Uitgelicht
32
NOOIT MET PENSIOEN Er was een tijd waarin kunstenaars jong óf overleden moesten zijn om waardering en (media)aandacht te krijgen. Het afgelopen jaar lijkt een omwenteling te hebben plaatsgevonden. Niet alleen de kunstwerken van oude kunstenaars waren in zwang, ook deze krassen knarren zelf stonden volop in belangstelling. DOOR ANNA VAN LEEUWEN
Margriet Luyten still uit Levenswerk (Ata Kandó), 2010-2013 © Ed van der Elsken, courtesy Nederlands Fotomuseum (Ata Kandó)
33
Uitgelicht Highlights 2014
34
I
Op Art Rotterdam imponeerde Jasper Hagenaar met zijn verfijnde houtskooltekening Rubic rings (2013).
Het prachtige Levenswerk (20102013) van Margriet Luyten, dat te zien was in Museum De Pont, bestaat uit videoportretten van levenslustige kunstenaars die hun sporen in de kunstwereld volop hebben verdiend.
KOOP NU ALS JE SLIM BENT [VUL HIER DE NAAM VAN EEN JONG TALENT IN]
foto: Mariëlle Videler
Courtesy Jeanine Hofland
maart
Brancusi’s Princesse X (1915-16) bezorgde, wat je er ook in wil herkennen, talloze bezoekers in Museum Boijmans Van Beuningen een hoogtepunt.
Courtesy Steve McQueen, Marian Goodman Gallery, New York / Paris and Thomas Dane Gallery, London
Maar ik ben ook erg trots dat we onze kicks de afgelopen jaren niet alleen maar uit jong talent hebben gehaald. In onze reeks uitgebreide interviews hebben we vanaf het begin ook juist gevestigde kunstenaars aan het woord gelaten als Christian Boltanski (1944), Daniel Buren (1938) en recentelijk Armando (1929) en natuurlijk herman de vries (1931). Onlangs overleed de eerste kunstenaar uit deze reeks Grote Namen: Ger van Elk, met wie Roos van der Lint in 2012 sprak, is maar 73 jaar geworden. Het interview herlezend valt me op dat hij nog barstensvol ideeën zat: “Belangrijk is dat ik nog steeds nieuwsgierig ben. Als ik een nieuw idee heb denk ik: zou ik mezelf kunnen verrassen?” Mijn bijzonderste kunstontmoeting dit jaar was met herman de vries. Tijdens de perspreview van zijn tentoonstelling in Stedelijk Museum Schiedam zat de oude kunstenaar met de witte baard zijn tentoonstellingscatalogus te signeren. Ik schoof hem een exemplaar van Kunstbeeld onder zijn neus.
Geblinddoekt bezocht Mariëlle Videler Marokko. Op basis van deze ervaring maakte ze A New Carpet For The Sultan – zonder het land te hebben gezien. Het leverde een bijzonder zintuigelijk kunstwerk op.
februari
januari
foto: Gert-Jan de Rooij, Amsterdam
Grote Namen
april
© Ed van der Elsken, courtesy Nederlands Fotomuseum (Ata Kandó)
n de beeldende kunstwereld zijn we verslaafd aan wie jong en wat nieuw is. Het zijn meestal de jonkies die in de prijzen vallen (waarbij als magische grens de leeftijd van 35 jaar geldt) en de jonge uitblinkers die in de media verschijnen (denk aan Tinkebell of Daan Roosegaarde). Galeriehouders azen op talent om hun stal mee uit te breiden, kunstcritici (inclusief ondergetekende) kicken op nieuwe ontdekkingen, en verzamelaars zoeken naar betaalbare ruwe diamanten. Waar een roman van een Nobelprijswinnaar namelijk niet hoger geprijsd is dan een roman van een debutant, stijgt de prijs van kunst gedurende een succesvolle kunstenaarscarrières uiteraard aanzienlijk. Tijdschrift Quote raadde in augustus jongstleden lezers aan om een kunstwerk van Marlene Dumas te kopen om ‘een leuk rendement te behalen’. Ik vrees echter dat dit de mensen die niet in de Quote 500 staan, niet meer is gegund. Nee, beter kocht je die Marlene Dumas begin jaren tachtig en daarom koop je nu als je slim bent [vul hier de naam van een jong talent in]. Ook bij Kunstbeeld kunnen we het niet laten om jong talent te spotten. En als dit talent vervolgens ook door anderen wordt erkend en beloond (zoals recentelijk gebeurde met Niels Broszat en Bob Eikelboom die de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst wonnen) zijn we uiteraard hartstikke trots.
35
april
In ‘Meer macht’ in Museum De Fundatie was Steve McQueens Static te zien: een camera in een helikopter cirkelt om het Vrijheidsbeeld. Mooi, maar ook onheilspellend, want wat doet die heli daar in New York?
