Nota Vrijwilligersbeleid Aa en Hunze

Nota Vrijwilligersbeleid 2016-2020 Aa en Hunze

Versie 16 maart 2016

Nota vrijwilligersbeleid 2016-2020 Aa en Hunze

Inhoudsopgave

Inleiding

3

1.

Definitie vrijwillige inzet en vrijwilligerswerk

4

2.

Maatschappelijke ontwikkelingen

5

3.

Wat willen we de komende jaren bereiken en hoe gaan we dat doen?

7

3.1. Continueren en bestendigen

7

3.2. Inzetten op ondersteuning van zorgvrijwilligers krijgt prioriteit

8

3.3. Faciliteren van inwonersinitiatieven

8

3.4. Bevorderen meedoen van specifieke groepen

9

3.5. Ondernemers betrekken

10

4.

Monitoring & evaluatie

10

5.

Financiën

10

2


Inleiding De gemeente wil een leefbare en zorgzame samenleving met een goede kwaliteit van wonen en voorzieningen mogelijk maken. Er zijn veel vrijwilligers en mantelzorgers en het verenigingsleven in Aa en Hunze kent een sterke basis. Voorzieningen op het gebied van onderwijs, zorg en welzijn en vrije tijd zijn belangrijk voor levendige dorpen. Ze dragen bij aan activiteiten en ontmoeting tussen mensen met verschillende leefstijlen en van verschillende leeftijden. Vrijwilligers dragen bij aan het in stand houden van deze voorzieningen. De gemeente vindt het dan ook belangrijk om het vrijwilligerswerk te faciliteren en te ondersteunen. Vrijwillige inzet en vrijwilligerswerk staan niet op zich zelf, zij zijn verweven met tal van andere ontwikkelingen in de samenleving. Ook beleidsmatig. In de Toekomstvisie, in de Visie op het Sociaal domein en in de beleidskaders Wmo en Participatiewet heeft het vrijwilligerswerk een plaats. Proces Bij de totstandkoming van deze nota is nauw samengewerkt met het Steunpunt Vrijwilligerswerk (SPV)/Vrijwilligers Informatie Punt (VIP) van Impuls Welzijn. Daarnaast is er input opgehaald bij de raadscommissie, de Wmo-raad en de cliëntenraad. Vrijwillige inzet en vrijwilligerswerk zijn ook aan bod gekomen bij de ronde tafelbijeenkomsten ‘Zorgen voor morgen’ in november/december 2015. Inwoners, vrijwilligers, mantelzorgers, vertegenwoordigers van bewonersgroepen (zoals dorpsbelangen en dorpshuisbesturen), vertegenwoordigers van professionele zorg-/welzijnsinstellingen, gemeenteraadsleden en leden van de Wmo-raad en cliëntenraad hebben daarin meegedacht en input geleverd voor het beleid. En maar liefst 450 leden van het Aa en Hunzepanel hebben in november 2015 hun mening gegeven over ‘Zorgen voor elkaar’: er is een grote bereidheid om iets voor een ander te doen. In deze nota komen de volgende onderwerpen aan bod: o De definities van vrijwillige inzet en vrijwilligerswerk. o De maatschappelijke ontwikkelingen en de conclusies die we daaruit trekken. o De pijlers voor het vrijwilligersbeleid 2016-2020.

3


1. Definitie vrijwillige inzet en vrijwilligerswerk De termen vrijwilligerswerk en vrijwillige inzet worden regelmatig gebruikt. Het is goed om deze termen te definiëren. 

Onder de term vrijwillige inzet vallen alle vormen van onbetaalde en vrijwillige inzet die worden verricht ten behoeve van een ander of (de kwaliteit van) de samenleving. Dus ook de inzet die buiten organisaties plaatsvind zoals informele hulp en burgerinitiatieven.



Vrijwillige inzet in een georganiseerd verband bij een organisatie/stichting of vereniging noemen we vrijwilligerswerk.

