Notitie warmtevoorziening sportcomplex De Beemden Gemeente Bedum. Februari 2013 Definitief

Notitie warmtevoorziening sportcomplex ‘De Beemden’ Gemeente Bedum Februari 2013 Definitief

Notitie warmtevoorziening sportcomplex ‘De Beemden’ Deze notitie behandelt de verschillende voorstellen met betrekking tot de vervanging van de technische installaties in het sportcomplex ‘De Beemden’. Binnen deze notitie zijn de resultaten van een uitgevoerde Second Opinion door Royal HaskoningDHV geïntegreerd meegenomen. Op grond van dit document willen wij met u de afwegingen voor de vervanging van de technische installaties afronden. Leeswijzer: Allereerst wordt in hoofdstuk 1 stilgestaan bij de huidige situatie inclusief energieverdeling, gasverbruikprofiel en bijbehorende CO2 emissie. Vervolgens wordt in hoofdstuk 2 op hoofdlijnen stilgestaan bij de mogelijkheden tot vervanging van de technische installaties. In hoofdstuk 3 nemen wij u mee in de ontwikkeling van de energiekosten in relatie tot de verschillende mogelijkheden van vervanging. In hoofdstuk 4 wordt een overzicht gegeven van de te verwachten investeringen, inclusief mogelijke outsourcing van de energievoorziening om vervolgens in hoofdstuk 5 stil te staan bij de financiële afweging. In hoofdstuk 6 worden op hoofdlijnen de onzekerheden benoemd. Tot slot wordt in hoofdstuk 7 een beslismatrix gepresenteerd.

1. Huidige situatie In de huidige situatie wordt de warmte opgewekt met een aardgasgestookte verhoogd rendement gasketel met voorzetbrander (bouwjaar 1992). Voor de luchtbehandelinginstallatie van de zwemzaal wordt gebruik gemaakt van een Kantherm installatie met warmteterugwinning (bouwjaar 2001). De afgelopen jaren zijn er geen wezenlijke wijzigingen in het verwarmingssysteem doorgevoerd. De luchtbehandelinginstallatie van de zwemzaal is verreweg de grootste warmtevrager binnen het sportcomplex. Het vervangen van de technische installaties binnen het sportcomplex wordt gezien de leeftijd van de desbetreffende installaties en bijbehorende regeltechniek steeds noodzakelijker. 1.1 Energieverdeling De meeste energie is nodig voor ruimteverwarming en ventilatie, hierna komt de badwaterverwarming (warmtewisselaars zwembad en whirlpool, inclusief opwarmen suppletiewater) en tot slot de warmwatervoorziening. In onderstaande figuur (1) is een overzicht gegeven van de energieverdeling (gas) van het gehele sportcomplex. Energieverdeling (gas) Sportcom plex De Beem den

Thermisch en ventilatie

Badwaterverwarming

Warmwatervoorziening douches

Figuur 1: energiestromen (totaal gas) sportcomplex De Beemden.

Notitie warmtevoorziening sportcomplex ‘De Beemden’

Definitief 22 februari 2013 Pagina 1 van 11

1.2 Gasverbruikprofiel sportcomplex De Beemden Het gasverbruikprofiel van gemiddeld 225.000 m3 per jaar wordt vooral bepaald door de werkelijke weersomstandigheden: uitgedrukt in graaddagen1, bepalen deze in hoofdzaak de energiekosten van het sportcomplex. Over 2010 was het gasverbruik bijvoorbeeld 249.000 m3 gas per jaar. In de onderstaande grafiek (2) is het gasverbruikprofiel over de afgelopen jaren van het sportcomplex De Beemden weergegeven (gasverbruik per maand, inclusief aandeel sporthal)

40.000

800

35.000

700

30.000

600

25.000

500

20.000

400

15.000

300

10.000

200

5.000

100

0

Graaddagen

Gasverbruik per maand [m3]

Gasverbruikprofiel Sportcomplex De Beemden

0 ja m m ju se no ja m m ju se no ja m m ju se no ja m m ju se no ja m m ju se no n- rt ei l-0 p n n n n l l l l r e r e r e r e 08 -08 -0 8 -0 v-0 - 09 t-09 i-0 -0 9 p-0 v-0 - 10 t-10 i-1 -1 0 p-1 v-1 - 11 t-11 i-1 -1 1 p-1 v-1 - 12 t-12 i-1 -1 2 p-1 v-1 8 9 0 1 2 8 8 9 9 0 0 1 1 2 2 Gas Verbruik

