Voor het eerst na de weerzinwekkende moord op het Friese Marianne Vaatstra - precies een jaar geleden - treden haar
Spencer en diens vader in de openbaarheid met him verhai achtergronden van het drama. En over hun reden waarom ; grote herdenkingsdienst voor het slachtoffer niet bij willen Voor Mariannes vader is dat niet bepaald een verrassing... iemand niaar dan ook nie-
verwijten en keihardc aanvallen rollen
mand in Zwaag>vesteinde,
over hem en zijn gezinsleden in Buiten-
Kolluni,
post heen en de kern van die soms zeer
Buitcnpost of in
omliggcndc
dorpjcs
be-
pcrfide readies is steeds dezelfde: Spen
schomvt dc 19-jarige Spen
cer had in de nacht van 30 april op 1 mei
v^r
cer S.* als verdaclite in het
1999 nooit zijn vriendin Marianne alleen
y'^J'?.
mysterie van dc gruwelmoord op Ma--
deduisternisinmogensturenopwegnaar
h^i i
rianne Vaatstra. Dat is de enige, uiterst
haar ouderlijk buis in Zwaagwesteinde.
;,,j- ■■
schrale troost voor de vaste vriend van het
Een laffe, onvcrgeeflijkcdaad. >
vermoorde meisje. Want voor de rest wordt dc jongen door dc nabestaanden
van het 16-jarige slachtoffer en een groot
20
Op de bankjes, die op doze foto te zien
deel van de bevolking in de regio met de
zijn achter vader S. en Panorama's
nek aangekeken. Spencer is weinig meer
verslaggever Gerard Trentelman, begon-
dan ccn paria in de nog steeds geschokte
nen Spencer en hun vrienden hun dra-
Friese gemeenschap. Indianenverhalen,
matische Koninginnedag 1999.
PANO
.'■"■
■■?&*•*■
!■
■_■■
.
/*".
■
.
_ _
*■__■■
__
"_»__J
it: ."^ 0
v^
i H
'-■BhW^.:-1
T
■Mc^.-'-i
&&:?'*.!■.-::■.■■■.■■.'■; T*:.^y 7k'"'1-
"*■':..■..
"De schokken die Spencer en wij als familie
die vraaggesprekken is Spencer geruime tijd
ren. We zeggen het met een bos bloemen, op
al bijna een jaar te verwerken krijgen, zijn
aanwezig. In feite wil Mariannes vriend, die
andere tijdstippen. Zoals Spencer zijn eigen
aan de buitenwereld bijna niet uit te leggen,"
sinds kort als beroepsmilitair op dezelfde
momenten kiest. Hij gaat soms 's avonds
verklaart vader Dick S.* (49) met een krijt-
basis wcrkt, niet met de media praten. Daar-
naar het graf van Marianne. Of direct vanuit
wit gezicht. "Er worden geruchten verspreid
voor is hij van nature te introvert. Daarvoor
zijn nachtdienst..." En verontwaardigder:
over mijn zoon en bij vlagen worden hij en
voelt hij zich te zwaar vernederd door de
'"t Is met geen pen te beschrijven wat de
wij als ouders rurieus aangevallen op zijn
samenleving. Maar na langdurig overleg met
familie van Marianne moet doormaken. De
gedrag in die zwarte nacht. De Vaatstra's
S. senior stemt hij in met een interview. Met
ouders, die op zo'n onmenselijke wijze een
wijzen Spencer zelfs als medeschuldige aan
zijn vader als beschermheer, zijn mental
kind moetcn verliezen. Ik, als vader, zal al-
in ditbeestachtige misdrijf... Het is allemaal
coach. Dick, onomwonden: "Ik weet heel
tijd met hen meevoelen, maar aan de andere
6en groot onrecht. Wat deze, toen nog 18-
goed dat de familie van Marianne mij als 'de
kant zijn er in deze tragedie dingen over de
jarige jongen vanaf 1 mei 1999heeftmoeten
regisseur' ziet, de man die het woord voert in
rug van het meisje gebeurd, die nooit hadden
meemaken, daarmee ben ik nog niet in een
deze verschrikkelijke nasleep van de moord,
mogen gebeuren. Wilde beschuldigingen,
halve eeuw op deze aarde geconfronteerd.
