Het Friese Merenproject

Uitvoeringsprogramma 2011-2015

Het Friese Merenproject Tussentijdse evaluatie 2013

Colofon Dit is een uitgave van projectbureau Friese Meren, Provincie Fryslân, Postbus 20120, 8900 HM Leeuwarden, Tweebaksmarkt 52, 058 - 292 58 62, www.friesemeren.nl Fotografie : Klaas Pot Opmaak: Klaas Pot, provincie Fryslân Druk: Huisdrukkerij provincie Fryslân

Het Friese Merenproject, uitvoeringsprogramma 2011-2015

Uitvoeringsprogramma 2011-2015

Het Friese Merenproject tussentijdse evaluatie 2013

Vastgesteld door Gedeputeerde Staten 27 augustus 2013 3

4


Samenvatting en conclusies Tussentijdse evaluatie 2013 In 2010 zijn de resultaten van Het Friese Merenproject over de periode 2000-2010 geëvalueerd. Op grond hiervan is de koers aangescherpt en uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma 2011-2015. De tussentijdse evaluatie richt zich op de stand van zaken over de periode 2011-2013. De tussentijdse evaluatie wijst uit dat de uitvoering van het uitvoeringsprogramma 2011-2015 goed op schema ligt. In de periode 2011-2013 is in samenwerking met diverse partners voor ruim € 133 mln. aan projecten in uitvoering genomen. Hiermee is een groot deel van het uitvoeringsprogramma 2011-2015 in de realisatiefase terecht gekomen. Met een provinciale bijdrage van € 99 mln. in het totale programma is er sprake van een sterk financieel aanjaageffect. Ondanks onze inspanningen blijven de effecten op het terrein van werkgelegenheid en bestedingen vooralsnog achter bij de in 2000 geformuleerde doelstellingen. Dit heeft alles te maken met de sinds 2008 ingezette economische teruggang. De ongunstige weersomstandigheden van de afgelopen watersportseizoenen hebben ook niet geholpen om de effecten hiervan te verzachten. Doelen en effecten • Over de periode 2000-2012 is de werkgelegenheid in de watersportsector gegroeid met 400 structurele banen. Dit is op zich een positief resultaat. Met een werkgelegenheidsgroei van 12% over de periode 2000-2012 liggen we echter wel flink uit koers ten opzichte van de doelstelling van 30% werkgelegenheidsgroei in 2015. Bij de evaluatie in 2010 bedroeg het groeipercentage over de periode 2000-2009 nog 23%. De werkgelegenheidsdoelstelling van 30% in 2015 lijkt niet langer haalbaar nu ook voor de komende jaren nog een lage economische groei verwacht wordt. • Bij de evaluatie in 2010 was het bestedingsniveau in 2009 met € 41 per persoon per dag terug op het niveau van het jaar 2000. In 2012 zijn de bestedingen gegroeid naar € 44 per persoon per dag. De bestedingsgroei over de gehele periode 20002012 bedraagt hiermee 7%. De ambitieuze groeidoelstelling van 150% bestedingsgroei in 2015 lijkt hiermee niet haalbaar nu ook voor de komende jaren nog een lage economische groei verwacht wordt. • In 2011 hebben Provinciale Staten als nieuw doel geformuleerd dat De Friese Meren dezelfde marktpositie moet behouden (of verbeteren) ten opzichte van andere watersportgebieden in Nederland. De Provincie Fryslân is nog altijd met voorsprong de favoriete vaarlocatie bij Nederlandse watersporters. Resultaten • De uitvoering van de plannen en projecten binnen Het Friese Merenproject ligt goed op schema. • Binnen de programmalijn Grenzeloos varen worden de belangrijkste recreatieve netwerken op orde gebracht. • Binnen de programmalijn Bestedingen aan de Wal zijn met de meeste gemeenten inmiddels bestuursovereenkomsten afgesloten over de afspraken om de versterking

Tussentijdse evaluatie 2013

5

van watersportkernen en toegangspoorten te realiseren. In een flink aantal watersportkernen en toegangspoorten is inmiddels een start gemaakt met het aantrekkelijker maken van de waterfronten. Een aandachtspunt is wel dat de particuliere vervolginvesteringen in de watersportkernen en toegangspoorten achterblijven. Hierdoor wordt voor sommige plannen in eerste instantie slechts het openbare deel opgewaardeerd. De oorspronkelijk bedachte particuliere vervolginvesteringen zullen in een langzamer tempo gerealiseerd worden. Grotere gebiedsontwikkelingen, waarbij publieke en private investeringen aan elkaar zijn gekoppeld, komen in sommige gevallen nog niet van de grond. • B innen de programmalijn mitigatie ecologie en duurzaamheid zijn flinke stappen gezet richting een duurzaam watersportgebied. Conclusies De investeringen in het Friese Merenproject hebben een positief effect op de kwaliteit van het vaargebied en de watersportvoorzieningen in Fryslân. Fryslân werkt hiermee consistent en meerjarig aan de versterking van haar concurrentiepositie als toeristische watersportbestemming en de economische positie van haar watersportsector. Fryslân heeft nog steeds een sterke marktpositie in Nederland. Sinds 2009 hebben we wel behoorlijk last van de economische tegenwind. Hierdoor staat de werkgelegenheid in de sector en de bestedingen van watersporters onder druk. De werkgelegenheids- en bestedingseffecten die we ons ten doel hebben gesteld voor de periode 2000-2015 zullen naar verwachting niet worden behaald. Dit betekent niet dat de beoogde effecten op de wat langere termijn niet zullen worden behaald. Wanneer de economie over een aantal jaren weer aantrekt en vervolginvesteringen door private partijen weer op gang komen, zullen de maatregelen van Het Friese Merenproject ten volle effect sorteren. We maken het Friese Merenproject af Daarom kiezen wij er voor Het Friese Merenproject af te maken en geen koerswijziging door te voeren. Wel willen we enkele nieuwe accenten aanbrengen met betrekking tot jeugd en watersport en Wifi in toeristische watersportkernen. Juist nu is het van belang te blijven investeren in de kwaliteiten van het vaargebied en Het Friese Merenproject af te maken. Dit verschaft Fryslân een sterke marktpositie welke op de langere termijn haar vruchten zal afwerpen. Daarbij leveren de investeringen op korte termijn ook veel directe werkgelegenheid op voor de Friese bouwsector en toeleverend bedrijfsleven.

6


Inhoudsopgave

Samenvatting en conclusies

5

Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Geschiedenis van Het Friese Merenproject 1.2 Planvorming, evaluatie en bijstelling 1.3 Doel en opzet van de tussentijdse evaluatie 1.4 Leeswijzer

8 8 9 9 10

Hoofdstuk 2: Doelstellingen en effecten 2.1 Werkgelegenheid 2.2 Bestedingen 2.3 Marktpositie

11 13 15 17

Hoofdstuk 3: Maatregelen en resultaten 3.1 Programmalijn Grenzeloos varen 3.2 Programmalijn Bestedingen aan de wal 3.3 Programmalijn Mitigatie ecologie en duurzaamheid

21 22 32 44

Hoofdstuk 4: Ontwikkelingen en Trends 4.1 Ontwikkelingen 4.2 Trends

52 53 54

Hoofdstuk 5: Koers 2013-2015 5.1 We maken het Friese Merenproject af 5.2 Nieuwe accenten 5.3 Resterende knelpunten

55 55 56 57

Hoofdstuk 6: Kosten en financiering 6.1 Geactualiseerde begroting 6.2 Stand van zaken FMP-budget

59 59 60

Bijlage 1 Bronverantwoording Bijlage 2a Projectoverzicht Kosten en financiering Bijlage 2b Projectoverzicht Financiering Bijlage 2c Projectoverzicht Te financieren

61 62 64 68


7

Hoofdstuk

1

In 2015 heeft de Friese Taal en Cultuur op meer dan de helft van de onderwijsinstellingen in de sectoren VVE een substantiële positie in het kader van integraal taalbeleid wat betreft curriculuminhoud en onderwijstijd.

Inleiding

1.1 n Geschiedenis van Het Friese Merenproject Recreatie en toerisme is voor de provincie Fryslân een belangrijke economische pijler geworden. Fryslân als provincie van water is een aantrekkelijke bestemming voor binnen- en buitenlandse toeristen en recreanten. Fryslân heeft 30.000 hectare aan meren en plassen en is daarmee een uniek watersportgebied binnen West Europa. De recreatieve vaarwegen hebben een totale lengte van 675 km. Hiervan is 475 km voor de grote watersport en 200 km vaarweg voor de kleine watersport geschikt. Kanalen en meren dooraderen het weidse Fryske landschap met langs de oevers ongeveer 13.000 ha aan natuurgebied. Dit natuurlijke karakter wordt aangevuld met de vele karakteristieke dorpen en (elf)steden. Naast de omvangrijke watersportmogelijkheden op het binnenwater, heeft Fryslân ook grootschalig vaarwater op het IJsselmeer, de Waddenzee en de aangrenzende Noordzee. Geen enkel gebied in Europa heeft deze unieke combinatie. Daarom kunnen we in onze provincie de toeristen en recreanten veel en veelzijdig water(sport)plezier bieden. Voeg daarbij het typische karakter van onze provincie met een eigen taal, streekeigen producten, cultuurhistorie, de (elf)steden en sporten als skûtsjesilen, fierljeppen en kaatsen, dan is de bijzondere aantrekkingskracht van het gebied snel verklaard. De Friese Meren zijn daarom naast de Elfsteden, de wadden en de Friese wouden, één van de vier unieke speerpunten in het recreatie en toerismebeleid van Fryslân. De marktpositie en betekenis van het Friese merengebied stond eind jaren negentig onder druk. De kwaliteit van het Friese vaargebied kon op vele punten worden verbeterd, zoals bereikbaarheid, bevaarbaarheid en kwaliteit van de watersport-

8


voorzieningen. Afnemende bezoekersaantallen, grootschalige investeringen in concurrerende watersportgebieden en andere toeristische ontwikkelingen waren aanleiding voor een grootse meerjarige kwaliteitsimpuls in het Friese merengebied. Dit heeft uiteindelijk geleid tot de start van Het Friese Merenproject op 20 december 2000.

1.2 n Planvorming, evaluatie en bijstelling Economische structuurversterking is gebaat bij een meerjarige en consistente aanpak. Dit was de gedachte achter Het Friese Merenproject. Het oorspronkelijke beleidskader is vastgesteld in 2000 met een uitgebreid Plan van Aanpak voor een totale kostenraming van 685 mln. gulden (€ 310 mln.). Vervolgens is in 2001 het projectbureau Friese Meren (FMP) van start gegaan. De uitvoering van Het Friese Merenproject is al gedurende vier statenperiodes gebaseerd op de doelstellingen en uitgangspunten van dit Plan van Aanpak. Vanwege de lange looptijd en het meerjarige karakter van Het Friese Merenproject zijn tussentijdse evaluaties vereist om te kunnen bijsturen in koers en programmering van projecten. Dit heeft geleid tot meerdere momenten van “checks en balances” in de periode 2000-2010. In 2010 heeft een uitgebreide evaluatie over de periode 2000-2010 plaatsgevonden. Dit was tevens de opmaat voor het uitvoeringsprogramma 2011-2015. Samengevat vanaf 2010: • 2010 Evaluatie 2000-2010. - Verantwoording en evaluatie van 10 jaar Friese Merenproject; • 2011 Uitvoeringsprogramma 2011-2015. - Aangescherpte koers: Versoberen, investeren, verzilveren en borgen; - Looptijd wordt verlengd van 2013 naar 2015; - Aanvullende middelen voor periode 2011-2015. Nu in 2013 is het moment aangebroken voor een tussentijdse evaluatie van het uitvoeringsprogramma 2011-2015.

1.3 n Doel en opzet van de tussentijdse evaluatie Doel van de tussenevaluatie is het beoordelen van de uitvoering van Het Friese Merenproject over de afgelopen drie jaar: de periode 2011-2013. De basis wordt gevormd door het uitvoeringsprogramma 2011-2015. In deze evaluatie wordt de structuur van het uitvoeringsprogramma gehanteerd. Hierin worden de volgende programmalijnen onderscheiden: 1. Grenzeloos varen 2. Bestedingen aan de wal 3. Mitigatie, ecologie en duurzaamheid Daar waar mogelijk wordt kwantitatief geëvalueerd. Dit wordt aangevuld met een kwalitatieve terugblik. Er wordt onderscheid gemaakt in doelen, effecten, maatregelen, resultaten en projecten:


9

• D e doelen zijn de belangrijkste geformuleerde maatschappelijke effecten zoals die door Provinciale Staten zijn vastgesteld. Doelen en effecten zijn door Het Friese Merenproject beïnvloedbaar, maar niet afdwingbaar. • De maatregelen zijn groepen van soortgelijke activiteiten die ingezet worden om de gewenste doelen en effecten te bereiken. • De resultaten zijn de meetbare uitkomsten van de maatregelen, een of meerdere projecten of processen. Resultaten zijn door Het Friese Merenproject in de meeste gevallen afdwingbaar. • De projecten zijn werken, waarbij een overeenkomst is gesloten met derden en een begroting is overeengekomen. De uitvoering van projecten is in vele gevallen afdwingbaar.

1.4 n Leeswijzer Hoofdstuk twee benoemt de doelstellingen van Het Friese Merenproject en gaat aan de hand hiervan nader in op de behaalde effecten tot nu toe. Het derde hoofdstuk benoemt de maatregelen en projecten en gaat aan de hand hiervan nader in op de bereikte resultaten tot nu toe. In hoofdstuk vier wordt een beeld geschetst van de actuele trends en ontwikkelingen die relevant zijn voor het bepalen van de te volgen koers. In hoofdstuk vijf wordt op basis van de voorgaande hoofdstukken een analyse gegeven van de huidige stand van zaken en de betekenis hiervan voor de te volgen koers voor de resterende periode 2013-2015. Hoofdstuk zes ten slotte gaat in op de stand van zaken met betrekking tot kosten en financiering. Een samenvatting van het geheel en de conclusies zijn opgenomen aan het begin van dit rapport.

10 Het Friese Merenproject, uitvoeringsprogramma 2011-2015

Hoofdstuk


Doelstellingen en effecten

2

Dit hoofdstuk benoemt de vastgelegde beleidsprestaties geformuleerd als doelen en geeft de hierop geboekte resultaten weer. Samenvatting De effecten met betrekking tot werkgelegenheid en bestedingen blijven achter bij de doelstellingen voor 2015. Hierbij dient te worden aangetekend dat de effecten pas volledig zichtbaar worden nadat de maatregelen van het uitvoeringsprogramma ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd en volledig effect sorteren. Bovendien geldt dat naast de investeringen van Het Friese Merenproject ook vervolginvesteringen door de markt nodig zijn om de beoogde effecten te behalen. Werkgelegenheid De werkgelegenheid in de watersportsector is over de periode 2000-2012 gegroeid met 12%, dit komt overeen met 400 structurele banen. Over de periode 2000-2009 liet de werkgelegenheid nog een groei zien van 23%. De afgelopen periode over 2010-2012 heeft derhalve een sterke daling laten zien van de werkgelegenheid in de watersportsector. Dit kan worden verklaard door de economische crisis die vanaf het najaar van 2008 is ingetreden. De economische vooruitzichten tot 2015 zijn uiterst onzeker en laten een lage groeiverwachting zien. De hoofddoelstelling van 30% groei aan het einde van 2015 is hiermee uit zicht verdwenen.


11


Bestedingen Van 2000 tot en met 2012 zijn de bestedingen door watersporters in Fryslân gegroeid van € 41 naar € 44 per persoon per dag. Dit komt overeen met een bescheiden groei van 7%. Sinds 2009 heeft de economische crisis de toeristische bestedingen zwaar onder druk gezet. Mede gezien de economische vooruitzichten lijkt de doelstelling van 150% bestedingsgroei aan het einde van 2015 niet haalbaar. Marktpositie Fryslân is met voorsprong de favoriete vaarlocatie bij Nederlandse watersporters. Watersporters waarderen het Friese watersportgebied met een 7,9. Het aanbod aan jachthavens, ligplaatsen en verhuurboten is sinds 2008 redelijk stabiel. Het aantal open zeilboten in de verhuurvloot neemt geleidelijk af. In het uitvoeringsprogramma 2011-2015 zijn de beleidsprestaties als volgt geformuleerd: • Een werkgelegenheidsgroei van 30% in de Friese watersport over de planperiode 2000-2015. • Een bestedingstoename van (bij voorkeur) 150% per persoon per dag in de Friese watersport over de planperiode 2000-2015. • De Friese Meren moet dezelfde marktpositie behouden (of verbeteren) ten opzichte van andere watersportgebieden in Nederland.