Graaddagen

Grafiek 1: Gasverbruikprofiel Sportcomplex De Beemden (2008 tot oktober 2012). Zoals uit de grafiek blijkt, volgt het gasverbruik de graaddagen. Hierbij geldt: hoe kouder het is, hoe meer gas er wordt verbruikt om het sportcomplex te kunnen verwarmen. 1.3 CO2 emissie Het sportcomplex De Beemden is door zijn energieverbruik de grootste energievrager binnen de gemeentelijke organisatie. In totaal wordt door de gemeentelijke organisatie circa 1.440 ton CO2 per jaar uitgestoten (gas en elektriciteit). Het sportcomplex is verantwoordelijk voor circa 630 ton CO2 per jaar, dus ruim 40%. Een verdergaande energiebesparing bij het sportcomplex leidt dan ook direct tot een significante verlaging van de CO2 emissie en tot het verlagen van de “CO2 voetafdruk” van de gemeente Bedum.

2. Vernieuwing technische installaties Uitgangspunt bij de vervanging van de technische installaties is energiebesparing: het energiezuiniger maken van de technische installaties, om technische redenen na een levensduur van 20 jaar te vervangen, met daarbij een integrale aanpak. Door De Groot installatiegroep is een ontwerp uitgewerkt voor de vervanging van de technische installaties. Binnen het ontwerp wordt ook de vervanging voorzien van de luchtbehandelingkast van de zwemzaal en de was- en kleedruimten. Volgens onderzoek wordt in overdekte zwembaden de meeste energie verbruikt in de ventilatielucht. Het verbeteren van de warmteterugwinning in het ventilatiesysteem lijkt daarmee een juiste optie.

1

Een graaddag is een rekeneenheid om de (variërende) temperatuur op een eenvoudige manier mee te kunnen nemen in berekeningen over energieverbruik. Notitie warmtevoorziening sportcomplex ‘De Beemden’


Voor de luchtbehandelinginstallatie van de zwemzaal is een concept uitgewerkt met warmteterugwinning met ingebouwde warmtepomp, waarbij de luchtkanalen in de zwemzaal worden vervangen door een luchtverdeelsysteem. Vooral door de vervanging van de luchtbehandelingkast van de zwemzaal is een aanzienlijke besparing mogelijk op het energieverbruik van deze installatie. De totale energievraag van het sportcomplex ‘De Beemden’ neemt alleen al door deze vervanging sterk af (16 %). Royal HaskoningDHV concludeert dat door het vervangen van de luchtbehandelingskasten van het zwembad een veel grotere warmtebesparing wordt gerealiseerd. Het gasverbruik zal naar verwachting dalen van circa 225.000 m3 naar circa 150.000 m3 per jaar. Zie voor de rapportage van Royal HaskoningDHV bijlage 1. De overblijvende warmtebehoefte van het sportcomplex, na aanpassing van de luchtbehandeling van de zwemzaal, dient zo duurzaam en zo efficiënt mogelijk te worden ingevuld. De keuze van deze warmteopwekking is het meest bepalend voor de uiteindelijke mate van energiebesparing. Hierbij zijn er drie mogelijkheden, te weten: Variant A Variant B Variant C

vernieuwing van de huidige installaties i.c.m. HR gasketels de (aanvullende) toepassing van gasabsorptiewarmtepompen i.c.m. HR-gasketels het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. gasmotorwarmtepomp

2.1 Variant A - vernieuwing van de huidige installaties (HR-gasketels) Naast de aanpassing van de luchtbehandelinginstallatie van de zwemzaal wordt hierbij de huidige warmteopwekking vervangen door HR-gasketels. Hiermee wordt een verdere rendementsverbetering verkregen van circa 10% (van de huidige VR-ketel naar HR ketel). Het verwacht gasverbruik wordt hiermee circa 170.000 m3 gas per jaar (minus 55.000 m3 gas ten opzichte van het huidige gemiddelde jaargebruik). Royal HaskoningDHV heeft het verwachte energieverbruik, na aanpassing lager ingeschat en wel op circa 145.000 m3 per jaar (additioneel 5.000 m3 per jaar voor toepassing van de HR-ketels).Dit ligt in lijn met de verwachting. In eerste instantie is een conservatievere inschatting aangenomen.