maar ik zie dat niet als een schande. Mijn
ongenuanceerde uitspraken... tegen rechts-
Mijn kind wordt onrecht aangedaan, terwijl
kind, geen prater, een jongen die zich
extremisme aan. Genadeloos soms. Ik dank
hij niets misdaan heeft. Ja, hij is vreselijk
probeert af te sluiten voor problcmen, wordt
God op mijn blote knieen dat al dat vemieti-
stom geweest dat hij Marianne niet naar huis
onrecht aangedaan en dan springt pa in de
gende, al dat negatieve Spencer juist aan het
heeft gebracht. Dat heb ik de
sterken is in de verwerking van
volgende dag toen ik hoorde
zijn verdriet." Spencer, jij kent alle ge
dat het meisje werd vermist ook
tegen
hem
dan
met
nenverhalen die er nog steeds
meegefietst
naar
circuleren: je zou ruzie heb
Klootzak,
was
Marianne
ruchten, roddels en india-
geroepen.
Stom,
ben gehad met je vriendin,
nou
haar uit angst voor andercn
ccnmaal niet gebeurd. En dat
niet thuis hebben gebracht,
zal Spencer een leven lang
tegen haar familie en vrien-
bijblijven. Da's een last die
den
hij niet meer kwijtraakt zijn
zwijgen over die dramatische
verdere leven."
nacht en zelfs nooit DNA
Zwaagwesleinde.
stom..!
Maar
dat
is
te
hardnekkig
hebben afgestaan.
Spencer, haast timide inha-
kend: "Ik vrees dat de ver-
"In een uitbundige sfeer zijn
schrikkelijke moord op mijn
Marianne, mijn vriend en ik die nacht uit elkaar gegaan.
vriendin me tot mijn dood zal blijven achtervolgen. Maar ik heb in elk
bres voor hem. Om hem, te beschermen...
Dat was bij sportpark De Swadde aan de
geval mijn eigen waarheid en die heb ik her-
Wat is er mis mee als de vader - met instem-
rand van ons dorp. Zij moest en zou op de
haaldelijk aan de rechercheurs verteld. Die
ming van de zoon - 'de regisseur' is in zo'n
door haarzelf gepikte ficts alleen verder. Er
waarheid is dat Marianne op een gegeven
naargeestige, delicate affaire? Het verbaast
is geen sprake geweest van ruzie. Tegen een
moment alleen verder wilde fietsen. Mijn
me enorm dat hij hierbij aanwezig wil
uur gingen mijn vriend en ik weg uit de disco
maat en ik wilden dat niet, hebben aange-
zijn. In een fase waarin hij weer zo'n zestig
in Kollum. Marianne vroeg niet om geld
drongen bij haar, maar ze stond erop.
procent van zijn normale leventje heeft
voor een taxi of zo, maar wilde met ons mee-
Waarom weet ik echt niet. Marianne riep ons
kunnen heroveren."
rijden naar Buitenpost. Bij die sportvelden
nog na: Als er iets gebeurt, is dat jullie
Maandag 1 mei 2000 staat in de sporthal
daar hebben we dus later afscheid genomen.
schuld! Maar wij zagen dat als een van haar
van Zwaagwesteinde een immense herden-
Waarvoor zou ik bang zijn geweest om met
grapjes. De hele sfccr van die avond in Kol-
kingsbijeenkomst voor slachtoffer Marianne
haar mee te gaan? Al wordt dat dan beweerd,
lum tussen ons was lacherig en uitgelaten,
gepland. Spencer en zijn familie geven bij
ik heb geen andere, vreemde gasten gezien
gewoon gek. Niemand staat er toch bij stil
die plechtigheid geen acte de presence.
die nacht... Onzin. En over mijn zwijgen,
dat er zoiets onvoorstelbaars kan gebeuren?
Spencer: "Ik gedenk mijn vriendin op mijn
mijn zogenaamde geheimzinnigheid? Alles,
Kan ik de ptjn die ik daarvan heb aan iemand
manier. Ik ben al genoeg met de nek aange-
alles heb ik de politie en de familie van
uitleggen?"
keken en genegeerd. Dat wil ik voorkomen.
