SI~II,TI(~I~ NOG EN KE LE TIENTALLEN EXEM PLAREN VERKRIJGBAAR!
UIT DE INHOUD: BLOTTO I: GAGS. herdruk \'In un nu) \In LJ . Jo n:ll i o • L& II I N BRUS SEL. btrinncrinacn \"In Ntdtrllnd~ musici 110 de BtI,i$Chr tournee · DE SPAANSE CON · NECTIE. O\ tf nlms in buitenlandS<' \trsin - O\C~r MAE BUSC H - Ortl I "a n de ('uuina c:onlinuh) un TQWED IN A tlOLE BLOTTO 2: A DRE VAN D UI N m 'er Laurrl en tiard) -.,. WANT ZIJ ZULLEN C HAOS BEE RVEN . herdruk ,In tUI) J ohn GrietSC'n - o,'cr J IM M Y FIN LA YSON. de dC'rdc l lurtl &. II .td) - polcmitk mrt DICK RAA YMAKERS. 5chrij\'cr \In ' oc ut ' I n Mussolini' - STA LA UREL bio,nfheh - POLlTJCA,o\u L&H In politicIct prrnttn - TQWED IN A HOLE 2-
ALLE BOEKEN. biolio,ralic BLOTTO J: EEN FEESTELIJKE DAG IN UL VERSTON. imprtuiuunu n con, us un btt IcnOOl.schap Sons orthe DCSorn - KOSMI SCH. hndrulc \In ten usa) \In HlrT) MuliJc h O\cr Laurcl cn Hard) - LAUREL ()\cr HARDY. hcrdruk - OHr d~ ~omponist MARVIN HATLEY - lll:H I N ANTwERPEN - TowED IN A BOlE J - ALLE PLATEN . di~OIran~
BLOlTO 4: O PONTHOUD O P DE KR UISKADE. onlhulHnl~n onr Stl n's oplrWtn in RCUtrdam in 1912 - LAURELolffC llAPllN - Ui t hel fotoalbum \in CHARLIE HAlL OLIVER N. HARDf. blolrafi~h - TOWED IN A HOlE. slol - ALlE FllMS. filmolraneen ~lIrriC lI ll vitae
~
Van deu vier nummerl u men - de ~ompl cle j .. rllnl - l.jjn no, 20 rxcmplarcn buc hikbllrnlOr r29,·. Loue nllmm~rs van BLOTIO I. 3 en" ( BLOTIO 2 is nÎellos Hrltrijlbaar) kosten zoll nl de "OOfTIad iud;! (6.50 pcr Uc.mpl.lr.
Bestellingen. die in vo lgorde \'an binnenkomst worden behandeld. per brief of brieftaan aan Laurel & Ha rdy Fonds. Postbu s 870.1200 AW Hil versum. stuur nog geen geld.
INHOUD NIEU WS
209
De dret,et1de tcloorpn, ,a" film · c:opt«n in Nederland. de 0\ elftn· konut tuUC" Anna &. Bella en Laurel &: Hard)'. nieuwe bocun Insa
S 20283" bU de K~"'tl 0'001 Koorhaudd en Fabnd.cn Amllcnbm 3LOrro vctKhiJnl lI131i,. UI rnosciiJ l ".ft k.,n . .,~ mcc r di n c .. njaar,
09 komst.
en IndC'n! rueu ....1JC:$ QP Ik ac:1Ut'1t pagi n"$.
HET M USEUM 212 Po',_ t en loren ) pits. cc n mi n iK uul ub.!,; jt••Ikmu' d,nicn die In dl- ,'entc.' "cne herinneren un Sla" Laurel ofOh\C'1 Ihrd) . Ze lIJn Ie •• nekn in ccn rommen, museum. dal de JIlMc hobb)' is> ln cen man: DtII Cubm. RcporuJt C)\"er «'ft bezOt-k u n de (Bewezen) bur&emeeslu ,'In UI.'crslon.
MR. SLOW BURN 218 Niemand stond de pc! 1 \In de lerrusuurdl: pohucman ~o pd als Edllf Kenned) . En wie ken t hem ruet I1I de .mln met de: lJoed cn de n~ t In 't Hrbaod op \I~I nllr ren pICknick dit nooit plU11 1.11 "inden~ Een poRtel Uil de KOt blJrotspclCrl.
"ro-
221
HCI dossier is deu !trer CC'.·iJd IIn Ik nltl leMcl spoor~ ,'cr(...... clll:n film Tbc ROI UC Sonl. blerooll ROl een Inlegntlc 'CrlIC ...'Orden lC,onden, of bhJft hel bij die bee r In «n arot~ Vin Ik Iton-
derucn copiccn die In 1930 door M.G. M. llJn ulilebrKhl, ~"'Imcn er 'cnnocdclijk In in Nedcrllnd terccht.. G BRA NDS 232 In hel te "rwl "cfIChtldcn cuJ· Iutelc m&pllnt HoIll nds D ie p "CfIChecn In 1976 ccn c()\:cr IIOr)' O\cr 1.&.11. daL ,'clc Indere Irti· kelen o,-,~ltJodli mllkte. In Ik~c BLOTTO MI rerstc deel \In ren hcrdruk\In dit"'lcidoscopl.sche OITIslIJ,critnl. ICKhre,'cn door G Brands. oud· fC'daclcur 'In Blmalbcr. KOMI EKEN ON DER 231 ELKAAR Er I. re n tijd IC ...·CCliI dal Abban cn C051clio cn Tht Three Slooin populli rder wa re n dan Laurel ol Hard )'. Wie unÏlcerdc nu .... ie~ Leek !..ou op Slln. Olhc of op Larf)' Filll:~
TITELS 244 Ik IUtlJ "In 'ccl L&. II· liImJ liwn onl In de mond bellOr\'Cn. maar Wil Mld.ent cÎlenllJk CllkLtns ro,"c 1I0",t. HtG" " "nb. Baron GrobMf'S· Ecn polin& UK onl ...·lm nl fOIO omllq ' S"8Qf DQddlts (/911). FOlo lfIiddtnfXIS/NQ: r,,·;C't r,,'O (19JJJ
TRAVESTIE NUMMER
,",cnil .
In lifh lÎnll'n : Voor tinsen tcluV( Hardy Fonds. 1200 AW HilvcUIIIII.
Ih'C m :amc: "'In mlli U\I nlcl
den
NR 6
OV""""01ll0:0,
n
ULOïT'O al. bron wordt VCI mtld.
Hel thema , rll'UIIC' \lordt In dil nummer beklndcld Iin de hand van Ind nnlend cnonthullcnd rOlomltcriaal. Om ""uniC "oor Indcre Irti kelcn' rU Ie mlkcn Is arledcn vin leuL Dc redactie I·c,.....yn hiervoor &llmc nllr de vlkbllBlono', mini den. Zie ook pol ter
,,,
Zomer 1986
Nummer 6
'puzm l ."
\ ,
wat komt er na de televisie?
NEDERlAND RECHTELOOS! De techni sc he k\\a litcit \'a n de 35-mm film s "all Laurel en H ard) die no g in o ns la nd beschikbaar zijn. gaat 11lI rd ach teruit. DaM komt bij dat ni"mand o,'er de rechten besc hikt om dcu film s in de theaters te moge n ,·a to nen. AI met al dre ige n Laurel cn lh rdr"oor d" bioscopen \·"Tloren te gaan - en niet alle.:' n hkr I n het buÎlcnla nd is de si tuatie nict I'cd be ter, en so ms slechter In het H a3rlemse Ros)' theater ook wel Cinema Q uirinus gena~md. werd op 2J febru3r1 een bescheiden L&H-festil'al gehouden. "aarde oude bioscoopcopicen nog "en kcer te zien waren. Vlekkeloos waren de tllms allerminst. al bleer het een genot dit grote. heldere beeld 'oor ogcn te hebben. De springers en kabels en andere gewigen I'an een lange Slaal' an dienst. zoals he t sls~n en knel1eren I'an de geluidsband. "aren af en 10<: hinderlijk. maar konden het plezier' un de 360 bezoekers - cr waren cr bij uit MaMtri ch\. Spijkenisse en Zaltbommel - niet bederl"cn. Roxy-eigenaar Ab O o nhuis: ,Va 1"1.'1'1 l·ia.'11 1.'11 rij"ell 11"(11"1' 1/ "'l' ('fill geshU/gd lO1"h /log 1'('1/ red/'lijk.,,, ,rl/fitei, IJP 11,'1 dIJe" /(' b rl'llgeil. Vooral dl' copie "UII "5""$$ Miu h"a$ 1I0g he'" C0I'(J. M aor als srroJ..sde /"IXIlI"" ",'r!QPi'1I :ijll een sit u~tie die feitelijk reed s is ingetreden Red. I, :""1 hl'/ er
so mber /lil I"oor die films. De "oomaamstc oo rza:lk loor dit pessimisme is het grote Ij. nancic'1c ri sico, dat het uitbreng~n '3n del.e oude lil an -" il films me t zich meebrengt. Ingewijden in het filmvak sc haul'n dat ' oor de tien beste hoofdfilms bijna anderhalve ton zal moelcn "orden neergelegd "oor rechten en het trekken en ondertitelen \"an nieu"c eo-
piecn. Hct wordt praktisch onmogelij k geach t dil bedrag uil de opbrengst "3n ka3M\erkoo p terug IC "erdÎCnen binncn de looptijd ,an het ContraCl. De laatste kecr dat een reekS films uit de jaren JO en 40 opnieuw in de Nederlandse biosco· l)Cn werd uitgebracht was ruim "ijf jaar gelcde n. to<:n het onafltanke· lijke \ erhuurkantoor T he 1\·lol"ie5 een serie "an zes Bogan-film s a:mschafte. De resulta ten blc"cn bo.'nl'den ' ·c\"\lachting. maar konden nog enigs7. ins worden opgevijzeld dank zij tele, isie-I'crtoningen . Van zo'n sameng:lan van bio-
begeleiding. Ol"aigen s l ij n nog nie t alle korte geluidsflhllS uitge1.o nde n. Onder an dere "Them Ihar hill s' en 'T it for I:\! ' moeten nog aan de be urt ko men. D e VPRO heeft de L& H -u;l lC n' W c 7.ullen St3n en Oll ie de dingen op de ll oe nsd 3gmiddag rest \'an dit jaar niel helem aa l onderbroh'n, \'rijwc l zcker lOt hoenn te mi sscn . wanl de januari. In de Illsse nlijd zullen VPRO'afdelin g Grote M ensen de 1.wijg~ndc t"cc'aclas in sa- is "an plan in de \'oorH,'o nd m.:' nll crking Illet Bcw-Fihll in o pnieuw her h;Ili ngen uit te le n~l unc h cn. dit> ,'oor Europa de den. Na de Ronde ,'an Frank",chtcn behee Ti. 'an 1I1uliek rijk zullen de "oen sdagmidda worden ,·oonicn. Zoal s het er gen l"Oorlo pig \l o rden o pge,'ronu n:lar ui tziet wordt dal pin no· lijk t door T he Three Stooges.