2.2

Variant B - de (aanvullende) toepassing van gasabsorptiewarmtepompen i.c.m. HRgasketels Naast aanpassing van de luchtbehandelingsinstallatie wordt hierbij de huidige warmteopwekking vervangen door gasabsorptiewarmtepompen in combinatie met HR-gasketels. Hierbij hebben de gasabsorptiewarmtepompen een voorkeursregeling bij warmtevraag. Indien het vermogen ontoereikend is, worden de HR-gasketels ingeschakeld. Rekening houdend met de beperking bij lage buitentemperaturen leveren de gasabsorptiewarmtepompen tot 40% van de warmtevraag. Het verwacht gasverbruik wordt daarmee circa 154.000 m3 gas per jaar (minus 71.000 m3 gas ten opzichte van het huidige gemiddelde jaarverbruik). Royal HaskoningDHV geeft aan dat bij toepassing van een gasabsorptiewarmtepomp (drie stuks) een energiebesparing gerealiseerd kan worden van circa 21.000 m3 per jaar. Het verwacht energieverbruik wordt hiermee circa 129.000 m3 per jaar. Een belangrijke constatering hierbij is dat de huidige installaties niet zijn ontworpen op lage aanvoertemperaturen. Om een energiezuinige installatie te realiseren zijn aanpassingen, met de daarbij behorende kosten, noodzakelijk. Deze kosten zijn niet opgenomen in de ramingen. Royal HaskoningDHV raamt de benodigde aanpassingen globaal op € 100.000,=.

2.3 Variant C - het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. gasmotorwarmtepomp Binnen de rioolzuivering van FrieslandCampina Domo (verder FCD) wordt van de verschillende productieprocessen het afvalwater verwerkt. Het gezuiverde ‘warme’ afvalwater wordt vervolgens, onder vrij verval, via een (ondergrondse) leiding geloosd in de pompput van het gemaal van het Waterschap Noorderzijlvest. De temperatuur van dit afvalwater varieert van 21 tot 34°C. Door het productieproces van FCD (24-uur) is de hoeveelheid afvalwater (debiet) relatief constant. Onderzoek is verricht naar de benutting van deze bron van industriële restwarmte.



Dit onderdeel is uitgewerkt met de projectpartners Waterbedrijf Groningen (hierna WBG) en FrieslandCampina Domo (FCD). De benutting van industriële restwarmte door middel van riothermie komt als meest interessante optie naar voren. Dit is een methodiek waarmee thermische energie uit (afval)water kan worden teruggewonnen, met gebruikmaking van warmtewisselaars in de waterketen. Deze warmte wordt vervolgens met een gasmotorwarmtepomp opgewaardeerd, zodat deze toepasbaar wordt binnen de installaties van het sportcomplex ‘De Beemden’. Bijna alle warmte kan worden geleverd door de gasmotorwarmtepomp. Dit levert daardoor een aanzienlijke gasbesparing op. Het verwacht gasverbruik wordt circa 95.000 m3 gas per jaar (minus 130.000 m3 gas ten opzichte het huidige gemiddelde jaargebruik). Bij het gebruik van restwarmte hoeft niet een volledige back-up installatie (met HR-ketels) te worden geïnstalleerd. Er kan worden volstaan met een kleinere installatie dan eerder verondersteld. Dit komt omdat de gasmotorwarmtepomp voor de basiswarmte zorgt. Royal HaskoningDHV concludeert dat de hoeveelheid warmte die geleverd kan worden door de gasmotorwarmtepomp, afhankelijk is van de grootte van de gasmotorwarmtepomp. De voorgestelde dimensionering is in de optiek van Royal HaskoningDHV te groot. Afhankelijk van de dimensionering komen zij tot een gasbesparing tussen de 40.000 en 50.500 m3 per jaar. Bij een gasbesparing van 50.500 m3per jaar wordt het verwacht energieverbruik 99.500 m3 per jaar. Ook hier geldt dat om een energiezuinig installaties te realiseren aanpassingen noodzakelijk zijn. Informatie van de leverancier leert dat het investeringsvoordeel beperkt is.

Opmerking: In de periode 2006-2008 is al eerder onderzoek gedaan naar het gebruik van restwarmte afkomstig van FrieslandCampina Domo (toen nog Friesland Foods Domo). De restwarmte was toen een samengestelde stroom bestaande uit spuiwater, condensaat vacuüm en condensaat-finisher met een gemiddelde aanvoertemperatuur van circa 50°C richting het sportcomplex. Deze warmteopwekking is toen vergeleken met het aanbrengen van een nieuwe conventionele installatie (HR-ketel). Dit project heeft toen geen doorgang gekregen. Dit was vooral omdat de gegarandeerde leverantietermijn van warm water te onzeker was in relatie tot de omvang van de investering. Het concept leveringscontract kende toen een looptijd van 5 jaar. FrieslandCampina Domo heeft nadien deze beschikbare reststromen binnen haar eigen productieprocessen nuttig toegepast. Dergelijke restwarmtestromen zijn hierdoor niet meer beschikbaar.