2.1 n Werkgelegenheid in de Friese watersport De werkgelegenheid in de Friese watersport heeft over de periode 2000-2008 een sterke groei doorgemaakt. In 2008 leek de doelstelling reeds binnen handbereik toen de werkgelegenheidsgroei uitkwam op 27%. Bij de evaluatie in 2010 konden wij, op basis van de cijfers over 2009, nog een werkgelegenheidsgroei van 22,7% rapporteren. Sindsdien heeft de dalende tendens zich echter voortgezet en is de werkgelegenheid ten opzichte van 2008 met 12 % afgenomen. De werkgelegenheidsgroei over de periode 2000-2012 komt dien ten gevolge uit op 11,7%. Dit komt neer op een groei van 402 structurele banen (fulltime en parttime). Hoewel de groei achterblijft bij de doelstelling loopt deze groei in absolute termen in de pas met de berekende werkgelegenheidseffecten van 300 tot 400 structurele banen in het Ecorys rapport van 2008. Hierbij blijft natuurlijk de vraag hoe de autonome ontwikkeling van de werkgelegenheid zou zijn verlopen zonder Het Friese Merenproject. We kunnen helaas niet anders dan vaststellen dat ondanks de inspanningen binnen het uitvoeringsprogramma 2011-2015 van Het Friese Merenproject de werkgelegenheid sinds 2008 fors is gedaald. Dit heeft alles te maken met de aanhoudende economische crisis die zich in het najaar van 2008 heeft aangediend. Daarnaast hebben we in 2011 en 2012 te maken gehad met slecht zomerweer in het watersportseizoen. Nu we in 2013 opnieuw in een economische recessie zijn beland en de economische groeiverwachtingen laag zijn, lijkt het behalen van de hoofddoelstelling van 30% banengroei in de Friese watersport in 2015 niet langer haalbaar. Om de werkgelegenheidsgroei in de Friese watersport in wat breder perspectief te plaatsen is deze in figuur 2.1 afgezet tegen de ontwikkelingen voor de gehele sector Recreatie en Toerisme (R&T) en tegen de totale werkgelegenheidsontwikkeling voor Fryslân en Nederland.


13

index

Figuur 2.1 Werkgelegenheidsgroei Friese watersport 130

Watersport R&T Frl

125

Totaal Frl

120

R&T NL

115

Totaal NL

110 105 100 95

2000

2001

2002

2003

2004 2005

2006

2007 2008

2009

2010 2011

2012 jaar

Bron: Provincie Fryslân Opvallend is dat de werkgelegenheid in de watersport sector sinds 2008 sterker is gedaald dan in de R&T sector in Fryslân en Nederland als geheel. Over de periode 20002012 blijft de groei in de watersportsector zelfs licht achter bij de totale werkgelegenheidsgroei in Fryslân. Ten opzichte van het landelijk gemiddelde is de groei een fractie hoger. Werkgelegenheid per deelsector In 2012 bedroeg het totaal aantal banen in de Friese watersport 3.821 stuks. Dat is circa 20% van de totale toeristische werkgelegenheid in Fryslân. Jachtwerven zijn met 45% van het totaal aantal banen in de watersportsector de belangrijkste deelsector binnen de watersport. Sinds 2009 is de werkgelegenheid in de Friese watersportsector gedaald. De sterkste daling in absolute zin heeft zich voorgedaan bij de jachtwerven (min 235 banen).De relatief sterkste daling heeft zich voorgedaan bij de jachthavens (min 15% is 51 banen). Tabel 2.1 Werkzame personen watersport Fryslân (fulltime + parttime banen) fulltime + parttime 2000 2009 2012 2000-2009 Jachthavens Bootverhuur Zeilscholen Passagiersvaart Jachtwerven Overige watersportgebonden industrie Watersportgebonden handel en diensten Totaal

280 338 287 460 483 426 82 101 96 468 487 514 1562 1966 1731 379

440

384

188 410 382 3420 4226 3821

Groei in % 2000-2012 2009-2012

20,7% 5,0% 23,2% 4,0% 25,9%

2,5% -7,3% 17,1% 9,8% 10,8%

-15,1% -11,8% -5,0% 5,6% -12,0%

16,1%

1,5%

-12,6%

118,0% 23,6%

103,1% 11,7%

-6,8% -9,6%

Bron: Werkgelegenheidsregister Fryslân Regionale verdeling watersportbanen Figuur 2.2 geeft de regionale verdeling van de watersportbanen weer. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft met 1.544 banen veruit de meeste banen, dit komt overeen met een aandeel van ca. 40% van het totaal aantal watersportbanen in Fryslân. De nieuwe gemeente De Friese Meren wordt met 486 banen de tweede watersportgemeente van Fryslân.


Figuur 2.2 Aantal banen in de Friese watersport per gemeente (2012) 13

Schiermonnikoog 88

85

Ameland

Terschelling 95

Dongeradeel

8

Ferwerderadiel Vlieland

Franekeradeel

het Bildt 126

16

17

15 17

Kollumerland

Dantumadiel

7

Leeuwar deradeel

75

21

Menameradiel

Harlingen 319

Achtkarspelen

113

Tytsjerksteradiel Leeuwarden 149

28

Littenseradiel

113

Smallingerland

311

Boarnsterhim

werkzame personen

29

Opsterland

minder dan 25 25 - 50

38

1544

Súdwest Fryslân

136

Skarsterlân

50 - 100 100 - 250 meer dan 250

86

69

GaasterlânSleat

281

Lemsterland

Heerenveen

Ooststellingwerf

23

Weststellingwerf

Totaal Fryslân: 3821

Bron: Provincie Fryslân

2.2 n Bestedingen door watersporters in Fryslân Van 2000 tot en met 2005 zijn de bestedingen in het watertoerisme van watersporters in Fryslân sterk gegroeid van € 41 naar € 59 per persoon per dag. Dit was aanleiding om te streven naar een bestedingsgroei van 150% aan het einde van 2015. Bij de evaluatie in 2010 was het bestedingsniveau op basis van de cijfers over 2009 echter weer terug op het niveau van het jaar 2000. Over de periode 2010-2012 vertonen de bestedingen van watersporters in Fryslân een stabiel patroon en zijn licht gegroeid van € 41 naar € 44 per persoon per dag. Dit komt overeen met een bescheiden groeipercentage van 7,3% over de periode 2000-2015.1 De sinds 2009 uitgebroken economische crisis heeft de toeristische bestedingen zwaar onder druk gezet. Op vakanties wordt fors bezuinigd en de uitgaven tijdens vakanties zijn de laatste jaren sterk verminderd. Daar staat tegenover dat in deze tijd meer Nederlanders kiezen voor een binnenlandse vakantie wat mogelijk voor een dempend effect zorgt. Op basis van de huidige cijfers en de lage groeiverwachtingen voor de economie lijkt de doelstelling van 150% bestedingsgroei in 2015 niet haalbaar. Ontwikkeling bestedingen per persoon per dag In figuur 2.3 zijn de bestedingen door watersporters per persoon per dag afgezet tegen de vakantiebestedingen door vakantiegangers in Fryslân en Nederland. De grafiek

1: De bestedingscijfers zijn gebaseerd op het consumentenonderzoek Toerisme 2009 van Toerdata Noord en gecorrigeerd voor inflatie. Het ETFI gaat in de zomer van 2013 een nieuw consumentenonderzoek uitvoeren


15

toont dat de bestedingen door watersporters na een aanvankelijke stijging zijn teruggekeerd op hun oorspronkelijk niveau van 2000. Vanaf 2009 loopt de ontwikkeling in de pas met de gemiddelde vakantiebestedingen in Fryslân en Nederland. Figuur 2.3 Ontwikkeling bestedingen per persoon per dag

Bestedingen per persoon per dag 70 60 50

€

40 30 20 10 0

2003

2004

2005

2006

Fryslân

2007

2008

Nederland

2009

2010

2011

2012

Watersport

Bron: CVO, vakanties van Nederlanders en ETFI, Toerisme monitor 2012 Ontwikkeling bestedingen per jaar In figuur 2.4 zijn is de ontwikkeling van de jaarlijkse bestedingen door verblijfsrecreanten per accommodatievorm in beeld gebracht. De totale bestedingen door verblijfsrecreanten in Fryslân bedroegen vorig jaar € 543 mln. De bestedingen door watersporters bedroegen € 70 mln. dit komt overeen met een aandeel van 13% in de totale bestedingen van verblijfsrecreanten. Het totaal aan bestedingen in de watersport is hiermee terug op het niveau van 2002. De ontwikkeling van de bestedingen in de watersport blijft hiermee achter op de andere accommodatievormen.

Euro (mln.)

Figuur 2.4 Bestedingen naar accommodatievorm 200

150

100

50

0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Hotels/logies Kamperen Groepsaccommodaes Recreaewoningen Watersport

Bron: ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2012


2009

2010

2011

2012 jaar

2.3 n Marktpositie Bij amendement is in 2011 de doelstelling ten aanzien van marktpositie aangepast. Hiermee is de eerdere vergelijking met de Duitse watersportgebieden los gelaten. De doelstelling luidt nu als volgt: De Friese Meren moet dezelfde marktpositie behouden (of verbeteren) ten opzichte van andere watersportgebieden in Nederland. Dit willen we meten op basis van de onderstaande criteria: • Het marktaandeel meten op basis van het aantal bootvakanties van het aantal toeristen in het Friese merengebied in relatie tot andere watersportgebieden in Nederland. • Populariteit van Fryslân bij watersporters in relatie tot andere gebieden meten door opinie onderzoek. Marktaandeel bootvakanties; Fryslân meest bezochte provincie Door het NBTC/NIPO is in 2009 een thema onderzoek uitgevoerd naar bootvakanties. Hieruit kwam naar voren dat Fryslân de meest bezochte provincie is als het gaat om bootvakanties. Wegens hoge kosten en bezuinigingen bij NBTC/NIPO is een dergelijk onderzoek sindsdien niet meer uitgevoerd waardoor wij niet over recentere gegevens beschikken over het aandeel bootvakanties in Fryslân. Figuur 2.5 Marktaandeel bootvakanties in 2009 Groningen

7%

36% Fryslân

Drenthe

3%

30% NoordHolland

12%

11%

26%

10%

Flevoland

Utrecht

Overijssel Gelderland

10%

Zuid-Holland

Noord Brabant

13% Zeeland

12% 2%

Limburg

aandeel in % 5 en minder 6 - 10 11 - 20 21 - 30 31 en meer

Bron: NBTC/NIPO Populariteit; Fryslân is meest favoriete watersportgebied De Provincie Fryslân is met voorsprong de favoriete vaarlocatie bij Nederlandse watersporters. Zo’n 34% vaart het liefste in Fryslân, gevolgd door Zeeland (20%) en NoordHolland (11%). Dit blijkt uit een enquête van de HISWA onder bezoekers van de HISWA 2011 en 2010. Het jaarlijkse Nationale Watersport onderzoek van mobiliteitsplatform Eileen levert een vergelijkbaar beeld op. Uit een in 2011 uitgevoerd watersportonderzoek door NBTC/NIPO blijkt eveneens dat Fryslân een geliefd watersportgebied is. Watersporters waardeerden het Friese watersportgebied met een 7,9. In 2013 wordt opnieuw een watersportonderzoek uitgevoerd


17


door NBTC/NIPO. De resultaten over 2013 waren nog niet beschikbaar voor verwerking in dit evaluatierapport. Ontwikkeling watersportaanbod Fryslân biedt een groot aanbod en kent een hoge dichtheid aan watersportvoorzieningen. De ontwikkeling in het aanbod van ligplaatsen in jachthavens en het aantal verhuurboten biedt dan ook een graadmeter voor de ontwikkeling van de marktpositie van Fryslân. Jachthavens Bij de ligplaatsen wordt onderscheid gemaakt tussen passantenligplaatsen en de vaste ligplaatsen. In Fryslân zien we sinds 2008 een geleidelijke toename van het aantal passantenligplaatsen. Het aantal vaste ligplaatsen is daarentegen iets afgenomen. De verhuurgraad van de vaste ligplaatsen is sinds 2008 heel licht afgenomen (van 89% naar 87,8%) maar in 2012 weer een fractie toegenomen. Het aantal jachthavens in Fryslân is al jaren stabiel op 224 bedrijven. In 2011 was er nog sprake van een lichte groei van het aantal overnachtingen in jachthavens in Fryslân. In 2012 is het aantal overnachtingen licht afgenomen met 4%. Jacht en bootverhuur Het totaal aantal verhuurboten is in Fryslân over de periode 2008-2012 licht toegenomen (1,3%). Wordt de categorie open motorboten buiten beschouwing gelaten dan is sprake van een afname van 4,2% over de periode 2008-2012. Deze daling heeft zich met name voorgedaan bij de open zeilboten en bij de kajuitzeilboten. Het aantal open zeilboten neemt sinds 2010 geleidelijk af. Het totaal aantal verhuurdagen is sinds 2011 iets gestegen en herstelt daarmee weer iets ten opzicht van de dip in 2011.

Totaal aantal verhuurboten Fryslân

Figuur 2.6 Jachtverhuur

3.000 2.900 2.800 2.700 2.600 2.500 2.400 2.300

Totaal aantal verhuurboten Fryslân

2.200 2.100 2.000 2008

2009

2010

2011

2012



19

Brug- en sluistellingen Ieder jaar worden bij verschillende bruggen en sluizen het aantal passerende recreatievaartuigen geregistreerd. Bij de sluizen worden alle vaartuigen geteld, bij de bruggen alleen de vaartuigen die een geopende brug passeren. In de loop der jaren hebben er verschillende werkzaamheden aan de vaarwegen plaats gevonden die de cijfers beïnvloeden. Ook dient rekening te worden gehouden met wijziging van enkele van de meetpunten in de provincie Fryslân. Figuur 2.6 is dan ook niet meer dan een indicatie van de ontwikkeling van het aantal vaarbewegingen. De cijfers voor Fryslân laten een dalende trend zien.

Brug - en sluistellingen

index

Figuur 2.7 Brug- en sluistellingen Fryslân 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0

Brug- en sluistellingen

20,0 0,0 2008

2009

2010

2011

2012 jaar



Hoofdstuk


Maatregelen en resultaten

3

Dit hoofdstuk doet verslag over de stand van zaken aan de hand van de in het uitvoeringsprogramma geformuleerde maatregelen, resultaten en projecten. Voor de laatste fase 2011-2015 is de indeling in sporen verlaten en worden alleen nog de drie programmalijnen gebruikt. Samenvatting resultaten per programmalijn Programmalijn Grenzeloos varen De grote investeringen die hebben plaatsgevonden in de periode voor 2011, werpen nu hun vruchten af. In de periode 2013-2015 zullen de laatste knelpunten worden opgelost (sluizen Stavoren, Workum en de brug in Jirnsum), zal de Noordelijke ElfstedenvaarRoute (NER) worden opengesteld en de baggerachterstand zijn ingelopen. Gestreefd wordt naar heropening van het Polderhoofdkanaal, verruiming van de Turfroute en verlagen van de drempeldiepte in Makkum. Samen met de gemeenten wordt gewerkt aan harmonisatie van de bedieningstijden en afschaffen van het klompgeld. Programmalijn Bestedingen aan de wal In de toegangspoorten Delfstrahuizen (Zuidoever Tjûkemar), Harlingen, Makkum, Stavoren en Workum worden nu projecten voorbereid en/of uitgevoerd. Voor het Lauwersmeer en de 2e fase van Harlingen (o.a. herinrichting Nieuwe Willemshaven) worden de plannen op korte termijn afgerond. Het masterplan van Lemmer dat in 2010 is gemaakt (maar nooit vastgesteld) zal in de zomer van 2013 worden herijkt. De plannen voor Lauwersmeer, Harlingen 2e fase en de Herijking Lemmer moeten in 2013 tot bestuurlijke afspraken leiden.


21

Voor 9 van de 10 watersportkernen zijn masterplannen gemaakt (Leeuwarden niet). Voor 7 van deze 9 (Dokkum en Franeker nog niet) heeft dit reeds geresulteerd in het maken van bestuurlijke afspraken en is de uitvoering in volle gang. De realisatie van 500 nieuwe of verbeterde passantenplaatsen zal hiermee ruimschoots worden gehaald en ook de 3 innovatieve pilots liggen op schema. Programmalijn Mitigatie ecologie en duurzaamheid Voor de mitigatieopgave willen we een groot aantal projecten in verschillende delen van het merengebied realiseren. Ook bij andere organisaties en op andere beleidsterreinen zijn er in het merengebied opgaven en wensen, die wij gezamenlijk gaan uitvoeren. De gezamenlijke inspanningen betreffen het aankopen (of verkrijgen van toestemming van de huidige eigenaar), het inrichten van de gebieden en het regelen van het natuurbeheer. Het nieuwe waterrijke natuurgebied de Wolvetinte aan de noordoever van de Fluessen (bijna 20 hectare groot) is inmiddels gereed. Aan de noordrand van het Snitser Mar wordt na de zomer gestart met werkzaamheden aan en bij de Gauster Hoppen; in de aanliggende Potskar polders (van ruim 110 ha) beginnen de inrichtingswerkzaamheden in 2014. In de overige delen van het merengebied zijn de onderhandelingen over aankoop en/of inrichting in volle gang.