We zien een verschuiving van het vrijwilligerswerk naar vrijwillige inzet. Mantelzorg en naoberhulp vallen niet onder vrijwillige inzet, omdat hierbij al een band is tussen de vrager en de helpende. En laten we in deze nota ook buiten beschouwing. Vrijwilligers in de gemeente Aa en Hunze zijn actief op onder meer de volgende gebieden: 1. Hulpverlening zorgboerderij, hospice, respijtvrijwilliger. 2. Natuur en milieu Landschapsbeheer Drenthe / Staatsbosbeheer, Dierenambulance, tuinonderhoud bij iemand die dat zelf niet (meer) kan. 3. Sport en recreatie sportverenigingen, kinderactiviteiten, sport- en spelweken. 4. Onderwijs, educatie en voorlichting gastdocent Amnesty International, begeleidster voor tussenschoolse opvang, peuterspeelzaalleidster. 5. Zorg en welzijn dorpshuizen, zorginstellingen, welzijnswerk bij Impuls, Vluchtelingenwerk, Voedselbank. 6. Kunst en cultuur bibliotheek, toneelverenigingen, muziekverenigingen. 7. Religie en zingeving kerken, Humanitas, Leger des Heils. 8. Goede doelen en belangen Natuurmonumenten, ouderenbonden, KWF, dorpsbelangen. 9. Techniek klussen doen bij een organisatie, klussen doen bij iemand thuis die dit zelf niet (meer) kan, repaircafé. 10.Evenementen Stichting Wielerpromotion, Festival der Aa, Historische motor GP.

4


2. Maatschappelijke ontwikkelingen Verschillende maatschappelijke ontwikkelingen geven aanleiding om het beleid voor vrijwillige inzet bij te stellen. Vanwege een vergrijzende bevolking en een stijgende zorgbehoefte is er een toenemende vraag naar vrijwilligerswerk binnen zorg en welzijn. Ook de veranderingen door de decentralisaties dragen hier aan bij. Verder is een actieve inzet van inwoners nodig om bijvoorbeeld culturele- en sportactiviteiten in stand te houden. Dit geldt zeker omdat er in de huidige tijd hiervoor minder middelen beschikbaar zijn. Aan de andere kant vinden vrijwilligers het steeds belangrijker dat vrijwilligerswerk past bij hun persoonlijke situatie, interesses en tijdsbesteding. De laatste jaren is sprake van een toenemend aantal vrijwilligers uit specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld vrijwilligers met een beperking, jongeren en uitkeringsgerechtigden. De centrale Wmo-gedachte dat iedereen moet kunnen meedoen in de samenleving wordt verder door ontwikkeld.

Wet- en regelgeving De ondersteuning van vrijwilligers is opgenomen in prestatieveld 4 van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en in de Wmo-beleidsnotitie 2013-2016. De gemeente onderkent het aanzienlijke belang van vrijwilligers en besteedt aandacht aan herkenning en ondersteuning van vrijwilligers bij de uitvoering van de Wmo.

Transformatie door de decentralisaties Met de invoering van de drie decentralisaties per 1 januari 2015 (Wmo 2015, Jeugdwet en Participatiewet) hebben gemeenten er veel nieuwe taken bij gekregen, maar ook een bezuinigsopgave. De transformatie vraagt meer vrijwillige inzet, omdat op termijn de zorg onbetaalbaar voor de gemeente wordt. Er zal een verschuiving moeten plaatsvinden van het gebruik van duurdere maatwerkvoorzieningen naar goedkopere collectieve en algemene voorzieningen. Denk hierbij aan de inzet van vrijwilligers om dagbesteding mogelijk te maken in een dorpshuis of MFC, maar ook de inzet van vrijwilligers bij het tegengaan van eenzaamheid. Het Sociaal team geeft uitvoering aan die omslag van het aanvragen van zorg naar het oplossen van ondersteuningsvragen in gesprek met inwoners. ‘Nieuwe’ vrijwilliger De “nieuwe” vrijwilliger vindt het steeds belangrijker dat vrijwilligerswerk past bij de persoonlijke situatie, interesses en tijdsbesteding. De vrijwilliger van nu verbindt zich niet (automatisch) meer voor lange tijd aan een organisatie en is meer op zoek naar een win-win situatie. Dit vraagt van de organisatie een verandering in denken en de nodige flexibiliteit. De “traditionele” vrijwilliger is vaak jarenlang verbonden aan een organisatie/doel omdat het zo hoorde.