In de onderstaande grafiek (2) is het verwacht jaarverbruik per variant warmteopwekking weergegeven. Verwacht gasverbruik

Verwacht gasverbruik [m3/jaar]

250000

200000

150000

100000

50000

0 Huidige situatie

Variant A

Variant B

Variant C

Variant warmteopwekking

Grafiek 2: Verwacht jaarverbruik per variant warmteopwekking (energiebalans Royal HaskoningDHV) Notitie warmtevoorziening sportcomplex ‘De Beemden’


3. Energiekosten De energiekosten van het sportcomplex “De Beemden” komen direct voor rekening van de gemeente Bedum en vallen buiten de exploitatie van Stichting ‘De Beemden’ (sinds eind 2005). Energiebesparing leidt tot een verlaging van de energiekosten en geeft daarmee direct een verlaging van de exploitatielasten. De energiekosten bedragen momenteel € 97.000,= per jaar (gasverbruik; inclusief energiebelasting en exclusief transport en BTW). De energiekosten zijn voornamelijk opgebouwd uit de kosten voor levering en energiebelasting. Op dit moment betalen wij voor deze sportaccommodatie, over de energiekosten, geen BTW. Deze BTW verrekening heeft als basis het sportbesluit en niet het BTW compensatiefonds. Met ingang van 1 januari 2013 is een wijziging van de energiebelasting op gas doorgevoerd. Er geldt nu één tarief voor een verbruik tussen 0-170.000 m3 gas per jaar. De energiebelasting wordt hierbij verder fors verhoogd naar 18,6 €ct/m3 (nu 14,4 €ct/m3). De kosten voor levering zijn eigenlijk de enige variabele in de totale energiekosten. Wij kopen als gemeente hierbij onze eigen energie in. Om een beeld te krijgen van de energiekosten over de afgelopen jaren is in onderstaande grafiek (3) een overzicht opgenomen van ingekocht gas en bijbehorende energiebelasting.

Gasprijs gemeente Bedum (GXX) 2006-2013 55,00 50,00 45,00

prijs [€ct/m3]

40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

jaartal Gasprijs

Energiebelasting

Grafiek 3: ontwikkeling gasprijs en energiebelasting De ontwikkeling van de gasprijs voor de komende jaren is moeilijk te voorspellen. Stijging van de energieprijzen is het meest waarschijnlijke scenario. Ook de energiebelasting laat een stijgende trend zien. De hogere gasprijs over de jaren 2009-2011 heeft te maken gehad met het inkoopmoment van gas in 2008 (driejarig contract). Uitgaande van de te verwachten energiebesparing zijn in onderstaande grafiek (4) de verwachte energiekosten weergegeven. Bij de berekening is gebruik gemaakt van het prijspeil 2012 (inclusief energiebelasting en exclusief transport en BTW).



Verwacht gasverbruik versus verwachte energiekosten 120000 100000

Verwacht gasvebruik [m 3/jaar]

200000

80000 150000 60000 100000 40000 50000

20000

0

verwachte energiekosten [€/jaar]

250000

0 Huidige situatie

Variant A

Variant B

Variant C

Variant warmteopwekking verwacht gasverbruik [m3/jaar]

verwachte energiekosten

Grafiek 4: verwacht gasverbruik versus verwachte energiekosten (gas).