PAUZE
scoop cn lelCI I$IC IS bij de hUIdIge L&H -scnc I'an de VPRO geen sprake, Een van de oon:a ken hu:rvlln is dlu de eigenaars lan de film s, Hal Roach Sludlo S In Los Ans~ks en Beta Film In Munchcn, vnJllcl geen aC!lI'iteilen o p hel gebied I an de theaterrechlen ontplooIen. Wd is ... aar heeft HRS enkele LIlIJsende I ... ee-aclers op JSmm In n!prise sebmcht. maar dil betrof
enkele ~pecialc lOQO:tellingen In de VerenIgde Stalen ... aarblJ de r.lnl~ werden begeleid door een lirt orkest. Voor de reSl eoncenlreen men ZIch op de telel is;erechten. lIaam;J dt film s ztlfzorcluld'g in dt klul~en worden gehouden, Na\'rD01I bij de VPRO leen. dal men ook daar de films ruet IC ûen kr~gl Voor de teleI ,s lc-ulizendlllgen lIorden ,Kleo. banden UIl Munchen aangeleI erd,
Op htl IQllul ,'un Tht Nitt Spol ,'a" POllli,,5 Hal/idar Ccmp In Hlud,pool prUtl/lftrl :h'h dl' nll'm Thar /f ilIs Tem uil Corlisleliidfl/s dl' Tel1ll'lIpurodl' op dt U. I\. C olll'el/lioll "UII de SOll5 of/hf OI')'l'fl,
Van 2 hll S meI 1986 is in Bl1d,pool de JaarliJk~ conl'enlle gehouden yan de Brilse lak ynn de 'Sons of the Descn' Ongel'eer I SO fans kil amen bijeen in Pon110 s Holiday Camp, gelegen aan de zuidpunl I'all de boulelard van deze kermisnchtige badplaats 111 Lancashire. aan de Ierse Zee. Onder de IiIms die tijden s h~1 lange weekend te zien ... aren. 11 as de gekleurde I'ersle van 'Way OUI West" H al Roac h Studio's heen de SOD dIspensatie gege\ en o m deze film 10 eIgen kringook builen de Veremgde Staten te Icnonen. "(alans de Europese' rechten nog nictzijn geregeld. I'I IJ LADELI'H IA Vl lle) FOlle b,j Philadelphl. aan
de Amerikaan se' Oostkust is lan 2S lot 29 Juli hel toneel ~an de Interna tiona le Con~enlie I'an de Sons oflhe Desert. Alseen yan de hooglepunten is aangekondigd de lertonlllS "an een pas ontdekl filmfragment, ... aamp Slan en Ollie Ie zien 7.ijn in hun tonee l. sketch 'birds of a feather' Hel is I'oor 1.01~r bekend de enig bestaande opname van een toneelopIreden van Laurel en Hardy BLOnO ,'crn ct11l1 uil be Irouwbare bron dat op deZC' Sde Inter· na tio na le conl'enl ic hct hu ...·elijk zal .... ordtn aa ng ckondigd I'an de E;\:huaslcd Rulu Jo hn McCabe meI Ros ina La .... re ncc. d e actrice die Ma ry Robcrts spuIde in 'Way o ut West'
NIEUWE
BOEKEN OP KOMST Dl' Amenkaanse seh r1Jlcr John McCabe, ""cns Jarenlange vriendschap meI Stan laurel o.a. heef! geleld lot drie boeken ol·er L& H en lol dl' opric hting vnn de Sans of Ihe Descrt.....erkt op hel ogenblik aan cen biografie I'an Oll\er l-la rdy li et is nog niet bekend 11 anneer het boek zal lerschijnen. MeCabe wordt bijgestaan dooreen research·groe p van de Sans of Ihe Dcsen. die probeert o.a. ;n an!hieven van de staat G eorgia meer te .... eten tC komen over 0lil'e r' 5 jeugd. Dnarover heen Hard)' ulf tegenstrijdige l'erJdanngen arge lcgd. Volgens een zegsman van de werkgroep blijken nOllal wal dingen die Ol'er Hardy' s Jeugd worde n hell·ee rd. onjuisl te zijn. Een III'ude bock dat in loorbereiding is en vermoede lijk 111 de herfst in Amerika "oordt lIepubli· eeerd litel nog o nbekend) is geschreven door Randy Skret\'cdl Het bock is gebaseerd op interVIews met ongel eer zeSlig mensen die aan de films van Laure l en Hard y hebben gewerkt.
•Colorization, perfectioneert kleurenproces BLono IS niet lan ger ~an horen zeggen afhankelijk om een oordeel te kunnen hebbe n over de kwalilcit van de nieulI'c kleurenvcrsic van ' Way out West' Een van onze redacteuren ZHg in Engeland een door Colorization Ine. (T aronla) inSeklcurde vldcOl'crsÎe
I
\'an ' W ay out West' Il ij bericht: "IJl' hof/f'luJa'I'f'rlralen Ol'er ' Wa". 0111 11'1'51 io kleur :ij" 1/1('1 o,'erdrtren, Wart" dl' l'f'rSle probt't'rst'ls roll Colori:mioll Ilogal primiti;if. 11/('/ de:e film :;1 de Calmdese firma il! tie roos, Dl' ~h'fjrt'll gOlll! ~NI'~ d" ricl/lini! I/i/ wlllhCl olld" T('('IIII;('(//nr"11 :ijn J",/wl..,ol i!"J.o:ell, ti,,,,. "r is 1/00;1 II'n";/I.' "all hel .'iJc('1 /11.'1 UI'I.r ;;eSIl/('/('I/, IIc/ lult/I' Hili SIOII LfIIOl" bii" is 11/('/ 1'///'1' rootl gcm/UlJ.I lIuU/I'OIwprolf,'lItf I..allllll.b'hl'llin 1'11 d" ,\,lIrI111(IJ' "00/,;11 Of!i" 1.."1'1' op I.W!" J.ol'i'· olld"I' }:a(l/ IIl:cft pr"ri"l tfi.' r//i/groene I./el/I' tlir i" ,'011 :0 '11 /X"" ill It.'/ Wilfle 11 f'Slel' :011 ,'el' \\ (/Chlrll 0 01.. 1l'lll'r/ijJ. &1'II(1",ell gmlll dl' 1./"lm'lI "1'1'1;1'115 0""1' tI" schrr(/: " "Blijft 'IO/Uur/ijk dl' ,'raag of
hrl 1"1,:"110"1'1' (Ir mal.",'l' gNm'~ looft/ is hlill oonprOI/I. ,>lijl. ;" ;,,'I/f/-IO it uiIgeroerde 10 "r/.slill.. 1'(11/ J..II'lIr Ir "OOr:;"II, lJaaroiJ 1II(lt'1 ;" dl' <'('/'lIl' p/mllS ,,'ordell b;",/ru,JI/ dat 111'1 hier rupitt'" bi'mji op ,.ideo, De aOI'sprOIlJ. r/ijl..r )i//II blijft onbe"'er kl, Een oprollelld aspl'cl ,'all d,' l!iel/h'e Icrh · lIiek is. dut dr films er Uil :irll of :1' pas :ÜII grmaakl, :at/ut eell Oll:u ireff' Iraordt"rillg samell hOllgelld mei I/Oslolgit millder kOlls krijgl, AOIl dl' ollt/rrt kom 11101'1 erop " 'arde,, ge":I':el/ dat Colori:atiol/, dal gefi~rrd is meI 1-/0/ Roach SlIIdio 's, de beschikking had 0 "1'1' een maslernegali({ lerwijl ook hrl gf"fuid "a" 10pk ...·alileil is, zodat ' Wa)' OUI Wesi ill alft" op:irhlell als lI iru .... 1'111'1'11 lusi ,'oor oog el/ oor is. ook mI'l tlt' klr/lr "'rgget/raaid,"
Hieraa n kan nog wo rd elI toege\'()Cgd teil opmerk illg die Hal Roac h on llllgs hee rt gemaakt: 'V roc:ger warelI de 'comies' doo r de week in zwa n / wit til in de zo nd agkrant in klt u r Lac hten wc up zo nd ag ha rd er dali door de weck l'
I
Oscar winnaar Borge Ring :
I
'Als ik Obelix teken,denk ik aan Ollie' itiij de J•• rlijklt uitreikini io Los Ao,der "10 de Mldem)' Aw.ra1,"" ,aflcll)pCn murt een van dtu hQ8e tilmooduscheldit.llen. meestal OJtaI'$ .enoemd. lOc.ete nd u n de in 8lari~um ~oo tndt Detn , ötJ;c Rin,. H ljwe,d bekroond. VOOf zijn lebofihn'A ona en BtUa', zoals wijd ~ zijd in de mcdia is,crapporteerd. MIMkfbek~d iJ dat Rfnl etn van dc btaeltJdcfS wu van Laurt'I en Hardy tijdens «n
&p':lRden In oklobtr 19fZ voor de Oetnllt radio. Börge Ring, die al meer dan deni! j:lar in Nederlalld woont en een reputatie heeft als striptekenaa r o.a, \'oor ~I nnen Toonder was niet zelf naar Los An ge les gegann om de Oscar in on tvangst te nemen, Niet alleen " 'as zijn smoking te nau" ge worden, hij \'indt ook dat gedoe rond de Aeadem) A wards een beetje o\'erdre\'en, Tegenover BLOTTO wijst hij erop, dat het al de tiende ondersc heiding is, di e is toegçkend aan Anna en Bella De film gaat o\'er de goede en de slechle momen ten in de levens van twee zusters, waarbij in kone tijd \'eel word t \'eneld dank1,ij knappe, veelbetekenend e beeldassociaties zoa ls dat waarse hijnlijk alleen bij teken· film kan , Inhoudelijk hebben Anna en Bella weinig met Laurel e n Hardy IC maken, maar Börge Ring heeft desondanks een en ander aan de kom ie ken ontleend, A all he/ eilld l'all dl' )i/lil, al~' dl' mali mI'/ (11' galig k01ll1 0/11 de: uSlas Ir ha/el/, staa n AI/lla 1'11 Bello op f'en be"pao/dl' mallier op, suprl'belr({d, I/el als Lou"' til Hard)' doen als : 1' rtll brttJt ",iIle" slijmeli, Dal is grlt'oO/I l'a ll Laurf'1 1:'11 H ard)' grslo/I'II."