Individuele vragen op gebied van hulp of zorg Ook de inwoners van Aa en Hunze zullen langer thuis wonen en minder snel naar een verpleeghuis verhuizen. Om dit te kunnen realiseren is meer ondersteuning in de thuissituatie nodig. Deze kan niet altijd alleen worden ondervangen met mantelzorg en voorzieningen, ook daarbij komt het aan op de inzet van vrijwilligers.

5

Nota vrijwilligersbeleid 2016-2020 Aa en Hunze Landelijk onderzoek wijst uit dat steun vanuit de verzorgingsstaat goed samengaat met eigen verantwoordelijkheid. De meerderheid van de mensen in het onderzoek door het SCP is bereid om af en toe bij te springen, zoals boodschappen te doen of voor de post en de planten te 1 zorgen. Verdringing Aandachtspunt bij de inzet van vrijwilligers is het onderwerp ‘verdringing’. Verdringing is niet geheel uit te sluiten, gezien de ontwikkelingen in het Sociaal Domein en de daarmee samenhangende ideeën over de participatiemaatschappij. Ook als gemeente werken wij toe naar een verschuiving van professionele naar informele zorg. Wij zullen alert zijn op signalen van verdringing en optreden bij misbruik.

Bewonersinitiatieven – inwonerkracht Inwoners nemen steeds vaker zelf het initiatief voor de zorg voor zichzelf, voor anderen en hun omgeving. Voorbeelden zijn gezamenlijk groenbeheer, buurtsuper, zorgcoöperatie. Hierbij is de rol van de gemeente faciliterend en ondersteunend. Het college vindt zowel burgerparticipatie als overheidsparticipatie van groot belang. Deze zijn dan ook onderdeel van de toekomstvisie. Onderdeel van het gemeentelijke project burgerparticipatie is ‘Jouw idee samen uitvoeren’. Inwoners kunnen ideeën aandragen, die door een adviescommissie worden beoordeeld en de winnende ideeën worden uitgevoerd.

Tegenprestatie Onderdeel van de Participatiewet is de tegenprestatie. Van mensen die een uitkering ontvangen wordt verwacht dat zij een tegenprestatie leveren. In de verordening is opgenomen dat vrijwilligerswerk en mantelzorg ook worden gezien als tegenprestatie. De verwachting is dat hierdoor meer mensen vrijwilligerswerk zullen zoeken.

Technologische ontwikkelingen- inzet websites, sociale media om mensen te koppelen Voor mensen die thuis zijn in de digitale wereld is er een breed scala aan mogelijkheden om een vrijwilligersklus of vrijwilliger te vinden en om te netwerken. Een steeds grotere groep bedient zich van deze middelen. Er worden door veel verschillende organisaties sites en app’s ontwikkeld die kunnen worden ingezet om informele zorg, hulp en ondersteuning te organiseren.

1

Sociaal Cultureel Planbureau, 2013: Deelrapport vrijwillige inzet en ondersteuningsinitiatieven

6


3. Wat willen we de komende jaren bereiken en hoe gaan we dat doen? In samenhang met de kaders vanuit de Toekomstvisie, de Visie op het sociaal domein, de Wmo, de Participatiewet en de maatschappelijke ontwikkelingen, gaan we inzetten op 5 pijlers. Deze worden in de volgende paragrafen nader toegelicht en de beoogde resultaten worden benoemd. In het onderstaande schema: de soort vrijwillige inzet zoals eerder benoemd in de startnotitie en de pijler waar deze in is ondergebracht in het nieuwe vrijwilligersbeleid.

