Sanctiebeschikking Kenmerk: BVB-001391-nm Betreft: BIJcard spaaractie
Sanctiebeschikking van het Commissariaat voor de Media betreffende overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, van de Wet op de vaste boekenprijs door Magazijn De Bijenkorf B.V. (hierna: De Bijenkorf). _________________________________________________________________________
a. Verloop van de procedure 1.
Bij brief van 20 juni 2006, kenmerk BVB-003582-bm, heeft het Commissariaat De Bijenkorf verzocht informatie te verstrekken over de verkoop van boeken als onderdeel van het spaarprogramma dat verbonden is aan de BIJcard.
2.
Bij brief van 22 juni 2006, kenmerk BVB-003713-bm, heeft het Commissariaat bovengenoemde brief nogmaals toegezonden aan De Bijenkorf, dit keer ter attentie van mevrouw J.J. Meijndert.
3.
Bij brief van 8 augustus 2006, kenmerk BVB-004771-bm, heeft het Commissariaat De Bijenkorf nogmaals benaderd met het verzoek de gevraagde informatie te verstrekken.
4.
Bij brief van 5 september 2006, kenmerk BVB-005408-bm, heeft het Commissariaat onder verwijzing naar het bepaalde in artikel 5:16 en 5:20 AWB van De Bijenkorf eerdergenoemde inlichtingen gevorderd.
5.
Bij aangetekende brief van 12 september 2006, kenmerk JdJ/ns, heeft De Bijenkorf het Commissariaat informatie verstrekt.
6.
Bij brief van 4 oktober 2006, kenmerk BVB-006003-bm, heeft het Commissariaat De Bijenkorf verzocht nadere informatie te verstrekken.
7.
Bij brief van 23 oktober 2006, kenmerk FvB/ml, heeft De Bijenkorf het Commissariaat de gevraagde informatie verstrekt. Als bijlage bij deze brief heeft de Bijenkorf het Commissariaat een kopie toegezonden van de mededelingen aan houders van een BIJcard over het feit dat BIJpunten niet langer bij aankoop van boeken kunnen worden verzilverd. Een kopie van de e-mail aan het personeel is eveneens als bijlage bijgevoegd.
8.
Bij brief van 15 februari 2007, kenmerk BVB-000494-nm, heeft het Commissariaat De Bijenkorf op de hoogte gesteld van het voornemen tot het opleggen van een bestuurlijke boete van € 15.000,- wegens overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp.
9.
Op 15 maart 2007 heeft in deze zaak een hoorzitting plaatsgevonden. Namens De Bijenkorf hebben de heer W. Achterberg, de heer M. Folkers en mevrouw mr. R.
BVB-001391-nm • blad 1
Hendriksen (bedrijfsjurist Maxeda) mondeling de zienswijze van De Bijenkorf naar voren gebracht. Het verslag van de hoorzitting is als bijlage bij deze beschikking gevoegd.
b. Feiten 10. Vanaf juli 2004 organiseert De Bijenkorf het huidige spaarprogramma waarbij houders van een BIJcard binnen en buiten De Bijenkorf BIJpunten kunnen sparen. Voor iedere euro die een houder van een BIJcard bij De Bijenkorf besteedt, ontvangt hij één BIJpunt. Over bestedingen buiten De Bijenkorf ontvangen houders van een BIJcard één BIJpunt voor iedere twee euro. Aan BIJpunten is een waarde toegekend die, afhankelijk van het moment van besteding, uiteenloopt van € 0,025 tot € 0,05. 11. De Bijenkorf geeft in de spelregels over het BIJcard spaarprogramma aan dat houders van een BIJcard over vrijwel alle transacties BIJpunten ontvangen. De Bijenkorf maakt daarbij een uitzondering voor boeken. 12. Daarnaast kunnen de gespaarde BIJpunten worden besteed bij aankoop van vrijwel alle artikelen uit het assortiment van De Bijenkorf. Tot 16 oktober 2006 werden boeken daarbij niet uitgesloten.