De tekenaa r die al vanar zijn jonge jaren 'idolaat' was van L& H, erkent dat hij zich ook op andere momenten door hen laa i inspirere n, en " 'el speciaa l door O li"er Hard}' ' I k heb ,'ccl ASle ri x en Obelix getekend, Elke krer (/15 ik ill Iwijfel bel! ,,'m ;k Obt'fi,~
11/ 01'1 /atell sprlell (/1'111.. il.. OOI/
O/i,.." lIard)' Bijvoorbeeld: als hij boos moet zijn, men g ik dat met lerdriet net als bij Ollie, Dal maakt hem sympa th ieker Börgc Ring on tmoeue Laurcl en Ib rdy in de herfsl van 1947 in ct.'n kle ine rad iosludio in Kope nhagen. Hij speelde in een kle ine combo, dat gastarliesten begeleidde in een programma dat el ke l.aterdaga\'ond/il'r " 'erd ui tgezonden. 'Laurel en Hard)' kwamen in het programma om te bedanken \'oor de fantasti sc he ont\'angsl die l.e hadden gekregen tijdens hun optreden in een theater in Kopenhagen, Er Zat wat publiek in de studio en die mensen "'aren teleurgesleld, Ze dachten dat ze hun gags kwame n doe n. hun co lI/l'dy0('1 maar het was mur een kone "erschijning \'an \'ijf minuten, Laurel en Hard)' waren zo ontroe rd dat ze opeens ' Home on the range' begonnen te zingen," " Ik spee lde gi laar en Oliver Hardy stond \'OO r mijn lesse naar Hij was zo dik dat ik het publiek niet kon zien, Ik wetl dal i k dacht: lVal he;ifi if' grotl! Ortl/!" " Hu n impressario, Se;r Volmer Sörensen, ke nde ik goed, Op een middag kwam ik hem tegen op hel achterbalkon van de Itam in Kopenhagen en ik Yroeg: ' Hoc: gaal hel met je'," Wj trok een lang gezicht en lei: '0, jonge, JOlIge, die Laurel en Hard)' die drinken mij dood' Ii ij kon hun tempo niel bij houden ,"
DE CUBIN COLLECTIE ' Zie je daar die kerktoren?' Bill C ubin, burgemeester van UIverston, wijst in zuidelijke richting. W e rijden over de A 590 die de geboortestad van Stan Laurel vlak naast het noordelijk ge legen centrum in tweeën snijdt
'Het
pun~e
van de spits
staat in mijn museum! Vraag me niet hoe ik eraan kom! ' Mr Cubin is we l bereid te onthullen waarom de spi ts uitverko ren is. Aan de Methodistische Kerk in kwestie was een zondagsschool ve rbonden, waar de jonge Stanley J efTerson rond de eeuwwisseling zij n
eerste
godsdienstlessen
kreeg. Reden genoeg om het nogal vonneloze brok natuu rsteen een ereplaats te geven in een ni s van
C ubin's trots: het Laurel en Hardy M useum in Upper Brook Streel We krijgen VIs ioene n van gedurfde klimpartije n, maar later horen we uit betrouwbare bron dat de spits om veiligheidsredenen uit zijn hoge positie moes t worden verwijderd. Burgemeester Cubin, zijn ambstketen verborgen onder zijn regenjas. is op 211
De po, de asbak, de cocktails, de leunstoel, en .... defilms! weg naar iets officiëel s. maar hij be looft ons een rondleiding voorde volgende dag. Zijn termijn als eerste burger van de stad loopt na een jaar op zijn eind. Het burgemeesterschap is in een Engels stadje van bescheiden omvang als V Iverston hoofdzakelük een protocollaire functie, die onde r de raadslede n rouleerL Cubin is een joviale zakenman van achter in de vijftig , die in Vlverston een bloeiende fish-and-chips zaak heeft opgebouwd en in het centrum enkele oude panden bezit. In een ervan is het museum gevestigd. Nadat uw verslaggever, tot raden uitgenodigd, tot twee keer toe de verkeerde panij heeft genoemd, bevestigt
C ubin dat hij tot de Conservatieve n moct worden gere kend . A angekomen bij de Coronation H all , waar Laurel en Hardy begin jaren vijftig nog op het balkon hebben gestaan, werpt hij met een geroutineerd gebaar de regenjas van zijn schouders en schrijdt door het middenpad naar de eerste rij. Het orkest van de Vlverston A mateur Operatie Society zet de ouvenure in .. D e voorstelling van ' South Pacifi c' kan beginnen. Some enchanted el'ening Maar daar gaat het nu niet ove r In een zeventiende-eeuws pand tegenover de fishand-chips zaak in het cen{[urn is 'tlle \I'or/d's 0111.1' official Laurel alld Ha rdy museum' gevestigd. De lage toegangsdeur ('belld or bump') ligt onder een buitentrap op een hofje dat doet denken aan een decor uit De ROlJerssymphollie Een ruimte ter grootte van een ninke huiskamer, vroeger in gebruik als opslag-
plaats voor granen, is volgestOuwd met groot en klein spul, meubilair, foto's. documenten, toneelrequisieten allemaal zaken die direct of indirec t met de nagedachtenis van Laurel en Hard)' zij n verbonden. BiJl Cubin: ' Het is zo' n twintig j aar geleden pas goed begonnen, toen het geboortehuis van Stan op Argyle Street 3 van eigenaar verwisselde en zou worden gemodemiseerd. Veel van het meubilair uit Slan's jonge jaren stond er nog en dat heb ik toen over kunnen nemen.' Hij wijst op een dressoir, enkele nachtspiegels, portr",uen aan de wanden. Niemand kan garanderen dat Stan Laurel in zijn peuterjaren met zijn billen op een van die po's heeft gezeten, maar de kans is grool .. 'Toen ik de spullen samen met de rest van mijn collectie bier tentoonstelde en er steeds meer
mensen kwamen kijken werd ik op mijn vingers getikt door de commissie van ruimtelijke ordening. waarvan ik nota bene zelf lid was. Dit begon een echt museum te worden vond men, en daarvoor moest een vergunning worden aangevraagd. Toen ik alle benodigde papieren had werd het museum in mei 1983 officieel geopend door JefTrey Holland van de N i-de-hÎ-show: Het museum was toe n al verrijkt met giften uit de Verenigde Staten. Fota' s. brieven en gebruiksvoorwerpen werden geschonken door Lois Laurel , de dochter van Stan uit diens eerste huwelijk. en Lucille Hardy, de weduwe van Oliver. Stan's favoriete leunstoel werd overgevlogen uit Santa Moniea, biograaf J ohn McCabe schonk het asbakje dat Stan op zijn vinger placht te dragen. Uit eigen land kwam nog een lessenaar uit de zondags-
school en, als laatste pronkstuk. een opvouwbaar schrijf1ca stje dat ooit heeft toebehoord aan Arthur JefTerson. Stan's vader. die in NoordEngeland een bekend theaterman was. Bill Cubin koestert deze ingenieuze mini-secretaire en kondigt aan dat hij ooit met een spiegeltje zal proberen te lezen waterallemaal op het vloeiblad staal Bolhoeden liggen her en der verspreid, maar Cu bin vermeldt met nadruk dat de aUlentieke bowlers van de boys - er moeten vele paren zün geweest - tot dusver niel boven water zij n gekomen. Ze moeten verloren zijn gegaan tijdens de aftakeling en uiteindelijke sloop van de Hal Roach Sludio's in Culver Cit)' in het begin van de j aren zestig. Op de vraag or er een Amerikaanse tegenhanger is van hel museum in UIverston schudt de burgemeester bedroefd het hoord : 'I n Harlem, Georgia is niets overgebleven uit OUie's jonge jaren. Er waren veel houten huizen en je weet hoe hel gaat in Amerikaanse steden, alles wordt onmiddellijk gesloopt als er iets nieuws moet komen,' Aan de schenkingen uit Amerika en de banden met 1It1 blflntnpfuuUJt ",tl tm,ddtn aclrll''Brond) nogttJO/lkdt
"n
'mu1i(' bo:c'
".
nauwe doorgang voert naar een tweede huiskamer, een donker hol, waar enkele tientallen bioscoopstoeIties voor een televisietoestel staan. Vrijwel alle L&H -film s zijn op video aanwezig en kunnen voor de bezoeker worden afgedraaid. Met speciale wensen 'kan rekening worde n gehouden. C ubin weet dat er twee soorten bezoekers zijn: de gewone toerist die zijn zoveelste bezoekje brengt aan een ranteltenkabinet en de echte liefhebber, die met een vluchtige rondgang niet tevreden is. De laatste soort doet er trouwens goed aan, zijn komst ruim van tevoren aan te kondige n, want het museum is niet altijd open en niet altijd zijn alle kostbaarheden tentoongesteld ...
hef usbukie run SfUn Lflurel, mtl ,'ingergreep. Onde,..
"~O·"""",""kOa"""'"'·e""-,,,,gea""C"O'"Ck"'Ok''',-,,,·ae"cAo",,,,'""'cJ","ffo"m~a""c·______ de Sons of the Desert ontlectie, in contact met de lee nt Bill Cubin zijn recht L&H-organisatie in op het predikaat 'officieel' Amerika. Hij heen zijn relaties te Voor de puntemse fan , danken aan eenjonge Amedie van oordeel is dat dit rikaan, die jaren geleden in rommelig-channante muEngeland studeerde en op seum met zijn soms nogal de fiets een pelgrimstocht ver gezochte cu riosa eigennaar UIverSIon maakte. lij k de plank mis slaat omDeze Bruce Hunter bracht dat het alleen om de film s BiJl Cubin . die toen al ver gaat, is er nog een aangename verrassing. Een gevorderd was met zijn col-
Burgemeester Cubin gaat er prat op, dat je je auto in UIverston niet hoeft af te sluiten, maar enkele van zijn grootste schatten bewaart hij liever thuis dan in het museum. Bij voorbeeld de zilveren sigarettenkoker, die Arthur J eITerson in 1925 kreeg van het perst>neel van het Eden Theatre in Bishop Auckland bij zijn afscheid als directeur En voora l ook Sta n's Cocktail Baak van hel Savoy Hotel in Londen, uitgegeven in 1934. D it fraai uitgevoerde receptenboek is een cadeau van Laurel's vroegere be-
--
-s- ..
...... ,..
.1
1
,.
w.
"',~
,
_.... ... _. - -,.............-.-,.
,;;,
-"" N.' ~"'1 '1 UIf,."
1--
nA.~ I. \t lt.l.
ft.1
~_ .
........
_--_.
.. _ . _ ""- ....,11..... .....,.",..".
u •• ~ ~ ... " .... " V~b F. ..l.~ "1"11 ~
, .......... _ · "- ....... . .. 1""w ... , - - " , _ .. ,' , . ...
)rW
~
... _.
"'_Io,~.,...IoI.Il ..
,
. ,.. ....
_ _ er-r....
Omslag ó'lIl'nbll'pllgi/lQ's uil hl'/ Codaailbof/.. ,'UII S/a/l Lau rd IJe df'O<'.'ig'· Cl'b" Ur'l'llis 11/ ht! /1"'1'11 \'011 Joon Cro"lurd "'us he/ a"l'rfijdl'l, ,'0'1 haa r «1,/1;1'1/001. Pl'psi-Colu pl'f'sidl'llI Aifred S/('I'II', 11/ upn'//959. /iO.'tll, 0 p"ÎI'U'" A.J 's s/gor<."· 'I'I/koker lJullt'"kalll.
_
'!-IC'_ .r_ -. ........1'0"_, .... I.
l.-J-
-~ -
diende, Jimmy Murphy, die in februari van dit jaar in New Vork is overleden. Murphy kreeg het boek toen hij in t 943 in militaire dienst was van Laurel, die zijn vroegere valet na de oorlog uit het oog verloor, maar later weer contact met hem zocht, getuige een brief aan Joan C rawford die achterin het boek is
11.
geplakt (zie de foto·s). BiJl Cubin vertelt hoe hij met J immy Murphy be· vriend is geraakt: 'Een Engelse kennis die bij British Airways werkt en veel in New Vork komt had in een cafê daar geïnformeerd naar adresjes waar hij mogelijk posters of foto' s van Laurel en Hardy op de kop kon tikken. De
man achter de bar zei. 'Praal me lIiel o l'er SIOI1 Lal/rel. h'ant hier komt regeJmafig eell oudere man die sleeds maar weer o l'er zijn M isIer Lal/rel begilll el1 dan i/l rrul/ell uitbarsI.• Dat was dus Jimmy. die ook nog uit deze buun, Lancashire, afkomstig bleek te zijn, Dat gebeurde in 1980 en sindsdien is hij
I
geworden van de Sons or tbe De se rt en tot twee keer toe is hij op onze bijeenkomsten geweest. hier in Engeland: Op het ach tererf van Cubin' s huis in het dorp Greenodd vla kbij UIverston staat een witgeschilderde dubbeldeks Fordbus. Dit antieke gevaarte moel dienst gaan doen als reizende L&H -e xpositie mei een bioscoopzaaltje op de bovenverdieping. Het enthousiasme van de eigenaar kent geen grenzen en
oversteek naar Nederland en Westduitsland. al moet nog veel worden geregeld. Evenals de dringend gewenste uitbreiding van het vaste museum. SlUÎlook hel busplan op financ iële problemen. Het wordt een IIOIl-profil onderneming, maar alleen al voorde technische keuring, wegenbelasting en verzekering moet een bedrag van duizend pond op tarel komen, en dan is er nog geen kilometer gereden~ Een mogelijke oplossing zou sponsoring kunnen zijn. Cubin
groolm(H!der boodschappen deed. Mell kan u daar hef originele blik tone" I<'aan'n de toffee's :aten die aan Market S/ret!t, ..'aar SIon he' liefste had. H et gealles nog bÜ he/oude ir en woorde Ixx",ehuir op Arg)'le S1,"1 J jonge Slfmlf'y J~enon mf't : Ün k'Ordl be ..'OOnd en isalll'en aan de
binnenkant van een dubbeldekker is heel veel ruimie voor sponsor-vermelding. Dit wordt het meest gerotograreerde voertu ig in de wereld. Alle shows en O/d-lime,'s parades zullen worden bezocht.' H et is maar dal u hel weet. Belangste llenden kunnen zich richten 101 de redactie van Blotto or rechtstree ks tot het Laurel en Hardy Museum.
A. R.
builtnl.!a/rl Ie bezichligen. Uh'ers/olJ is ee" pro"inciestadje in Cumbrio Op donderdag is hef er mark/dag. Alle rtifj's :Ün don dl' hele dag apen.