Soort vrijwillige inzet Vrijwilligerswerk Individuele hulp- of zorgvragen Burgerinitiatieven Tegenprestatie en burgerschapsvorming Maatschappelijk betrokken ondernemen

Pijler vrijwilligersbeleid Continueren en bestendigen van wat goed gaat. Inzetten op ondersteuning van zorgvrijwilligers krijgt prioriteit. Faciliteren van inwonersinitiatieven Bevorderen meedoen van specifieke groepen Ondernemers betrekken

3.1. Continueren en bestendigen van wat goed gaat 2 Aa en Hunze is een actieve gemeente! Meer dan 10.000 inwoners zetten zich vrijwillig in, onder meer op het gebied van sport, cultuur, zorg, natuur en evenementen. Om dit zo goed mogelijk in stand te houden continueren wij de inzet van het Vrijwilligers Informatie Punt (VIP) van Impuls, voorheen Steun Punt Vrijwilligerswerk (SPV). Impuls geeft met het VIP uitvoering aan het gemeentelijk vrijwilligersbeleid op het gebied van het verbinden van vraag & aanbod, promoten, versterken, scholing, adviseren, begeleiden en waarderen van vrijwilligers. Tevens blijven we aandacht besteden aan het verbeteren van de randvoorwaarden voor de vrijwillige inzet om zo een goed vrijwilligersklimaat te behouden en dit, waar mogelijk en nodig, te verbeteren. Infrastructuur verder door ontwikkelen In aanvulling op het fysieke VIP in Gieten is er een digitale vrijwilligersvacaturebank. In maart 2016 is de nieuwe website met een zoeken aanbodfunctie online. Ontregelen De gemeente Aa en Hunze heeft in de beleidsnotitie Wmo aangegeven dat vrijwilligers zo min mogelijk hinder zouden moeten hebben van regelgeving. De komende periode zal daarom een inventarisatie plaatsvinden tegen welke regels en werkwijzen vrijwilligersorganisaties aanlopen. In de inventarisatie zullen alle deelgebieden worden meegenomen van een verzoek uit het leefbaarheidsfonds tot een aanvraag voor een evenement. De uitkomsten zullen meegenomen worden ter verbetering van het proces. Borgen van veiligheid Veiligheid is de laatste jaren een belangrijk item geworden binnen het vrijwilligerswerk. Om de veiligheid van kwetsbare groepen als minderjarigen, zorgvragers en inwoners met een verstandelijke beperking zo goed mogelijk te borgen, stimuleert de gemeente initiatieven op dit gebied. Zo willen wij het gebruik maken van de Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) stimuleren. De VOG is onder voorwaarden voor verenigingen die werken met minderjarigen en inwoners met een verstandelijke beperking, gratis aan te vragen via gratisvog.nl. Verenigingen, organisaties en vrijwilligers die niet van deze gratis regeling gebruik kunnen maken, kunnen bij de gemeente terecht voor een gratis VOG. Verder willen wij via het VIP aandacht vragen voor ongewenst seksueel gedrag. Het is een beladen onderwerp, maar helaas een fenomeen wat ook binnen het vrijwilligerswerk voorkomt.

2

CBS, Aandeel vrijwilligers, maart 2015

7

Nota vrijwilligersbeleid 2016-2020 Aa en Hunze Om organisaties te ondersteunen om ongewenst seksueel gedrag bespreekbaar te maken, kan het VIP het stappenplan ‘In veilige handen’ aanbieden. Verenigingen kunnen dit gebruiken als leidraad om ongewenst seksueel gedrag onder de aandacht te brengen. Aandacht hebben voor dit onderwerp binnen de vrijwilligersorganisaties draagt al bij aan de veiligheid. Daarnaast willen we in het kader van veiligheid met Impuls en vrijwilligersorganisaties verkennen welke meerwaarde het gebruik van een gedragscode kan hebben op het gebied van de bestrijding van fraude en diefstal. Tevens continueren wij de vrijwilligersverzekering. Dit betreft een uitgebreide verzekering en is bedoeld als een vangnet voor vrijwilligers en besturen van vrijwilligersorganisaties.

Beoogde resultaten

De tevredenheid van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties blijft in stand en verbetert waar mogelijk. Administratieve processen rondom vergunningen, subsidies evenementen zijn transparanter en eenvoudiger. De veiligheid bij vrijwillige inzet is zoveel mogelijk geborgd.

