linda de Boer is
Merenproject actief als projectleider bodem
bezig het toeristisch potentieel beter te
sinds 1 september de nieuwe projectleider
bij de provincie. Ze was in die functie
gebruiken”, besluit Baarsma.
elektrisch varen. Linda is de opvolger van
verantwoordelijk voor het provinciaal
Meer weten? www.netzwerktoekomst.org
Wiebe Brandsma. Zowel Dore als Linda
bodemsaneringsprogramma. 3
Slechte zomer en recessie zorgen voor Jachthavens konden minder passanten begroeten
samenwerking en innovatie
succesvol samen op het vlak van automatise-
innovaties ontstaan om tot efficiëntere
een boot huurt in de herfstvakantie, krijgt
ring en internet, zoals diverse booking sites.
jachtbouw te komen. “Om te kunnen
daarbij een programma voor de kinderen
De jachtbouw en jachtmakelaardij zijn, zoals
concurreren met seriematig geproduceerde
aangeboden in onder meer Leeuwarden,
andere luxe goederen, met name gevoelig
schepen, onderzoeken ruim 20 jachtbou-
Earnewald, Terherne, IJlst en Koudum. Met
voor macro-economische ontwikkelingen.
wers nu samen de mogelijkheden voor een
dit arrangement richten de ondernemers
“Toch worden er wel degelijk schepen
betere digitale voorbereiding van de bouw.
van Varen in Friesland zich op gezinnen
verkocht”, stelt Ybema vast. “Maar de klant
Dit kan tijdbesparing en zo lagere produc-
uit Nederland, Duitsland en België. “Een
is terughoudender, ondernemers moeten
tiekosten opleveren.”
goede manier om, in reactie op het slechte zomerweer, mensen te verleiden op een
er harder aan trekken. Een prijscorrectie in
De zomer van 2011 gaat de boeken in als één van de natste zomers
de tweedehands markt maakt het juist nu
Herfstactie
ander moment in het jaar naar Fryslân te
interessant om een boot aan te schaffen.”
Paul van Gessel van Fryslân Marketing vindt
komen”, vindt van Gessel. ”Want buiten het
ook het herfstarrangement een goed voor-
zomerseizoen is er nog veel ruimte op en
Tijd voor samenwerking
beeld van samenwerking. “Bootverhuurders
rond het water. Daar moeten we actief de
Daarnaast biedt de huidige economisch
hebben in augustus de handen ineen gesla-
markt mee op.”
slechte tijd ook openingen, denkt Ybema.
gen om een extra najaarsactie te starten.”
“Ik zie meer samenwerking ontstaan.
Het is een ‘avontuurlijk’ gezinsarrangement
Meer informatie over het herfst-
ooit. Het gevolg: minder toeristen en daarom geen optimaal seizoen
Jachtbouwers zoeken elkaar bijvoorbeeld op
in samenwerking met musea, gekoppeld aan
arrangement: www.vareninfriesland.nl
voor de meeste ondernemers in de watersportsector. Toch zijn er ook
om internationaal aan de weg te timmeren.
een bijzondere vaarroute door Fryslân. Wie
en http://wassersport.holland.com
lichtpunten én zakelijke kansen.
Daar is normaal gesproken weinig tijd en noodzaak voor.” Met HISWA is nu een internationale pr-campagne in de maak voor het
“De ervaringen zijn niet in iedere bedrijfs-
Instabiel
segment van schepen tot 24 meter onder de
groep hetzelfde”, constateert Jan Ybema,
De bootverhuur laat een gevarieerd beeld
noemer Orange Yachts. Nederlandse kwali-
manager HISWA regio Noord. “Jachthavens
zien. De verhuur van open boten is weers-
teit staat daarbij centraal. Ook ziet Ybema
konden minder passanten begroeten, maar
afhankelijker en gebeurt vaker last minute.
de ligplaatsbezetting was stabiel. Opvallend
“De verhuurcijfers zijn zeker beïnvloed door
was dat havens met meer slechtweervoor-
de matige zomer”, ziet Ybema. Anders is
zieningen het wat beter deden.” Daarbij is
het voor de grotere kajuit- en motorjachten.
