RAAMCONVENANT HUNZE & DRENTSE AA Aanleiding In de stroomgebieden van Hunze en Drentse Aa is in de loop van de tijd door verschillende oorzaken een deel van de belangrijke natuurwaarden verloren gegaan. Er zijn evenwel goede mogelijkheden om de nu nog aanwezige waarden te behouden en verder te ontwikkelen. Beide stroomgebieden zijn tevens van belang als wingebied van grond- en oppervlaktewater ten behoeve van de drinkwatervoorziening (zie kaart). Aanleiding voor het opstellen van dit raamconvenant is de wens om in delen van de stroomgebieden van Hunze en Drentse Aa natuur en landschap en drinkwaterwinning duurzaam en op gelijkwaardige basis te laten samengaan. Binnen de kaders van dit raamconvenant vindt nadere uitwerking plaats in afzonderlijke deelconvenanten voor die stroomgebiedsdelen. Gorecht Uit onderzoek, dat aan het eind van de jaren tachtig is uitgevoerd, is gebleken dat de grondwaterwinning in delen van het gebied Gorecht de ontwikkelingsmogelijkheden voor kwelafhankelijke vegetaties beperkt. In 1994 heeft het provinciaal bestuur van Groningen daarom besloten in samenwerking met de toenmalige waterleidingbedrijven alternatieven te zoeken voor de grondwaterwinning in Onnen en De Punt. Uit dat onderzoek is gebleken, dat naast de grondwaterwinning ook de ligging van natuur- en landbouwgebieden de ontwikkelingsmogelijkheden voor kwelafhankelijke vegetaties beperkt en dat ook zonder grondwaterwinning in droge perioden water moet worden aangevoerd omdat anders de grondwaterstand te diep wegzakt. Tevens is aangetoond, dat ontwikkeling van matig voedselarme, (zwak) basenminnende vegetaties door overstroming met beekwater kan plaatsvinden. Voor het Groningse deel van het Hunzedal geldt dat de invloed van de grondwaterwinning kleiner is dan in het dal van de Drentse Aa. In het Groningse Hunzedal wordt ingezet op sturing van de natuurontwikkeling door overstroming met beekwater. Voor het dal van de Drentse Aa wordt nader onderzocht welke maatregelen zullen leiden tot een herstel van kwelstromen. Daarnaast is ook hier sprake van sturing door overstromend beekwater. Inrichting en beheer van het grootste deel van het Groningse Hunzedal worden afgestemd op weidevogels. Noord-Drenthe (dal van de Hunze en de Drentse Aa) In het stroomgebied van de Hunze en de Drentse Aa bevindt zich in de provincie Drenthe een aantal grondwaterwinningen, die invloed hebben op de natuur en het landschap. Plaatselijk hebben deze winningen kwelgebieden veranderd in wegzijgingsgebied. In Drenthe is het beleid gericht op het bestrijden van de verdroging, veroorzaakt door onder meer de grondwaterwinning en wordt gestreefd naar een duurzame combinatie van grondwaterwinning en natuurontwikkeling, zowel kwelafhankelijk als oppervlaktewater-gestuurd. In overleg met de betrokken partijen worden de hiervoor gewenste maatregelen ingezet zoals onder meer: verminderen of wijzigen van de winning, aanpassen van de waterhuishouding en aankoop van gronden om maatregelen mogelijk te maken. Per pompstation worden de afspraken nader aangegeven. Toekomst De deelnemers binden zich aan de afspraken in dit raamconvenant en de daaruit voortvloeiende deelconvenanten. Binnen een brede maatschappelijke context en op basis van gelijkwaardigheid zullen zij zich in de toekomst blijven inzetten voor verbetering van de ontwikkelingsmogelijkheden voor natuur, landschap en drinkwaterwinning.