Marianne verteld. Er is niet mecr! Ik ben
Voor het eerst na de weerzinwekkende
Veel mensen zouden ook absoluut niet met
toch ook geen verdachte? Nooit geweest.
gebeurtenissen praten vadcr en zoon met een
me willen praten... Ik ben liever in gedach-
Nooit. Ook die geruchten over dat DNA
journalist over de trauma's die hun leven
ten in m'n eentje bij mijn vriendin." Vader
slaan nergens op. Dat heb ik, toen ik
ontregelen. Drie keer ontmoet ik Dick S.,
Dick: "Wij zijn na het vinden van Marianne
daarvoor na ongeveer een maand werd
een adjudant van de vltegbasis Leeuwarden,
buitcn alles gelaten en in de hoek getrapt. We
gevraagd, meteen afgestaan. Want Marianne
in zijn woonplaats Buitenpost. Bij twee van
gaan nu ook niet - om onszelf Iced te bespa-
en ik hadden natuurlijk gezoend."
> Op verzook van de botrokkenen is niet do voltedige familienaam weergegeven.
HAM A
veel
is
HET DRAMA DUURT VOORT IN KOLLUM Hoe ondraaglijk is je leven in deze door de gruwelen op hoi geslagen mini-gemccnschap?
"In het begin werd ik kwaad over de manicr waarop mensen me bckeken en behandel-
den. Pas na vier maanden ging het beter met me. Ook dankzij de politiemensen uit het team die alles van me weten. Ze leefden zo met me mee dat ze me tips gaven om
vooruit te komen met m'n leven. Spencer, ga afleiding zoeken... Doe dit, probeer dat. Dat
hceft me ontzettend goed gedaan. Ik heb me op mijn militairc opleiding gestort, ben weer gaan voetballen... Ik heb helemaal niets te verbergen."
Vader Dick: "Of het moet z'n pijn zijn." Die pijn onderschat ik nict. Die krank-
zinnigmakende
dreun
'Hansje vond Mariannes lichaam in een weiland en riep mij. Ik dacht dat m'n hart stilstond'
de
zou ik niet op rekenen, was zijn reactie, want met de zoon van mijn vriend gaat het gelukkig steeds beter. Het zijn onmenselijk harde
zaken, maar we hebben crmee leren omgaan. We zijn nu gewapend tegen het geweld dat de onwetenden gebruiken. Toch hebben we de ergste klappcn moeten
incasseren van Mariannes familie. Het zwaarst geschokt waren we van hun stelling
dat Spencer medeschuldig is aan de moord op hun dochter. We hopenje in de rest van ons leven niet meer tegen te komen, werd hem meegedeeld. Spencer en wij zijn op zo
veel manieren vernederd door de ouders van het meisje. Hij moest Mariannes foto's inleveren - gelukkig hebben hij en wij er nog
enkele - en zij stuurden allerlei dingen naar hem terug: een gedicht, een
volgende dag, 1 mei, als jij en
lint van een bloemstuk, een
een maat je verkrachte en vermoorde
weiland
meisje
bij
in
condoleance-kaart
een
Veenklooster
bedrijf bij.
Spencer: "Toen ik de vol
derend. Dat waren ook de
vermissing ben ik meteen gaan
gesprekken die we met de
zoeken. Overal in de buurt.
familie Vaatstra hebben ge-
Hansje, de vriend van Marian
voerd. Het meest genant was
nes vriendin Aafke, vond haar
de derde bijeenkomst die, ook
lichaam in een weiland en riep
door
mij. Ik dacht dat m'n hart
alleen een wondje aan een hand. Er was gcen en op de grand niet. Ik weet dat ik heel lang
bij haar heb gezeten. Een kwartier? Langer? Ik weet het niet Hansje en ik zwegen. Dc herinner me ook niet - dat hoorde ik later van anderen - dat ik zou hebben zitten vloeken en schelden en dat ik zoiets riep als Het is mijn
schuld, mijn schuld! Er is me alleen bijge-
bleven dat ik mijn arme Marianne niet alleen wilde laten in dat gras... En dat ik er al snel vanuit ging dat zij op die plaats onmogelijk kan zijn omgebracht."