Uitgelicht Highlights 2014
36
37
augustus juni
Jordan Wolfson maakte een adembenemend ijdele en sinistere robot, Female figure (2014) die danst voor een spiegel en oogcontact maakt met de toeschouwer.
juli WE HAALDEN ONZE KICKS NIET ALLEEN MAAR UIT JONG TALENT
foto: Cassander Eeftinck Schattenkerk. Courtesy Hayward Touring.
augustus
Julinu’s krachtige mix van twee belangrijke organen verbeeldt een Maltese verwensing. Grof, verrassend en pakkend.
Hoewel de film Afscheid van de Maan (2013) van Dick Tuinder ook als ‘gewone’ bioscoopfilm te bekijken is, is de film een kunstwerk door de weloverwogen panorama’s en lange close-ups.
Għoxx Qalbek, 2014, foto: Anna van Leeuwen
collectie Kröller-Müller Museum www.afscheidvandemaan.nl
De omvang én de uiterste precisie van Paul Nobles tekeningen overweldigen de toeschouwer.
detail uit ‘NOBSON’, foto: Anna van Leeuwen
juni
augustus
De ragfijne glazen onderzeewezens van vader en zoon Blaschka kwamen we tegen in de Appel arts centre.
courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam
Fascinerend: Inferno (2013) van Yael Bartana, gezien in het Stedelijk in Amsterdam. Israëlische problematiek overgoten met een dikke laag Hollywood-kitsch. Totaal over de top, maar: wauw!
courtesy the artist and David Zwirner, New York/London , foto: John Smith
mei
Selections from the Survival Series (1983) van Jenny Holzer hangt als een onopvallende lichtkrant in het museumrestaurant van het KröllerMüller Museum. De teksten zijn echter verontrustend en vervreemdend.
Uitgelicht Highlights 2014
38
Derk Thijs won de Jeanne Oostingprijs met zijn naïef ogende, heerlijk fris en fruitige schilderijen, zoals dit Phaenomenologie Koellbachweg (2014). Het schilderplezier spat er vanaf.
september
The Painter (1994) van Marlene Dumas siert de catalogus van de tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam. Een blockbuster, en terecht.
september
De tentoonstelling van herman de vries in Stedelijk Museum Schiedam is net zo rustgevend en zinnenprikkelend als een boswandeling.
The Museum of Modern Art, New York, foto Peter Cox, copyright Marlene Dumas
from the forest floor, 2010, foto: Bruno Schneyder, Zeil am Main, courtesy de kunstenaar
HERMAN DE VRIES SIGNEERDE ZIJN EIGEN PORTRETFOTO
courtesy Galerie Sturm
film still, courtesy the artist and Marian Goodman Gallery, New York
Tacita Dean filmde hoe Claes Oldenburg door zijn spulletjes rommelt (Manhattan Mouse Museum, 2011). Sommige zijn te herkennen als miniversies van zijn kunstwerken.
© 1997 Christopher Rothko and Kate Rothko Prizel
foto: Anna van Leeuwen
augustus
september
Danica Phelps bedacht haar eigen waardesysteeem voor Income’s Outcome, te zien op Amsterdam Drawing.
augustus
De Appel arts centre bood in ‘Curiosity’ een bizar inkijkje in het levenswerk van Alfie West, die haren spleet. Susan Hiller bemachtigde de werkjes.
Zen in verf, zo noemde IJsbrand van Veelen de schilderijen, zoals zijn laatste meesterwerk Untitled (1970), van Mark Rothko in Kunstbeeld #10.
september
foto: Derk Thijs
augustus
39
Uitgelicht Highlights 2014
40
november
MEER ZIEN?
HERMAN DE VRIES. ALL T/M 18 JANUARI 2015 Stedelijk Museum Schiedam WWW.STEDELIJKMUSEUMSCHIEDAM.NL
Heel fraai: de stroperige interieurs Marenne Welten, deze winter te zien in Museum De Pont.
Een beetje vermoeid, maar onverminderd enthousiast plaatste hij zijn handtekening op zijn eigen portretfoto.
september
Kleine spulletjes
courtesy de kunstenaar
copyright the artist, courtesy Wilfried Lentz Rotterdam, If I Can’t Dance
Zonder titel, 2013, courtesy de kunstenaar
© de kunstenaar, met dank aan Maureen Paley, Londen
Gillian Wearing was terecht genomineerd voor The Vincent Award 2014. Haar video Bully (2010), te zien in GEM, is bijzonder indrukwekkend.
november Johannes Schwartz drukte zijn foto’s voor het boek Tiergarten, te zien bij ‘On the Move’ in Stedelijk Museum Amsterdam, met behulp van de risograaf. Het is niet meteen duidelijk waar je naar kijkt, wat wonderlijk prettig is.
oktober
Wendelien van Oldenborgh won de Heinekenprijs voor de kunst voor haar maatschappelijk betrokken films, zoals Bete & Deise, 2012.