1
De deelnemers: − − − − − − − − − − − −
Milieufederatie Drenthe Milieufederatie Groningen N.V. Waterbedrijf Groningen Provincie Drenthe Provincie Groningen Staatsbosbeheer Regio Groningen-Drenthe Stichting Het Drentse Landschap Stichting Het Groninger Landschap Vereniging Natuurmonumenten Waterleidingmaatschappij "Drenthe" Waterschap Hunze en Aa Wereld Natuur Fonds
overwegende dat ondergetekenden elkaars doelstellingen respecteren; dat ondergetekenden, ieder vanuit de eigen doelstellingen, aandacht hebben voor andere functies; dat ondergetekenden elkaar zoveel mogelijk betrekken bij de verschillende overleggen; dat ondergetekenden convenanten voor verschillende deelgebieden nader uitwerken; spreken af om bij toekomstige plannen voor de beekdalen van de Hunze en de Drentse Aa rekening te houden met de relaties die binnen de stroomgebieden bestaan, waarbij zij streven naar de ontwikkeling van zo compleet en natuurlijk mogelijke, aaneengesloten beeksystemen van boven-, midden- en benedenlopen; de natuurlijke dynamiek in de beeksystemen met processen als stroming, meandering, overstroming en kwel zoveel mogelijk te herstellen; de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater in de stroomgebieden te verbeteren; te streven naar duurzame combinaties van functies, in het bijzonder tussen natuur en landschap en drinkwaterwinning; de aanwezige natuur- en landschapswaarden te behouden en te versterken, aangetaste waarden te herstellen en nieuwe natuur- en landschapswaarden te ontwikkelen en daarbij te streven naar grote, aaneengesloten, beheerbare natuureenheden; de doelstellingen voor natuur en landschap per deelconvenant in onderling overleg nader te concretiseren op basis van de gebiedsvisies voor beide beekdalen; daarbij rekening te houden met de kaders die het provinciaal beleid zowel voor de korte als de lange termijn stelt en met de invloed van drinkwaterwinning; rekening te houden met de uitkomsten van de lopende studie 'Zorgvuldig omgaan met bronnen' en het nog op te stellen watervoorzieningsplan voor de regio Groningen-Assen; een veilige en continue drinkwaterwinning te waarborgen;
2
nadelige effecten van drinkwaterwinning op natuur en landschap waar mogelijk te beperken door het nemen van waterhuishoudkundige maatregelen en/of door vermindering van de grondwaterwinning; na te gaan of en hoe directe of indirecte inzet van oppervlaktewater hieraan kan bijdragen; compensatie van nadelige effecten van drinkwaterwinning op natuur en landschap te richten op verwerving, inrichting en beheer van natuurgebieden en waar nodig van beïnvloedingsgebieden met een andere functie; per deelconvenant in onderling overleg afspraken te maken over de aard en omvang van maatregelen ter compensatie van nadelige effecten van drinkwaterwinning op natuur en landschap en over de financiering daarvan; de gemiddelde jaarlijkse grondwateronttrekking door pompstation Onnen aan een maximum van 12 miljoen m3 te binden en de vergunde onttrekking van 19,8 miljoen m3 per jaar te handhaven; indien nieuwe ontwikkelingen daar in de toekomst aanleiding toe geven, op basis van onderzoek en in overleg met de convenantpartners na te gaan of en hoe een groter deel van de vergunning kan worden benut; tijdelijke overschrijding van het maximum als gevolg van een snelle toename van de drinkwatervraag zonder genoemde voorwaarden te accepteren en zo snel mogelijk een definitieve oplossing hiervoor te zoeken; de gemiddelde jaarlijkse grondwateronttrekking door pompstation De Punt aan een maximum van 8 miljoen m3 te binden en de vergunde onttrekking van 13 miljoen m3 per jaar te handhaven; te onderzoeken hoe de negatieve effecten van de winning op het systeem van de Drentsche Aa kunnen worden verminderd; na te gaan of en hoe directe of indirecte inzet van oppervlaktewater hiebij een rol kan spelen; de winning van oppervlaktewater uit de Drentse Aa bij De Punt te optimaliseren, waarbij voldoende dynamiek in het stroomafwaarts van het innamepunt gelegen deel van de beek blijft bestaan; de grondwaterwinning door het pompstation Zuidlaren op of vóór 1 januari 2000 te beëindigen; de grondwaterwinning door het pompstation Assen de komende jaren te onderzoeken op de effecten op het systeem van de Drentse Aa; de eventuele negatieve effecten waar mogelijk te bestrijden door het nemen van waterhuishoudkundige maatregelen en/of het verminderen van de winning teneinde een meer duurzame winning te verkrijgen; het verminderen van de winning af te laten hangen van andere, voor alle partijen aanvaardbare opties; de grondwaterwinning door het pompstation Gasselte de komende jaren te onderzoeken op de effecten op de systemen van Hunze en Drentse Aa; de eventuele negatieve effecten waar mogelijk te bestrijden door het nemen van waterhuishoudkundige maatregelen en/of het verminderen van de winning teneinde een meer duurzame winning te verkrijgen; het verminderen van de winning af te laten hangen van andere, voor alle partijen aanvaardbare opties; de winning door het pompstation De Groeve zodanig in te richten, dat een duurzame combinatie van grondwaterwinning en oppervlaktewater gestuurde natuurontwikkeling wordt verkregen; de winning door het pompstation Annen zodanig in te richten, dat een duurzame combinatie van grondwaterwinning en oppervlaktewater gestuurde natuurontwikkeling wordt verkregen; de waterwinning te Breevenen zodanig in te richten, dat een duurzame combinatie wordt verkregen van grondwaterwinning en kwelafhankelijke natuurontwikkeling in de westraai en oppervlaktewater gestuurde natuurontwikkeling in de oostraai; de uit de deelconvenanten voortvloeiende maatregelen af te stemmen op de in voorbereiding en in uitvoering zijnde landinrichtingsprojecten in het gebied; 3
de ontwikkelingen in het Hunzedal zo goed mogelijk aan te laten sluiten op het Hunzeproject in de provincie Drenthe; het deelconvenant voor het gebied Gorecht-Oost (Hunze, pompstation Onnen) begin 1999 en het deelconvenant voor het gebied Gorecht-West (Drentse Aa, pompstation De Punt) vóór 2000 te ondertekenen; in de loop van 1999 nadere afspraken te maken over andere deelconvenanten; de resultaten van hun samenwerking in brede zin openbaar te maken.