volgens Ybema nog een trend belangrijk:
Deze worden vroeger geboekt, waardoor de
“De afstanden die toeristen in minder goed
bezetting van deze boten redelijk tot goed
weer varen, nemen af. Watersporters doen
was. Ybema voorziet nog wel een na-ijleffect
het rustig aan en blijven wat langer ‘relaxen’
van de slechte zomer: “Huurders zullen
in jachthavens. Dan worden voorzienin-
volgend jaar wellicht wat langer aarzelen
gen, bijvoorbeeld op wellness-gebied, ook
over hun boekingen en moeten extra verleid
belangrijker.”
worden. Daarom werken veel verhuurders nu
‘Jachtbouwers zoeken elkaar bijvoorbeeld op om internationaal aan de weg te timmeren’
Ondernemers blikken terug Hoe hebben ondernemers het afgelopen seizoen ervaren? Meer over Meren deed navraag in verschillende takken van watersport. Fokko Terpstra, JFT-watersport
Hetty Brundel, Jachthaven Pieter Bouwe
Erik van Veen, Van Veen Yachting
verhuurder van zeiljacht, sloep en valk
“We hebben er eigenlijk weinig last van
zelfstandig makelaar op ’t Ges bij Da Vinci Yachts
“Het was zeker niet de beste zomer ooit, maar veel beter dan verwacht. We hebben kortverhuur gestimuleerd dit seizoen. Als mensen een boot hadden gehuurd en het was slecht weer, dan konden ze de afspraak
‘Buiten het zomerseizoen is er nog veel ruimte op en rond het water. Daar moeten we actief de markt mee op’
4
2011 één van de natste zomers ooit
gewoon verzetten. Ook promotieacties wierpen vruchten af, bijvoorbeeld een actie met de Libelle. Dat werkte echt goed.”
gehad. De jachthaven blijft vol, omdat we vaste ligplaatsen hebben. Dit is onze grootste inkomstenbron. Wel hebben we minder boten verhuurd, stond de camping bij de jachthaven minder vol en waren er minder passanten. Maar de praktijk leert dat als mensen komen voor de zon, én de weersvoorspellingen zijn slecht; dan komen ze niet. Alleen de echte watersportfanaten
“Eerlijk gezegd heb ik weinig financiële last ondervonden. Ondanks dat mensen minder konden varen, kreeg ik het idee dat de koopbehoefte juist aanwezig bleef. Ik heb de zomer namelijk niet minder verkocht dan anders. Mensen houden de behoefte om te varen. Men is voorzichtiger, maar blijft wel kopen.”
blijven altijd komen.”
5
Inwoners en ondernemers denken mee In navolging van Heeg, Woudsend en IJlst krijgen Makkum, Workum en Stavoren ook een masterplan. Samen met inwoners en ondernemers wordt nagedacht over het verhogen van de aantrekkelijkheid van de Friese dorpen en steden. Masterplannen moeten de aantrekkelijkheid,
ligt de nadruk op het overleggen met en
toegankelijkheid en inkomsten verhogen
enthousiasmeren van het bedrijfsleven en de
van de toegangspoorten en watersportplaat-
bewoners.
Column
sen in Fryslân. Bij het opstellen daarvan wordt gebouwd op drie pijlers. Ten eerste
Sfeer in Stavoren
wordt gekeken naar het economisch doel
Begin oktober werd in buurthuis De Kaap
die de bestedingen aan de wal moeten sti-
van Stavoren een ondernemersbijeenkomst
muleren. Vervolgens is ruimtelijke kwaliteit
georganiseerd waarin gepraat werd over het
een belangrijke pijler. Toeristen waarderen
masterplan Stavoren. Eerder lieten inwoners
Hoe zet je het product Fryslân goed in de markt? Mooie vaarroutes met voldoende diepte, goede
namelijk het karakteristieke landschap van
van de stad weten dat ze graag meer de
Fryslân. Tot slot moeten de plannen in brede
historische sfeer in Stavoren terug willen.