217
'4 !;I';ljM 1
Mister Slow.. Burn .. Het eerste dat aan Edgar Kennedy opvalt is zijn doodgewone hoofd. De man die in veel Laurel & Hardy films het onverzettelijke gezag vertegenwoordigt heen. niets drei· gends of hooghartigs- hij is een burgerman van denien in een dozijn. Zo groot is de kJooftu sse n de jongens en de wereld om hen heen. dat Piet Doorsnee hun natuurlijke tegenstander wordt. Dat Kennedy ondanks het betrekkelijk ge ringe aantal film s waarin hij naast Stan en Ollie is opgetreden toch een onuitwisbare indruk maakt. is voornamelijk te danken aan zijn befa-amde langzaam opkomende aanvallen \'an woede die hem de bijnaam hebben gegeven van M Üfer SIOh' Bllm In vie r van de tien film s was Kennedy de politieagent die probeert dejongens erbij te lappen. Meestal komt hemdat duur te staan - in zijn eerste L&H film LeQl'e 'em loughillg verliest hij zijn broek op een druk kruispunt - maar in Night Oll'/S zijn de rollen aan vankelijk omgedraaid . daar wee t hij Stan en Ollie te pressen tOl een inbraak in het huis van de hoofdcommissaris. Toch wordt hij later weer zwaar getroffen door een baksteen die achteloosdoorO llie wordt weggeworpen. In The finishing tOllch laat hij zich ki sten als lijm en dakbedekking
wegglijden van het huis dal de jongens proberen te bouwen en in Unaccoslumed as we are is hij de politieman die getrouwd is met Thelma Todd. wier jurk in brand vliegt. Reden genoeg dus voor moe ilijk te onderdrukken driftbuien, waarvan hel ee rste stadium zich meestal aankondigt door het ach terover schui ven van de politiepet op hel kalende hoofd. alsof de daar broeiende wraakzucht afkoeling behoeft. Het zal niemand verbazen dat Edgar Livingstone Kennedy ( 1890-1948) zijn filmloopbaan begon bij de studio van Mad Sen netL waar hij onder andere de leerschool van de Keyslone Kops doorliep. In zijn jonge jaren had hij rondgezworven me t reizende revuegezelschappen. Enkele jaren lang was hij ook beroepsbokser en hij ging er prat op dat hij het veertien ronden had uitgehouden tegen ack Dempsey, toen een jonge bokser in opkomst. Kennedy was nog geen 25 jaar oud toen hij in 19 14tien film s maakte meteen andere beginneling, Charlie Chaplin. die nel een jaar in dienst was bij Mack Sennett. Sommige rollen wa ren heel klein. zoals in Dough amJ dpwmjtf, waarin hij een van de stakende bakkers is die dynamiet in hel
deeg doen. en in zijn laatste film met Chaplin. Ge/fing aeqllainled. waar hij als 'passing Turk een vluchtige indruk maakte. Na afloop van zijn contract met Keystane ging Kennedy in 1921 frec-laneen. maar ook in die periode trad hij nog vaak voor Sen nctl op. o.a. in films mei Ben Turpin , Charlie Murray en Gloria Swanson. Laat in de jaren twintig komt Kennedy onde r con tract bij Hal Ranch die hem niet alleen inzet voor de L&H-Comedies. maar ook voorde ande re series van zijn studio. In totaal heeft Kcnnedy aan meer dan 200
Ai,. Raid
Wanft'lI~
korte en 100 lange films meegewerkt. maar veel daarvan zijn vergaan of vergelen. Onvergetelijk blijft zijn creatie van Oom Edgar met de jichtige VQCt in Pe/fel'f Day Ook in de zwijgende film Shollfd mtlrried men go home mag Kenned y gezien worden als de golfer die op deze lfde baan als Stan en Ollie probeert te spelen. wat leidt tot het verlies van zijn haarstukje (en de vervanging daarvan door een graszode met madeliefjes) Minder bekend zijn de regieprestaties van Edgar Kennedy' hij tekent voor twee van de beste L& H-ntms uit 1928. Prom SOllp 10 II//IS en You're dam loori,,' In datzelfde
P<,rfoc/ OaJ'
swr boardt'r 5ennell met h . n," "l,r minu/rs of lol'f' itkm). Coughl ill 0 eohoft'1 Klem). Thf' ~IIOf~ ' 0111 5ennell mef F au)' A rbuel.le en Chaphn). Itabtls busy da,1' 5ennell. met Chaplln). I'hosf' 101"1' Idem). Ti/Jif"s plilleli/red romml('t' 5ennctt. met Mane D ressier ChDpllne. \ .a,. Gl'fflllg aequO/IIIril SennCll. met Chaphn). AmbraSt' jir:H falsl'hood !;ennen. met Mad 5"'aln) 1915:,.., gOll1l'ald I../Iigh/ ( Dl ck Jonesj 1916: Ihs hl'n'/{/iI'r( D kk J one~j. llis bllll'rpi//(Fred Fishbae k)."" seroumll.4s 1011 ( Mnek 5enncU) 1917' I/rr fO/lw ulld sh/mll' ( Fran k Griffith. met Chu rlle MUITa)). H t'rlorfX'dOl'd 101"1' met Ford terling Sterling en Louise Fatcnda). Or;l'lIIallol'l' ( Waher
WrightJ
1928: Voor Hal Rooeh:A pairO/flghu mct Stuan Erwin en Anita Gardn ) en de L& H· film s /'('0,'1' I'/Il loughing. Tht jill;shillg TOlle h. Sholild morril'd 1111'/1 go homl'. 1'1"0 10rs. Reglc lan )'011 ',1' t/Oft/IOOlili en From SOllp la mIlS
1929: Voor Hal Roaeh. meI L&H . UIIIIITt}Swml'd as ".t' aft'. Perfi>fI do.r HOfOlI grabbtrs. AI/gora 101'1'. Voor Fox: Trt'lJl's 10SI roS/.' (Ho .... ard H awks) . 1930: Voor Hal Roaeh. met l&H . Nighl o.,(s 1932: H old'l'm joil ( RKD. Nonnan Tau rog. mei Wheel cr en Woolsc )') 1933: Duel, soup( Pa lllmounl. Leo McCa rey melde Marx B rothe~l. TilUl' alld Gus ( Pa ramount. FllIncis Ma n lrl. met W.c. Flelds) 193-1: n"l'lIIitlh Ctmur:r Columbll. Howard Ha ... ks) 1935: K id M illions ( Ro) del Ruth) 1936: Sa" f -rol/rlsr:o (Wood)' S. van D)'ke. melClark Gabl e 1937' A swr is bom ( W ilham Wellman. mei Frederic Mareh cn lanet Gaylor). Tmt r:olVl'ssiollS (Wesie)' Ruggles. meI Fred McMurrs)' en Carolc Lombard) 1939: lJ's Q " 'ol/t/I't/ul ,,'orld (Woody S. van D)'kc. meI J ames Ste..... an en CIaudetie Colben) 1943: Air raid wo,dl'lls (MGM . mei Lourel en Hard)'). Cra;)' houst (Uni\·crsal. Edward Cline. mei Ole en Johnson) 1947' M ad IVrilnl'sdoy ( RK O. Pres Ion Sturges. met Harold Lloyd) 1948: . yours ( RKO. PreSIOrl SlurgC5. met
220
jaar speelt hij een belangrijke rol naaSI Anita Gar"in in de klassieke !wee· acter A pair oJ righls In het begin van de jaren 30 vertaat Kenned y H al Roach om opnieuw te gaan rree-Iancen bij diverse studio·s. met als voornaamste vastigheid de nu vergeten. maar langlopende RKO-serie Th e atwage mali. waarin hij de hoordrol van Meneer Doorsnee speelde. Verder was Kenncdy de geplaagde limonadeverkopcr in DI/e/.:. Soup van de M arx Bra thers en de rechlerdie door \V C Fields ta l ra zernij wordt gebracht in Ti/lie alld GIIS Nog eenmaal zal Kennedy zich la ten jennen door l aurel en H ardy Dat gebeurt in 1943 in de MGM -productie Air raid \I'ardellS waarin hij. als de Yerhu izer Joe BIedsoc. weigert hel licht uit Ie doe n als Stan en Ol lie hem dat vragen in kader van een luchtalamloefening. D e laatste film s van belang waarin Kennedy optreedt zijn twee comedies van Preston Sturges. Mad lVedl1f!sda.1' en UIIfailhJul(t yours H ij sterft op 9 november 1948. anderhalve dag voordat hij zou verschijnen op een diner dat coll ega-acteu rs te zijner ere hadden aangericht. J .O
DOIV1r LA UGI-I
!
COMEDIAN STAN LAUREL IS RE ALL'i SERrouS ABOUT E.XPERIMENTAL. VEGETÁ13LEGRAFTII\}G. HE'S WOR.KING
To
DE CARUSO ONDER DE BARITONS ~
WRENCE TIBBETT brengt de gtbult wrreld ia Ulase door bariton in:
lijn macbligea
de gfoota<:b.opgc:cue: gekleurde film I
ZIGEUNEH~
LIEBE
rr H L R OGUE SONGt
Regie: van LJONEL BARRYMORE
(van de: Mtltopoliran Opc.r. te: New-Vork)
TIIiDETr. I,e. I. IU wl>."le' .u ...' ..... 'HId • • k ....k • Zoo', ....w iIf...,II, eN. lla ..... _k,111
.. ol.....
CA THERINE DALE OW EN
n
Oliver Hardy
..... -
-~--'.
Franz Uhar
_
u
~
............ n
M"'_
f
Stan Laurel
__
... f.dIoor. _
Albertina Raseh·bathit
Herbert Stotha rt
M ETRO-GOLDWYN-Me DE
uauw
HULT '
De Plot Zoab In
d~
Inuooucue midde ls
een IIISKnldtl ,""ordl ••ngekon.
dlld. 'p«h de: film nsuJC~
tud.
In
de: Tsa-
dl.' K aukasus: 11001 In de bergt" ,'In K lIslI,r, In Zuld-Rusllnd ...'oont dl.' bcndl.' In
"an dl.' Z mltndl.' Ro,ets Il un klder I) Yelor tLl"·re~1.' T ibbeltl en onder ~iJn \'ol,l.'1in~n ~lin AU· Bek (Sr.n L lurel jl.'n M uru81.'~ (OIMT ~I .rd)· ). Na de: suctu,'oIlc bcro'ml un een laT" un lrekl YelO" Zingend IM I LV" minnen nllr I.'tn hemera. ,...r hij de bUil tr. .. UI kan lan de IM:rbtrttCr. LIJD hckT. In de her. !x1J Iocere n die .\ond pnn$eS Vera (Cllhen ne D ak O .. cnl e n de: Jf'JIlin Tahin" (J udith Vost ihl. VelOr tlnl' lit dcre n ,'oor de
Het sueces v.n de: CCluidsfilm aan hel eind v.n de jaren twinti, bracht de:
arote A merikaanse StU-
dio', enoe. UIIJIeIS die bekend ..... ren van de IXII'I«npodil lucr'atievc tOrIuael.en aan Ie bieden. De bloeiende productie- en dUInbu· tiem"lKhippij MetJ'O.GokIwyn~h )'er, die ook de films vin H al
Roaeh distribueerde, dacht ecn gate 1111 te sl•• n toen:r.ij u n vin de IfOOUte opeTllJter~n uit New Vork wist te bewe,cn naar HoIly· wood te komtn. l.aurcnce Mervil Tibbtu ( 1896-1960) wueen basblrÎlo n, verbonden aan dt MClr1> poIitan Opefl. M.G .M . leade hem MI plan l'CIOI". etn IiImvcnie te maken Vin F rant Lth'r' s optrclle 'Zi,eunel'" Hcbt'( 1910) wIl rbij d.n tOU"...o rIkn uitJe"an van dt Londense tOneclversle uil 1912 'Oypsy Love' w..TlIan wu ,esleuteld door A.M. Willner en Roben BodaMky. In HoIlywood &ina vcrvo1acnl I'lOl een hltldjc:V
m
pnnKS, dit echlcr "an I;bn a'lnCC5 nielS .. il "Clen, De .,a"'ln dC'5lern.rer, maar YClOr belcdl'! hurdoor " 'el h.. r parclslUrun IC Mmen. mur dur nlelSle,enO"er te i ld len. Dc.,a" IR beKhui· dl,1 hemd •• ropo",ndlC(stal. mllr dil 1111 de prlnKI IC "Cf en til \lctl IC ooorkomen dit Vt"JOI'" en lijn minnen ...orden oH rsele· Icrd lan dc KOl.llkken. T riomfanlelijk lre kl de bende: naaf he! dorp da l de rOl'en IR de bergt n hebben Itsllehl. D ur hoon Ye lOrd.! tlJn tlU)C dr hlnd Iin l lchu lf hcen leill' Jen nlldll te \erleK! ..·.5 doof ecn offiCier. De tlnltnck banthcI tlnl op "fI.k cn .. cellic h IOtpnl le I·ersc:: h.ffen 101 ctn bal dal Icn hUlle ..n v,,"in T. li. n. &Clelcn ...ordl en ..... r de officier un" CU, u l ltlJn, Va« het .nSIClCra· uKht Suelsc hl p ungl Vc gor cc n
Productie ~rt.