c. Relevante artikelen 13. Artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp bepaalt dat de verkoper gehouden is bij de verkoop van boeken in de Nederlandse en Friese taal de prijs toe te passen die de uitgever voor deze boeken heeft vastgesteld. 14. Artikel 13 Wvbp geeft aan dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur nadere regels kunnen worden gesteld omtrent het toepassen door een verkoper van korting op de vaste prijs, waaronder levering in het kader van een collectieve spaaractie (artikel 13, onder e, Wvbp). De nadere regels ten aanzien van collectieve spaaracties zijn uitgewerkt in artikel 4 Bvbp. 15. Artikel 4, eerste lid, Bvbp omschrijft een collectieve spaaractie als een actie: a. die wordt georganiseerd door een rechtspersoon wiens activiteiten volgens de statutaire doelstelling uitsluitend of hoofdzakelijk bestaan uit de bevordering van de publieksaandacht voor boeken; b. die voldoende publiekelijk bekend wordt gemaakt; c. waaraan alle verkopers onder gelijke, door de organiserende rechtspersoon te stellen voorwaarden kunnen deelnemen, en d. waarbij eindafnemers, zijnde natuurlijke personen, een spaartegoed in de vorm van spaarpunten met een vooraf vastgestelde geldwaarde kunnen opbouwen dat bij alle deelnemende verkopers besteedbaar is voor de koop van boeken zonder beperking naar titel of genre. 16. Artikel 4, derde lid, Bvbp bepaalt dat de verkoper alleen bij deelname aan een collectieve spaaractie bij levering van een boek een korting op de vaste prijs kan toepassen in de vorm van aanvaarding van betaling ten laste van een spaartegoed dat door de eindafnemer in het kader van een collectieve spaaractie is opgebouwd.
BVB-001391-nm • blad 2
d. Standpunt De Bijenkorf Verzilveren BIJpunten bij verkoop boeken 17. De Bijenkorf was ervan uitgegaan dat BIJpunten als betaalmiddel konden worden aangemerkt en dat er dus geen sprake was van korting in de zin van de Wvbp. Na interne afstemming en bestudering van de wet- en regelgeving is gebleken dat het verzilveren van BIJpunten bij verkoop van boeken als korting wordt aangemerkt. De Bijenkorf heeft hierop de voorwaarden van het BIJcard spaarprogramma aangepast. Ernst en verwijtbaarheid 18. Boeken vormen een beperkt onderdeel van het assortiment van De Bijenkorf. Doordat de verkoop van boeken niet tot de kern van de bedrijfsvoering behoort, volgt De Bijenkorf de ontwikkelingen in de boekenbranche niet op de voet. Daardoor heeft De Bijenkorf te lang in de – naar nu blijkt onjuiste – veronderstelling verkeerd dat de BIJpunten konden worden aangemerkt als geoorloofd betaalmiddel. De Bijenkorf heeft bij de invoering van de Wet op de vaste boekenprijs dan ook geen reden gezien om boeken van het spaarprogramma uit te zonderen. 19. Daarnaast werd in de voorwaarden van het BIJcard spaarprogramma bij het verstrekken van BIJpunten wel een uitzondering voor boeken gemaakt. Daardoor is bij product groep manager boeken de onjuiste voorstelling ontstaan dat boeken volledig van het spaarprogramma waren uitgesloten. 20. De Bijenkorf heeft in de periode juli 2004 tot en met oktober 2006 nooit actief reclame gemaakt voor het BIJcard spaarprogramma in relatie tot boeken. Klanten werden pas bij de kassa erop gewezen dat boeken ook met BIJpunten konden worden betaald. Het aantal aankopen van boeken met BIJpunten en daarmee het commerciële voordeel is dan ook beperkt gebleven. Het is nooit de bedoeling geweest met de spaaractie commercieel voordeel uit de verkoop van boeken te halen. 21. De Bijenkorf kwantificeert de waarde van de BIJpunten die binnen de totale boekengroep van De Bijenkorf zijn besteed. Desgevraagd heeft de heer Folkers van De Bijenkorf op 31 oktober 2006 telefonisch een indicatie gegeven van het aandeel van de bestedingen aan Nederlandstalige boeken binnen de totale boekengroep van De Bijenkorf. 