De lange, knappe jongen kan niet camoufleren dat hij uit zijn evenwicht is en vcrlaat seconden later de kamer. Hij vertrekt naar
een goede vriend. Zijn vader: "Hij uit zich zo
moeilijk. Lijkt alles maar te verdringen, maar tegen mij zei ie weleens: Papje weet niet wat
falen
van
een
hand liep. Daarin werd zelfs
lag op
bloed te zien. Nergens. Op haar lichaam niet
het
'gespreksleider', echt uit de
stilstond. 'k Was alleen maar
snijwonden in haar hals en verder had ze
maakt
ven. Vernederend, erg verne-
mijn vader hoorde van de
stroopt en naar beneden getrokken. Ik zag de
Belofte
schuld, was daar opgeschre-
gende dag, zaterdag 1 mei, van
haar buik. Haar kleding was deels opge-
zijn
een visitekaartje van een taxi-
aantreffen.
geschokt. Marianne
en
rouwadvertentie. Er was ook
ik voel als ik 's avonds alleen in bed lig." Dick S. is enkele dagen later in een staat
gesuggereerd dat er misschien
troep in Mariannes drankje was gedaan.
van opwinding als hij 'een bescheiden
Omdat Spencer zou hebben gezegd dat zij 'm die avond aardig om had. Toen was de
opsomming' geeft van de ellende die in de
grens zo'n beetje bereikt"
loop der tijd over zijn gezin is uilgestort. "Rotpost, rottelefoontjes... Iemand met een
grafstem die 's avonds laat slechts twee woorden zegt: De Waarheid... Een tenden-
tieus gedicht, gericht aan Spencer, met de tekst: Zeg me waar de vriendschap is. Waar
Maar u heeft toch ook ingecalculeerd dat de Vaatstra's compleet radeloos zijn?
Gek van
verdriet, onmacht, niet
te
controleren woede?
"Dat hebben we lange, lange tijd als
enigszins
verzachtende
omstandigheden
is ze gebleven? Zeg me waar de liefde is...
aangevoerd. Hun vertwijfeling en haat. Dat
Zeg me wat de waarheid is of... Zenuwslo-
heeft ertoe geleid dat we altijd de publiciteit
pend zulke readies. We zijn hier allemaal geschrokken
van
een
bericht
dat
een
vriendin van mijn vrouw het eerst aan ons
doorgaf. Spencer zou op een gegeven ogenblik een volledige bekentenis hebben afgelegd en daarna zelfinoord hebben gepleegd. Toevallig hoorde een van mijn
hebben gemeden. Pas nu treed ik naar
buiten. Om onszelf recht te doen. Wat iedereen verged is dat ouders hun eigen verantwoordelijkheid hebben voor een 16-
jarig meisje. Marianne had met haar ouders afgesproken dat zij met een taxi vanuit Kollum naar huis zou komen. Zij had
beste vrienden, die in februari is veronge-
daarvoor geld. Spencer had ook geld, maar
lukt, precies hetzelfde gerucht. Die is flink
mijn zoon heeft zij nergens om gevraagd.
van leer getrokken tegen de zegsman. Daar
Marianne ging onverwacht met hem en >
PANORAMA
zijn vricnd mee op de fiets. Dan kun je toch een 18-jarige jongen, die op Koninginnedag
zo'n beetje de hele dag aan het feesten is geweest, niet verantwoordelijk stellcn voor zo'n weeizinwekkend misdrijf? Ik begrijp
de familie, de hele samcnlevirig, die roept: Klootzak, had maar dit en had maar dat... Maar het is anders gelopen. Marianne nam
die taxi niet." Ik hoorde dat een groep vricndcn van
het meisje Spencer onlangs nog in een tumultueus
treffen
in
de
disco
heeft
aangesproken op zijn zwijgzaamhcid.
"Die groep hebben we inderdaad uitgenodigd om bij ons thuis met Spencer en z'n
De familie Vaatstra is onverbiddelijk:
'DEVERUEFDHEIDVANONZE JONGSTE OP DEZE KINDERUJKE, KARAKTERLOZE JONGEN IS HAAR DOOD GEWORDEN...'