todal Vin hel oocspronkclijke welt v.n Lth... niel al teveel O"'crbletr, Onder Indcrt "'erd een nieuw Iltd toe,evocJd. de 'Sona 0( tilt Shin' , Vin HClbcn SlOlhan (mutiek ) cn C lifford Grty( tekst). OoIt hel librcllO ...erd ingrijpcnd ItwijdJd. mllr in hel uiteindelijke drllibock WIS nog Sicedl Iten sprakt v.n rollen voor l.aurcl en H an:ly. PIS toen de opnlmen voIlOOid waren en T ibbtll alweer !lilt Nc.. Vort wu vertrokken, slOCI bij M.G .M :s producûechcrltviq Th.lbers de , ..ijfel toe. Ecn echte klusickt opcruan,er in de hoofdrol Wil wel is..... r in o ver· censtemmin, mei het ~ ickt iml,e dal M.G .M . ..n hel opbouwtn wal, mllr Wil de roem v.n T ibbtlt &toot gcnotl om een miUocnenpublîck IC lIC"en~ Mllkten de IInaduri,e tln,SCent' de film niel te .\.Ilisch~ Sedoten ..crd l.aurcl cn H ardy alinos in te tellen voor 'comic
litd Oltr t e n .rm mCIsJC' dal door een sc .. elenkut ~hurk ,"ordl I·crletd. De o ff"tclt r probec n It Iludllrn. mllr 1111 "'ordl door Vep Itdood. Nu bllJt l dil de offiClcr de broer IS ..n pnnses Ven. D tlC dOtl VtlOTbitterc: Ie r· '"IJlcn 101 de bIndIe t. I elergd lot hel UI lenie. be~lul t hllr .11 ~bn sla\in rn.re IC \'Ot~n. Op ee n I'an zIJn l,"e rf"loc hltn " tt l Vua hllDronl\OtrdtfOI'er Ie ha len ee n be p.aaldc route IC nc:rn.rn die Ittdl l.np hC I knieel ..... ' Lb hur )Cuad hecft doorgebr.chl. SoIdattn nc:men YtJOr 1tl'lnlen. bUldtn hem aan ccn pall tn laten hem dr knoe i o"oclen lOl llln SC· llnl I·crtlOmL .. Vefl kl1Jl! mede-ludtn en bel nJdI Mm, Beldtn pan hun ellrn \I'e, In de hoop dil trOOlt een ei nde u i komen aan de conlenlln. die een hu ...clijk tU IS(' n he n beidc n in dc .... ca 5l1an.
rclit r . in de hoop daardoor een poe tr pu bht k te btreiken in A merib zelf. m"'t vooral ook in he:1 bu ite nl.nd, wllr l.aure nce T1bbell. zo vrec5dt men. ccn onbekcnde JTOOthtid wu. De ope rau n, cr ,,'erd per vlic, lUil opcc haa ld uil Ncw Vo rk voor de opn ame Vin de eniac Kcne w.arin hij Slmtn mei l.aurcl e n Ha rdy IC zicn is. Volsen. scena riosc:: hrijver Fratl~I Manon I., T ibbcttdubbtl v. n het IlCht n. mllr rc&isseur U ontl B.rrymore h. d de VOOU te moeile rn.rl hel d uo. Als JCTOU llneerd acteur die zO\fI'cl e rvan nl hld mcllO>neel als mei fil ms Wil hij door Th.lbel1 inJehuurd o m s p~kcndt films IC rt&isst~n . mllr hij kon slcc:hl mCI collel.-acteurs ovcr· weg cn v.n komieken beveep hij al hclem ..1 nicli. Met dete Iwee, vond hij, Wil leen land te beteilen, Al in een VlOei stadium pf Barrymorc tijn ~JÎCpocin,en op. In de c~il$ WOrdl H al Roach als ~Jisltur vcrmeld van de L&.H.
j
Intermezzo's lH ltS scenes mei SI.II Laurel en OhH!r Ibrd) I.IJII ~on en )pekn \'001'
hel \crloop \.n hel Icr" ..1
ICtn rol.
PAARDENOPPAS In het bl:pn un dl: film krijsen ze "11 YCIOfdc opdracht opdc PaI,den Ic ~uen te .... UI de hoofdmln \.n de bende de hcrbelJ binnen pal. Dille venelt SIIII d.t oon hel Ic,'cn .... n yclOrI ....der heeft lered dooc" ITIC!I de blOIe: l'IInd. om lijn sabtl nael I'ud Ic m.~cn. ~Icr bc:fJlccu .. en dood Ic sl ..n. HU doel lOOf l'KJe, de deur ,'.n de htmtll hel beSI kan "''Of' den IcsJoccn. w•• rbQ hIJ ondert'Cn lachn, sneeuw "oOrdl bedohcn. Still probecn daarna Olhe IC helpen bIJ het besllJgc:n .... n hel pa.rd
hu
,0"' . .... "''''.''' --, - '' ............. - '- " ..." _" __ .. _ ........... .--._,_. ......... 1." "'_' .- ..._..,... ,
__
_ u . . . ..
n- ... .. . .... _ ••.
\
Op dil punl ukt Olhe door hel deksel van de IOn. die \01 .... tu lil
Etn oITlCltt bekijkt MI duo
atI....ntnd en ITlII' SIIII ••n WIC de palrden lIJn. SWl uJI dit IIlct IC .. tlcn en ook Ollit mtt IC kennen Beidc:n s liln op de ~llIcht.ls de offiCier liJn mann.cn bc:\cclt hen te '!'Tuteren
2_ VLIEGEN EN BIJEN Ze lopen kau bu ccn WS"erkopt"T en wonkn bezocht door hordes vloe,en die bllJkbu.r dol ZIJn op WI. Stceds alJ Stln "In lIJn homp Wil bIJten. klHlkt het luoem \In een b.j. HIJ drukt op LIJn ma., en opmcu .. khnkt het Fzoem_ HIJ ,crmocdt cen bIJ te hebben Inlubkt. mali Olbe "-eet beter en pat mei een stol!: Khlcr hel onrlChtban: Hls«1 u.n.
5, IN EEN BOOM J SCHEREN Stan 5111t op hCI punt Olhc een YellOr "ordt ,cIln,en ,e,enoscheerbcun tc ,e'cn. 'Ooop de mt'n. Stan en Olhe proberen Item k....sl niCI In de soep!' .....r- tc helpen doot".null ccn boom de omJC~,n, Ie locn:ennrn Ze ZIlIcn schll ...·t Olhe en hIJ "cl'ol,e •• c - _ _ , • • •• _ .... . _ • • . op een 11k bol·cn hel .... tcr.1s een J1OI:PJC mensen Llch onder hen I'. ..... ~ . . . . .......... , •• I'cnamelt. De JOIIlenJ horen dat ... , .. ,_. _Ol •• _ ...... Yep dood is. De tai. brc:ekt. ~
.. ... . .-__ .......................... ._ .. __ ...... --_ ...... ..00_····_·1 .... __.. _ ........_._. ....... ...... _ ..._....... .. . .... _ ... ..... _ ........... .. .. _ ......,._......... -_ .. ....... __ ....... ._.......... _.·u_. . __ .-. -... -_." . .............. . _..-... .. -_...... . .. _........ .. _ ........--_ . .... .. .. _ .................. ...... ....-.. . ....... ..........._.. __ _..... ...._ .....
.,"'.
,
....... ......... oo,. . ....... .
"''''''---"' .." . .... ••,_....'ol" _" _ ... '_1.... _01 .. _ .
,._
.... ,-.
~.
~.
... .
. ,·u_.
" , _. . . I ... . . . . .. . . ,.
........-,"_".'_'"....... •• T . . . . . . . . . . . , . ..
..
~
.. .
4 IN DE GROT Een opstekende SIOmI muk het tentenkamp I'.n de bandlCt.en met de ,rond FIUk. Stan en Ollie zoektn hun toevlucht in een &fOl.
-
_ . _ . _11. _
.... _ _"
- ' - ' - " ' -'
-" u_
"''''-'_ . ,.......... ., w • .... ,,_ . ..,...,
'---.'-"-
6, HAPPY END YtCOr 11 n,el dood. man Stan cn Olht ...·cten mtt beter Ze brenFn hel n,ell"" o\'er a.n de bendf.
_ _ ..._.... ............ .... .......-_......,.-. .. _ _._---. - .... -...._... ...-_--................. . ~.
, ,
,
...
L. " _ "
',
...._. -__ ."-..................... " ............. __..,... . , . . . , . . . _ O l _ . . ....... _ ••
_.-
_._"-.. -.. ...._. ,....,........... _..-. , .----
.. ..... '''-'' L' _ . , .. _ . ,
" ..
'-
''''' '
..... - . .._ ......... ·"-1
........· 1
.,, ,. " •• -11 . . . , _ " ... . . ... _ ' .
"
.._._ ... ... -- ....- _..
1_ _."
,
•• -
Ol _ _ ' _"
_
•••
.-. ......, ...01_._·. ,,"-
"M<'O' .......... .
seënes. !\.i.G .M. \'crhooadt dcprodurlion ..olue y.n 71!e Rogut SOflg /lOl \'erder door de hele film op Ie nemen \'0 Igen5 hel toenmllige Te<:hnicolor-s)'lteem. AI j.ren eeroe r ...... ren kleurenfrlgmenten in speelfilms \·eT\l·erkl. maar M.G .M. kondigck IIn dil Tht ROlu, Song de eersle '111-Technicolor .U-talkie' zou zijn. Ollrbij moet worden bedachl d.t het om een primitief 1\\'ee-klcurens)'5lecm &Î1\I (groe n en rood). De drie-kleuren T e<:hnicolor (bil U"" , IfOCn en rood) kw.m piS 1,ler. Bel.ng"'·ckkend wu ook de Vin Albertin. mede""erking Rnch. een uil Ooslcnrijk Ifkomstilt bllletdlnseru en Choreogrlfe die gelrou\\'d WIS me i de in Rus llnd geboren concertpi.nill D imitri T iomk in. Gedreven door de economische rec:essie hld Rasch zich tOl de filmindus uie ge ....·end mei advertenties ...... mn zij complete billel· units .anbood lrorn sir 10 t ..·tnl)'-Iour Rosch Girls'. T oe n zij door M .G .M. werd IIngcnome n introduceerde zij dur hilI echtaenoolill eomponisi! Tiom~n. die I.ter een vin de beroemd5le componisten v.n filmmuziek ....·erd, sc hreef voor Tlrt Rogut 50111 de muziek voor hel billet yan de Ruch Gitls dit WOrdl uil&evocrd in hel pIleis vi n de ,",vin. Hel WIJ een vin zijn eerste filmopdrachlen. Mei zijn Vin bove n Gp&enomen ,eometri$Che (!Juren lijkl hel balJel een voorloper vin de stijl, die liter hel hJndelsmerk v.n de choreoVur Busb)' Bertele)' "'·erd. Tht Rogut 50'" ging op 17 j anu.ri 1 930inprem~reinG .... uIJII/l', Chinese ThUtTe in H oll)'· wood. In de SlmenVlttinl VIn het verhaal. zoals d.t door dc studio IIn de pers werd verstrekt, worden uurel en Hlrd)' niet genotmd. Wel ltaln hun nllmen
,
op een Pf'OITIinente pllllS in de 1d\·crtC'nties. De persmlp "'In M.G .M. mllkte uit ...eeria mddin, "'In 'Jf!w.aade ruilerscènes' wIlrvoor Ruuische Kozillen in diell5l wlren ,enamen. 'Versc he idene honderden ruiters,die sllmcn een ZlnaJr;oor \'onnen, werden in een reeks unieke cenes lebruikl door Chlrles Dori.n, de .uistcnt .... n Blrrymore, die hen vol,de mei microfoons lerwijl zij met htlsbrekende snelheid over de rouen reden. D il ""erd led..n mei een speçjul stuk mlchinerie dil een nieuw effecl produceert op het sebicd Vin ,eluidsperspectier.
keeroe in 1932 teru, nllr het podium en ...erwierf zkh, mei zijn HoIl)'wood-ervlrillJ, de reputatie él!n van de best ICle~nde operaZInlcrs te zijn. In de I""eede ncJfi "'In de jlren deniltnd hij op in 110& t"'·ee film s. MllropofilOfl en Undtr J'o ur SfWfI. Voor Llurel en Hlrd)' hld dit uilStlpjc n• .,. de muziekfilm lis nasleep, dil H. I ROich eeestdriru, hel M,G .M .-yoorbeeld Ji n, ...ol&en. mei III resultIlt Fro Diol'Olo, 71!t Bohrmion Gir' en BOMs ill TOJ'la"d.