4. Benodigde Investering Op basis van de huidige inzichten is, afhankelijk van de mate van energiebesparing en de te kiezen variant, een investering nodig tussen € 542.300,= en € 940.800,=. Voor variant A, de vernieuwing van de technische installaties (o.a. warmteterugwinning, luchtbehandelinginstallatie en HR-gasketels) is een totale investering nodig van € 542.300,=, voor variant B is een investering nodig van € 774.300 en voor variant C (industriële restwarmte) een investering van € 940.800. De totale structurele kosten worden hierbij voornamelijk bepaald door de investering (kapitaallast), de verwachte energiekosten en de kosten voor onderhoud. Binnen de totale kosten is de kapitaallast (afschrijving en rente) een vaste component. De energiekosten en onderhoudskosten zijn variabel. De energiekosten laten hierbij een stijgende trend zien en de onderhoudskosten worden over het algemeen jaarlijks geïndexeerd. Als rekening wordt gehouden met een energiekostenstijging (1,5 €ct per jaar) en indexatie van de onderhoudskosten (2% per jaar), dan nemen de kosten het meest toe bij variant A en het minst bij variant C (restwarmte). Dit heeft te maken met de verschillen in energiebesparing tussen de varianten. In onderstaande tabel zijn de gemiddelde kosten per jaar over de afschrijvingperiode van 15 jaar opgenomen. Met andere woorden: dit laat het gemiddeld effect zien van de stijgende energieprijzen en onderhoudskosten op de totale kosten. In de onderstaande tabel is een en ander weergegeven.

a Totale investering b Kapitaallast c Verwachte energiekosten d onderhoudskosten e Totale kosten per jaar (gemiddeld over 15 jaar)

Variant A

Variant B

Variant C

Vernieuwing van de huidige installaties i.c.m. HR gasketels

De toepassing van gasabsorptiewarmtepompen i.c.m. HR gasketels

Het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. gasmotorwarmtepomp

€ 542.300 € 49.168 € 79.315

€ 774.300 € 70.203 € 70.563

€ 940.800 € 85.299 2 € 61.896

€ 2.306 € 130.789

€ 6.917 € 147.684

€ 19.599 € 166.794

Tabel 1: Overzicht totale kosten (alle kosten zijn gemiddelden over de afschrijvingsperiode) 2

Inclusief energiekosten warmtenet



Opgemerkt moet worden dat de investeringen gebaseerd zijn op kostenramingen. Binnen de berekeningen zijn bevindingen uit de second opinion van Royal HaskoningDHV geïntegreerd meegenomen. De onderhoudskosten voor variant A, B en C worden door Royal HaskoningDHV hoger geraamd en zijn eveneens binnen bovenstaande tabel meegenomen. Qua investeringsbeleid is het niet de verwachting dat de gemeente Bedum wordt beperkt door de Wet HOF (Wet Houdbare overheidsfinanciën). De Wet HOF houdt globaal in dat het Rijk en de decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) een gelijkwaardige inspanning moeten leveren om het begrotingstekort (EMU-tekort) de komende jaren verder weg te werken. Overschrijding van normen zal daarbij, zoals het nu lijkt, op macroniveau worden beoordeeld. De wet is overigens nog niet aangenomen. 4.1 Outsourcing van energievoorziening Bij outsourcing wordt een externe partij, vaak een nutsbedrijf, verantwoordelijk voor (een deel van) de energievoorziening. Het Waterbedrijf Groningen (WBG) ziet duidelijk mogelijkheden voor toepassing van restwarmte. WBG heeft hiertoe twee voorstellen gedaan voor het ontzorgen van de Gemeente Bedum. Het eerste voorstel is het ontwerp, aanleg, investering, beheer en exploitatie van het warmtenet. Het tweede voorstel omvat het ontwerp, aanleg, investering, beheer en exploitatie van de complete warmtelevering (bovengenoemd warmtenet, investering in de HR ketel en gasmotorwarmtepomp). De investeringen in onder andere de luchtbehandelinginstallaties (zwemzaal en was- en kleedruimten) e.d. zijn hierbij wel voor de gemeente Bedum. 4.1.1 Voorstel warmtenet Als vergoeding voor het ontwerp, aanleg, investering, beheer en exploitatie van het warmtenet geldt een vastrecht gedurende 15 jaar van € 19.624,= per jaar (prijspeil 2012, jaarlijks te indexeren). Dit voorstel is doorgerekend over een periode van 15 jaar. Indien de gemeente Bedum deze investering voor eigen rekening zou nemen, bedragen de gemiddelde kosten circa € 20.750 per jaar (gemiddeld over 15 jaar, kapitaallast, onderhoud en elektriciteitskosten pomp warmtenet). Het voorstel van het Waterbedrijf komt hierbij neer op circa € 22.200,= per jaar (gemiddeld over 15 jaar). Met dit voorstel liggen de risico’s van ontwerp tot een juiste werking van het warmtenet geheel bij het Waterbedrijf Groningen, voor een periode van 15 jaar. Afhankelijk van de vervolgstappen voor de vervanging van de technische installaties is het uitbesteden van het warmtenet een interessante optie; dit verlaagt de risico’s van de gemeente Bedum. 4.1.2 Voorstel levering van warmte Dit voorstel houdt op hoofdlijnen het volgende in:  15 jarige overeenkomst voor de warmteafname  Eenmalige aansluitvergoeding van € 150.000,=  Jaarlijks vastrecht gebaseerd op aansluitvermogen van 450 kWth (€ 20,83 per kW) met een jaarlijkse indexatie op basis van CPI  Tarief voor geleverde warmte (€ 16,76 per GJ). Jaarlijkse indexatie op basis van gasprijsontwikkeling (3% per jaar) Met dit voorstel verschuift de investering van de gemeente Bedum voor een deel naar het Waterbedrijf Groningen. De totale investering van de gemeente Bedum daalt van € 940.800,= naar € 700.800,=. Dit is inclusief de eenmalige aansluitvergoeding van € 150.000,=.