22. De omstandigheden zijn niet dusdanig dat kan worden gesproken van een ernstige en verwijtbare overtreding van De Bijenkorf. Daarnaast laat het Commissariaat bij het bepalen van de hoogte van de voorgenomen boete meewegen dat De Bijenkorf gedurende 21 maanden in de periode waarin de Wvbp van toepassing was, bij verkoop van boeken spaarpunten als betaalmiddel heeft geaccepteerd. Het Besluit vaste boekenprijs, waarin de regelgeving omtrent kortingen nader is uitgewerkt, is echter pas op 27 juli 2005 in werking getreden. Pas vanaf dit moment had De Bijenkorf werkelijk kunnen weten waar zij aan toe was. Maatregelen 23. Nadat De Bijenkorf vaststelde dat het niet was toegestaan bij verkoop van boeken BIJpunten als betaalmiddel te aanvaarden, heeft De Bijenkorf diverse maatregelen getroffen om het spaarprogramma aan te passen. Met het implementeren van deze BVB-001391-nm • blad 3
maatregelen, waaronder het aanpassen van de automatisering, het aanpassen van interne procedures en het informeren en instrueren van het personeel, is enige tijd gemoeid. 24. Vervolgens heeft De Bijenkorf alle houders van een BIJcard over deze aanpassingen geïnformeerd. De Bijenkorf heeft houders van een BIJcard meegedeeld dat het niet langer mogelijk is BIJpunten bij aankoop van boeken te verzilveren. Deze mededeling is via de website, de digitale nieuwsbrief, het BIJmagazine en het maandelijkse notaoverzicht bekendgemaakt. Daarnaast zijn op de boekenafdeling berichten bij de kassa’s geplaatst met de mededeling dat boeken van het spaarprogramma zijn uitgesloten. In verband met de systeemtechnische aanpassingen heeft De Bijenkorf deze maatregelen met ingang van 16 oktober 2006 gerealiseerd.
e. Overwegingen Commissariaat Verzilveren BIJpunten bij verkoop boeken 25. Het Commissariaat stelt vast dat De Bijenkorf vanaf 15 september 2004 BIJpunten verstrekt die bij aankoop van vrijwel alle producten uit het assortiment van De Bijenkorf kunnen worden verzilverd. Tot 16 oktober 2006 werd daarbij geen uitzondering gemaakt voor boeken. 26. De wetgever bepaalt in artikel 13, onder e, Wvbp in samenhang met artikel 4, derde lid, Bvbp en de nota van toelichting op dit artikel dat het verzilveren van met spaaracties opgebouwde spaartegoeden bij aankoop van boeken moet worden aangemerkt als korting. Hieruit volgt dat de verkoper, in dit geval De Bijenkorf, niet de vaste prijs toepast indien hij bij de verkoop van boeken betaling accepteert door inwisseling van spaartegoeden die met een spaaractie zijn verkregen. Er is sprake van een vorm van korting die alleen mag worden verleend als sprake is van een collectieve spaaractie in de zin van artikel 4, eerste lid, Bvbp. 27. Het Commissariaat stelt vast dat de spaaractie van De Bijenkorf niet wordt georganiseerd door een rechtspersoon wiens activiteiten uitsluitend of hoofdzakelijk bestaan uit het bevorderen van de publieksaandacht voor boeken (dat wil zeggen het bevorderen van het lezen en kopen daarvan). De actie voldoet derhalve niet aan de voorwaarden als genoemd in artikel 4, eerste lid, onder a, Bvbp. 28. Daarnaast maakt het Commissariaat uit de informatie van De Bijenkorf op dat andere, eventueel geïnteresseerde verkopers niet, althans niet onder gelijke voorwaarden aan het spaarprogramma kunnen deelnemen. De actie voldoet derhalve evenmin aan de voorwaarde die in artikel 4, eerste lid, onder c, Bvbp is geformuleerd. 29. Gezien het feit dat het spaarprogramma van De Bijenkorf niet voldoet aan de voorwaarden die in artikel 4, eerste lid, Bvbp ten aanzien van collectieve spaaracties worden gesteld, was het De Bijenkorf niet toegestaan bij de verkoop van boeken korting te verlenen in de vorm van aanvaarden van betaling ten laste van spaar-tegoeden die op basis van het BIJcard spaarprogramma zijn opgebouwd. De Bijenkorf heeft met het hierboven omschreven spaarprogramma derhalve artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp overtreden.