3.2. Inzetten op ondersteuning van zorgvrijwilligers krijgt prioriteit Er zal de komende jaren een groeiende behoefte zijn aan zorgvrijwilligers. Deze vrijwilligers vervullen een belangrijke rol in de ondersteuningsvraagstukken binnen de informele zorg. Om te voldoen aan de veranderende vraag zal het VIP meer de prioriteit gaan geven aan werving en ondersteuning van zorgvrijwilligers. De ondersteuning zal er ook zijn in de vorm van deskundigheidsbevordering. We realiseren ons goed dat er grenzen zijn aan de inzet van zorgvrijwilligers, als het gaat om tijdsinvestering, maar ook als het gaat om taken. Lichaamsgebonden zorg is geen taak van een zorgvrijwilliger. Ondersteuning zal zich ook moeten richten op het voorkomen van overbelasting van de vrijwilliger. In de Wmo beleidsnotitie en de Visienota op het sociaal domein wordt het belang van goede samenwerking tussen het Sociaal team, VIP en het Centraal Punt Mantelzorg onderstreept. Daarbij ligt het initiatief bij het Sociaal team. Zij gaan immers op de ondersteuningsvraag af, of deze nu individueel of vanuit een groep wordt gesteld. Om een goede verbinding tussen informele en formele zorg te bewerkstelligen, is het belangrijk om daar afspraken over te maken. Definities Formele en Informele zorg

3

Formele zorg Diegenen die beroepsmatig in de zorg werken en daarvoor aanspraak maken op betaling van loon. Dat kunnen zorgverleners zijn, maar ook medewerkers van ondersteunende afdelingen en managers. Soms wordt ook de benaming professionele zorg of beroepskracht gebruikt als het om formele zorg gaat. Informele zorg Ondersteuning en zorg die wordt verleend door mantelzorgers (familieleden, buren, vrienden) en vrijwilligers. Beoogde resultaten

Meer zorgvrijwilligers beschikbaar en ondersteuning vanuit het informatiepunt die aansluit op behoefte van de zorgvrijwilliger. Er is een goede verbinding tussen het Sociaal Team en het VIP. 3

Grenzen verleggen, Vilans 2012

8


3.3. Faciliteren van inwonersinitiatieven De gemeente juicht nieuwe dorpsinitiatieven toe. Gezien de maatschappelijke ontwikkelingen is het nodig dat er ook binnen het veld van vrijwillige inzet ruimte komt voor vernieuwing, passend bij de nieuwe uitdagingen van de komende jaren. In het coalitieakkoord ‘Buitengewoon Aa en Hunze’ en de Toekomstvisie neemt dit ook een belangrijke plek in. We willen initiatieven van bewoners en vrijwilligers optimaal faciliteren. De uitwerking pakken we samen met inwoners en Impuls op. Beoogd resultaat

Inwoners die een initiatief hebben, vinden in de gemeente een gesprekspartner.