3.1 n Programmalijn Grenzeloos varen De maatregelen en resultaten zijn in het Uitvoeringsprogramma 2011-2015 als volgt samengevat: Maatregelen Grenzeloos varen Voor de programmalijn Grenzeloos Varen ligt de focus voor periode 2011-2015 op het afmaken van de lopende projecten en het oplossen van een enkel resterend knelpunt. Resultaten • Afronden projecten opwaardering bestaande en nieuwe verbindingen (Noordelijke ElfstedenvaarRoute (NER), Polderhoofdkanaal, Luts, Turfroute) • Verbeteren capaciteit en drempeldiepte sluizen (Stavoren, Workum, Makkum) • Oplossen resterende knelpunten in vaarnetwerk • Afschaffen van pauzes brug- en sluisbediening en afschaffen bruggeld • Wegwerken achterstallig baggeronderhoud: - 103 km provinciaal PVVP (einddoel 435 km) - 39 km gemeente PVVP (einddoel 140 km) - 34 km gemeente Taheakke (einddoel 80 km) Effect: Belangrijkste recreatieve netwerk op orde. Hierna worden de resultaten en projecten nader toegelicht.


3.1.1 n Afronden projecten opwaardering bestaande en nieuwe verbindingen De projecten: • Noordelijke ElfstedenvaarRoute (NER) • Recreatiegeulen Grutte Brekken • Polderhoofdkanaal • Lutscomplex • Middelseeroute afronden • Turfroute Algemeen De Noordelijke ElfstedenvaarRoute is in 2013 afgerond. De recreatiegeulen Grutte Brekken zijn in 2010 in gebruik genomen. Polderhoofdkanaal is wederom geconfronteerd met een vernietiging van de ontheffing Flora-Faunawet waardoor budget en voortgang in de knel dreigen te komen. Gemeente en Ministerie gaan in hoger beroep. De Luts fase 1 is volop in uitvoering en zal in 2014 worden afgerond. Fietspad langs De Swette fase 1 is in 2013 in gebruik genomen, fase 3 wordt nog onderhandeld over grondaankoop. De realisatie van de overstapplaatsen Turfroute is volop in uitvoering bij de gemeenten, de provincie is begonnen met het eerste deel van de profielverruiming (Oosterwolde-Smilde) Noordelijke ElfstedenvaarRoute (NER) Het werk is op 1 juni 2013 klaar en binnen budget gerealiseerd. Tevens zijn alle regionale projecten (programma Regio In Actie) afgerond. Doordat een deel van de Waddenfondsbijdrage terugvloeit naar het Wetterskip is er toch een risico op financieringstekort dat gezamenlijk door gemeenten en provincie gedragen zal moeten worden. Recreatiegeulen Grutte Brekken De geulen zijn op 21 april 2011 officieel in gebruik genomen. Polderhoofdkanaal Door de 2e schorsing van de ontheffing Flora-Faunawet is de uitvoering nog niet gestart. De gemeente en het ministerie van EZ (die de ontheffing heeft verleend) gaan in hoger beroep bij de Raad van State. Er rest door de tweede schorsing weinig tijd om de verruiming te realiseren voor het eind van de subsidiedeadline eind 2014. Lutscomplex De Luts en de nu nog niet toegankelijke opvaarten worden gebaggerd en toegankelijk gemaakt voor vaarklasse E (1 m. diepgang, 2 m. doorvaarthoogte). Er wordt aangesloten op recreatieve voorzieningen aan de wal. Middelseeroute afronden (Fietspad langs De Swette) Het gedeelte Mantgumerhúske - Froanackerdyk is zomer 2013 geopend. Het gedeelte Boazum Scharnegoutum langs de buurtschap De Flearen) wordt 2e helft 2013 uitgevoerd. Bij voldoende budget rest nog het gedeelte vanaf de Froanackerdyk via het tsjerkepaad Dearsum-Boazum en de Griene Dyk (onderdeel van de Slachte) tot aan de “Beatrixboskjes” bij Boazum.


23


Turfroute profielverruiming De Turfroute is in het PVVP geclassificeerd als DM-route, maar is dat niet. De toegelaten diepgang is 1,10 meter in plaats van de 1,30 meter en op sommige plaatsen is zelfs die 1,10 meter er niet. Daardoor blijft het aantal passages achter. In de periode 20112013 zijn de ergste knelpunten opgelost. Realisatie van volwaardig DM-profiel vergt een grote financiële inspanning omdat dan ook veel boordvoorzieningen moeten worden aangepast. Enerzijds omdat de constructies te licht zijn, anderzijds omdat er sprake is van achterstallig onderhoud. De opwaardering van de Turfroute heeft hoge prioriteit omdat het een drager is voor de toeristische infrastructuur in zuidoost Fryslân. Dit is een opgave van provincie en gemeenten gezamenlijk. De provincie heeft het initiatief genomen het gedeelte Oosterwolde-Smilde voor de start van het vaarseizoen 2013 op orde te brengen. Voor de aanpak en financiering van het overige gedeelte vinden op dit moment gesprekken plaats met de gemeente Opsterland en Ooststellingwerf. Het streven is om de gehele Turfroute aan het eind van de planperiode op DM-niveau te hebben. Turfroute overstapplaatsen De gemeenten Opsterland en Ooststellingwerf zijn gestart met de aanleg van toeristische overstappunten in de Turfroute. De overstapplaats Kalkovens in Gorredijk is in uitvoering, de overstapplaats in Oosterwolde is gereed. Er is nog sprake van een knelpunt in beide gemeenten. In Opsterland is dat de locatie Klein Groningen, waar sprake is van een onaantrekkelijke omgeving. In Ooststellingwerf is de passantenhaven Oldeberkoop een knelpunt. De haven is gesloten vanwege het bezwijken van de damwanden in de oever en is dit voorjaar geheel voorzien van nieuwe betonnen damwand. Turfroute passantenhaven Oldeberkoop De passantenhaven Oldeberkoop is ca. 10 jaar geleden aangelegd op initiatief van een stichting uit het dorp. Het is een aantrekkelijke haven, die een goede gelegenheid is voor de Turfroutevaarders om Oldeberkoop en omgeving te verkennen. Bij de aanleg is gebruik gemaakt van Larixhout, dat na 10 jaar vervangen moet worden, maar de stichting heeft geen geld kunnen reserveren voor groot onderhoud. De stichting heeft de haven in mei 2013 moeten sluiten voor de scheepvaart. Omdat zowel gemeente als provincie het belang van deze haven inzien, is besloten de problemen op te lossen door alle hout te vervangen door betonnen damwand. De werkzaamheden zijn inmiddels afgerond, financiering is geregeld binnen de bestaande budgetten van provincie en gemeente. De gemeente neemt na de vernieuwing de verplichtingen voor groot onderhoud (baggeren en vernieuwingslast) over. Watersportvoorzieningen Leeuwarden De sloepenroute Leeuwarden-Wirdum is dit vaarseizoen (2013) opengesteld voor een doorvaarthoogte van 1,20 meter. Er wordt vervolgens in 2013 en 2014 gewerkt aan het openstellen van de hele route Leeuwarden-Grou voor doorvaarthoogte 1,50 meter. De Zwettebrug/Spoorbrug HRMK is deze zomer een lastig obstakel. De bruggen hadden twee openingen maar door de bouw van het aquaduct is één opening gestremd. Omdat de brug door de drukke treinenloop slechts 2 x 4 minuten open kan, is er grote kans op vertraging. Omdat de spoorbrug bepalend is voor het aantal openingsminuten biedt de bouw van het aquaduct in de Westelijke invalsweg geen soelaas voor de wachttijden van de scheepvaart.


25

Via infopanelen op de bruggen worden de watersporters zo goed mogelijk geïnformeerd over openingstijden. Met de gemeente Leeuwarden is nog overleg gaande over het ontvangen van passagiers van de grote rivercruisers, die aanmeren aan de Snekertrekweg. Wellebrug Woudsend De Wellebrug bij Woudsend is in 2012 opgeleverd.

3.1.2 n Verbeteren capaciteit en drempeldiepte sluizen De projecten: • Sluis Stavoren • Sluis Makkum

• Sluis Workum • Sluis Lauwersoog

Algemeen Focus ligt op dit moment op de realisatie van de nieuwe sluis in Stavoren en de drempelverlaging in Workum. Voor Makkum is de capaciteitsverruiming nog onderwerp van studie. Sluis Stavoren De werkzaamheden zijn deze winter zo ver uitgelopen (onder andere door aantreffen vervuiling) dat de geplande stremmingen doorschuiven tot in het vaarseizoen. Dat heeft ons doen besluiten die stremmingen door te schuiven naar de winter 2013/14. Dat betekent dat de sluis in het vaarseizoen 2014 klaar is. Wat betreft het geplande Bastion is met de gemeente overeenstemming bereikt over een ander plan in het kader van het masterplan, dat het uitzicht vanaf de Stadsfenne minder blokkeert. Sluis Workum De sluisdrempel wordt verwijderd zodat de sluis toegankelijk wordt voor klasse Bzm (diepgang 1,90 meter). De start van de uitvoering voor de drempelverlaging Sluis Workum is doorgeschoven naar einde vaarseizoen 2013 zodat buiten het vaarseizoen de sluis gestremd wordt. De sluizen in Workum en Stavoren zullen door deze verschuivingen tegelijkertijd gestremd zijn, maar die stremmingen zijn buiten het vaarseizoen gepland. Dat betekent wel extra veiligheidsinspanningen omdat er in het stormseizoen in de primaire kering wordt gewerkt. Sluis Makkum Er wordt onderzocht of de sluis ook toegankelijk gemaakt kan worden voor recreatievaart klasse Bzm. (diepgang 1,90 meter) en er wordt gekeken naar het aanpassen van de bestaande sluis of het verlengen van de sluis met een extra kolk. Mocht het wat worden, en dat is nog lang niet zeker, dan zal uitvoering plaatsvinden in de winter 2014/15. Als de drempel verlaagd wordt dan moet aanvullend ook het toeleidingskanaal door Makkum worden gebaggerd. Sluis Lauwersoog Het Friese Merenproject heeft via het programma recreatieve voorzieningen bijgedragen aan verbetering van de voorhavens van de sluis. Provincie Groningen is nu trekker van een gebiedsplan voor de gehele locatie Lauwersoog waarin ook de grootte en locatie van de sluis een rol speelt. De provincie Fryslân is betrokken bij die planvorming,


maar binnen de programmalijn Grenzeloos varen zijn voor de aanpassing van de sluis geen middelen gereserveerd.

3.1.3 n Oplossen resterende knelpunten in vaarnetwerk De projecten: • Brug Jirnsumersyl • Brug Sylroede te Lemmer • Brug Skarster Rien in de A6 Algemeen Er rest binnen Het Friese Merenproject nog één knelpunt, de brug in Jirnsum. Brug Jirnsumersyl Samen met een kerngroep uit het dorp is een ontwerp uitgewerkt voor een nieuwe brug met een doorvaarthoogte van 2,5 meter. Daar wordt een herinrichting van de weg tussen de brug en het kruispunt bij “de twee gemeenten” aangekoppeld. Brug Sylroede te Lemmer Aquaduct in de Sylroede te Lemmer is nog wel een wens maar geen onderdeel meer van Het Friese Merenprogramma. Een eventueel aquaduct wordt meegenomen in de planvorming rond de ontsluiting van Lemmer. Brug Skarster Rien in de A6 Provincie streeft naar vervanging door een aquaduct in combinatie met de aanleg van het nieuwe knooppunt A6/A7 bij Joure. Het Rijk had geld ter beschikking gesteld, maar heeft die toezegging ingetrokken. De realisatie van de knoop A6/A7 wordt gecombineerd met het uitbaggeren van de Langwarder Wielen.

Overige projecten Revitalisering Lauwersmeer De revitalisering van de aanlegvoorzieningen Lauwersmeer is afgerond. Oosterpoortsbrug Het beweegbaar maken van de Oosterpoortsbrug gaat niet door.

3.1.4 n Afschaffen van bruggeld en pauzes brug- en sluisbediening De provincie gaat de meeste bruggen op afstand bedienen. De sluizen blijven plaatselijk bediend. Er worden op de sluizen meer stewards ingezet. Aansluitend op een onderzoek naar de bedrijfsvoering van de provinciale brug- en sluisbediening wordt onderzocht in hoeverre het mogelijk is de bedieningstijden te verruimen en het klompgeld af te schaffen door gemeentelijke bruggen aan te laten haken bij de provinciale bedieningsorganisatie. Samen met gemeenten zal gekeken worden naar de mogelijkheid van verbetering van de gastvrijheid door het zoeken van samenwerkingsvormen voor de bediening en de ontvangst van de watersporters in de watersportkernen.


27

3.1.5 n Wegwerken achterstallig baggeronderhoud a. In provinciale vaarwegen b. In gemeentelijke vaarwegen Algemeen Gemeentelijke opgave De subsidieregeling gemeentelijk baggeren is stopgezet. Het resterend budget wordt ingezet in de planmatige werkwijze met prioritaire gemeenten (Boarnsterhim, SWF en FM). Naast de uitvoering van een aantal gemeentelijke baggerprojecten op basis van de provinciale subsidieregeling versnelling onderhoudsbaggeren, voeren wij de eerder aangekondigde “nieuwe werkwijze uit, door vanuit de provincie meer regie te nemen om de baggerachterstand in de prioritaire gemeenten weg te werken. Wij nemen het initiatief om samen met die gemeenten te komen tot een integrale aanpak, samenwerking en gezamenlijke financiering. In dit kader is met de gemeente Boarsterhim inmiddels een uitvoeringsovereenkomst afgesloten. De baggeropgave Boarnsterhim is in uitvoering. Onderdeel van dit programma is de baggeropgave in de alde feanen. Voor dit project is aanvullende financiering gevonden in de vorm van Life+subsidie (Europese middelen). Met de gemeente Súdwest Fryslân wordt op dezelfde wijze het baggerwerk opgepakt. Hier is een uitvoeringsprogramma in de maak, dat nog in 2013 bezegeld zal worden met een uitvoeringsovereenkomst. De opgave in de nieuwe gemeente Friese Meren is beperkt. Zoals het er nu uitziet gaat deze gemeente geen gebruik maken van de voorgestelde planmatige gezamenlijke aanpak. Dan kiest deze gemeente voor een afkoop van de restopgave in het kader van de overdracht vaarwegbeheer. Overdracht vaarwegbeheer in kader van de waterwet Als uitvloeisel van de waterwet wordt momenteel gewerkt aan de overdracht van het vaarwegbeheer. Provinciale Staten hebben besloten dat het vaarwegbeheer een taak wordt van de provincie (voor de grotere vaarwegen) en het waterschap (voor de kleinere E en F vaarwegen). De gemeenten dragen het vaarwegbeheer dus over. Voorwaarde is dat de eventuele resterende baggeropgave wordt afgekocht of op korte termijn wordt weggewerkt. Op deze manier hebben we de garantie dat de doelstelling van het Friese Merenproject wordt gehaald: alle gemeentelijke vaarwegen op diepte. Dit is haalbaar en betaalbaar, dankzij de grote inspanningen van het Friese Merenproject afgelopen jaren (aanjagen en subsidiëren). Hierdoor is de restopgave relatief beperkt. Provinciale opgave Er is de afgelopen jaren veel gebaggerd in de provinciale vaarwegen. De kleiroute is op diepte gebracht, de Dokkumer Ee en de Feinsumerfeart (onderdeel Noordelijke Elfstedenroute). Gebleken is dat de te baggeren hoeveelheden in de Dokkumer Ee kleiner is dan eerst ingeschat. Hierdoor kan met het beschikbare budget baggerwerk op de Turfroute en het Dokkumer Grootdiep versneld in voorbereiding worden genomen. Uitvoering van de Turfroute en het Dokkumer Grootdiep zal evenwel grotendeel in 2013 plaatsvinden.


Figuur 3.1: stand van zaken onderhoudsbaggeren

(Bron: provincie Fryslân)

De Langwarder Wielen zullen worden gebaggerd volgens het principe ‘It Nije Ferdjipjen’. Er wordt eerst dieper zand gewonnen dan noodzakelijk voor de scheepvaart. Alle niet bruikbaar materiaal dat ook gebaggerd moet worden wordt vervolgens achtergelaten in die overdiepte, zodat er per saldo alleen maar bruikbaar zand vrijkomt. Het merendeel van dat vrijkomende zand zal worden ingezet voor de knoop A6-A7 bij Joure. Daarvoor met een zwaar vergunningentraject en een MER-procedure worden doorlopen. Verwacht wordt dat het jaar 2013 daar grotendeels nog voor nodig is. In figuur 3.1 is te zien dat het provinciale vaarwegen nagenoeg op diepte zijn, en dus de doelstelling voor het Friese Merenproject nagenoeg gehaald is. De restopgave wordt gerealiseerd voor eind 2015.