Door de verschuiving van de investering nemen de kosten voor levering van warmte toe van € 61.896,= naar € 104.529,=. De onderhoudskosten (vastrecht) zijn lager. Zie hiertoe ook tabel (2). Variant C

Variant C

Gemeente Bedum Het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. gasmotorwarmtepomp

Waterbedrijf Groningen Het gebruik van industriële restwarmte i.c.m. gasmotorwarmtepomp

a Totale investering

€ 940.800

b Kapitaallast c Verwachte energiekosten d onderhoudskosten

€ 85.299 € 61.896

e Totale kosten per jaar (gemiddeld over 15 jaar)

€ 166.794

€ 700.800 (gemeentelijk deel investering) € 63.539 € 104.529 (levering warmte) € 10.807 (vast recht) € 178.875

€ 19.599

Tabel 2: Overzicht totale kosten (alle kosten zijn gemiddelden over de afschrijvingsperiode). Met het voorstel van het WBG ligt het risico voor de juiste werking van de gasmotorwarmtepomp, de rest van de installatie, alsook de rioolwarmtewisselaar (riothermie) geheel bij het waterbedrijf Groningen. Dit geldt voor een periode van 15 jaar. Ook hier geldt dat afhankelijk van de vervolgstappen voor het vervangen van de technische installaties het uitbesteden een interessante optie kan zijn voor het verlagen van de risico’s voor de gemeente Bedum. Wel is het zo dat hieraan meerkosten verbonden zijn. Opgemerkt moet worden dat de effectuering van bovenstaande voorstellen alleen geldt na goedkeuring van de directie van het Waterbedrijf Groningen. De voorlopige aanbieding is geldig tot 1 april 2013.

5. Financiële afweging In het meerjarenonderhoudprogramma (MJOP) is voor de vervanging van de technische installaties rekening gehouden met een investering van € 279.084,= (kapitaallast 1e jaar van € 31.862,=). Deze investering en kapitaallast is opgenomen in de investeringslijst 2011 en 2012. Voor de dekking is daarbij rekening gehouden met een energiekostenbesparing van € 20.000,=. Detaillering hiervan leerde dat deze globaal geraamde investering binnen het MJOP niet toereikend is: er moet meer vervangen worden dan aanvankelijk gedacht. Standaardvervanging betekent bovendien dat er geen rekening is gehouden met meerinvesteringen voor een grotere mate van energiebesparing en duurzaamheid. Voor een energiezuinige energievoorziening is doorgaans een hogere investering vereist dan voor een conventionele oplossing. Binnen de begroting 2013 is additioneel € 395.000,= beschikbaar gesteld (kapitaallast 1e jaar van € 44.108,=). Dit geeft in totaal een investeringsruimte van afgerond € 674.000,=. Op basis van de huidige inzichten is, afhankelijk van de mate van energiebesparing, een investering nodig van tussen de € 542.300,= tot € 940.800,=. Dit geeft een kapitaallast tussen de € 60.557,= tot € 105.056,= (kapitaallast 1e jaar). In de financiële afweging gaat het niet alleen om de investering (kapitaallast) maar gaat het primair om de totale kosten van de investering (kapitaallast), de energiekosten en de onderhoudskosten. Tussen de verschillende mogelijkheden is de kapitaallast omgekeerd evenredig met de verwachte energiekosten. Met andere woorden: tegenover een lagere kapitaallast staat een relatief hoge energierekening en tegenover een hogere kapitaallast staat een relatief lager energierekening.