toegankelijkheid en voorzieningen zijn, onder meer, basisvoorwaarden om (watersport)toeristen te
zin duurzaam zijn. Dus bij de realisatie
“Vanavond kijken we of onze plannen en
worden niet alleen duurzame producten ge-
de ideeën van de inwoners overeenkomen
bruikt, maar inwoners moeten over twintig
met de wensen van de ondernemers”, legt
jaar er nog profijt van kunnen hebben. In de
Pieternel Heeres uit, projectmanager bij de
voorbereiding van een masterplan
gemeente Súdwest-Fryslân. Judith Porsius,
kritische vragen en wensen werd aandach-
projectleider namens Het Friese Merenpro-
tig geluisterd en zijn door de gemeente en
Wolkom in Fryslân
Grou maakt werk van gastheerschap
trekken. Maar vervolgens is het bedrijfsleven aan zet als goed gastheer, vindt de Business Club in Grou. Arthur van der Werff, Nautisch Kwartier Stavoren
Arthur van der Werff, Nautisch Kwartier Stavoren: ‘Verbetering van de voorzieningen aan de openbare havens van Stavoren zal veel kansen bieden voor de stad.’
6
Het zijn de kleine dingen die het doen
meer ideeën binnen de Grouster Business
rol weggelegd in goed gastheerschap. Dat geldt uiteraard voor ondernemers in de
Met haar achterban neemt de Club het
op te zetten om het gastheerschap beter
recreatiesector, maar daar houdt het niet
voortouw in het stimuleren van goed
vorm te geven.
Voor het bedrijfsleven is een belangrijke
Club. De bedoeling is om een programma
op”, vindt Tjalling Dijkstra, voorzitter van
gastheerschap. Dat kan in kleine dingen zit-
ject, licht toe: “Op de tekening van Stavoren
provincie genoteerd. Porsius: “De bijeen-
Business Club Grou. Ook de detailhandel is
ten. “Zo willen we zorgen voor een cursus
Visitekaartje
staan de punten weergegeven waarvan de
komsten krijgen een vervolg waarbij we
volgens hem belangrijk. “Een toerist wil op
eenvoudig Duits”, zegt Dijkstra. “Maar je
Dijkstra hoopt dat ondernemers in Grou,
burgers hebben gezegd dat ze die graag zien
zowel de inwoners als ondernemers een
z’n gemak rondslenteren en leuk winkelen.”
kunt ook denken aan een ‘Grou-app’, die je
maar ook in de rest van Fryslân, zich
veranderen of verbeteren. Vanavond mogen
terugkoppeling geven. Op deze avonden
Een goede combinatie van recreatie, horeca
als toerist alle mogelijke informatie over het
realiseren dat het recreatieve product door
ondernemers daar op reageren.”
geven we aan waar we mee door willen
en detailhandel maakt een watersportkern
dorp geeft. Waar kun je afmeren, waar kun
alle bedrijven samen wordt bepaald. “Niet
gaan en proberen we duidelijk te maken
als Grou volgens Dijkstra aantrekkelijk. “We
je een bepaald product kopen, waar lekker
alleen de horeca vormt het visitekaartje. Dat
Enthousiaste ondernemers
welke initiatieven minder kans van slagen
moeten hierin relaties leggen en samen
eten? Dat soort dingen.” Dijkstra ziet meer
geldt ook voor bijvoorbeeld detailhandel
hebben.” Gemeente Súdwest-Fryslân en
nadenken over hoe we toeristen goed kun-
kansen. “We zouden onze klanten meer
of scheepswerven. En omdat alles begint
Tijdens de presentatie knikten vele on-
Het Friese Merenproject willen in december
nen ontvangen én kunnen zorgen dat ze te-
kunnen volgen, om erachter te komen wat
met goede voorzieningen, hoop ik dat ook
dernemers en na afloop werd er over het
de plannen uitwerken tot een concreet
rugkomen. Daar moet iedereen moeite voor
hen bezighoudt en wat hun wensen zijn.
gemeenten en provincie continue blijven
algemeen enthousiast gereageerd op het
uitvoeringsplan. Adviesbureau Interra uit
doen, van kelner tot bootverhuurder en van
Het aanleggen van een (email)adressen-
investeren in vernieuwing.”
plan om Stavoren meer authenticiteit en
Joure ondersteunt hen hierbij.
jachthaven tot snuisterijenwinkeltje.”