3.1.6 n Stagnerende projecten Binnen de programmalijn vragen de volgende stagnerende projecten bijzondere aandacht: • Turfroute profielverruiming • Gemeentelijk baggerwerk • Opwaardering Luts fase 2 • Polderhoofdkanaal


29


Turfroute profielverruiming De totale projectkosten van de opwaardering Van de Turfroute naar Dm-klasse / bedraagt circa € 11 mln. Medefinanciering door met name Opsterland en Ooststellingwerf komt moeilijk van de grond door ontbrekende middelen op de gemeentelijke begrotingen. In het uitvoeringsprogramma is € 4,4 mln. gefinancierd. Er moet nog voor een bedrag van ca. 6,6 mln. dekking gevonden worden. Hiervan wordt naar verwachting ca. € 1 mln. door het provinciale baggerbudget gedekt. Naar aanleiding van het bestuurlijk overleg van 1 juli 2013 dient van de € 5,6 mln. ca. € 3,6 mln. door gemeenten gedekt te worden. De gemeenten staan voor deze bijdrage maar hebben de provincie gevraagd om een betalingsregeling overeen te komen aangezien een investering in één keer niet reëel geacht wordt. Eigendom en beheer rond de Turfroute moeten voor de toekomst worden geborgd. Het bestaande onderhoudsconvenant tussen provincie en gemeenten dient afgehecht te worden. De provincie is op dit moment met het Wetterskip Fryslân in gesprek over de integrale aanpak van het gedeelte Tjonger (sluis 1 tot sluis 3). Door de integrale aanpak kan een aanzienlijke besparing op de investering gerealiseerd worden. Op kosten van de provincie is gestart met de uitvoering van het gedeelte AppelschaOosterwolde om verdere vertraging te voorkomen. Gemeentelijke bestuurders zullen duidelijk moeten maken in hoeverre men financieel wil bijdragen en met voorstellen naar de gemeenteraden zullen komen. Een mogelijkheid van de provincie om haar eigen resterende opgave te dekken is het vrijmaken van provinciale onderhoudsmiddelen. Opwaardering Luts Fase 2 De gemeente Gaasterlân-Sleat heeft oorspronkelijk een plan gepresenteerd voor het Lutscomplex van ca. € 5,5 mln. Bij de verdere planuitwerking is het gelukt financiering (€ 3 mln.) rond te krijgen voor Lutscomplex Fase 1, dat nu in uitvoering is. Bij geen van de deelnemers is nu nog geld gereserveerd voor fase 2. Het project is niet gestart. Op dit moment is alle aandacht gericht op uitvoering van Fase 1. De kosten voor fase 2 zijn geraamd op ca. € 2,5 mln. In de huidige opzet komen deze geheel voor rekening van de gemeente. De gemeente Gaasterlân-Sleat zal niet in staat zijn om de aanvullende middelen voor fase 2 te genereren. Binnen Het Friese Merenproject zijn er ook geen middelen voor gereserveerd. Als de nieuwe gemeente Friese Meren een andere afweging maakt en nog wel geld in fase 2 wil steken, ontstaat er een nieuwe situatie. Vooralsnog is daar geen zicht op. Gemeentelijk Baggerwerk De gemeenten zijn terughoudend met het opwaarderen van vaarwegen (conform PVVP streefbeeld) en het baggeren bij aanlegvoorzieningen. Men is met name huiverig voor noodzakelijke investeringen in walbeschoeiingen als gevolg van verdieping. Mede door beperkte middelen en budgetten heeft dit bij de meeste gemeenten geen prioriteit. Voor het baggerwerk geldt een regeling waarbij de zogenaamde prioritaire gemeenten een bijdrage van 50% in de baggerkosten kunnen krijgen. Voor investeringen in walbeschoeiing staat de gemeente zelf aan de lat en dit werpt voor gemeenten een drempel op te kiezen voor opwaardering. De oplossingsrichting zit in het wegnemen van genoemde belemmering. Als oplossing kan gedacht worden aan een regeling die


31

voorziet in een bijdrage aan noodzakelijke investeringen in walbeschoeiing als gevolg van opwaardering. Hiervoor is naar schatting aanvullend ca. € 6 mln. aan middelen nodig. Voor baggerwerken is aanvullend nog ca. € 2 mln. aan middelen benodigd. Polderhoofdkanaal De rechtbank te Leeuwarden heeft de ontheffing in het kader van de Flora-Faunawet vernietigd omdat de maatschappelijke noodzaak onvoldoende is aangetoond. Daardoor kan het project niet worden uitgevoerd. In het project zit € 5,4 mln. provinciale subsidie en € 5 mln. SNN-subsidie, die verloren dreigt te gaan. Er zijn geen mogelijkheden het project nu door te zetten, omdat de FF-ontheffing is vernietigd door de rechtbank. Om het project toch te realiseren is de vergunningverlener, het Ministerie van Economische Zaken, samen met de gemeente Opsterland in hoger beroep gegaan bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Mocht dat hoger beroep positief uitpakken, dan moet de procedure opnieuw worden doorlopen. Eén en ander betekent minimaal ca. 1 jaar vertraging in een planning, die vanwege de subsidiedeadlines toch al krap was.

3.2 n Programmalijn Bestedingen aan de wal De maatregelen en resultaten zijn in het Uitvoeringsprogramma 2011-2015 als volgt samengevat: Maatregelen bestedingen aan de wal De programmalijn ‘Stimuleren bestedingen aan de wal’ is gericht op het verzilveren van de eerder gedane investeringen uit fase 1 door meer mensen naar Fryslân te trekken en de bezoekers te verleiden langer te blijven en vooral meer uit te geven. Resultaten • De aantrekkingskracht van 7 toegangspoorten versterkt (gebruik, beleving, duurzaamheid en 3 sluizen) • De aantrekkingskracht van 10 watersportkernen versterkt (gebruik, beleving, duurzaamheid) • Realisatie 500 nieuwe of verbeterde passantenplaatsen • Minimaal 3 innovatie pilots in de watersport: • Realisatie en vermarkting nieuwe digitale vaar- en dieptekaart gestimuleerd (aanscherping) • Waterwegennavigator: van Interreg pilot naar introductie • Aanbesteding recreatie servicepas (watersportpas) Effecten • De aantrekkelijkheid van de waterfronten en toegangspoorten is verbeterd • De kwaliteit van bestaande watersportvoorzieningen is verbeterd • Er wordt meer geld uitgegeven door de watersporter Onderstaand worden de resultaten en projecten nader toegelicht.


Programmalijn algemeen Voor bijna alle watersportkernen en toegangspoorten zijn de masterplannen nu klaar en in de meeste gevallen heeft dit geleid tot het aangaan van een bestuursovereenkomst waarin de afspraken over de uitvoering daarvan vastliggen. Nu breekt de fase aan van ‘werk in uitvoering’. De eerste resultaten, bijvoorbeeld in Harlingen, Delfstrahuizen en Earnewâld, zijn reeds zichtbaar.

3.2.1 n De aantrekkingskracht van 7 toegangspoorten versterkt Er wordt ingezet op de volgende 7 toegangspoorten: • Stavoren • Lemmer • Harlingen • Lauwersmeer • Workum • Zuidoever Tsjûkemar (als toegangspoort vanuit Overijssel) • Makkum Figuur 3.2: De zeven toegangspoorten

Bron: Provincie Fryslân Algemeen In Delfstrahuizen (Zuidoever Tjûkemar), Harlingen, Makkum, Stavoren en Workum worden nu projecten voorbereid en/of uitgevoerd. Voor het Lauwersmeer en de 2e fase van Harlingen (o.a. herinrichting Nieuwe Willemshaven) worden de plannen op korte termijn afgerond. Het masterplan van Lemmer dat in 2010 is gemaakt (maar nooit vastgesteld) zal in de zomer van 2013 herijkt worden De plannen voor Lauwersmeer, Harlingen 2e fase en de Herijking Lemmer moeten in 2013 tot bestuurlijke afspraken leiden.


33

Stavoren Stavoren krijgt haar historische karakter terug. Een 16e eeuws blokhuis wordt opgegraven. Bovendien krijgt de stad een tweede passanteneiland en verhuist de bestaande supermarkt naar een plaats aan het water, omringd met een aantal nieuwe waterwoningen. Voor sloepen wordt een doorvaart door de stadsgracht mogelijk gemaakt en wordt de spoorhaven heringericht. De spoorhaven krijgt daarmee onder andere de benodigde faciliteiten om de cruisevaart goed te kunnen ontvangen. Het bastion kan weer vorm krijgen op de originele plaats bij de Kruitmolen i.p.v. bij de sluis om de karakteristieke vormen van de oudste Hanzestad van Fryslân te benadrukken. Na de capaciteitsverruiming van de sluis moeten mensen niet meteen doorvaren, maar worden verleid om deze bijzondere IJsselmeerstad te bezoeken. Lemmer Over de uitvoering van het plan voor Lemmer is nog geen besluit genomen door de gemeenteraad. Het conceptplan dat in 2010 is opgesteld zal in de zomer van 2013 herijkt worden. De focus van de herijking zal komen te liggen op het opwaarderen van de toeristische as centrum-strand-Woudagemaal. Harlingen In Harlingen kreeg de Prinsenstraat een facelift en werd een drijvend sanitairgebouw aangelegd. In het voorjaar 2013 is een drijvende wachtsteiger in gebruik genomen als wachtplaats van Stad naar Wad. Daarna volgt nog de herinrichting van de Nieuwe Willemshaven en Waddenpromenade (waar veerterminal Doeksen staat). De gemeente is bezig met het schrijven van een Programma van Eisen hiervoor. De Nieuwe Willemshaven is nu een vervallen industriehaven en moet worden getransformeerd tot een aantrekkelijke toeristische zeehaven (marina). De Waddenpromenade is nu een allegaartje aan gebouwen en wordt alleen gebruikt om heel veel mensen snel van en naar de veerboot te brengen. Het zou een aantrekkelijk gebied moeten worden om te flaneren, bootjes te kijken, familie uit te zwaaien en horeca te bezoeken. Misschien kunnen deze mensen met een paar ingrepen worden verleid om ook eens een bezoekje aan het historische centrum van Harlingen te brengen, want dat ligt op steenworp afstand van de veerterminal en is meer dan de moeite waard. Lauwersmeer In Lauwersmeer werken provincie Groningen, Fryslân en gemeenten Dongeradeel, Kollumerland en de Marne samen aan het nog aantrekkelijker maken van dit gebied. Er wordt o.a. ingezet op een rondje Lauwersmeer over het land én het verbeteren van de verbinding over het water. Workum Workum krijgt in het historisch centrum een passantenhaventje, zodat er meer gasten dichterbij het kunstrijke hart van deze Elfstedenstad kunnen worden verwelkomd. En er worden eigentijdse voorzieningen gerealiseerd. Dit wordt aangevuld met ligplaatsen in de verschillende opvaarten en langs de Dôltewal. Nu is de doorvaart vaak nauw vanwege de boten met vaste ligplaatsen die aan beide zijden afgemeerd liggen. Met de nieuwe aanlegplaatsen is dit verleden tijd. Ook dient er ruimte te blijven voor de


rondvaartboten die deze stad met hun gasten graag aandoet en een keerpunt nodig heeft. De aanlegplaatsen die blijven langs de Dolte (eenzijdig) worden goed opgeknapt en bereikbaar, want er wordt gebaggerd. Tevens wordt in Workum een vissteiger voor minder valide vissers gerealiseerd. Zuidoever Tsjûkemar (Delfstrahuizen / Echtenerbrug) De tweelingdorpen Delfstrahuizen en Echtenerbrug kregen in 2012 een flinke facelift. Beide plaatsen werden aantrekkelijker voor toerist en inwoner. De noodzakelijke kadeverhogingen zijn hiervoor gekoppeld aan het realiseren van nieuwe en vernieuwde passantenplaatsen. Op dit moment wordt samen met Wetterskip Fryslân gewerkt aan een duurzaam en multifunctioneel sanitairgebouw. Het multifunctionele gebouw is een mooi voorbeeld van win-win. Het gebouw gaat zowel door de plaatselijke voetbalclub, tennissers en watersport gebruikt worden. Afzonderlijk was het voor deze doelgroepen niet mogelijk om een exploitabel gebouw neer te zetten. Delftrahuizen krijgt daarnaast een TOP (Toeristisch overstappunt). Hier kan men vanuit de boot overstappen op aantrekkelijke wandelen fietspaden in het gebied en kan informatie over het gebied en haar ondernemers worden ingewonnen. Voor de laatste fase toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar moeten nog afspraken worden gemaakt met de nieuwe gemeente Friese Meren. Makkum In Makkum zijn plannen om het centrum en de ligplaatsen in de binnenhaven aan te pakken. Het strand en de boulevard in het Holle Poartegebied krijgen een facelift. Er is veel aandacht voor de verbinding tussen Makkum-centrum en het strand om deze werelden meer aan elkaar te koppelen en gasten te verleiden met beide kennis te maken. Dit geldt zowel voor de route op het land als de verbinding IJsselmeer met binnenwater. Door het afschaffen van de bruggelden door de gemeente Súdwest-Fryslân, is het aantrekkelijker om ook vanaf het binnenwater Makkum te bezoeken. Als de gemeente ook de sluisgelden zou afschaffen, wordt het ook vanaf het IJsselmeer aantrekkelijker om via Makkum naar binnen te gaan. Hetzelfde geldt voor Workum.

3.2.2 n De aantrekkingskracht van 10 watersportkernen versterkt Er wordt ingezet op de volgende 10 watersportkernen: • Heeg • Woudsend • IJlst • Franeker • Earnewâld • Balk • Bolsward • Joure • Dokkum • Leeuwarden


35


Figuur 3.3: De tien watersportkernen

Bron: Provincie Fryslân Algemeen Voor negen van de tien watersportkernen zijn masterplannen gemaakt (Leeuwarden niet). Voor zeven van deze negen (Dokkum en Franeker nog niet) heeft dit reeds geresulteerd in het maken van bestuurlijke afspraken en is de uitvoering in volle gang. In 2012 zijn ook voor Bolsward, Balk en Joure bestuursovereenkomsten tussen provincie en gemeente vastgelegd op basis van de al eerder opgestelde masterplannen. Hierin zijn de afspraken over uitvoering vastgelegd. De uitvoering is in Earnewâld, Heeg, IJlst en Woudsend inmiddels gestart. De masterplannen voor Franeker en Dokkum zijn ook af. Het sluiten van een bestuursovereenkomst vergt echter meer tijd in deze plaatsen. Het masterplan hangt in Franeker samen met de vervanging van de Stationsbrug en de bochtverruiming van het Van Harinxmakanaal en in Dokkum met het bevaarbaar maken van de Súd Ie. Omdat de plannen in beide plaatsen in aanmerking kunnen komen voor een bijdrage vanuit het Waddenfonds is meer tijd nodig voor een goede Waddenfonds-aanvraag en bestuursovereenkomst. Medio 2013 zal voor beide plaatsen zowel een Waddenfondsaanvraag als een bestuursovereenkomst worden gemaakt. Voor Leeuwarden is geen masterplan opgesteld omdat dat deze methodiek niet past bij de aard en schaal van deze stad. In 2013 zal worden bepaald of, en zo ja, op welke wijze wel invulling kan worden gegeven aan de verbetering van de ‘watersportkern Leeuwarden’. Heeg De gemeente Súdwest-Fryslân is volop bezig met de uitvoering van de deelprojecten uit de bestuursovereenkomst van voormalig Wymbritseradiel. Grotere gebiedsontwikkelingen, waarbij publieke en private investeringen aan elkaar zijn gekoppeld, komen in sommige gevallen nog niet van de grond. Dit is bijvoorbeeld het geval bij It Eilân. In samenspraak met de provincie wordt steeds gezocht naar de beste aanpak en bepaald of voor sommige plannen in eerste instantie bijv. slechts het openbare deel kan worden opgewaardeerd, zodat later de publieke investeringen kunnen volgen.