BVB-001391-nm • blad 4
Bestuurlijke boete 30. Op grond van artikel 17, eerste lid, Wvbp kan het Commissariaat in geval van overtreding van het bepaalde in artikel 2 tot en met artikel 14 Wvbp een bestuurlijke boete opleggen. Het Commissariaat legt De Bijenkorf in verband met bovengenoemde overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp een boete op van € 15.000,-. 31. Bij het bepalen van de hoogte van de boete houdt het Commissariaat rekening met de ernst van de overtreding, de mate waarin deze aan De Bijenkorf kan worden verweten, alsmede met de maatregelen die De Bijenkorf heeft getroffen nadat zij door het Commissariaat op deze overtreding werd aangesproken. Ernst en verwijtbaarheid 32. Het Commissariaat stelt vast dat De Bijenkorf (in de periode dat de Wvbp van kracht was) gedurende 21 maanden bij verkoop van boeken in de Nederlandse en Friese taal BIJpunten als betaalmiddel heeft geaccepteerd. In deze periode hebben houders van een BIJcard een aanmerkelijk bedrag aan BIJpunten bij aankoop van deze boeken verzilverd. De mogelijkheid daartoe werd geboden in alle 13 winkels van De Bijenkorf. 33. Het Commissariaat overweegt dat de door De Bijenkorf aangevoerde omstandigheid dat de verkoop van boeken niet tot de kern van de bedrijfsvoering van De Bijenkorf behoort, De Bijenkorf niet ontslaat van de verantwoordelijkheid om na te gaan of De Bijenkorf bij de verkoop van boeken de wettelijke verplichtingen naleeft. Bovendien heeft De Bijenkorf tot de inwerkingtreding van de Wvbp als erkende boekverkoper deelgenomen aan het handelsverkeer in boeken waarbij De Bijenkorf actief is geweest met diverse initiatieven, waaronder de jaarlijkse literaire boekenmaand. Aldus had De Bijenkorf redelijkerwijs op de hoogte moeten zijn van de voorwaarden die gelden bij verkoop van boeken en meer in concreet de bezwaren ten aanzien van niet-collectieve spaaracties met boeken. 34. Daarnaast overweegt het Commissariaat dat de inwerkingtreding van het Besluit vaste boekenprijs geen verandering gebracht in de toelaatbaarheid van de BIJcard spaaractie. Deze spaaractie voldeed evenmin aan de voorwaarden van het Reglement Handelsverkeer voor boeken in Nederland dat tot 1 januari 2005 van toepassing was en van de Tijdelijke Beleidslijn Vaste Boekenprijs die van 1 januari 2005 tot 27 juli 2005 van toepassing was. Maatregelen 35. Bij brieven van 20 juni 2006 (respectievelijk 22 juni 2006), 8 augustus 2006 en 5 september 2006 heeft het Commissariaat De Bijenkorf aangeschreven over het feit dat De Bijenkorf houders van een BIJcard de mogelijkheid bood om spaartegoeden die met het BIJcard spaarprogramma waren opgebouwd, bij aankoop van boeken te gelde te maken. De Bijenkorf heeft ervoor gekozen boeken pas van dit spaarprogramma uit te zonderen toen medio oktober 2006 alle interne bedrijfsprocessen waren aangepast. 36. Gezien de mededeling van De Bijenkorf dat houders van een BIJcard alleen bij de kassa werden geïnformeerd over de mogelijkheid om boeken met BIJpunten te betalen, had De Bijenkorf haar personeel en houders van een BIJcard vanaf eind juni 2006 kunnen informeren over het feit dat deze mogelijkheid was vervallen. Tevens had De Bijenkorf vanaf eind juni 2006 bordjes bij de kassa kunnen plaatsen met de mededeling dat BIJpunten niet langer bij aankoop van boeken konden worden verzilverd. Dat De Bijenkorf BVB-001391-nm • blad 5
hiermee heeft gewacht totdat alle interne bedrijfsprocessen waren aangepast, komt voor rekening en risico van De Bijenkorf.
f.
Besluit
37. Voor het Commissariaat staat vast dat De Bijenkorf artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp heeft overtreden. Het Commissariaat legt De Bijenkorf in verband met deze overtreding een boete van € 15.000,- op.
Hilversum, 14 augustus 2007 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA,
mr. Inge Brakman voorzitter
prof. dr. Jan van Cuilenburg commissaris
Op grond van de Algemene wet bestuursrecht kan de natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, daartegen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt, een bezwaarschrift indienen bij het Commissariaat voor de Media.
BVB-001391-nm • blad 6