De totale kosten per jaar voor de drie voorliggende varianten verschillen in beperkte mate van elkaar. Afhankelijk van de vervolgstappen voor het vervangen van de technische installaties kan bij variant C (industriële restwarmte) het uitbesteden een interessante optie zijn voor het verlagen van de risico’s voor de gemeente Bedum. Wel zijn hieraan meerkosten verbonden. Vanuit het Energieconvenant Groningen (ECG) is eind 2012 duidelijk geworden dat er geen bijdrage wordt toegezegd. Er is wel afgesproken dat wanneer er een substantieel bedrag vrijvalt, zal worden beoordeeld welke van de kansrijke initiatieven die er nog liggen, alsnog voor een bijdrage kunnen worden voorgedragen. Er is dus wel sprake van een positief advies over het project restwarmte Bedum. Begin 2013 is duidelijk geworden dat een project waarvan het waterbedrijf Groningen subsidiehouder is, geen doorgang heeft gekregen. Met het intrekken van het project valt in principe het subsidiebedrag vrij. Dit kan mogelijkheden bieden voor het restwarmte project Bedum. Indicatief zou een bijdrage in de orde van grootte kunnen liggen van € 50.000,=. Dit komt overeen met een verlaging van de kapitaallast van € 85.299,= naar € 80.766,= (verlaging van € 4.533, gemiddeld over de afschrijvingsperiode). Het is niet zeker of dit bedrag, of een deel daarvan, wel beschikbaar kan komen voor het project restwarmte Bedum.

6. Onzekerheden Op hoofdlijnen is hieronder aangegeven welke onzekerheden er zijn in relatie tot de drie mogelijkheden voor de vervanging van de technische installaties.

6.1 Variant A De technische upgrade heeft installatietechnisch de minste impact binnen het sportcomplex. De technieken zijn bekend en de schatting van de kosten en energiebesparing zijn het meest zeker. De inpassing van de luchtbehandelingsinstallatie van de zwemzaal is door zijn omvang het meest ingrijpend. Dit ook vanwege de vervanging van de luchtkanalen. 6.2 Variant B Naast de opmerkingen genoemd onder variant A is de inpassing van deze variant installatietechnisch complexer, omdat gasabsorptiewarmtepompen ingepast dienen te worden. De toegepaste technieken zijn bewezen. De schatting van de kosten en energiebesparing is redelijk zeker. 6.3 Variant C Naast de opmerkingen genoemd onder variant A is deze variant het meest complex in de uitvoering. Er zijn meerdere partijen bij betrokken. Koppeling is nodig met zowel Frieslandcampina Domo (FCD) als het warmtedistributienet. Verder moet riothermie als een betrekkelijk nieuwe techniek worden aangemerkt. De kostenraming van deze variant kent mede hierdoor een grotere mate van onzekerheid. De koppeling met FCD is afhankelijk van de planning met betrekking tot het vernieuwen van de afvalwaterleiding op het terrein van FCD. Deze heeft de investering in de begroting 2013-2014 opgenomen. Voor het warmtedistributienet wordt vooralsnog vanuit gegaan dat er een ongeïsoleerde leiding wordt aangelegd. De noodzaak van isoleren moet nog worden vastgelegd. Indien de noodzaak aanwezig is, dan leidt dit tot meerkosten. Dit is niet in bovenstaande berekeningen meegenomen, ook niet in de propositie van het Waterbedrijf Groningen. De totale energiebesparing kent een grotere mate van onzekerheid. Deze hangt samen met de toegepaste techniek van riothermie en warmtedistributienet in combinatie met de gasmotorwarmtepomp. Er is hierbij een directe relatie met de hoeveelheid afvalwater (m3/uur) en de temperatuur van het afvalwater van FCD. Met name de minimumtemperatuur in de winterperiode is van belang; wordt deze niet gehaald, dan is er een lagere efficiency en een hoger energieverbruik.