HET IS KENNELIJK NOGAL LASTIG MET KUNST TE STOPPEN ALS JE EENMAAL BENT BEGONNEN
Het lijkt alsof de kunstwereld oude(re) kunstenaars heeft (her)ontdekt. En dan niet alleen door hun kunstwerken te exposeren, maar ook door henzelf aan het woord te laten en vooral te laten zien. Een paar weken voor mijn ontmoeting met de vries, kwam ik in de Appel bijvoorbeeld een bejaarde Claes Oldenburg (1929) tegen in een video van de Britse kunstenaar Tacita Dean. Dean filmde hoe de beroemde beeldhouwer kleine spulletjes in zijn kast ordent, afstoft en herschikt. Deze bijzondere opname (Manhattan Mouse Museum, 2011) maakt onderdeel uit van haar filmreeks getiteld Five Americans waarvoor ze ook Cy Twombly (1928-2011) filmde. Oldenburg spreekt niet in de film, hij rommelt wat door de spullen, waarvan sommige zijn te herkennen als miniversies van zijn kunstwerken. Een intiem portret van de popart-man van het grote gebaar. En Museum De Pont liet afgelopen winter het project Levenswerk van kunstenaar Margriet Luyten zien waarin zij negen (hoog)bejaarde Nederlandse kunstenaars portretteerde, de jongsten uit 1929 (Nono Reinhold en Armando) de oudste uit 1913 (Ata Kandó). Ze vertellen over hun oeuvre, hun levensloop en hun naderende einde. Armando vertelt: “De enige remedie is kunst maken, kunst als een gevecht tegen de tijd. Het is een gevecht dat je verliest. De tijd stil laten staan lukt me niet, maar ik probeer het altijd weer.” De meeste kunstenaars gaan niet met pensioen. Bekende uitzonderingen zijn Maurizio Cattelan (al vertrouw ik hem niet op zijn woord) en Panamarenko die officieel sinds 2005 geen kunstwerken maakt, maar onofficieel in 2011 alsnog een kunstwerk onthulde in Knokke-Heist. Het is kennelijk nogal lastig met kunst te stoppen als je eenmaal bent begonnen. En het is terecht dat kunstenaars ook na de pensioensgerechtigde leeftijd aandacht krijgen. Misschien speelt de vergrijzing een rol in de herwaardering van oudere kunstenaars. Hebben mensen voorbij de pensioengerechtigde leeftijd de behoefte om te kijken naar de heren en dames die hun vak nog wel uitoefenen? Het zou kunnen, maar het lijkt alsof ouderen ook bij jonge mensen geliefd(er) worden. Zo startte New Yorker en begin dertiger Ari Seth Cohen in 2008 een weblog getiteld Advanced Style waarop hij foto’s van stijlvolle stadse 60-plusdames
HERMAN DE VRIES. NO THING T/M 18 JANUARI 2015 De Ketelfactory, Schiedam WWW.DEKETELFACTORY.NL ARMANDO 85 T/M 1 MAART 2015 MOA, Bunnik WWW.MOA.NL GERHARD RICHTER PAINTING Regie: Corinna Belz, documentaire, 2011 WWW.GERHARDRICHTERPAINTING.COM ADVANCED STYLE ADVANCEDSTYLE.BLOGSPOT.COM
MEER LEZEN?
LEVENSWERK Margriet Luyten, 200 pagina’s ISBN 9789079372126, € 29,50
plaatste. Inmiddels bewonderen zo’n 100.000 mensen maandelijks deze foto’s van deze zelfbenoemde ‘old lady expert’. Hier in Nederland hadden we deze zomer bij de VPRO als onderdeel van tv-lab de reeks Oudtopia waarin twee jonge televisiemakers (Nicolaas Veul (1984) en Tim den Besten (1987)) een maand in een verzorgingstehuis gingen wonen en op een ontwapende en ontroerende manier verslag deden. Ook BNN en RTL4 tonen maar al te graag 75-plussers, ook voor een jong publiek.
90ste verjaardag
In de beeldende kunst kunnen gelukkig niet alleen deze oudere kunstenaars zelf, maar ook hun kunstwerken op waardering rekenen. herman de vries heb ik al genoemd, en ook jubilarissen Klaas Gubbels (1934) en Co Westerik (1924) werden met solotentoonstellingen geëerd. En het zou kunnen dat 2014 slechts het begin is van de herwaardering van oudere kunstenaars. In 2015 viert de vries zijn 84ste verjaardag terwijl hij Nederland vertegenwoordigt op de Biënnale van Venetië, en ook de Verenigde Staten en Turkije tonen daar kunstenaars die de 75 zijn gepasseerd (respectievelijk Joan Jonas en Sarkis). Domeniek Ruyters muntte op de website van Metropolis M alvast de term ‘rollatorbiënnale’. Ik verheug me erop om herman de vries in mei opnieuw de hand te schudden bij het Nederlandse paviljoen. Met zijn vitaliteit en scheppingsdrang kan hij, net als zijn leeftijdsgenoten in de kunst, een voorbeeld zijn voor jong en oud, of we nou zelf kunst maken of niet.
41