37

Woudsend In Woudsend komt een aanleghaven voor passanten en gaat dorpsbelang aan de slag met het 11-stegenplan. Watersportcamping en jachthaven De Rakken investeert de komende jaren fors in het vernieuwen van het sanitair en het uitbreiden van de aanlegvoorziening voor grotere schepen. De dorpskern en de watersportcamping/jachthaven gaan hierdoor veel meer voor elkaar betekenen en Woudsend wordt zowel voor kort als lang verblijf aantrekkelijker. IJlst Komend vanaf De Geau wordt IJlst veel uitnodigender voor de watersporter. Nu is er vanaf die zijde amper aanlegmogelijkheid. Rondom Molen de Rat komen aanlegplaatsen die passen bij het karakter van Houtstad IJlst. Tevens krijgt deze prachtige molen aan het water een bezoekerscentrum waar ook de watersporter terecht kan. De passantenhaven aan de oostkant van de stad wordt beter vindbaar en bereikbaar en toiletvoorzieningen worden uitgebreid en vernieuwd. Ook hier worden faciliteiten weer gecombineerd met andere doelgroepen. In de stad wordt ingezet op de plannen van de 8 van IJlst. Franeker Deze ster van de Elfsteden moet ook voor (boot)toeristen nog aantrekkelijker worden gemaakt. Het centrum van deze stad heeft veel te bieden, maar houdt zijn schatten voor de waterkant verborgen. Franeker sluit aan op diverse vaarroutes (Kleiroute, Noordelijke Elfstedenvaarroute, Van Harinxmakanaal) en dit biedt kansen voor betere ontvangst van zowel de kleine als de grote schepen. Er zijn tevens plannen voor het aanpakken van de Stationsbrug. In 2013 wordt een bestuursovereenkomst afgesloten. Earnewâld In 2011 is in Earnewâld gestart met het opknappen van de centrum- en passantenhaven. In mei 2012 werden de eerste voorzieningen geopend. In 2013 is ook de boulevard klaar. De havens zijn hiermee weer bij de tijd als het gaat om boxmaat en voorzieningen. Ook past de uitstraling van de havens beter bij de bijzondere ligging nabij de Âlde Feanen. Na de verbeteringen rondom de havens en boulevard wordt ook het dagrecreatieterrein aan de Koaidyk aangepakt en wordt in Earnewâld een Toeristisch Overstappunt gerealiseerd. Balk ‘Met de boot naar het bos’ is het thema dat centraal staat in Balk. Daarnaast is de gemeente op zoek naar een ondernemer voor het realiseren van een haven met (horeca) voorziening. Vanaf het Slotermeer moet Balk beter herkenbaar worden als watersportdorp. Nu ligt het verscholen en kom je binnen via een onaantrekkelijke entree. Vanuit Balk zijn er allerlei mogelijkheden om aan te leggen of over te stappen op andere routes. De aanpassingen rondom de Luts bieden kansen voor meer bezoeken aan dit dorp. Bolsward Aan de buitenzijde van Bolsward komt een klein haventje voor de grotere boten met een staande mast. De passantenplaatsen in de binnenstad worden verbeterd en ook de entree, ontvangst van passanten en informatievoorziening wordt aangepakt. Het


afschaffen van de bruggelden heeft al voor een gastvrije stap in de goede richting gezorgd. Joure In november 2012 hebben provincie en gemeente hun handtekeningen gezet onder de plannen voor Joure. Het centrum wordt per boot beter bereikbaar door het ophogen van de Tolhuisbrug en het aanleggen van voorzieningen voor sloepen en kleine boten. Daarnaast worden de aanlegmogelijkheden voor de rondvaartboten in Joure verbeterd en wordt een toeristisch overstappunt gerealiseerd (informatievoorzieningen, fietsenverhuur, fluisterbootverhuur, oplaadpunten). Dokkum In Dokkum wordt o.a. ingezet op het mogelijk maken van een rondje varen in deze Elfstedenstad. Hiervoor moeten wel enkele bruggen worden verhoogd en moeten de noordelijke grachten gebaggerd worden. De plannen liggen klaar, nu de handtekening nog. Daarnaast kan de bereikbaarheid van de mooie binnenstad vanaf het water verbeterd worden. De fraaie bolwerken liggen regelmatig vol boten maar een duidelijke routing naar het centrum ontbreekt nog. Er kunnen ook meer aanlegplaatsen gemaakt worden, inclusief mogelijkheden om stroom en water af te nemen. Door de Súd Ie voor sloepen bevaarbaar te maken ontstaat een aantrekkelijke nieuwe verbinding met het Lauwersmeer. In 2013 zal blijken of de financiering voor dit project rond te krijgen is. Leeuwarden Vanwege de aard en schaal van de watersportkern Leeuwarden ambieert de gemeente geen instrument “masterplan” zoals we dat voor de andere watersportkernen en toegangspoorten hebben ingezet. In plaats daarvan wordt gekozen voor een meer pragmatische aanpak. In 2013 zal worden bepaald of, en zo ja, op welke wijze wel invulling kan worden gegeven aan de verbetering van de ‘watersportkern Leeuwarden’. Grou Het Waterfront in Grou heeft al een forse opwaardering ondergaan. In de periode 2006-2010 zijn in/rond het Waterfront de volgende zaken gerealiseerd: baggeren; aanleg strekdam; wandelpromenade vanaf strekdam tot aan watersportbedrijf Anja; aanleg passantenhaven langs de Meersweg; opwaarderen starteiland; vernieuwen voorzieningen elektra/water in de haven; herinrichten Blikpôle voor dagrecreatie (zwemplek, speeltoestellen, ligweide). Een aantal onderdelen moeten nog worden afgerond. De realisatie van sanitaire voorzieningen inclusief havenkantoor bij passantenhaven Meersweg; verplaatsen Rondvaarten Grou (RVG); steigerwerk rondom het zeilcentrum. De deelprojecten Gastvrij Grou en het afronden van de wandelpromenade vanaf watersportbedrijf Anja via Theehuis naar de GWS (Grouster watersportvereniging) stonden nog op de wensenlijst. In het najaar van 2013 krijgt de Blikpôle haar eigen drijvende zeilcentrum. Het centrum is de uitvalsbasis voor de zeilvereniging.. Het plan is om op deze locatie een nieuwe, moderne, sanitaire voorziening te realiseren in combinatie met een havenkantoor dat in 2014 operationeel zal zijn. De gemeente en de provincie hebben in juni 2013 besloten gezamenlijk 1 miljoen euro beschikbaar te stellen als extra impuls voor het waterfront Grou.


39

Met deze actualisatie van Het Friese Merenproject H+ Boarnsterhim wordt het mogelijk om nog een forse impuls te geven aan de kwaliteit van het Waterfront en het lopende project tot een goed einde te brengen.

3.2.3 n Realisatie 500 nieuwe of verbeterde passantenplaatsen De realisatie van nieuwe en verbeterde passantenplaatsen is in de meeste gevallen gekoppeld aan de opwaardering van een watersportkern of de versterking van een toegangspoort. Bij de uitwerking van de verschillende projecten uit de masterplannen wordt exact duidelijk hoeveel nieuwe of verbeterde passantenplaatsen worden gerealiseerd. Het aantal van 500 zal daarbij ruim gehaald worden. Daarnaast is in het buitengebied ook aandacht voor het realiseren van aanlegplaatsen. Dit vaak in combinatie met projecten die voortkomen uit de programmalijn Grenzeloos varen en het mitigatiepakket. Ook dit exacte aantal zal pas bij de nadere uitwerking van de projecten helder zijn. Birstumer Rak De natuurvriendelijke oevers en de aanlegsteigers zijn klaar. Vanaf vaarseizoen 2013 kan men vanaf de nieuwe steigers een wandeling maken naar het natuurgebied en de vogelkijkhut tegenover de steigers.

3.2.4 n Minimaal drie innovatieve pilots in de watersport • R ealisatie en vermarkting nieuwe digitale vaar- en dieptekaart gestimuleerd (aanscherping) • Waterwegennavigator: van Interreg pilot naar introductie • Aanbesteding recreatie servicepas (watersportpas) De digitale vaar- en dieptekaart is gereed en te koop bij Stentec. De website en de app van de waterwegennavigator ‘De Skipper’ zijn in het nieuwe seizoen 2013 operationeel. De watersportpas is inmiddels aanbesteed en wordt momenteel ontwikkeld.

3.2.5 n Gastvrijheid Het zich welkom voelen is een belangrijke promotiefactor die niet via een folder of website kan worden uitgedragen. Helemaal als we ons realiseren dat een belangrijk deel van onze gasten hier naar toe komt op basis van mond tot mond reclame of beoordelingsfora op internet. Gastheerschap, klantvriendelijkheid, ruimere openingstijden en gratis doorvaart zijn hierbij sleutelbegrippen. Met de merkcampagne “Fan Fryslân” wordt het Frysk gastheerschap gestimuleerd. Wij ondersteunen ook plaatselijke initiatieven zoals in Grou waar een pilot gastheerschap wordt uitgevoerd door ondernemers en gemeentemensen (brugwachter, havenmeester).


3.2.6 n Onderzoek vermindering regeldruk bedrijfsleven Eind 2012 zijn de knelpunten voor het bedrijfsleven vastgelegd in een conceptrapportage ‘Knelpunten ondernemers in de provincie Fryslân’. Het onderzoek is gedaan naar de knelpunten in de toeristische-, agrarische-, metaal- en bouwsector. In de afgelopen maanden zijn de resultaten besproken met werkgeversorganisaties, brancheorganisaties, een aantal gemeenten en ondernemers. Het doel van deze gesprekken was na te gaan in hoeverre zij zich herkennen in de bevindingen van de conceptrapportage. De bevindingen en de voorlopige oplossingsrichtingen zullen dit najaar worden besproken met collega’s in eigen huis. De resultaten van het onderzoek zullen daarna worden gedeeld met de gemeenten. Tot slot worden de resultaten en aanbevelingen eind dit jaar met een vertegenwoordiging van PS besproken.

3.2.7 n Stagnerende projecten Binnen de programmalijn vragen de volgende stagnerende projecten bijzondere aandacht: • 2e fase Súdwest-Fryslân • Toegangspoort Lemmer 2e fase Súdwest-Fryslân De Strategische Samenwerkingsagenda Súdwest-Fryslân omvat diverse projecten waaronder Natuur en Landschap, Elektrisch Varen, Bestedingen aan de Wal, bereikbaarheid. Omvang circa € 7,5 mln, nader te verdelen tussen Rijk/provincie/gemeente. Na de positieve besluiten over de financiering van de masterplannen in de gemeente Súdwest-Fryslân is er nog een aantal FMP-projecten die niet tot uitvoering komen. Het gaat om projecten die in het uitvoeringsprogramma FMP 2e fase opgenomen zijn: Natuur- en mitigatieprojecten, en het realiseren van Electric Only routes. Beide projecten maken ook onderdeel uit van de Strategische Samenwerkingsagenda met de gemeente Súdwest-Fryslân. De financiering van beide projecten komt niet rond. Van gemeente wordt financiële bijdrage in beide projecten verwacht, maar dat is lastig te realiseren. De gemeente Súdwest-Fryslân mikt op een hogere bijdrage van de provincie. Nader overleg tussen provincie en gemeente zal zicht moeten bieden op mogelijke oplossingen die de gemeente over de streep kunnen trekken. Toegangspoort Lemmer De gemeente Lemsterland wil de inzet van haar beperkte middelen heroverwegen en heeft daarom nog geen besluit genomen over haar bijdrage aan de realisering van het masterplan Lemmer. Bestuurlijke afweging en besluitvorming door gemeente Lemsterland is nodig om het project toch te realiseren. Ook overeenstemming met fusiepartners Friese Meren is nodig. Er loopt tevens nog een onderzoek naar de mogelijkheid voor heropening van de Lemster Rien.


41



43

3.3 n Programmalijn Mitigatie ecologie en duurzaamheid De maatregelen en resultaten zijn in het Uitvoeringsprogramma 2011-2015 als volgt samengevat: Maatregelen mitigatie ecologie en duurzaamheid De programmalijn Mitigatie ecologie en duurzaamheid richt zich op het nemen van maatregelen om negatieve effecten van projecten te voorkomen en op een duurzame ontwikkeling. Resultaten 1. Mitigatie ecologie - Uitvoeren van omvangrijke mitigatieprojecten in drie kerngebieden: Noordoever Snitser Mar, Terkaplester Poullen en Zuidzijde Fluezen; - Mitigatiemogelijkheden bij projecten van anderen, met name Wetterskip Fryslân, onderzoeken en realiseren (werk-met-werk); - Beheer borgen in overeenkomsten met terreinbeheerders. 2. Duurzaamheid Algemeen - Van 50% naar 80% hergebruik van baggermateriaal; - Duurzame materialen en werkwijzen als eis meegenomen in aanbestedingstrajecten; - 100% van de nieuw in te richten openbare havens zijn duurzaam; - Uitvoering van voorbeeldproject duurzaamheid op het gebied van energie, materiaalgebruik en vuilwaterafvoer; - Alle steigers De Marrekrite duurzaam vormgegeven; Elektrisch varen consument en PR: - Elektrisch varen bij de consument bekend gemaakt en geaccepteerd. - Van ca. 200 (2010) naar 3000 elektrisch aangedreven boten in 2015 in Fryslân. laadinfrastructuur: - Oplaadinfrastructuur elektrisch varen verbeterd en uitgebreid met 225 ‘publieke’ oplaadpunten (waarvan 45 op krachtstroom) en 1000 oplaadpunten in de private sector. kwaliteit en innovatie: - Bevorderen dat de kwaliteit van toegepaste systemen bij elektrisch varen geborgd is (certificering) en innovatie stimuleren. - Realisatie en vermarkting van minimaal 3 unieke (“electric only”) vaarroutes/vaargebieden. Effecten • Kwaliteit en robuustheid van bestaande natuur, landschap en water zijn verbeterd (mitigatie); • Fryslân is dé ontwikkeltuin en voorbeeldregio voor elektrisch varen binnen Noordwest-Europa; • Versterken van een duurzaam watersportgebied. Onderstaand worden de resultaten en projecten nader toegelicht.


3.3.1 n Mitigatie ecologie Programmalijn algemeen Het Friese Merenproject heeft samen met het Wetterskip, terreinbeherende instanties als SBB (Staatsbosbeheer) en IFG (It Fryske Gea) en de Marrekrite een start gemaakt met de uitvoering van projecten ter versterking van de kwaliteit van de bestaande natuurgebieden rondom het Snitser Mar en de Fluessen. De versterking van de natuurwaarden richt zich niet alleen op een meer natuurlijke inrichting van het landschap maar ook op minder zichtbare doelen als rust voor watervogels. Een van de grootste mitigatie opgaven van Het Friese Merenproject wordt gerealiseerd door het vaststellen en naleven van een erecode voor het varen op de Friese meren. Deze erecode houdt in dat de vaarders hun best doen om de rust van de watervogels in de wintermaanden – tussen 1 oktober en 1 april – in speciaal daarvoor aangewezen gebieden niet te verstoren. Natuurbeleving De natuurprojecten krijgen een belangrijke meerwaarde als natuur en recreatie samen kunnen groeien. Om dat zichtbaar te kunnen maken zijn er verschillende sporen die ingezet worden. Bij alle ingerichte natuurgebieden wordt de mogelijkheid meegenomen om daarvan te genieten (vogelkijkhut, wandelroute, uitzichtpunt). Daarnaast is het belangrijk dat ook de ondernemers hun gasten en klanten goed kunnen informeren. De ondernemers krijgen daarom een cursus ‘Ambassadeurs van het Landschap’ aangeboden, waarin aandacht zal zijn voor de Friese Merenproject thema’s natuur, beleving, duurzaamheid, schoon water en gastvrijheid. In het uitvoeringsprogramma zijn 8 gebieden aangewezen, waarvan er 3 als kerngebieden zijn benoemd en de rest als gebieden waarin projecten van derden in een werkmet-werk constructie worden ondersteund. In al die gebieden hangt het kunnen nemen van maatregelen af van de medewerking van de grondeigenaren. In veel gevallen zijn de percelen die wij voor de natuur willen inrichten agrarisch in gebruik. De aankoop van die percelen is in het verleden niet gelukt. Er wordt nu een instrument ontwikkeld waarmee de natuurdoelen en het agrarisch gebruik niet meer haaks op elkaar hoeven te staan. Een pilot daarmee in een van de kerngebieden staat de tweede helft van 2013 op het programma.

Kerngebieden Aankoop en herinrichting van het Potskar In 2012 is een belangrijke stap vooruit gezet door de aankoop van drie percelen aan de noordoever van het Snitser Mar. Daarmee is het mogelijk geworden om een gebied van 70 ha optimaal voor de natuur in te gaan richten. De voorbereiding van de uitvoering daarvan is inmiddels gestart. Het gebied tussen de noordoever van het Snitser Mar en de Griene dyk heet het Potskar. Om de toename van de recreatiedruk voor de natuur te compenseren is met betrokken partijen afgesproken dat een aantal gebieden optimaal voor de natuur worden ingericht. Het Potskar is één van deze gebieden. De te nemen maatregelen in het Potskar bestaan o.a. uit het opengraven van een aantal oude vaarten. Door deze maatregel ontstaat er meer waterberging en rustgebied voor waterwild en worden


45

tevens de oude cultuurhistorische zichtlijnen hersteld. Daarnaast wordt het waterpeil in de gehele polder verhoogd, worden Marrekrite aanlegplaatsen verplaatst en worden natuurvriendelijke oevers aangebracht. De Marrekrite aanlegplaatsen worden, indien mogelijk, verplaatst naar de drie á vier eilandjes langs de noordoever van het Snitser Mar die worden hersteld. De betreffende eilandjes krijgen aan lager wal een natuurfunctie en aan de luwe zijde een aanlegvoorziening.