De zoekactie
Ondanks \'eler inspannin,om Tilt Rogut S OIlg op te sporen is lOl dus ...er aee n comple te copie terua· ge\'Onden. Er is O.I. aezocht door Prof. Miles Kru,er .... n de Uni\'ersiteit .... n CllifomM!. diede film in 1971 wilde venonen in «n PfOiI'ImIlll "'In ... roele filmmusiclls in het Museum of Modem Art in Ne ..... Vork. H ij nllm met I Jle H cl\ieyen ter ....·ereld contact op, zonder resultalt. 11 leek hct er e ... en op dat het 5111wrchier in Prugcën .cte bezat. Vin de zijde "'In het Irchief is dit later !elencesprokcn. Ook de drie 71It Rogut Jon, werd echter zonen Yin uurence T ibbell. van ceen succes lis ac tiefilm en ook wie er Iwee heel kon In de film te niet .ls llchfilm. Voor dllillute zien Wlrcn. hebben een 'lOC'kactÎe ondernomen. Zij ..... eten met zekerwl~n de bijdra,en Yin uurel en H lrd)' te m"'linlll en wellicht heid te melden dat hun vlder niet ook niel effectief cenoel- Wel over een eisen copie beschikie. boekte Llurence Tibbcn mei zijn Veel inspinninl heeft Robert filmdebuut een persoonlijk suc- SlOwelI v.n de C.lifomische ces. dil hij ec hter in zijn vol,ende 'W a)' Out Wu t'-Ienl"'ande Sons film s Nt ..' Moon (me i Grace of !he Desen zich actroo.st. Ml lr Moorel, Tht Prodiga/ en Cuban ook zijn rond.. n, Iinp studio's LOI~ So"g nie l kon herhllen. H Ü en Irchie"en in de VereniJde
030. Z1!!PQ;tffi!"L d. te
...
•••
·111: beb .e. lied ••• :r D Ac te 54b. ZI~ H ë ê-te
S1Dde der Y1Jtde
1(. . . . "1·
,
;:
~
........ . c.... ,~ ....
~
"THE ROGUE SONG" 1..... 0 •
.....'h. ,"'-...... 1( ' 0... -.:< P--I I,I.'O lltl.lIA."'IotOlt
:;;'
F...Iay E ..en",,. J''''''' 7 17ol., I'la
~
CU ........ ·, Ch",u~ 11.... ,.c
~
l
• ~
· ! •!
0 11 ~
........
'UOA t;'I.I. O' ... ..... ....
~u:I ..
.: (: i ,...,1- "
'-
~
--' -' ' THt IU f IUT CLVI '
- I .-.~ ..I.
I
,~
~
~-
f'
LYMAN .....ABL . "'................................. .... - ... " - ,,
,,,1: ::l'.i!~ . , tIII_ ~
"Z:.""!:i"7.~.~~."!.:t..c_-/~L., .,( _~...JI-U, ...
n ..,,",
"lID
. . -...
,, -
" ~
nu: STACE
et _..--............... D. _ ... - . . . . - . _
u ;, _ ___
et/-
/ "1"--N./L-
/tt1 ............ _
~
. .......
.........
......-. ...... ' -
• __ o . . - ......... _ .....
.~
1-'--
......-............ ........- --.. L._...., ................... _.........
~
ol ........ .... J.-- ...... _
ft
NI.L
UI;-: 0111 UUII_
-- "r-r -a;-:-_. ut, r,J -
':::-
....
~
,,
T-,*" _
~ ~
I.Ir. tl lltl •.J H4J,.OY CATHUU"ttM UO .... [M JoI"WCEO-WtIU
__
.........
§
"
\.-: • :\G .fI!~
~ ~TIIoQ. "" .J-.dfd<;-, /J"':_ ~:ZiTJa"!)]"!. 11' 'T
i %
LAWRLNCL TIBBLTT
.....,
__7 ! "..:.,..,
.. ti t:Vd
:
WORLD PREMJERE
. "'""
~
001""__
,•
D .'.A_......
HA"'O LO 8. rk..U:'a•• N.
_."
~ .... .. ...
FlUlll:IUIIIIIQ.
~
... .. r .. o U • ..,0
--
;.--~
~
... _
_cc
_
'"
;IL-________________________________~ /(<
t.,
or""",, ,,,,,rd,,,,
_ _
_
...GlA»-~
_ ,
- '''--
.1'] . I.-~;te.~
'I 1
'~.
Ph..~
t 'J~
--.
-
,~.~
~
~MINI
I"Y'r.
·._-_ ..- _.__._.... -_.._.
.- . . ,,,.. .,"'-
fl" r"lrtrour d""d..rdo/: f8 df'('('ftlM' 11
~
- CITY.THEATER
1,IIil34
~
~
"""11 _
.AT....
. . . . . . . .TMAT •
~... ......
te V--.&!i.nn _
........ " ....... _............ • UU.
.aa z..-.I.:IJ .. _
-.-
• NO"II ....
__
bIIIoIeII A'tOftd· .oon&ellil\l . .. t-II.I& uur•
~.-
LAWRENCE TIBBETT • ..,...... " ........ ti •••.n: .::;, d . . . . . . . . . . . . . .1, . . . . . . . . ia _
~
.. eü • . - . . . _ . . ., .. I. ..
l:_IAn"R .... ti.
•
V
....
. . . . ..
liI-s or c.,.u_ .
ZIGEUIIERLIEBE 1'ft.a aoo~
,-_....
"'T ._V_
. ~ . -~
. . . .............
•• _ ...... r ...........
OP HIT TOONEt:L :
HARRY • MARJORIE - RISTORI
NP .................. 1"" 1 n.OA" HVlM M ....... "'-An........ ".N I1 PLAA.,........".N I 1
MIIA __1 UUII
_... ..
ftLU'''''''
-
._
...__ H_.
._
. . . ..............._
.. !l • •
, .. ~ .
LAWRENCE TIBBETT .... .... _ .G.w., •. ~.~
fI •
Zigeunerliebe nll~
"'0.
l'......... _ r ." P&OJ,u .... _O'-'U' ........ sz IÁIUL lil . . . . . . . rL\.'f.t l.ooII:t.(A _ llS""" 11'OTlU.&T. L'f D& 1l00f'l)11()U.D ,
Zooo. " . . ."
.. . ..... n·._·___ _
. nUI It
"" M
...... ".,_....... . .
CATHARINE DW OWEN .• ,:-...t~: STAH LAUREL .. OUVER HARDT
_. ,._.. r:. . ...
.'_.....
.......... " .. ot . . . . _ _ ..... . . . . -
.".-
_.
,
_'aI,.-T-
JU S"lUll ....... II"TUJU.TIOJU.AL
h_' ...... ~
H.I.
f
t. . . . .
'''" ... .. ~............
, ..
Scrccnll4n, Vin MIX Flcitchct. 1 TOONEEL : MAX en ERNEE LENCLOS.
.., _ ....... _'U_I_ _ " ' M U 1_ .
V .... , 11 UUII
r. ~~~!'.. ~!!:a_
i
__
_H_~~
;;,"':.:..:::~ "~
JJJ _
•
____
T.L
_ _ ... .
__ _
n.
' 1:\',
11. . . .. t I 1>0<.
SlIlen en zIJn \ele bne\'en IIn buitenlandse rilmotheken heen weini, opgeleverd. Wel ""'eet SIOweU te meldtn dil Thr Rogur Song in 1943 q is venoond ... in ten bÏOKoop In Noumu. Nieuw Caltdoni~ Ook beuaal nog sleeds het \'Cnnotden dal un copie in hinden il van ten particulier in Wcst·Duiullnd. Een oproep. "ori, jlar ,edaan door Wolf,ln, Günther vin de Two Tlrs'-ttnlln he\\ ..... procrammi 'Gesuchl-Ciefunden' heeft echttr nieu boven wattr ICbrlChl. Op "erzoek vin Stowell is "erder gcwc:ht in de nllatenschlp Vin de mntemlgnaa l W iUilm RlndoJph Hursl, vin wie ,eteId ....·erd dil hij een VCMe privl&-verumelin,films beul endie ba"endien nlu""'e connecties had met M.G .M. Mllr in de opsllakel· ders vin H elrs!'s kuteel in Sin Simeon. Cll ifomi~. is Ikchu een vijftal films ICvonden, wlaronder niet de ICZochtt. T och zijn de af,eloptn jal'Cn enkele intens"nte vondsten ,tdlln. Er wlnn destijds \wee ,eluidS5)'stemen in zwana; de optische ,eluidssttook wals ....·e die nu 1100, kennen. en ICs)'nchroniscerd ,cluid op pmm~ foonpilten. In het seval Vin Thr Rogue Song konden de lbcalers kiezen: beide uitvoerin,en konden "'llrdtn Sele'erd. In 1980 maakte ~tG . M . bekend dit een complete $Cl ,rammofoonplalen nog in hel archief aanwezi, wu. D aarvan is intus$Cndoor Pelicln RtCOfdseen LP ,cmaakL M inllen, zo velTUscnd wu de vondst, in mllrt 1982. Vin een drie minuten dUl'Cnd fral'"enl van T1r! Rogur Song. voorstellend de scène met SlIn en OUie en Jk, beer In de VOL De vinder Wil LafT)' Benlquisl, een docent filmkunde
aan Kctne Stlte CoUese in Ncw Hampshire. Bij ctn bezoek lan de Movie Madncss Book.tort in CambndJe bij BOIlOn ""'Cel de ei,enllr hem op cen kartOnnen doos met een vijftal rilmspoelcn die Ifkomstia Wil van een wldcropruimin&- NI Inschlkelinl Vin hel AmetlclD Film Insutute ""'CRlen de verschillende rilmfra,menten mei eniJt motite ,eidentinceetd (cr ut O.I. een kleurfragment bij uil de zwan-wit nm Stal' Stnu'k uit 1925), Hel LtH-fral'"e nt vin 90 meter is intussen door het AFI leconserVctrd. d.w.1. beeld voor beeld oyefJebracht op onbrlndbaar ma teriall. De uiiCindelijke identirlellie ....·crd Icdlln door In:hi· varissen vin de Ubrary of ConJl'css In WIshingIOn. Later bleek dit de doos me t nImspoelen had toebehoord Iin een rHmoperaleurdie cr een eilen collectie op na hield. Zijn \\'cduwe, die win dat neioude mIlcriaaI ltcrbrandbllr WIS, had de spullen nlarde winkel sebrachL Hoc is hCI moselijk dal Vin een grote M .G .M.-productic lIs T1rt Rogu, Song llle neplic\'en en posÎlie\'en ler moelen meer dan duizend copleen tijn JClTOkken!) van de aardbodcm zijn vcrdwenen? A n:hielbrlndcn. wIlrvoor ook M .G .M. niel geSpalrd is Itble\·en. worden vllk lis IfOte boosdoeners aanJCwezen, mllr net lijkt erop dit in dit &evll de ne<ieven ""'elens de IOCslllld WIlrin ze zich be\'Onden ,c""'OQn djn we&&caooid bij ecn 'house cleaning plny'. Hel besef dal mms 101 bet culluulJocd behoren is in Ameriu. pu in een lilt ltadium door&edronJCn. 011 de vele honderden copieën ook zijn verdwenen is minder verwonderlijk. Dinributeun in Ameriu. en
bel buitenllnd wlren conll'lcluecl "erplichl de prinlS te \'ernictisen lis de film WIS ullegdrllid. De YOOmllmste hoop is daarom IC\'cstiad op Plniculiere venlmeIlI" die zich op niet Scheel leple manier over een copic hebben ontfermd. zoals JClukki, nogll ceni acbeurde.