3.4. Bevorderen meedoen van specifieke groepen Het kiezen voor vrijwilligerswerk is voor de ene groep makkelijker dan voor de andere. Om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen willen we ons de komende periode inzetten op specifieke groepen. Specifieke groepen Bij specifieke groepen kunnen we bijvoorbeeld denken aan inwoners met een verstandelijke beperking of psychische belemmeringen. Net zoals voor ieder ander is het ook voor hen belangrijk om nodig te zijn, een bijdrage te leveren en een zinvolle dagbesteding te hebben. En misschien nog wel extra omdat zij vaker een betaalde baan, opleiding of gezin missen. De gemeente streeft, vanuit de kadernota’s Wmo en Participatie, ernaar dat we zoveel mogelijk deze specifieke groep vrijwilligers ondersteunen en faciliteren. Dit vraagt wel extra aandacht in de vorm van informatie, deskundigheidsbevordering, voorlichting en faciliteiten. Vrijwilligerswerk vanuit de Participatiewet Vanuit de Participatiewet is de tegenprestatie geïntroduceerd. De tegenprestatie is niet bedoeld als re-integratie instrument, maar moet gezien worden als invulling waar het maatschappelijk nut centraal staat. Tevens mogen de werkzaamheden niet tot de reguliere arbeidsmarkt behoren. Het is de verwachting dat deze doelgroep andere begeleiding nodig heeft dan de groep voor wie het vrijwilligerswerk ingezet wordt als re-integratie. De komende periode zal het VIP meer ervaring gaan opdoen met deze nieuwe doelgroep en indien nodig zullen begeleidingstrajecten aangepast worden. Deze activiteit zal in samenwerking plaatsvinden met het Werkplein Drentse Aa. Naast de tegenprestatie zal de inzet van vrijwilligerswerk ten behoeve van re-integratie gecontinueerd worden, zoals in de Kadernota Participatie is vastgelegd. Jongeren Jongeren betrekken als vrijwilliger: het staat hoog op het prioriteitenlijstje van veel vrijwilligersorganisaties. Het werven en behouden van jongeren is in eerste aanleg een taak van de vrijwilligersorganisaties zelf. Mocht er behoefte zijn aan ondersteuning, dan kan het VIP de betreffende organisatie in contact kunnen brengen met een andere organisatie die al veel ervaring heeft. Ook binnen het onderwijs wordt er middels het prestatieveld Burgerschapsvorming aandacht besteed aan het vrijwilligerswerk. Scholieren bij het Nassau College wordt gevraagd om 30 uur maatschappelijke stage te verrichten. De gemeente blijft het vrijwilligerswerk onder jongeren stimuleren door middel van de jongeren vrijwilligersprijs.

9


Beoogde resultaten

Door aandacht, begeleiding en waardering lukt het kwetsbare inwoners ook om zich gedurende langere tijd in te zetten als vrijwilliger. Uitkeringsgerechtigden worden op een juiste manier begeleid bij de uitvoering van de tegenprestatie of de reintegratie.

3.5. Ondernemers betrekken Een andere uitdaging is het versterken van samenwerking en verbindingen tussen vrijwilligersorganisaties en bedrijven in het kader van maatschappelijk betrokken ondernemen en het beter benutten van bestaande netwerken en platforms in dit kader. Bedrijven en vrijwilligers hebben elkaar veel te bieden en intensievere samenwerking levert voor beide partijen winst op. Maatschappelijke Betrokken Ondernemen gaat verder dan alleen financiering van sociale projecten door het bedrijfsleven. Het richt zich voornamelijk op het versterken van bedrijven in relatie tot de omgeving. Hierbij kan gedacht worden dat bedrijven hun medewerkers stimuleren om tijdens werkuren zich in te zetten ten dienste van de samenleving of het beschikbaar stellen van immateriële zaken aan vrijwilligersorganisaties. Dit speerpunt sluit goed aan bij het het themajaar Ondernemend van Aa tot Hunze 2016 en zal verder uitgewerkt worden. Beoogd resultaat

De gemeente onderzoekt samen met het VIP hoe het Maatschappelijk en Betrokken Ondernemen nog meer vormgegeven kan worden in de gemeente Aa en Hunze.

4. Monitoring en evaluatie Uiteraard gaat de gemeente tussentijds na in hoeverre de doelstellingen om vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties ondersteunen en faciliteren, gerealiseerd worden. Dat gebeurt onder andere door duidelijk regie te voeren en door continu in gesprek te blijven met Impuls waar het VIP is georganiseerd. Tevens zullen er op basis van deze nota samen met Impuls indicatoren benoemd worden. Indien de evaluatie of monitoring daartoe aanleiding geeft wordt het beleid vervolgens aangepast

5 . Financiën Het nieuwe vrijwilligersbeleid is onderdeel van de opdrachtverlening aan Impuls. Dit is bestaand budget, voor 2016 gaat het om € 64.642. Voor de vrijwilligersverzekering is € 7.381 opgenomen in de begroting 2016.

10

Nota Vrijwilligersbeleid Aa en Hunze

Recommend Documents