Projecten van derden De Wolvetinte Als gevolg van kadewerkzaamheden door Wetterskip Fryslân (in het kader van het projectplan Oever-en kadeverbetering It Heidenskip en omstreken) is er aan de noordwestzijde van de Fluessen in it Heidenskip een nieuw natuurgebied ontstaan. Dit gebied is “de Wolvetinte” genoemd, naar een boerderij die daar tot eind 19e eeuw heeft gestaan. Het gaat om de afgraving van enkele percelen landbouwgrond en een ruig rietland met boompjes, waardoor er een lage kale hoek, met enkele hoger gelegen delen (eilandjes voor de vogels) is ontstaan. De dieper gelegen delen staan grotendeels onder water. Het gebied is in totaal 19 ha. groot en biedt diverse voorzieningen voor natuur en historie, voor dorpsbewoners, toeristen en belangstellenden. Het gaat om een bewegwijzerde wandelroute, een uitkijkplateau met zitbank en informatiepaneel, een folder, een verzameling van historische gegevens en materialen en tenslotte een herkenningspunt van de oude boerderij de Wolvetinte (een baken). Beheer Alle natuurgebieden moeten worden beheerd. Voor natuurgebieden die binnen de EHS of Natura2000 liggen zijn bestaande regelingen en beheervergoedingen die algemeen gelden. Voor terreinen die buiten N2000 en EHS liggen maar daar wel aan grenzen, zoals de hierboven genoemde Wolvetinte, is een andere maatwerkoplossing nodig. De oplossing voor de Wolvetinte is gevonden in de streek zelf. De lokale weidevogelbeheerders, verenigd in de Fûgelûntwyk it Heidenskip, hebben in overleg met Staatsbosbeheer (SBB) een beheerplan opgesteld voor de Wolvetinte en de aanliggende terreinen van SBB. Dit beheerplan heeft de Sulveren Skries gewonnen als beste weidevogel-initiatief in 2013. Om de uitvoering van dit beheerplan te kunnen financieren onderzoeken we of we een Streekfonds kunnen opzetten dat speciaal daarvoor kan worden gebruikt. Met dat Streekfonds is er de garantie dat het beheer eeuwigdurend is geborgd.


3.3.2 n Duurzaamheid Algemeen (Her)gebruik van duurzame materialen, beperking van energiegebruik en oog voor het landschap en ruimtelijke kwaliteit zijn voorbeelden van duurzaamheid die bij de uitvoering van alle Friese meren projecten in de praktijk gebracht worden. We hebben ons daarbij de volgende doelen gesteld: • Van 50% naar 80% hergebruik van baggermateriaal; • Duurzame materialen en werkwijzen als eis meegenomen in aanbestedingstrajecten; • 100% van de nieuw in te richten openbare havens zijn duurzaam; • Uitvoering van voorbeeldproject duurzaamheid op het gebied van energie, materiaalgebruik en vuilwaterafvoer; • Alle steigers De Marrekrite duurzaam vormgegeven. Schoon water Een specifiek aspect van duurzaam omgaan met het vaargebied betreft het schoon houden van het vaarwater. Er geldt een lozingsverbod voor de recreatievaart voor toiletwater. We hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in zowel de voorzieningen aan de wal waar dit afvalwater ingeleverd kan worden als in de bewustwording van de vaarders. Dat heeft al wel resultaat opgeleverd als het gaat om de bekendheid bij de vaarders, maar nog geen meetbaar resultaat als het gaat om waterkwaliteit en naleefgedrag. Omdat de wetgeving in de praktijk moeilijk handhaafbaar blijkt te zijn, kiezen we voor een aanpak die zich wat meer richt op de service aan de vaarders en de gastvrijheid van ons vaargebied. Hergebruik baggermateriaal Bijna alle bagger in de provincie wordt zo dicht mogelijk bij de plaats van winning hergebruikt, al dan niet na een periode van rijping of tijdelijke opslag. Het eerder genoemde nieuwe natuurgebied aan de noordzijde van de Fluessen is in oktober ingericht met behulp van de bagger uit de Fluessen. Ook bij de natuurinrichting van de noordoever van het Snitser Mar en de eilandjes zal lokaal gewonnen bagger worden hergebruikt. De komende jaren zal nog meer bagger uit nabijgelegen provinciale en gemeentelijke vaarwegen worden gebruikt in FMP natuurprojecten in het merengebied.

Elektrisch varen Ondanks diverse stimuleringsmaatregelen heeft het elektrisch varen nog geen grote vlucht genomen. De belangstelling voor de subsidieregelingen is matig. Nu de beperkte groep “early adapters” overgegaan zijn op elektrisch varen blijft de doorbraak bij het brede publiek achter. De subsidieregelingen zijn daarom verlengd en nog aantrekkelijker gemaakt. Er wordt in samenwerking met Stifting Elektrysk Farre Fryslân (SEFF) extra ingezet op communicatie en het organiseren van evenementen. Prestatie indicatoren In het kader van de Green Deal Elektrisch vervoer in Fryslân is door GS op 7 februari 2012 de uitvoeringsagenda Elektrisch varen 2012-2015 vastgesteld. In tabel 1 de belangrijkste prestatie indicatoren van de uitvoeringsagenda.


47

Foto: Fotobureau Het Hoge Noorden Friese Merenproject, uitvoeringsprogramma 2011-2015 48 Het

Tabel 3.1 Prestatie indicatoren Elektrisch varen Prestaties uitvoeringsagenda 2012-2015 2012 2013 2014 2015 Aantal elektrische boten 600 1.200 2.000 3.000 Aantal oplaadpalen 52 100 160 225 CO2-reductie (in ton per jaar) 83 166 277 416 Gerealiseerde ‘electric only’-routes 1 2 Bron: Uitvoeringsagenda Elektrisch varen Met een CO2-reductie t/m 2012 van 88 ton per jaar wordt voldaan aan de doelstelling voor CO-reductie. Consument en PR In de periode juni 2011 – december 2012 is het aantal elektrische boten met ca. 28% toegenomen van ca. 440 stuks naar ca. 560 stuks. Tabel 3.2 Aantallen elektrische boten Aantal elektrische boten 2010 2011 2012 2013 2014 Doelstelling 200 400 600 1.200 2.000 Realisatie 200 440 560 Bron: SEFF Marktonderzoek elektrische boten tweede meting 15 feb. 2013 Er wordt regelmatig gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor het ombouwen van boten. Er is subsidie verleend voor 35 particuliere boten en 3 boten voor de verhuur. Daarnaast zijn en worden er jaarlijks diverse activiteiten en evenementen georganiseerd om de consument kennis te laten maken met elektrisch varen.

Tussenevaluatie 2013

49

Subsidieregelingen elektrisch varen Er zijn drie subsidieregelingen: • Ombouw particuliere boten (vanaf 1 Kw); • Ombouw huurschepen (vanaf 5 Kw) • Plaatsen laadpalen aan openbare steigers. De ombouwregelingen gelden voor nieuwe en bestaande boten en voor volledig elektrische aandrijven en voor hybride aandrijving (combi diesel - elektrisch). Het budget is nog lang niet uitgeput. 1. Ombouw particuliere boten: De regeling 2009 is afgesloten er is subsidie verleend aan 106 booteigenaren. Totaal is ca. € 290.000,- subsidie uitgekeerd, gemiddeld ca. 13,4 % van de totale inen ombouwkosten. De regeling 2010-2015 loopt nog. De belangstelling loopt terug. Enerzijds omdat de meest gemotiveerde recreatievaarders al gebruik hebben gemaakt van de regeling, anderzijds worden er over de hele linie minder boten verkocht. Er is tot mei 2013 subsidie verleend voor de in- of ombouw van elektrische aandrijvingen van 47 boten voor een totaalbedrag van ca. € 97.000,-. Dat is ca. 9% van de totale inbouwkosten. Tabel 3.3 Subsidieregeling ombouw particuliere boten Subsidieregeling ombouw particuliere boten 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Verleend regeling 2009 36 30 40 Verleend regeling 2012 36 17* Cumulatief: 36 66 106 142 159* Bron: Provincie Fryslân, *stand van zaken augustus 2013 2. Ombouw huurschepen Van de regeling wordt betrekkelijk weinig gebruik gemaakt. Waarschijnlijk is de oorzaak dat hier sprake moet zijn van een boot met overnachtingsfaciliteiten voor minimaal 2 volwassenen. Dat is het wat duurdere segment met zwaardere aandrijving (minimaal 5 kilowatt). Door ook dubbele aandrijflijnen subsidiabel te maken, wordt gehoopt dat er wat meer belangstelling komt. Tot nu toe (mei 2013) is dat nog niet gebleken. Er is in totaal ca. € 19.000,- subsidie verleend, ca. 36% van de totaalkosten. Tabel 3.4 Subsidieregeling ombouw verhuurvloot Subsidieregeling ombouw verhuurvloot 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Verleend regeling 2012 1 2 Cumulatief: 1 3 Bron: Provincie Fryslân 3. Plaatsen laadpalen aan openbare steigers Er wordt regelmatig gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor het plaatsen van laadpalen. Er is tot op heden subsidie verleend voor ca. 156 oplaadpunten.

Laadinfrastructuur Er wordt regelmatig gebruik gemaakt van de subsidieregeling voor het plaatsen van laadpalen. Er is subsidie verleend voor ca. 156 oplaadpunten. Op dit moment stag-


neren de aanvragen in het kader van de subsidieregeling voor de aanleg van oplaadpunten. De provincie is hierbij afhankelijk van derden, de financiële situatie van watersportondernemers speelt hierbij ook een rol. Er is daarom voor gekozen om de subsidieregeling in de communicatie nog eens extra onder de aandacht te brengen. Tabel 3.5 Subsidieregeling oplaadpunten Subsidieregeling Oplaadpunten 2011 2012 2013 2014 2015 Doelstelling uitvoeringsprogramma FMP 52 100 160 225 Subsidie verleend oplaadpalen 14 34 39* Per paal 4 oplaadpunten: 56 136 156* Bron: Provincie Fryslân, *stand van zaken augustus 2013

Kwaliteit en innovatie Kwaliteitsborging en innovatie Met het SEFF en de onderwijsinstellingen wordt samengewerkt om te komen tot een kwaliteitsstandaard voor elektrische aandrijving van pleziervaartuigen. Gestreefd wordt naar landelijke certificering. Dan kunnen ook de onderwijsinstellingen hun onderwijspakket daar op aanpassen. Wij onderzoeken met onderwijsinstellingen de mogelijkheden voor het opzetten van opleidingen die gericht zijn op de elektro-motoren-sector. Zo verkennen wij bijvoorbeeld met ROC en NHL of er specifieke opleidingen op dat gebied in en om Sneek/ Heeg kunnen worden aangeboden. Electric only routes We zijn begonnen met de voorbereiding van de Electric-only route Heeg-Aldegea-Heeg en zijn in gesprek met de gemeenten in Noordoost Fryslân voor het electric only maken van de Falomster feart.


51

Hoofdstuk

4


Ontwikkelingen en Trends

Dit hoofdstuk belicht de trends en ontwikkelingen die relevant zijn voor Het Friese Merenproject. Naast algemene sociaal- economisch ontwikkelingen wordt ingegaan op trends en ontwikkelingen in de sector recreatie en toerisme en in het bijzonder voor de watersport. De focus ligt hierbij vooral op de ontwikkelingen die relevant zijn voor de evaluatieperiode 2011-2013 en van invloed zijn op de te (ver)volgen koers voor 20132015. In hoofdstuk 5 zal nader worden ingegaan op de gevolgen voor de te volgen koers voor de resterende duur van het programma. Samenvatting Sinds het uitbreken van de economische crisis in het najaar van 2008 staan de consumptieve bestedingen onder druk. Dit heeft ook zijn weerslag op de toeristische watersportsector in Fryslân. Ook de economische vooruitzichten voor de komende jaren geven nog een onzeker beeld. Het weer tijdens de zomermaanden van 2011 en 2012 droeg ook niet echt bij aan een succesvol watersportseizoen. Het weer werd gekenmerkt door lage temperaturen en veel neerslag. In de toeristische markt doen zich vele ontwikkelingen voor. Als rode draad geldt een steeds veeleisender toeristische consument. De doelgroep verschilt daarbij in toenemende mate in wensen en gedrag. Zo hechten bijvoorbeeld ouderen meer aan gezondheid, cultuurbeleving en rust en zoeken jongeren meer actie. De invloed van internet en sociale media is al groot en groeit nog steeds. Zo is de beschikbaarheid van wifi voor veel toeristen nu al bepalend voor de keuze van een vakantiebestemming.


4.1 n Ontwikkelingen Lage economische groei tot 2017 Sinds 2009 hebben wij te maken met een economische recessie. Na een kleine opleving in 2010 hebben we vanaf het derde kwartaal 2011 weer te maken met een krimpende economie. In 2012 is de Nederlandse economie met 0,9% gekrompen (bron: CBS). Voor de periode 2013-2017 verwacht het CPB een voorzichtig herstel met een gemiddelde groei van een krappe 1,5 % per jaar. De onzekerheid rond deze verwachting is echter uitzonderlijk groot. Een belangrijke verklaring voor de lage groei in Nederland zijn de achterblijvende binnenlandse bestedingen. De consumptie van huishoudens staat onder druk door gebrek aan vertrouwen, onzekerheid, oplopende werkloosheid, dalende vermogens, lagere pensioenuitkeringen en hogere pensioenpremies. Het koopkrachtverlies wordt nog eens versterkt door het begrotingsbeleid van de Rijksoverheid (bijvoorbeeld accijns- en btw verhoging). De juniraming van het CPB geeft aan dat de Nederlandse economie dit jaar krimpt met 1%. Volgend jaar is naar verwachting sprake van een licht herstel en neemt het bbp met 1% toe. Minder Nederlanders op zomervakantie in 2013 Het NBTC/NIPO heeft eind mei 2013 een onderzoek gepresenteerd naar de vakantieplannen van Nederlanders. Hieruit blijkt dat het aantal Nederlanders met zomervakantieplannen met 3% is gedaald ten opzichte van vorig jaar. Dit geldt zowel voor het eigen land als het buitenland. Zo’n 2,5 miljoen Nederlanders willen de zomervakantie in eigen land doorbrengen; dat zijn er 175.000 minder dan het jaar ervoor (-7%). De Nederlanders die op vakantie gaan blijven dichterbij, gaan korter en minder vaak. Er wordt voor 2013 een daling van de bestedingen verwacht. Het weer in 2011 en 2012 Het weer in 2011 en 2012 was erg wisselvallig. Met name de zomerseizoenen van beide jaren werden gekenmerkt door koele temperaturen en veel neerslag. De zomer van 2012 begon met koel, nat en somber weer en de maanden juni en juli vielen volgens het KNMI grotendeels in het water. Augustus daarentegen was een wat warmere maand, met toptemperaturen op 18 en 19 augustus, maar soms ook hevige onweersbuien die hier en daar tot wateroverlast leiden. Zo kreeg Fryslân eind augustus te maken met hevige regen. 2011 werd gekenmerkt door een voorjaar met fraai zomerweer gevolgd door een record natte zomer. De zomermaanden waren uitzonderlijk nat, vrij koel en somber. Het voorjaar van 2013 was zeer koud en aan de sombere kant en was de koudste lente in ruim 40 jaar. Demografische ontwikkelingen Landelijk wordt de bevolkingsontwikkeling gekenmerkt door vergrijzing en ontgroening. Voor bepaalde regio’s in Fryslân moet over niet te lange tijd rekening gehouden worden met bevolkingskrimp. Dit geldt met name voor NO en NW Fryslân. De leefbaarheid van het platteland staat hierdoor onder druk. Leegstand van woningen en winkels dreigt. Het belang van recreatie en toerisme als economische drager neemt hierdoor toe. Verzwakte financiële positie gemeenten Door meer taken en minder middelen staat de financiële positie van de gemeenten onder druk. De gemeenten zijn belangrijke partners in Het Friese Merenproject en leveren tevens een substantiële financiële bijdrage in de financiering van projecten binnen de


53

gemeentegrenzen. Het kost steeds meer moeite om voor projecten een gemeentelijke bijdrage los te krijgen.

4.2 n Trends Veeleisende markt Toeristen, recreanten en watersporters ontwikkelen zich in toenemende mate tot veeleisende consumenten. Daarbij zien we ook nog eens aanzienlijke verschillen in wensen en gedrag tussen diverse doelgroepen. Zo hechten bijvoorbeeld ouderen meer aan gezondheid, cultuurbeleving en rust en zoeken jongeren meer actie. De sector staat voor de uitdaging hier adequaat op in te spelen. De volgende trends en ontwikkelingen doen zich voor: • E venementen van een hoogwaardig niveau worden steeds belangrijker in de keuze voor een toeristische bestemming; • De consument wil meer luxe, gemak en tijd voor leuke dingen op vakantie; • Mensen willen een unieke ervaring en niet alleen iets zien maar ook zelf voelen • • • • • • •

• • • •

en ervaren; F lexibel boeken is een must (bijvoorbeeld 3 dagen boeken in plaats van een week); Babyboomers gaan op vakantie met kleinkinderen; Groei van het aantal campers; Vrije tijd en werk lopen steeds meer door elkaar; Door de toenemende globalisering neemt de behoefte aan veiligheid en herkenbaarheid in de regio toe; Gasten zijn meer dan consumenten, idealisme gaat een rol spelen in keuzeproces; Verschuiving internet gebruik van computers en laptops naar mobiel internet (tablets, mobiele telefonie) en het belang van draadloos internet op bedrijven, kernen en toeristische gebieden; Ouderen willen meer tijd en aandacht voor hun gezondheid en rustige cultuurreizen; Jongeren willen meer spanning en adrenaline; Meer kortere all-in vakanties (zelf vinden en zelf boeken); Global searching, find local.