vriend te komen praten. In het bijzijn van twee politiemensen. Die jeugd zat met heel
ij
nooit
nacht de taxikosten te zullen betalen voor
veel vragen, onvrede. Uiteindclijk werd
cnige verdenking tegen
haar - of hij had haar op de fiets moeten
negentig procent van de brandende vragen
Spencer en zijn vriend
begeleiden. En hij kan wel zeggen dat ons
door de politiemensen en tien procent door
Wietze
meisje niet bang was alleen in het donker,
de bcidc jongens beantwoord. Enkele jon-
wij blijven voor hon-
gens en meisjes gingen content weg. Som-
derd
gehad, procent
maar
maar wij weten zeker dat dit wel zo was."
staan
Bauke Vaatstra (61) en zijn vrouw Maaike
migen bleven negatieve gevoelens houden."
achter ons handelen tot dusver. We achten
(57) zijn onverbiddelijk. Ze kunnen nauwe-
De ouders en een paar vrienden van
Spencer medeschuldig aan de verschrikke-
lijks positieve woorden vinden voor de
Marianne hebben me al een paar keer
lijke dood van onze dochter. Hij had moeten
jongeman uit Buitenpost. Vader Vaatstra
gewezen op de 'niet gelijkluidende verkla-
zorgen dat Marianne met de taxi thuiskwam
zegt zelfs furieus: "Spencer zegt dat hij de
ringen' die Spencer zou hebben afgelegd.
- twee dagen daarvoor had ie al beloofd die
moord op Marianne zijn hele leven als een
S. senior, meteen reagerend: "Hoe komen ze erbij dat mijn zoon verschillende verkla-
ringen heeft afgelegd... Zij weten toch helemaal niet wat er in de officiele stukken
staat van Spencer en de jongen die bij hem was? Dat weten zij niet, dat weten wij niet. Ik heb gccn enkele reden aan mijn zoon te
twijfelen. Ik geloof hem. Zoals ook de politie hem gelooft."
In een laatste ontmoeting met vader en zoon evalueren zij - hoe vaak is dat in huize
S. al niet gedaan? - nogmaals de gebeurtenissen die heel Nederland schrik hebben aangejaagd. "Wat had ik anders moeten
doen?" vraagt Spencer zich hardop af. "Ik heb toch naar eer en geweten gehandeld? Marianne was gewoon niet bang. Maar ach-
terafgezien is alles zo fataal geweest. Als we met ons drieen bij elkaar waren gebleven,
hadden mijn kameraad en ik misschien die nacht ook wel een mes in de rug gehad..." Voordat
hij
naar
zijn
voetbaltraining
vertrekt, spreekt hij, het hoofd gebogen en een
en
al
verlegenheid, nog een
paar
woorden: "Marianne zal mijn leven lang in
mijn gedachten blijven. De laatste beelden van haar zijn een verschrikking. Maar wat
ben ik blij dat we haar gevondcn hebben. Hoeveel ouders zijn er niet die..."
O«JM»
hebben
HET DRAMA DUURT VOORT IN KOLLUM last moet dragen, maar hij moet wel besefien
dat hij zijn leven nog heeft. Marianne niet meer. Zij is als cen bcest verkracht en afgeslacht. Als hij zich aan zijn woord
had gehouden - Marianne was er gewoon apetrots op dat hij het taxigeld op Koningin-
nedag voor haar overhad - hadden we haar nog bij ons gehad. We kunnen en willen het
niet andcrs zien: de vcrliefdheid van onze jongste op deze kinderlijke, karakterloze jongen is haar dood geworden." Hij, zijn vrouw en de vijf andere kinderen hebben al vanaf begin mei 1999 benadrukt
dat Spencer uiteenlopende verklaringen heeft afgelegd over de uren voor de gruwelmoord. "Hoe dat in de officiele verklarin gen staat, weten we inderdaad niet," aldus
een geemotioneerde vader, "maar wij baseren ons op wat wij hier en de vrienden en
vriendinnen van Marianne van hem hebben gehoord. Eerst zouden de drie afscheid
hebben genomen bij het tunneltje naar Veenklooster toe, later werden dat de sportvelden. Eerst zouden hij en mijn dochter ruzie hebben gehad, later werd dat herroepen. Eerst verklaarde hij dat zijn vriendinnetje aardig wat drank op had, later Week dat
'Centraal voor mij blijft staan
dat Spencer mijn dochter had beloofd dat hij niet meer tegen