bestand is een mogelijkheid.” Zo leven er
Barber de Vries, Jachthaven Marina Stavoren
Barber de Vries, Jachthaven Marina Stavoren: ‘Ik vind het waardevol dat we samen werken aan een toeristisch Stavoren’
‘Goed gastheerschap is een zaak van provincie, gemeente en alle ondernemers’
identiteit te geven. Maar ook naar de tips,
7
Nieuwe stap voor Noordelijke Elfstedenvaarroute Eind september zijn opnieuw werkzaamheden aan de Noordelijke Elfstedenvaarroute gestart. Op drie trajecten in de vaarweg wordt gewerkt, zodat een volledig bevaarbare ‘tocht der tochten’ langzaam maar zeker in zicht komt. Daarnaast wordt er een ‘plus’ op de natuur gezet. De ‘Hel van het Noorden’ wordt bevaar-
dertien bruggen verhoogd. Er zijn sluizen
de camping de Blikvaart, van Vrouw-
baar gemaakt. Watersporters kunnen
gebouwd bij Alde Leie en Wier en bij
buurstermolen tot de sluis Alde Leie en
daardoor vanaf de zomer van 2013 de
Vrouwbuurstermolen is de oude brug in
vanaf de provinciale weg N393 (Stiens –
gehele Elfstedenroute varen. Pleziervaar-
de provinciale weg N393 vervangen door
Holwert) bij Feinsum tot Bartlehiem. Het
tuigen met een maximale diepgang van
een nieuwe. Het laatste stuk naar de finish
werk bestaat voornamelijk uit natuur-
1.30 meter en een doorvaarthoogte van
kan nu al worden gevaren: van Bartlehiem
ontwikkeling, baggeren, verbreden en
ongeveer 2.40 meter hebben dan vrij
richting Aldtsjerk over de Bonkefeart naar
verdiepen en de aanleg van walbeschoei-
baan.
de Dokkumer Ie.
ing en aanlegvoorzieningen. De vaarweg
Wat vooraf ging
Verder verbeteren
zomer van 2013 zal de vaarroute vaker
De afgelopen periode is onder meer het
De komende periode wordt gewerkt ten
worden afgesloten, waardoor de dorpen
Moddergat verdiept en verbreed en zijn
noorden van de sluis Wier tot en met
en de havens van Feinsum en Alde Leie
wordt tijdelijk afgesloten. Tot aan de
per boot niet bereikbaar zijn. kk
Do
er
um
Ie
Coproductie De stuurgroep Noordelijke Elfstedenvaarroute bestaat uit de gemeenten het Bildt, Ferwerderadiel, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel en Tytsjerksteradiel, de provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân. De gemeente Leeuwarderadeel treedt namens alle partijen op als opdrachtgever voor het hele
kk
um er
Ie
project, dat verder mede mogelijk wordt
Do
gemaakt door Het Friese Merenproject, de Leader+, Westergozone, ILG (Landelijk Gebied), Stadsregio Leeuwarden en het Waddenfonds.
Brug is verhoogd
Brug wordt verhoogd
Versterken van de natuur
Kaart: De drie trajecten in de vaarweg waaraan wordt gewerkt.
Colofon – november 2011 Meer over Meren is een uitgave van Projectbureau Friese Meren, Provincie Fryslân, Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden, Snekertrekweg 1, 058 – 2925862, www.friesemeren.nl. • Tekst, productie en vormgeving: Camerik Voortman communicatie- en pr-adviseurs. • Drukwerk: Telenga • Foto’s: Fotobureau Het Hoge Noorden, Wilma Hooijsma, Bitoen Tran Volg Het Friese Merenproject ook via twitter: www.twitter.com/friesemeren.nl HET FRIESE MERENPROJECT WORDT MEDEGEFINANCIERD DOOR DE EUROPESE
www.friesemeren.nl
GEMEENSCHAP EUROPEES FONDS VOOR REGIONALE ONTWIKKELING EN SNN, EZ/KOMPAS
8
Bij het tot stand komen van de Meer over Meren is getracht zoveel mogelijk toestemming te verkrijgen voor het beeldgebruik van de oorspronkelijke uitgevers. Indien een rechthebbende denkt aanspraak te kunnen maken op het beeldgebruik, graag contact op te nemen met het projectbureau.