Een belangrijk aspect is de levertermijn van 10 jaar en de mogelijkheid tot verlenging in relatie met de afschrijvingstermijn van 15 jaar. FCD heeft in het bestuurlijk overleg van 27 september 2012 bevestigd positief tegenover het restwarmteproject te staan. Het gebruik van die warmte geldt uitsluitend voor het sportcomplex “De Beemden”. De warmte wordt voor deze openbare “nutsvoorziening” kosteloos ter beschikking gesteld. De gegarandeerde levertermijn wordt gesteld op 10 jaar, met de mogelijkheid van verlenging. FCD benadrukt dat de warmte in het afvalwater rechtstreeks uit het proces van de afvalwaterzuivering komt. Gezien de recente investeringen in deze afvalwaterzuivering en de huidige productieprocessen van FCD ligt het in de rede dat deze warmte ook na 10 jaar beschikbaar zal zijn. Garanties voor een langere termijn wil FCD niet geven, omdat de stand van productie en techniek dan niet kan worden voorspeld. Hiervoor is begrip. Ook als FrieslandCampina een belangrijk deel van haar onderneming op de locatie Bedum staakt of overdraagt is een risico. Indien de levertermijn na 10 jaar niet mocht worden verlengd, dan heeft dit consequenties voor de afschrijving. Ook dient er voor de levering van warmte extra HR-ketels te worden bijgeplaatst.

7. Beslismatrix In de bovenliggende hoofdstukken is een uiteenzetting gegeven van de verschillende aspecten rondom de vervanging van de technische installaties in het sportcomplex ‘De Beemden’. In de onderstaande tabel (3) is een beslismatrix opgenomen op grond waarvan wij met u de vervolgstappen willen bepalen voor de vervanging van de technische installaties.

Energiebesparing Duurzame energieopwekking Energiekostenbesparing (€ per jaar) Effect van prijsstijgingen gas op de energiekosten

Variant A

Variant B

Vernieuwing van de huidige installaties i.c.m. HR gasketels

De toepassing van Het gebruik van industriële gasabsorptiewarmtepompen restwarmte i.c.m. i.c.m. HR gasketels gasmotorwarmtepomp

€

€

Midden (43%) Gedeeltelijk 40.000

€

Hoog (56%) Grotendeels 47.000

Hoog

Midden

Laag

144.000 kg

172.000 kg

225.000 kg

€

10% Klein Laag Klein 542.300

€

12% Groter Midden Groter 774.300

€

16% Grootst Hoog Grootst 940.800

€

130.789

€

147.684

€

166.794

Verlaging CO2 uitstoot met: Verlaging CO2 voetafdruk gemeente met: Onderhoudskosten Innovatief Onzekerheden Totale projectbegroting (raming) Totale exploitatiekosten per jaar [gemiddeld over 15 jaar]

Laag (35%) Geen 33.000

Variant C

Waarin: Energiekostenbesparing [€ ten opzichte van de normale situatie € 97.163,=] CO2 uitstootvermindering [ton CO2 ten opzichte van de normale situatie (gas = 404.000 kg per jaar)] Totale kosten per jaar, gemiddeld over 15 jaar, inclusief energiekostenstijging en indexatie onderhoud.

Tabel 3: Beslismatrix



Bij variant B is daarnaast nog de keuze tot outsourcing van de energievoorziening. Hierbij wordt een externe partij, in dit geval het waterbedrijf Groningen, verantwoordelijk voor (een deel van) de energievoorziening. Het uitbesteden van de energievoorziening kan een interessante optie zijn voor het verlagen van de risico’s voor de gemeente Bedum. Wel is het zo dat hieraan meerkosten verbonden zijn. In tabel 4 is dit weergegeven. Variant C

Variant C

Gemeente Bedum

Waterbedrijf Groningen



Energiebesparing Duurzame energieopwekking Verlaging CO2 uitstoot met: Verlaging CO2 voetafdruk gemeente met: Onderhoudskosten en energiekosten* Innovatief Onzekerheden

Totale projectbegroting (raming) Totale exploitatiekosten per jaar [gemiddeld over 15 jaar]

Hoog (58%) Grotendeels

Hoog (58%) Grotendeels

225.000 kg

225.000 kg

16% 16% Voor de gemeente Voor het Waterbedrijf Hoog Hoog Groot Voor het waterbedrijf € 940.800 € 700.800 (gemeentelijk deel investering) € 166.794

€178.875

Waarin: CO2 uitstootvermindering [ton CO2 ten opzichte van de normale situatie (gas = 404.000 kg per jaar)] * De inschatting is dat de kosten voor overhead gelijk blijven. Totale exploitatiekosten per jaar, gemiddeld over 15 jaar, inclusief energiekostenstijging en indexatie onderhoud.

Tabel 4: Beslismatrix variant B – eigen exploitatie of outsourcing.

Bijlagen 1.

Notitie Second Opinion energievoorziening sportcomplex De Beemden te Bedum, Royal HaskoningDHV, 12 februari 2013



Notitie warmtevoorziening sportcomplex De Beemden Gemeente Bedum. Februari 2013 Definitief

Recommend Documents