haar zou liegen# helemaal niet te kloppen. Onderzoek wees een promillage van 0,72 uit, reden waarom wij ons, in het algemeen, afvroegen of er dan misschien rotzooi in haar drankjes was gedaan die avond. Zo zijn er meer verschil-
len in verklaringen. Over het pikken van de fiets in Buitenpost, over de planncn voor de taxi..." "Centraal voor mij blijft staan dat Spencer mijn dochter had beloofd dat hij niet meer tegen haar zou liegen," interrumpeert Maaike. "In de ruim vier maanden die
ze elkaar kenden had zij haar vriend drie keer op een leugen betrapt en dat zou definitief afgelopen zijn. Diis had Spencer haar in Kollum gewoon het geld voor de taxi moeten geven. Punt uit"
Krap een jaar na de grootste tegenslag in
hun leven is alles nog precies hetzelfde in huize Vaatstra. Bauke en Maaike treuren. Welhaast onafgebroken. En ze worstelen permanent met die energievretende frustra-
ties, wanhoop en agressie. Over z6 veel zaken: het nog niet gelokaliseerde monster dat zich vergreep aan hun geliefde nakomeling Marianne, de niet geringe beschcrming die asielzoekers nog steeds zouden krijgen van de autoriteitcn, het geforceerde DNA-onderzoek dat nog loopt en tips en aanwijzingen waarmee niks zou worden gedaan. "Al met
al een aanfluiting," oordeelt Bauke met vuur in zijn ogen.
wordt gehouden en een als een tierelicr
lopende handtekeningenactie in Zwaagwesteinde en omgeving, die moet helpen het
OM ervan te overtuigen dat zij als zwaar getroffen ouders inzage krijgen in tal van op-
sporingsdossiers van niet (meer) verdachte menscn. "Want van het rechercheteam horen
we helemaal niks meer," roept vader Vaat stra. "Daarom begrijp ik er ook geen bal van
dat de politiemensen zo'n.zorg hebben voor de familie van die jongen. Adviezen voor Spencer, tijd om gesprekken bij hen thuis in goede banen te leiden. Wij vernemen niks. Ook telefonisch niet. We horen nog niet ofer
iets met nieuwe tips wordt gedaan. Waar blijft de steun aan ons hier, aan mensen die tureluurs worden van de ellende?"
Hij heeft geen goed woord over voor de bijeenkomst met de jongeren die onlangs bij Spencer thuis is gehouden. Bauke: "Spencer
is daar helemaal ingedekt volgens de jongens en meisjes. Door zijn vader 6n door de politiemensen. Die laatsten, die ze daar
helemaal niet hadden verwacht, hebben inderdaad negentig procent van alle vragen beantwoord. Dat hoorden we van Aafke, Mariannes vriendin. En dat was bepaald niet de bedoeling van dat avondje." Met zichtbare moeite keert Bauke Vaatstra in gedachten terug naar die zaterdagochtend, waarop hij zijn dochter levenloos in het
weiland zag liggen. Met Spencer en Hansje bij zich. "Ik heb die afgrijselijke plaats eerder verlaten dan bijvoorbeeld Spencer. Ik weet niet of ze hem nog lang hebben laten zitten daar. Ja, hij wilde zijn vriendin toen niet alleen laten daar. Maar ik heb later vaak gezegd dat Spencer dat die bewuste nacht niet had moeten doen...
Ik ben het wel met hem eens dat Marianne daar bij Veenklooster niet is vermoord. Ze is
daar gedumpt in de wei. Dat visioen kreeg
ik, maanden geleden, tijdens een muziekuitvoering in Groningen. Toen wist ik 't! Voor mij moet de dader nog steeds worden gezocht onder allochtonen. Misschien dat zo iemand, of figuren om hem heen, zelfs jon gens als Spencer en Wietze wel met de dood bedreigt omdat zij misschien - daarover
circuleren geruchten - die nacht verdachte asielzoekers hebben gezicn. Edn lijntje hou
ik ook nog open: Marianne is gedood door een autochtoon die deze lustmoord 'ritueel'
Het echtpaar richt zich in deze tijd op twee nieuwe activiteiten. De grote herdenkings-
heeft gepleegd en het lichaam op die plaats
bijcenkomst die op 1 mei voor Marianne
dirccte omgeving verdacht te maken."S
heeft gedumpt om de asielzoekers in de
PANORAMA