Nederland In ons Iind &in, Thc RoglI' Song onder de tiiCl Zigcuntrlltbt op \'Tijdll 11 oktober 1930 in premiere in het Cu)'-Theater lan de VeeneJtralt 2S in Den HII,. De N.V. Mello-Goldwyn-MI)'er Film M aalSChlppij hld In de Nieuwe MolSItui In Den HilI haar clccn Nederllnds rililit In hel Roucrdamse Thllil-Thelter "an Tuschinski ain& de film op 29 november draaien en de Amsterdamse pfemicre in hel Tuschill5ltiTbuler volade op vrijd", 19 december 1930. De film dralide in al deze drie thuters niet Ilnccr dan een weck. maar cr was dan ook een hc,'jJC concurrentie. De opcrelll&-Iielhebbcrs zullen wel de voorkeur hebben se,exen Iin de Duitse productie vin cen Indere Lchlr-optl'Cttt. Das LOl/d drs Liuhr/fls. die ,elijltertijd door een andcrkanloor ...·erd uilJebrachl en die de zeer &chefde Richlrd T lubcr In de hoofdrol had. Voor liefhebben Vin hel modernere amuscment liep in de NNtrlandsc thelIe" Th, King qfJa;:, met het Orkest 'In Plul Whiltman en de ,ionge lInler Blnl Crosby. ook In klcurl In het Irchief Vin hel Ministerie Vin Binnenllndse Zaken in Den H Ili berust de lijll mei Nederllndse titels die destijds voor Th, Rogu, SO'lg zun genaakl. Vermoedelijk ....·eccna de
'"
hose kosten van dil nol nie .......·e procede is de lijst bij'l:onder kon. Van de 131 titels ;tijn niel meer dan een liental aan de scenes van Laurel en Hard)' 'e ....'ijd. Uit het bijbehorende rappon van de Commissie voor de Centrale Filmkeu. rill& blijkt O. I . dat geen coupures ~ijn be.·olen en dat us ke ... rinpkaanen zijn ... i t~ge'·en. Omdat elke copie van een ke ... rinJSkaan \'cl1udd moeSI gaan, lijkt het waarschij nlijk dit in Nederland zes c:opietn van T"~ Rog lu! SOI1g hebbe n bestaan. Onunoedi,end ,'oor wie hoopt dat cr ooit noaèen bo"en wller uI komen is hel stempel 'Geluidsfilm - plaalgeluidsysteem' op hel keurinasrappon. Omdat dit sySleem lnel in de ,·cl1et.elheid ra.k te mag den aangcnomen dal '"Cl7.ame-lurs cnfor piraten voor deze filmcopicên wein!, belanptellin,
""or-
De Sound track
De soundlmd, rUI' Thl' Rogul'So"g is 1'('"rhMel/ ap PEL/ CAN RECO RDS( I. P 10/9), Bl'hull'('dl' :0"& I'on L ourtl/rl' Iïbbf'fl, Catll,.ri"t DalI' 011('11. J/ldi'h I'ossem,." Vlrid lIuupl :jj l/ ooI.. dl' Jll'mml'II rUil L uurtl til lIu ,r11' ft' hO,..11 ;" dt' JUIlt' 1111" "fl paurd (O:18). ;11' J('hn~fI'm e (2:07), dl' JUIII' In dl' gl'Ol (0:5J). i" dl' boom (0:J6)1'1/ /11 dl'fil/ull'( l ;OQ). Produrl'nlru" dl' LP /lil 1980 ij Slfphl'lI Jobluller. LibmryajCo ,,Jf"'JS COIU/UJ: Cunl NumlHr80·750199.
men de Meul'S. Laurel .nd Hlfdy onlwl ren die enkele Yi n hun komische loeren len beste pl'en. mees tal klim en in,ehouden in de •• nvana. maar d ikwijls kluchti, culminerend. helgeen een 100rvin vrol ijkheid ontktt.cnde·. In ons llnd waren de recensies niel "eel .nders. Het mose din w'lr~ijndat La ... rel en H ardy hier bekender waren d.n T ibbcll, in de
""""•.
lauwe krant.eSIUkjcs is dllr niet I'eel Yin te merken. In het orpln '1lOf het bioscoopbedrijf ' Nieuw Weekbl.d voor de Cinemltovalie' worden de komie ken in de bespreki", door Pier Wesa.cmaan nit l lenocmd. Na ee n uilVOtrile inhoudsbeschrijvi n, sehrijrt hij: ' Men bemerk t uit deze kon.c besc:hrijvin, wel dal cr .panning in dit yerh •• 1 dL Mil, hel voor-
I.. I""''''''
n /'4rI .... n ~ · 1~rIh"," .... rlhn un flt'1I .. ndrn v rt tioI. llI lnr ai"ll'1l lIf' hoofJflllll woord .
De Kritiek
CI! , .nulu. Dc film "'erd door de Amerikunst kranten o'·u hel algemeen mCI wncJijk veel enthousiasmc Onll'l n,en, I'oorll we,en! de aanwezi&hcKl v. n Llurenc:e T îbbeu. " 'icns ung hooi ....·erd ge· roemd en til ie ook pl ... lrnpJu kreeS ,'oor ;tijn Ic teenllenL Doo r de A c:ademy of Mollo n P ic t... re Am cn Scicnces \l'erd Tibbell zelfs ~nomineerd ,'oor een O sca r al s bcsle IC leur (de winn ... werd GCOIle Arliu voor Disratli). Laurel en Hard)' ....·erde n in de fecc1'lsies nl u.. ei ijks ,enocmd. Het tijd$Chrin 'Outlook' volstond me i een zin: 'Folnt/y comic nlid iJ lurnis"~d b)' Launl alld Hard)". De ' Ne"" Vork Times' was vriendelijker: 'Gedurende deu intermeui als M., Tibbcu lijn mlchti,e Ste m In leZln, \'C'rhier. bleef hel muisstil onder het bewonderende p... bliek en lis zijn lied verklonken w.... kl aterde cr applaus. Een Rconde Iller kon
23'
'"
.. l l ".uD.r !I .t> . ... llit .\l r ,,", G"ld .. yll· u·~ ...., ..1r l .. ul.. , U.or r)liIUI.
I ...... ~ .~n III,I""QOj,·, .... r
~""I "11 d"l1 1.... 1, """" . "1 'u,ull l. 111,1 "',,' " '1· u.....ad . ,,('t e. itlllw-u,k ' . " • •k 1.."/0 ' _ '1 m.... " .. II I , ,I.a\ lu~ ~fl .. .. n 1""11 buod , t" 11",~uN, n . ... b buo J.....rKII ' h.IJ , ..,Ilolu"" do. "I'... ... uil! J."",,,!O: .... u lAl w.wrlu: lI , ... ~' . n "./11 . ...·n .. .... u . .. . 1. • .,III.IIIi • . \J 1I. • "" ",,,-, •• 1 H. do b• •. , ,, .. .l..1li, 1,1'1, .... .....'\
!",,-,lIn .. I. I.. ~ HUOl la il. ' ·onk nl" :. " · Wu d, film b;.r... n Ia. t 10. 11" "" 'a >.n fIooI n booLoIO'l .... nd. W'h_a be lli . 1::11 , ·. u m.n mrt lIe I
\t,_
I,. .....,1..
,F \.\ "
1i..1.. ,t'1I 1', 1,,-....·1 "H f" .,d,. ,,, i".., .. n d ui.I.. 'iJk . \ ·onr n ~ 1""".11" 11I 1.. nn~ ... , ..' , ""Z"'n ti ........1. sr-'~IIo:' II. " " ~,, . d,. a l. . . ..... r
~I .. " , .~ ",..., .. n fl ... .... 11 ,rol. I.... L.... oi ... ," H ' H ' "'' ~~rj " r I' h,.. n,,"" tIJ' hr ' tonn.,...1 .. a,
..,j , ,,,,\..,," ,I ;co ll ",'p' I:llj r- .. i. ' t ~.n .
ru""",
,.....
\
\ '"
"'w
"l\td 'l\:
1'''' ' f.n. II I~! la
I!
_
11''''_. ,.
~~~~.
IA ~ "". ""'1 ,I,.
L ~/" '"''
1000i'j"
I
.... .·.·f.
h. ..1 In hik " • 1.1"1 It" l I ln.hltl
..... 11,
I"" . ,\ ....n ol" c • 1 ...
1';:
I.....,... ..
I. .."hk
:::~' , , ~' r '
~ ,... I
,,-•
'1. - I.',.
FI.'I · T'u tf't'. .. U.V,nuw . l · r r 6 ftl ." ~ !".lCIr!id
,,"iMn.&"':"_
J ui.
... .. n l, htolll ilo
...
l:
-s: <:> ~
~ •~ ~
~
~
nunult in de film is T ibbcu's utI& en di" is indenlud overdonde~nd.
Z 'n pweldi. mac hti,
SIeITlCq.UJl koml lOt \'011e onl-
pkJoiin, en Z Îlnlnrrlirlw doet " ons duidel ijk lijn, cial T ibbttl z' n aroote popularite it niet dank t lln bijkomltit.heden zooals prtlti,-inompna. cen-.doniJ.:djn of dcllle.
lijke. maar aan ,:n ulduam "hoon ont .... ikkeld ,eluid. Wie kennis wil ma ken mC l dett blriton
' 11"velle COUnlnt' een \',elwillende rennsie mei de IOtvotJinc: ' Voor de: .,Ippi&e interme uo', lOtJCn de belde lCCl'1l1C ban~n die als Stan Lau~1 cn Oh,'cr Hlrdy bekend J:Ün'. In de Nederlandse bÎoIeopCn draaiden dal n~aar van 1930 0." ook Th,. C,,,rru/ van BU51er Kuton. OrorUr U,I,. van Alu Bennoe n l'a"allrsl'",.01 h'OI van de Deense komiekcn Wan en Hatf
WalL alle IIooI'dfilm. londcr Fluid. Konc films vin Laurei en Ulidy draaiden in enkele voor· Pf"OI1amllUl·'. m..r ~s enkele
...-eken na Tltl' ROl'" Soffl ""erd de CCrile tlnac film "an LAH .. it· J1Cbnchl onder de tilel ,varl!l-
""mI'S. ~zc samcn'·oe&ina.-an Btr/I! /.tarks en Th, Llllirt/ a"d #lord}' M "rdrT CaJt' wcrd hicr vcnoond in de Duil5 ,Hproken
vcrsicl
- elpntijk moel ieder een artist van de~lijkc hocdanipeden pan hooren - 'lerzuime niet
r
Zilc,,,,,,rli,lw Ie pan tien. Lawrencc Tibbelt il" o.'crwurd. We rrqen vooral nict "eaui· men nos de PfUUlUeS van hel "-e~ldbtroelTllk
"lbtnÎne R.sch· NUtl te: memoreert n, waarvIn hier aehiuc rcnck opn.mcn wer·
den wCCIJeICven. Interessant vooral wartn de opnamen vin bo,'en-.', die ecn zeldzaam rif tel
hadden: Na de premiërt in schrter de criticus
~n
HII'
VIn
de
114. -w•• n. J •••• dl. beatJ •• ,114 • • Slnd. d.~ Tl • .d. Act ••
THE ROGUE SONG
COMECLEAN! W i~
over een copie van
Thc Rogue Song beschikt. hoen niet bang Ie zijn dat hij als een boer za l wo rden behandeld als hij ermee voor de d ag ko mL D e film· maatschappij van M .G .M . heen de boodschap doen uitgaan , d at geen stappen zulle n wd rden o nderno men bij de rechter wegens onwettig bezit. Integen· deel. wie een stokoud exemplaar van deze film aanbrengt. kan een g1oednicuwe copie als tegenprestatie cadeau krijgen op 3S mm. 16 mm. video or e lk gewenst fo rmaaL
t.io:IAcl BU1")'mon _ M .O lol Rt8k; ~I h lf)'lIIOn: R,.,Îf"lUlfll'''', C.... rln DONn R..,I, Lo~,d'rt liordy: Hal R,*h Clllft'f"O PcrtY llilllum, C. Edp, Scllown,*um Mort/lil" M',..'CI Booth Lt.ltool Fraac:et "hl .... ,n JohnCellOll, ... al UII~' IIn W,llI Root. ~rd \lp Oe: Lond<'IIH opera 0~p61 t.o..•. A Ne ..' Mu""al Pla1 in Thtft ACU. door F ... nl u ....... A-.M W,IIII: •. R,*" l odaru1) Alf Codnc (jibbQou C"tl~"'U. A<J.na. Gt/aUl Dou&lu Shu~ l", hul Ncal 8allm,umr4 (P'.,..,.prd \Ioor O.mlln TioInll8. Pro.Iw,~ ·
Ii,,..,,,,,•.
s.u."