4
Van de partijen, die aan het convenant deelnemen, wordt het volgende verwacht: N.V. Waterbedrijf Groningen en Waterleidingmaatschappij "Drenthe" De waterleidingbedrijven dragen als compensatie voor de nadelige effecten van hun drinkwaterwinning op natuur en landschap substantieel bij aan de financiering van verwerving, beheer en inrichting van natuurgebieden en waar nodig van beïnvloedingsgebieden. Zij nemen initiatieven tot verwerving van gronden. Het ecologisch rendement in relatie tot de drinkwaterwinning is hierbij bepalend. Staatsbosbeheer Regio Groningen-Drenthe, Stichting Het Drentse Landschap, Stichting Het Groninger Landschap en Vereniging Natuurmonumenten De beheerders van natuurterreinen stemmen de inrichting en het beheer van hun gebieden af op het realiseren van de doelstellingen voor natuur en landschap. Zij werken de gebiedsvisies binnen de provinciale beleidskaders nader uit in beheersplannen, waarbij zij rekening houden met de invloed van drinkwaterwinning. Zij maken een begroting van de kosten voor inrichting en beheer van hun gebieden. Zij zetten de hen ter beschikking staande financiële middelen in. Wereld Natuur Fonds Het Wereld Natuur Fonds promoot het belang en de waarde van natuurontwikkeling en stelt zo mogelijk financiële middelen ter beschikking voor de natuurontwikkeling in het Hunzedal. Milieufederatie Drenthe en Milieufederatie Groningen De milieufederaties le veren als partner vanuit de milieuthema's een bijdrage aan de discussie bij de uitwerking van het raamconvenant in deelconvenanten. Waterschap Hunze en Aa Het waterschap Hunze en Aa zal de waterhuishoudkundige inrichting ten behoeve van de ontwikkeling van natuur en landschap inpassen in bestaande en toekomstige beheers- en inrichtingsplannen en daarbij de haar ter beschikking staande financiële middelen inzetten. Provincie Drenthe en provincie Groningen De provincies dragen zorg voor de afstemming tussen de deelnemers aan het convenant. Zij stimuleren het tot stand komen van deelconvenanten en nemen daartoe het initiatief. Zij zetten zich in voor het verkrijgen van subsidies van derden en zetten indien nodig ook eigen instrumenten en financiële middelen in.
5
Aldus opgemaakt en ondertekend te Schipborg d.d. 22 maart 1999. - provincie Drenthe
- provincie Groningen
gedeputeerde mw. A. Edelenbosch
gedeputeerde J. van Dijk
- Waterleidingmaatschappij "Drenthe"
- N.V. Waterbedrijf Groningen
ir. K.J. Hoogsteen
ir. J. T. H. Koelink
- Stichting Het Drentse Landschap
- Stichting Het Groninger Landschap
mr. O.W.E. Berg
M.C. van Hoorn
- Staatsbosbeheer Regio Groningen-Drenthe
- Vereniging Natuurmonumenten
ir. T.R. Klootwijk
drs. F.G. Blanckenborg
- Wereld Natuur Fonds
- Waterschap Hunze en Aa
L.D. de Jong
H. Buiter
- Milieufederatie Drenthe
- Milieufederatie Groningen
mw. J.J. Harmsma
drs. F.E. Bosman
6