Invloed social media Het gebruik van social media zoals Facebook en Twitter heeft in korte tijd een grote vlucht genomen. Social media leidt tot razendsnelle uitwisseling en verspreiding van informatie. Dit biedt enerzijds enorme kansen voor de sector wanneer bijvoorbeeld positieve belevenissen in Fryslân gedeeld worden. Anderzijds kunnen negatieve ervaringen even snel voor een minder rooskleurig beeld zorgen. De toeristische marketing is door deze ontwikkeling steeds minder stuurbaar. Jongeren en watersport Tegenwoordig kunnen jongeren kiezen uit een enorm en aantrekkelijk geprijsd aanbod wat vakanties en recreatiemogelijkheden betreft. Een watersportvakantie in Fryslân staat niet meer hoog op hun lijstje. Dit is geen probleem van voorbijgaande aard: het is reëel te veronderstellen dat jongeren die niet aan watersport hebben gedaan, ook in de toekomst niet meer voor Fryslân zullen kiezen.


Hoofdstuk


Koers 2013-2015

5

5.1 n We maken Het Friese Merenproject af Hoewel de doelstellingen voor 2015 op het gebied van werkgelegenheid en bestedingen niet langer haalbaar lijken stellen wij voor Het Friese Merenproject gewoon af te maken en voor de resterende duur van het programma geen koerswijziging door te voeren. De volledige effecten op het gebied van werkgelegenheid en bestedingen zullen zich pas op langere termijn manifesteren na volledige uitvoering van de maatregelen van Het Friese Merenproject en de nodige vervolginvesteringen door markt en overheid. Dit is ook in de economische effectstudie van Ecorys uit 2008 reeds aangegeven. Wel stellen wij voor enkele nieuwe accenten aan te brengen om in te kunnen spelen op kansen als gevolg van actuele ontwikkelingen en trends. Hiermee anticiperen wij tevens op een toeristisch-recreatief vervolgprogramma na afronding van Het Friese Merenproject. Kwaliteit en groei voor de lange termijn Door Het Friese Merenproject af te maken, leggen we voor de lange termijn een robuuste basis voor de kwaliteiten van het Friese merengebied en een sterke watersportsector. Dit sluit uitstekend aan bij het huidige streven om in te zetten op het “Wurkje foar Fryslân”. Op basis van de economische effectstudie van Ecorys levert het afmaken van Het Friese Merenproject op termijn ruim 300 structurele voltijds arbeidsplaatsen op en ruim € 30 mln. aan extra jaarlijkse bestedingen door watersporters. Genoemde koers past ook goed in de nieuwe beleidslijn voor Recreatie en Toerisme waarbij door de Provincie de komende beleidsperiode vooral ingezet zal worden op het faciliteren van een goede basisinfrastructuur voor Toerisme en recreatie.


55

Nieuwe ambitie voor de werkgelegenheid Wij blijven met ambitie werken aan de werkgelegenheid in de watersport. Wij willen de dalende lijn van de afgelopen jaren ombuigen naar nieuwe groei. Om dit te bereiken nemen wij, aanvullend op Het Friese Merenproject, een aantal voorwaardenscheppende maatregelen die het bedrijfsleven verder moeten stimuleren om nieuwe banen te creëren. De maatregelen betreffen het opnieuw openstellen van de STINAF regeling, de instelling van het Doe fonds en een nieuwe MKB stimuleringsregeling. Impulsen voor de Friese economie Het afmaken van het investeringsprogramma van Het Friese Merenproject geeft ook, zij het tijdelijk, een directe impuls aan de Friese economie. Het grootste deel van het programma is inmiddels in uitvoering genomen en dit zal de komende jaren nog tot aanzienlijke investeringsuitgaven leiden. Dit levert directe werkgelegenheid op voor de bouwsector maar ook indirecte werkgelegenheid voor toeleverende bedrijven. Op basis van het investeringsvolume van het huidige uitvoeringsprogramma 2011-2015 gaat het om ca. 2.000 arbeidsjaren (ca. 1.100 direct en ca. 900 indirecte arbeidsjaren). De mate waarin het bedrijfsleven in de Provincie Fryslân hiervan profiteert hangt wel sterk samen met dat deel van de aanneemsom dat uiteindelijke bij Friese bedrijven wordt aanbesteed. Samenhang met investeringsagenda Wurkje foar Fryslân In het kader van “Wurkje foar Fryslân” wordt een investeringsagenda voorbereid om een impuls te geven aan de Friese economie. Toerisme en recreatie is één van de economische speerpunt sectoren van de investeringsagenda. Met de extra maatregelen van de investeringsagenda zal naar verwachting tevens het rendement van de investeringen in Het Friese Merenproject kunnen worden verhoogd. Op deze wijze versterken de beide investeringsprogramma’s elkaar. In dit verband wordt in 2013 al gestart met een aantal quick wins. Zo wordt met het opnieuw openstellen van de STINAF regeling (Subsidieregeling Toerisme Natuurlijk Fryslân) het bedrijfsleven in de toeristisch-recreatieve sector gestimuleerd om te investeren in verduurzaming en kwaliteitsverbetering van toeristische accommodaties en voorzieningen. We investeren hierin de komende 3 jaar € 2 mln. per jaar. Daarnaast wordt met een provinciale bijdrage van € 660.000 voor een tiental relatief kleine toeristische projecten een totaal aan investeringen losgetrokken van € 2,7 mln. Tot slot worden met een provinciale bijdrage van € 1 mln. 10-15 projecten in uitvoering genomen voor het aanbrengen van vuilwater afvoersystemen in havens. Voor een aantal projecten binnen het programma is het lastig de financiering van gemeenten en derden rond te krijgen. Enkele gemeenten, waar onder Súdwest-Fryslân, zullen hiervoor waarschijnlijk een beroep doen op de Nuon middelen die in het kader van de investeringsagenda “Wurkje foar Fryslân” worden ingezet. Voor de inzet van genoemde middelen wordt een zelfstandig afwegingskader opgesteld. Eventuele aanvragen zullen hieraan worden getoetst.


5.2 n Nieuwe accenten Waar nodig willen we nu al in spelen op enkele relevante trends en ontwikkelingen. Op de volgende terreinen willen wij de komende periode nieuwe accenten aan brengen: • Jongeren en watersport • Wifi Genoemde onderwerpen zullen naar verwachting, na afronding van Het Friese Merenproject in 2015, kunnen worden voortgezet binnen een nieuw programma voor Toerisme en recreatie. Jongeren en watersport In opdracht van Het Friese Merenproject is in 2012 onderzoek uitgevoerd naar de doelgroep jongeren in de watersport. De onderzoeken geven een goed beeld van de stand van zaken, de wensen van jongeren en mogelijke toekomstscenario’s voor de watersportsector. Bij hun vakantiekeuze kijken jongeren wat er op een plaats te doen valt. Het merendeel wil uitgaan, feestvieren en anderen ontmoeten. Dit is het “kernproduct”; als ze overdag ook nog spannende, nieuwe dingen kunnen ervaren is dat meegenomen. Op zich leent de watersport zich daar prima voor. In Fryslân hebben we op het gebied van watersport veel te bieden. Er is de laatste jaren veel geïnvesteerd in een goede infrastructuur en faciliteiten. Maar in Fryslân is er de afgelopen periode niet voor gekozen om specifiek deze groep jongeren aan de regio te verbinden. Aan de hand van de uitkomsten van de diverse onderzoeken, kunnen we gezamenlijk stappen bepalen om de kansen te verzilveren. Dit vraagt om vernieuwing en samenwerking tussen ondernemers uit diverse branches, kennisinstellingen en overheden. Er wordt door Het Friese Merenproject gewerkt aan een uitvoeringsprogramma jongeren en watersport. We willen graag dat iedereen zich welkom voelt in Fryslân. Gastvrij zijn voor zowel jong áls oud is daarbij erg belangrijk. Wifi Vanuit het programma ondersteunen wij pilots in een aantal watersportkernen om gratis wifi beschikbaar te stellen. In Langweer is op 6 juni 2013 de eerste pilot van start gegaan. In de loop van de zomer volgen nog een aantal watersportplaatsen. Voor de bekostiging van een verdere grootschaliger uitrol van het stimuleringsprogramma in 2014 is bij de kadernota 2014 een voorstel ingediend voor een bedrag van € 600.000.

5.3 n Resterende knelpunten Onderstaande knelpunten betreffen enkele bestaande projecten binnen het huidige programma. Mits de financiële ruimte binnen het programma het toelaat, willen wij deze knelpunten oplossen. Of er voldoende financiële ruimte zal ontstaan, kunnen wij nu echter nog niet beoordelen. Daarom hebben wij deze punten als te financieren projecten aan de projectenlijst toegevoegd.


57

Lauwersoog, aanpassen voorhaven buitenzijde De invaart van de sluizen in Lauwersoog is voor de recreatievaart erg oncomfortabel. Er is weinig ruimte om aan te leggen, en bij noorderwind lopen de golven recht de haven in. Provincie Groningen heeft een plan ontwikkeld om de voorhaven aan te passen maar daarvoor is onvoldoende budget. Omdat de sluis in Lauwersoog 50-50 door Groningen en Fryslân wordt gefinancierd, wordt voorgesteld om de helft van de kosten (50% van € 400.000,- = € 200.000,-) ten laste te brengen van Het Friese Merenproject. Lits Lauwersmeerroute, Sanitaire voorziening Opeinde In de eerste fase is de Lits-Lauwersmeerroute ontwikkeld. Het was de bedoeling dat ook in Opeinde een sanitaire voorziening zou worden gerealiseerd, maar er was geen plek te vinden met voldoende draagvlak. Daarom is het daarvoor bestemde budget (ca. € 340.000,-) niet besteed en blijven staan binnen Het Friese Merenproject. Afspraak was dat het bedrag zou terugvloeien naar de partners als voor 1 januari 2012 de voorziening niet gerealiseerd was. De gemeente Smallingerland heeft nu een nieuw plan ontwikkeld voor een passantenhaven en is van plan om daar dan ook de sanitaire voorziening te realiseren. De gemeente stelt nu voor om het bedrag daar alsnog voor aan te wenden. Turfroute Voor de Turfroute gaat het om de volgende twee ‘plussen’: Turfroute overstapplaats Klein Groningen Bij Klein Groningen (Nabij Wijnjewoude) is een Toeristische overstapplaats gepland. Daarvoor is € 250.000,- beschikbaar gefinancierd door Opsterland en de provincie. Door de aanwezigheid van een oude melkfabriek is het een erg onaantrekkelijke plaats om aan te gaan leggen, en daarom is een plan uitgewerkt om de bestaande gebruikers en bewoners uit te kopen, de fabriek af te breken en de locatie opnieuw te ontwikkelen. De projectkosten bedragen ca. € 1 a € 1,2 mln. Extra financiering is beschikbaar vanuit het gebiedsplan N381. Gemeente en provincie moeten nog zoeken naar extra financiering. Het aandeel van de provincie bedraagt circa € 400.000,-. Turfroute gebiedsontwikkeling Van Oordts Mersken Gemeente Opsterland is bezig met gebiedsontwikkeling in het gebied Van Oordts Mersken. Het is een kansrijk gebied voor recreatief medegebruik, wandelen, fietsen en is gelegen aan de Turfroute. Om te zorgen dat ook de recreatievaarder op de Turfroute in de gelegenheid is om (bij de Rolbrêge) uit te stappen om het gebied in te gaan wordt voorgesteld het overstapplaatsen programma van de gemeente Opsterland uit te breiden met deze locatie. Bedoeling is een eenvoudige aanlegsteiger met parkeerplaats (type Marrekrite), geschatte projectkosten ca. € 50.000,-. Vanuit Het Friese Merenproject zal maximaal 40% = ca. € 20.000,- worden bijgedragen.


Hoofdstuk


Kosten en financiering

6

In dit hoofdstuk wordt op hoofdlijnen de financiële stand van zaken op programma niveau geschetst. Voor meer gedetailleerde informatie op project niveau wordt verwezen naar het in de bijlage opgenomen projectenoverzicht.

6.1 n Geactualiseerde begroting Programmabegroting De geraamde investeringsomvang van het uitvoeringsprogramma 2011-2015 bedroeg in 2011 € 211,3 mln. De actuele raming van het investeringsprogramma bedraagt € 224,8 mln. Er is inmiddels voor een bedrag van € 133,3 mln. aan projecten in uitvoering, dit komt overeen met 60% van de totaal geraamde investeringen. Er zijn nog projecten in voorbereiding voor een bedrag van € 91,2 mln. Tabel 6.1 Programmabegroting (exploitatie en investering) Fase Uitgevoerd In uitvoering Gepland UP 2011-2015 - - 211,3 Stand 2013 0,3 133,3 91,2 Bedragen in € miljoenen

Totaal geraamd 211,3 224,8


59

Financieringsbegroting Het investeringsprogramma is voor een belangrijk deel gefinancierd (85%). Bij aanvang van het programma in 2011 bedroeg het gefinancierde deel nog 71%. De resterende financieringsopgave bedraagt € 33,6 mln. De resterende financieringsopgave ligt vooral bij gemeenten (ca. € 17 mln.) en derden (ca. € 13 mln.). Als gevolg van de economische omstandigheden kost het wel steeds meer moeite om de resterende financiering rond te krijgen. Tabel 6.2 Financieringsbegroting Fase Provincie Gemeenten Overige Derden Te financieren UP 2011-2015 84,5 25,6 39,2 62,0 Stand 2013 98,3 39,0 53,9 33,6 Bedragen in € miljoenen

Totaal 211,3 224,8

6.2 n Stand van zaken FMP budget Bestedingen De totale bestedingen ten laste van het eigen Friese Merenbudget (FMP-budget) over de periode 2011 - medio 2013 bedroegen € 22,1 mln. Hiermee is inmiddels ca. 30% van het totale FMP budget (totaal € 74,6 mln.) besteed. Geen vrijval Momenteel zijn alle budgetten gealloceerd, er is geen sprake van vrijval. Bij de vaststelling van het uitvoeringsprogramma is door PS een motie aangenomen dat vrijvallende middelen niet automatisch worden ingezet voor lager geprioriteerde projecten. Indien er vrijvallende middelen ontstaan, willen wij deze waar nodig inzetten om tegenvallers binnen het bestaande programma op te vangen. Daarnaast zijn er nog enkele aanvullende wensen (zie paragraaf 5.3).


Bijlagen


Bijlage 1 Bronverantwoording Bij de totstandkoming van de evaluatie 2011-2013 is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: • Economische en ecologische effectmeting Friese Merenproject, Ecorys Altenburg & Wymenga (2008) • Botenpanelonderzoek, NBTC NIPO Research (maart 2010) • Consumentenonderzoek Toerisme 2010 (april 2010) • Evaluatie van Het Friese Merenproject 2000-2010 (december 2010) • NBTC-NIPO: onderzoek naar bootvakanties van Nederlanders, 2010 • Mitigatie Friese Merenproject: Waterhuishouding, beheer en rustgebieden, Altenburg & Wymenga (februari 2011) • Flusterjend farre troch Fryslân, Grontmij (september 2011) • Het Friese Merenproject; Uitvoeringsprogramma 2011-2015 (oktober 2011) • Uitvoeringsagenda Elektrisch varen 2012-2015 (februari 2012) • CPB Policy brief 2012/01, Juniraming 2012, De Nederlandse economie tot 2017, inclusief begrotingsakkoord 2013. • Jongeren en watersport, Waterrecreatie Advies (september 2012) • Jeugd & Watersport, eindrapportage ETFI (oktober 2012) • De Friese gemeenten in beeld, Benchmarkonderzoek Recreatie en Toerisme 2012. • Toerisme Strategie 3.0 Frysl@n, De wereld binnen handbereik, HISWA en Recron (2013) • Prognoase Fryslân 2013, Trendprognoase Befolking en Húshâldens • Regio’s in economisch perspectief 2013 • ETFI, Toerisme Monitor Fryslân en Groningen 2012 (juni 2013) • Trendrapporten van het NRIT • LISA, het werkgelegenheidsregister van Nederland


61

Bijlage 2a

Overzicht ‘Kosten en financiering’

Overzicht kosten en financiering (Bedragen in mln. euro) Projecten Status Fase Totaal Totaal te Totaal Mutaties raming gefinancierd financieren geraamd t.o.v. 2011 Onderzoek regeldruk bedrijfsleven in uitvoering 0,10 Voorbereidingskosten 2011-2015 in uitvoering 5,40 Algemeen 5,50 0,00 5,50 0,00 Regionale beeldverhalen uitgevoerd BO Lemsterland Gesplitst Toegangspoort z-oever Tjeukemeer in uitvoering Toegangspoort Lemmer gepland Toegangspoort Stavoren zie SWF Toegangspoort Makkum zie SWF Toegangspoort Workum zie SWF Watersportkern Bolsward Fase 2 zie SWF uitvoeringsprogramma gemeente Sudwest-Fryslan gepland toegangspoort Harlingen 1e Fase in uitvoering toegangspoort Harlingen 2e Fase gepland BO Wymbritseradiel Fase 2 gepland Toegangspoort Lauwersmeer gepland Toegangspoort Lauwersmeer,

0,15 0,00 8,42 2,63 0,00 0,00 0,00 0,00 8,49 3,88 0,98 10,59 0,67

0,00 0,00 0,00 1,28 0,00 0,00 0,00 0,00

0,15 0,00 8,42 3,91 0,00 0,00 0,00 0,00

0,00 -6,92 8,42 3,91 -2,00 -2,00 -2,00 -1,33

1,44 9,93 0,00 3,88 1,10 2,08 0,00 10,59 0,33 1,00

9,93 -1,12 2,08 -2,72 0,00

0,00 0,89 3,41 1,12 1,63 4,52

0,40 0,44 0,36 0,00 0,16 0,00

0,40 1,33 3,78 1,12 1,79 4,52

0,40 -0,00 -0,03 0,12 0,46 0,00

0,00

0,00

0,00

-0,20

0,00

0,00

0,00

-0,20

aanpassen voorhaven Nieuw! gepland Watersportkern Franeker gepland BO Tytsjerksteradiel in uitvoering BO Boarnsterhim Waterfront Grou in uitvoering Watersportkern Balk in uitvoering Sneek Waterstad A7 gepland Toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar (deel Weststellingwerf) gepland Toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar (deel Skarsterlân) gepland Sneek waterstad Elfstedenvaarroute Oosterpoortbrug Afgevoerd Watersportkern Joure gepland Watersportkern Dokkum gepland Project Stevenshoek Langweer gepland Watersportkern Leeuwarden gepland Watersportpas gepland Toegangspoort Hindeloopen Afgevoerd Bestedingen aan de Wal

0,00 1,48 0,89 0,54 0,89 0,20 0,00 51,37

0,00 0,16 0,44 0,00 0,44 0,00 0,00 6,57

0,00 1,64 1,33 0,54 1,33 0,20 0,00 57,94

-4,36 0,31 -0,00 0,00 -0,00 0,00 0,00 2,75

Noordelijke Elfstedenvaarroute Revitalisering lauwersmeer Sluis Workum (investeringsbudget) Sluis Workum ((exploitatiebudget) Polderhoofdkanaal Recreatiegeulen Grutte Brekken Verdiepen Langwarder Wielen

27,82 0,96 0,61 0,29 16,95 0,44 0,69

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

27,82 0,96 0,61 0,29 16,95 0,44 0,69

0,00 -0,25 -0,15 0,29 0,00 -0,01 0,00

in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering


Projecten Status Fase Totaal Totaal te Totaal Mutaties raming gefinancierd financieren geraamd t.o.v. 2011 Fietspad langs de Swette Fase 1 en 3 in uitvoering 3,20 0,00 3,20 0,00 Birstumer Rak in uitvoering 0,89 0,00 0,89 0,00 Onderhoudsbijdrage Spoorbrug Akkrum in uitvoering 0,15 0,00 0,15 0,00 Sluis Stavoren in uitvoering 19,67 0,00 19,67 0,17 Baggeren: provinciale vaarwegen (2011-2015) in uitvoering 3,97 0,00 3,97 0,00 Gemeentelijk baggerwerk (140 km) in uitvoering 15,75 3,16 18,91 -6,09 Watersportvoorzieningen Leeuwarden gepland 1,19 0,05 1,24 0,16 Drempel Sluis Makkum + baggeren toegang gepland 0,20 0,41 0,61 0,00 Fietspad langs de Swette Fase 2 en 4 gepland 0,00 0,69 0,69 0,42 Turfroute Overstapplaatsen in uitvoering 0,64 0,00 0,64 0,06 Turfroute passantenhaven Oldeberkoop Nieuw! uitgevoerd 0,15 0,00 0,15 0,15 Turfroute Overstapplaats Klein Groningen Nieuw! gepland 0,00 1,20 1,20 1,20 Turfroute Overstapplaats Van Oordts Mersken Nieuw! gepland 0,00 0,05 0,05 0,05 Sanitaire voorziening passantenhaven Smallingerland Nieuw! gepland 0,34 0,00 0,34 0,34 Sylsbrege Jirnsum gepland 2,30 0,00 2,30 0,00 Verruiming brug en sluisbediening gepland 12,20 0,00 12,20 0,00 Opwaardering Luts fase 2 gepland 0,00 2,50 2,50 0,00 Opwaardering Luts fase 1 in uitvoering 2,97 0,00 2,97 0,00 Turfroute Profielverruiming gepland 4,40 6,60 11,00 0,10 Grenzeloos Varen 115,78 14,66 130,44 -3,56 Noordoever Snitser Mar gepland Noordzijde Fluezen (Aent Lieuwes, it Sân) in uitvoering Terkaplester Poullen e.o. gepland Zuidwestzijde Fluezen 1: Galamadammen gepland Zuidwestzijde Fluezen 2: Polder Lânsein gepland Gaastmar, Aldegeaster Brekken e.o. gepland Zuidwestzijde Fluezen 3: de Oarden en it Sân gepland Blauhúster Poullen gepland Gedragscode gepland Ecologische verbindingszone gepland Natuur vriendelijke oevers gepland Natuureducatie gepland Schoon water / aanpak vuilwaterlozingen recreatievaart Nieuw! gepland Elektrisch Varen 2011 in uitvoering Elektrisch Varen 2012 t/m 2015 in uitvoering Ecologie en Duurzaamheid Totaal

1,69 7,60 0,55 1,93 0,18 0,16

4,50 0,00 0,55 1,93 0,18 0,16

0,29 0,03 0,10 0,02 0,01 0,00

0,29 0,58 0,03 0,05 0,10 0,20 0,02 0,03 0,01 0,03 0,00 0,00

1,00 1,29 3,65 18,49 191,14

6,19 7,60 1,10 3,87 0,37 0,32

1,00 2,00 0,00 1,29 3,65 7,30 12,42 30,91 33,64 224,78


5,29 7,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2,00 0,00 0,00 14,29 13,48

63

Bijlage 2b

Overzicht ‘Gefinancierd’

Overzicht gefinancierd (Bedragen in mln. euro) Stand per 2013. Projecten Status Fase onderzoek regeldruk bedrijfsleven in uitvoering Voorbereidingskosten 2011-2015 in uitvoering Algemeen

Regionale beeldverhalen uitgevoerd BO Lemsterland Gesplitst Toegangspoort z-oever Tjeukemeer in uitvoering Toegangspoort Lemmer gepland Toegangspoort Stavoren zie SWF Toegangspoort Makkum zie SWF Toegangspoort Workum zie SWF Watersportkern Bolsward Fase 2 zie SWF Uitvoeringsprogramma gemeente Sudwest-Fryslan gepland Toegangspoort Harlingen 1e Fase in uitvoering Toegangspoort Harlingen 2e Fase gepland BO Wymbritseradiel Fase 2 gepland

Toegangspoort Lauwersmeer gepland Toegangspoort Lauwersmeer, aanpassen voorhaven Nieuw! gepland Watersportkern Franeker gepland BO Tytsjerksteradiel in uitvoering BO Boarnsterhim Waterfront Grou in uitvoering Watersportkern Balk in uitvoering Sneek Waterstad A7 gepland Toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar (deel Weststellingwerf) gepland Toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar (deel Skarsterlân) gepland Sneek waterstad Elfstedenvaarroute Oosterpoortbrug Afgevoerd Watersportkern Joure gepland Watersportkern Dokkum gepland Project Stevenshoek Langweer gepland Watersportkern Leeuwarden gepland Watersportpas gepland Toegangspoort Hindeloopen Afgevoerd Bestedingen aan de Wal Noordelijke Elfstedenvaarroute Revitalisering lauwersmeer Sluis Workum (investeringsbudget) Sluis Workum ((exploitatiebudget) Polderhoofdkanaal Recreatiegeulen Grutte Brekken Verdiepen Langwarder Wielen Fietspad langs de Swette Fase 1 en 3 Birstumer Rak Onderhoudsbijdrage Spoorbrug Akkrum Sluis Stavoren Baggeren: provinciale vaarwegen (2011-2015) Gemeentelijk baggerwerk (140 km) Watersportvoorzieningen Leeuwarden Drempel Sluis Makkum + baggeren toegang Fietspad langs de Swette Fase 2 en 4 Turfroute Overstapplaatsen


in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering gepland gepland gepland in uitvoering

Gefinancierd Provincie FMP Overig Provincie

Gemeenten Cofin REP

Overige derden REP Rijk Derden

Totaal gefinancierd

0,10 5,40 5,50 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

0,10 5,40 5,50

0,04 0,03 0,08 0,09 1,07 3,87 1,07 2,33 1,35 1,28 2,83 2,86 2,80 0,16 0,92 1,89 0,92 0,57 0,41 1,02 2,52 4,60 2,45

0,15 0,00 8,42 2,63 0,00 0,00 0,00 0,00 8,49 3,88 0,98 10,59

0,33 0,33 0,44 0,44 0,72 1,71 0,98 1,12 0,44 0,75 0,44 0,82 2,11 1,58 0,00 0,00 0,00 0,44 0,60 0,44 0,44 0,44 0,18 0,18 0,18 0,44 0,44 0,20 2,56 1,10 10,00 16,49 14,60 6,62

0,67 0,00 0,89 3,41 1,12 1,63 4,52 0,00 0,00 0,00 1,48 0,89 0,54 0,89 0,20 0,00 51,37

2,07 5,86 4,22 15,67 0,28 0,10 0,59 0,61 0,16 0,14 3,25 2,10 5,08 6,53 0,44 0,34 0,34 1,04 0,34 1,05 0,77 0,05 0,53 0,31 0,15 19,26 0,17 0,25 3,97 6,48 9,27 0,30 0,89 0,20 0,19 0,04 0,41

27,82 0,96 0,61 0,29 16,95 0,44 0,69 3,20 0,89 0,15 19,67 3,97 15,75 1,19 0,20 0,00 0,64


65

Projecten

Status Fase

Turfroute passantenhaven Oldeberkoop Nieuw! uitgevoerd Turfroute Overstapplaats Klein Groningen Nieuw! gepland Turfroute Overstapplaats Van Oordts Mersken Nieuw! gepland Sanitaire voorziening passantenhaven Smallingerland Nieuw! gepland Sylsbrege Jirnsum gepland Verruiming brug en sluisbediening gepland Opwaardering Luts fase 2 gepland Opwaardering Luts fase 1 in uitvoering Turfroute Profielverruiming gepland Grenzeloos Varen

Noordoever Snitser Mar gepland Noordzijde Fluezen (Aent Lieuwes, it Sân) in uitvoering Terkaplester Poullen e.o. gepland Zuidwestzijde Fluezen 1: Galamadammen gepland Zuidwestzijde Fluezen 2: Polder Lânsein gepland Gaastmar, Aldegeaster Brekken e.o. gepland Zuidwestzijde Fluezen 3: de Oarden en it Sân gepland Blauhúster Poullen gepland gedragscode gepland Ecologische verbindingszone gepland natuur vriendelijke oevers gepland natuureducatie gepland schoon water / aanpak vuilwaterlozingen recreatievaart Nieuw! gepland Elektrisch Varen 2011 in uitvoering Elektrisch Varen 2012 t/m 2015 in uitvoering Ecologie en Duurzaamheid Totaal


Gefinancierd Provincie FMP Overig Provincie

Gemeenten Cofin REP


Totaal gefinancierd

0,02 0,04 0,05 0,05 0,34 1,57 0,73 12,20 1,15 0,33 1,08 0,41 4,40 58,46 9,53 0,00 22,48 0,00 25,30

0,15 0,00 0,00 0,34 2,30 12,20 0,00 2,97 4,40 115,78

0,50 1,19 0,25 2,10 5,25 0,55 1,93 0,18 0,16 0,29 0,03 0,10 0,02 0,01 1,00 0,40 0,89 3,65 8,07 3,10 0,00 0,00 0,00 7,33 74,58 13,73 10,00 38,98 14,60 39,25

1,69 7,60 0,55 1,93 0,18 0,16 0,29 0,03 0,10 0,02 0,01 0,00 1,00 1,29 3,65 18,49 191,14


67

Bijlage 2c

Overzicht ‘Te financieren’

Overzicht te financieren (Bedragen in mln. euro) Stand per 2013. Projecten Status

Fase

onderzoek regeldruk bedrijfsleven in uitvoering Voorbereidingskosten 2011-2015 in uitvoering Algemeen

Regionale beeldverhalen uitgevoerd BO Lemsterland Gesplitst Toegangspoort z-oever Tjeukemeer in uitvoering Toegangspoort Lemmer gepland Toegangspoort Stavoren zie SWF Toegangspoort Makkum zie SWF Toegangspoort Workum zie SWF Watersportkern Bolsward Fase 2 zie SWF Uitvoeringsprogramma gemeente Sudwest-Fryslan gepland Toegangspoort Harlingen 1e Fase in uitvoering Toegangspoort Harlingen 2e Fase gepland BO Wymbritseradiel Fase 2 gepland

Toegangspoort Lauwersmeer gepland Toegangspoort Lauwersmeer, aanpassen voorhaven Nieuw! gepland Watersportkern Franeker gepland BO Tytsjerksteradiel in uitvoering BO Boarnsterhim Waterfront Grou in uitvoering Watersportkern Balk in uitvoering Sneek Waterstad A7 gepland Toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar (deel Weststellingwerf) gepland Toegangspoort Zuidoever Tsjûkemar (deel Skarsterlân) gepland Sneek waterstad Elfstedenvaarroute Oosterpoortbrug Afgevoerd Watersportkern Joure gepland Watersportkern Dokkum gepland Project Stevenshoek Langweer gepland Watersportkern Leeuwarden gepland Watersportpas gepland Toegangspoort Hindeloopen Afgevoerd Bestedingen aan de Wal Noordelijke Elfstedenvaarroute Revitalisering lauwersmeer Sluis Workum (investeringsbudget) Sluis Workum ((exploitatiebudget) Polderhoofdkanaal Recreatiegeulen Grutte Brekken Verdiepen Langwarder Wielen Fietspad langs de Swette Fase 1 en 3 Birstumer Rak Onderhoudsbijdrage Spoorbrug Akkrum Sluis Stavoren Baggeren: provinciale vaarwegen (2011-2015) Gemeentelijk baggerwerk (140 km) Watersportvoorzieningen Leeuwarden Drempel Sluis Makkum + baggeren toegang Fietspad langs de Swette Fase 2 en 4 Turfroute Overstapplaatsen


in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering in uitvoering gepland gepland gepland in uitvoering

Te financieren Provincie FMP Overig Provincie

Gemeenten Cofin REP


Totaal te financieren

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00

1,28 0,54 0,90 0,18 0,67 0,26

0,00 0,00 0,00 1,28 0,00 0,00 0,00 0,00 1,44 0,00 1,10 0,00

0,33 0,20 0,20 0,44 0,36 0,16 0,16 0,44 0,44 0,38 1,22 0,00 3,61 0,00 1,36

0,33 0,40 0,44 0,36 0,00 0,16 0,00 0,00 0,00 0,00 0,16 0,44 0,00 0,44 0,00 0,00 6,57

3,16 0,05 0,20 0,20 0,41 0,29

0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 3,16 0,05 0,41 0,69 0,00


69

Projecten

Status

Fase

Turfroute passantenhaven Oldeberkoop Nieuw! uitgevoerd Turfroute Overstapplaats Klein Groningen Nieuw! gepland Turfroute Overstapplaats Van Oordts Mersken Nieuw! gepland Sanitaire voorziening passantenhaven Smallingerland Nieuw! gepland Sylsbrege Jirnsum gepland verruiming brug en sluisbediening gepland Opwaardering Luts fase 2 gepland Opwaardering Luts fase 1 in uitvoering Turfroute Profielverruiming gepland Grenzeloos Varen Noordoever Snitser Mar gepland Noordzijde Fluezen (Aent Lieuwes, it Sân) in uitvoering Terkaplester Poullen e.o. gepland Zuidwestzijde Fluezen 1: Galamadammen gepland Zuidwestzijde Fluezen 2: Polder Lânsein gepland

Gaastmar, Aldegeaster Brekken e.o. gepland Zuidwestzijde Fluezen 3: de Oarden en it Sân gepland Blauhúster Poullen gepland gedragscode gepland Ecologische verbindingszone gepland natuur vriendelijke oevers gepland natuureducatie gepland schoon water / aanpak vuilwaterlozingen recreatievaart Nieuw! gepland Elektrisch Varen 2011 in uitvoering Elektrisch Varen 2012 t/m 2015 in uitvoering Ecologie en Duurzaamheid Totaal


Te financieren Provincie FMP Overig Provincie

Gemeenten Cofin REP


Totaal te financieren

0,00 0,40 0,40 0,40 1,20 0,02 0,03 0,05 0,00 0,00 0,00 2,50 2,50 0,00 1,10 5,50 6,60 0,88 1,10 0,00 11,79 0,00 0,89 14,66 4,50 4,50 0,00 0,55 0,55 1,93 1,93 0,18 0,18

0,16 0,29 0,03 0,10 0,02 0,01 1,00 1,83 1,83 0,00 0,10 0,00 1,83 0,00 10,49 1,26 2,42 0,00 17,23 0,00 12,74


0,16 0,29 0,03 0,10 0,02 0,01 0,00 1,00 0,00 3,65 12,42 33,64

71



73

Het Friese Merenproject

Recommend Documents