Ih rtofn SIOlbart.. CWI"otd (jre~. Fra ..... u ....,
"'ti Lau.cnlc l Vcp l, Cal.hafllW Dak o..·fG ( P/"ltIM. VC"'I. JIId,th V,*h (O ...";n Tatianal. Na,," O'Neil Akund"'l. Ti~u
( P~
F ~"çe
lake (NaclJa). LIoMI BtlmoR (On man). Ulricll 'hup! (Prinl Strte), Kale Prke (PcllO\III). WaJlatt McDon.kI jlhulIII). l uft Md"lOKh ((jraaf PClerl. Jamn I r.lllury Jr {Aaml il. H.A . M
lJl
IIIl'iUljlll
KOMlfKfN ONDfA RKAAA DEEL1: Laurel en Hard.,.! Abbotten Coste/lo, The 3 Stooges Van de komieken die in de jaren dertig streden om de gunst van het pub li ek waren lau re l en Hardy, zeker in de eerste he lft van het decen nium, winnaars op punten. In late r jaren werd de concurrentie va n ande ren steeds sterker, waarbij in het bij zonder kan worde n gedacht aan snellere, en voor die periode ook meer eigentijdse artiesten als Abbott en Coste llo en The Three Stooge s. In dit artike l wordt ingegaan op de raakvlakken tussen de versc hillende comb inaties. De lezer heeft daarbij het voordeel dat hij deze zomermaanden ze lfkan vergel ijken, al was het bij het ter perse gaan van d it nummer niet d uidelijk of de VPRO uitvoering zou geven aa n haa r aanva nkel ijke plan nen, om ook Abbott & Costello in het program ma op te nemen. Het art ikel wordt in BlOTIO 7 voortgezet met een besc houwing over de re lat ie lU sse n Stan Laure l en Charles Chap lin . Toen enkele jaren geleden een deel van de eerste acte van The Bal/Ie of the Cenrury werd teruggevonden, kwam een merkwaardige coïncidentie aan het licht. Deze twecacter, die alleen al op de kracht van het omvangrijke taartengevecht aan het slot als een klassieker wordt beschouwd, begint met een bokswedstrijd tussen Noah Young als Thunder-C lap Callahan en Stan Laurel als Canvasback Clump, die Oliver Hardy als manager heeft. Tussen de toeschouwers rond de ring is met enige moeite Lou Costello te herkennen. Toen Costello bijna vijftien jaar later met zijn partner Bud Abbott zijn eerste grote speelfilm maakte,
m
was een komische boksmatch met A bbon als Coach van Costello een van de hoogtepunten. In een van de bijrollen in deze film , Bliek Pril'a/es , is Shemp Howard te zien, die kort na de Tweede Wereldoorlog zou worden opgenomen in The Three Stooges.
The BattJe of/he Cenrury werd in het jaar 1927 opgenomen. Uit biografieën van Abbon & CostelJo weten we, dat de toen 21-jarige Costello met een vriend van de oostkust naar Hollywood was gelift omdat hij filmster wilde worden. Hij kreeg een baantje als timmerman bij MGM,
I 'origl' pagma . 1.011 Com'/fo. Tht' Alldrt'h' Sis{ers(M a.lt'IIt', Pally t'fl La Vemt'), Bud Abboll ill 'Buel.: Pril'mll Iliemaast: Thl' 1 Stooges, Curly. LQrT;!' {'II \1Qf'. A/lt's 1'/111 I. /laQr r
figureerde hier en daar en deed stuntwerk. Na anderhalr jaar bes loot hij zijn fitmcarrière althans tijdelijk op te geven en naar huis terug te gaan. Onderweg kreeg hij ergens in Mi ssouri de kans, op het toneel van een variete-theater te debuteren als komiek van het boertige soort, dat in Amerika als 'Dutch comic ' te boek staat. Vandaar rolde Lou Costello vrijwel automatisch de 'burlesque'-theaters in, de simpelste vorm van amusement, bestaande uit imitaties, en parodieën, grove grappen en strij>tease. Hij promoveerde naar New Vork en had daar het geluk in 1936 Bud Abbott te onunoeten die de perfecte aangever voor Costello bleek te zijn. Bud Abbou kwam uit een circusrami lie en ook hij had een jarenl ange ervaring in de we reld van de lachshows, eerst als producent, later als aangever van zowat alle komieken die in het burleske genre werkzaam waren. Volgens hun biograar Jim MuJhoJland was het die samengevoegde jarenlange ervaring en encyclopedische kennis van het repertoire die voor een groot deel het succes van Abbott & Costello
bepaalden. Dagenlang konden ZIJ In een plaats optreden zonder in herhaling te vervallen. zoda t hetzelrde publiek meerdere malen naar het theater kwam. De kom ieken werden vakkundig bijgestaan door hun trouwe tekstschrijver en ideeënman John Grant en als die het ar liet weten, bracht het improvisatietalent van Lau Costello uitkomst. Steeds meer en betere engagementen werden het duo aangeboden, ook door de radio. Om zich voor de mikroroon beter te kunnen onde rscheiden van Abbolt ontwikkelde Lau Costello speciaal voor dit medium de ralsetstem, die zijn handelsmerk werd. In 1940 diende Hollywood zich aan, eerst met bijrolle n in de UniversaJmusical Olie Nicht ill the Tropies , waarin voor het eerst de typische croSS-la/ks van A&C aan het bioscooppubliek werden voorgezet: Bud: Lau: Bud: Lau. Bud: Lau: lIiet.
'Je mag hier nier roken. Cos/ello. ' 'Wie rookr hier?' 'Jij' 'Waarom denk je dar ik rook?' 'Je heb! eell sigaar in je mOl/d. ' 'Ik heb schoeI/eli aan, maar ik loop
De film was geen succes, maar Universal stemde erin toe A bbolt en Costello hoordrollen te geven in Duck Privales die een jaar later uitkwam. Het was een Bcomedie, in nog geen drie weke n opgenomen voor minder dan een kwart miljoen dollar Het succes was enorm. Uiteinde lijk bracht Bliek Pril'ates, die zich afspee lt in een opleidingskamp voor recruten waar o.a. ook de Andrew Sisters optreden, vier miljoen dollar op. Abbott & Coste llo werden de best betaalde komieken van Hollywood. In vijnien jaar tijd lever• 233
den zij 37 hoofdfilms af en tussendoor traden zij zes jaar lang regelmatig op voor de radio en sinds 1951 voor de televisie in The Co/gate Comedy Hour en hun eigen prQgramma The Abboll alld Coslello Show, waarvan met ingang van december 1952 52 wekelijkse aneveringen werden uitgezonden. Vrijwel alle nummers uit hun film s werden in de tv-shows nog eens dunnetjes overgedaan. In 1957 besloten de twee komieken uit elkaar te gaan. Twee jaar later bezweek Lou Coste llo op 52-jarige leertijd aan ee n hartaanva l. De tien jaar oudere Abbott overleed in 1974. Het is typisch dat de grootste populariteit van A&C precies in de periode viel waarin het met Laurel & Hardy heel slecht ging. De plannen van de laatsten om o nafhankelijk van Hal Roach eigen films te gaan maken zonder inmenging van wie dan ook hadden tot niets geleid en uiteindelijk geraakten zij, door hun contract met 20th Century Fox , in een positie van afhankelijkheid zoals ze bij Roach nooit hadden meegemaakt. I n zijn biografie van Slan Laurel schrijft Fred Guiles: 'Coste[]o had zowel Laurel a ls Hardy zorgvuldig bestudeerd. Hij leende van Stan het huilen en de blanco blik in de ogen en van Ollie het gewrieme l met de stropdas - alleen wriemelde Costello niet met zijn das maar met zijn vingers. Slan verarschuwde dil hartgrondig, en het was zout in de wonde toen Universal voor het eerst in Buck Pdmles begon metde promotie van Bud en Lou met a l die intense publiciteit die Stan had gehoopt voor hemzelf en Babe te krijgen toen ze onafhankelijk werden.' Het zout we rd nog wat dieper ingewreven tocn 20th Century Fox een jaar na BlIck Privates met de Laurel & Hardy film Great GUIIS in de bioscopen kwam , die heel duidelijk door het A&C-succes was
geïnspireerd. Toen Bud en Lou een nieuwe hit hadden gemaatk met Ho/d lhal Ghost kwam Fox een jaar later op het idee om Stan en Dllie te laten optreden in A-
HaulIlillg we will go! Een vergelijking tussen de humor van A&C en L&H is hier nauwelijks nodig. Hoe geestig Abbott en Costello soms ook kunnen zijn, in hun onderlinge relatie missen we gevoel en warmte, waardoor je ook a ls toeschouwer aan de buitenkant blijft en niet echt met de figuren op het scherm meevoe lt. Nog veel ste rker geldt dit voor The Three Stooges, die met Laurel en Hardy alleen het gooi- en smijtwerk en het fysieke geweld gemeen hebben, maardan in overdosis. Even grotesk en absurd als de tekenfilms uit die tijd zijn de ongeveer tweehonderd ko rte films die de Stooges van 1935 tot diep i.n de jaren vijftig hebben afgescheiden. Ze kunnen worden beschouwd als voorlopers van The Young Dnes. De centrale figuur en drijvende kracht van het trio was Moe Howard, de man met het bloempottenkapsel, die eigenlijk Moses Horwitz heette. Hij groeide op in Brooklyn en speelde rond 19 10, toen hij nog op school hoorde te zitten, kleine tieuerrolletjes in kluc hten van de toen nog in Srooklyn gevestigde Vitagraph Filmstudio. Maar net als Lou Costcl lo (en trouwens ook Stan Laurel ) moest Moe Howard na deze ee rste kenni smaking nog een lange o mweg langs de vaudevi lle-theaters maken voor hij vaste voe t aan de grond kreeg in de film wereld . Met zijn broer Shemp had hij een komische a CI die in 1925 geadopteerd werd door T ed H ealy. een oude vriend van Moe. die het al veel verder had geschopt in de s howbusiness. H ealy breidde zijn nummer verder uit met de ko miek Larry F ine en vanaf dat mome nt stonden 'Ted Hcaly and his Three Southern Gentlemen
(Howard. Fine and Howa rd)' samen met acrobaten. gedresseerde honden. worste4 laars. zangers en dansers op de planken. niet alleen in New Vork maar door heel Amerika. Het filmdebuut kwam in 1930. Ted Healy kreeg als hoofd van de troupl! een contract aangeboden \'oor de Fox-film Soup la lil/IS (die niets van doen had met de twee jaar oudere gelijknamige L&H -film). Nadat de opnamen in vijf weken waren voltOOId. voelden Howard, Fine & Howard zich in allerlei opzichten tekon gedaan door Heal y Hel kwam tOt een breuk die enke le jaren later tijdelijk werd gelijmd. Maar Shemp wi lde niet ve rder met Healy en ve rkoos ze lfstandig verder te gaan met
filmrollen. Moe vroeg zij n tien jaar jongere broer J erome. die als komisch dirigent verbonden was aan een showband. voor Shemp in te vallen. J erome behield zijn bijnaam Curly, ook toen hij terwille van het COnlrast met Moe en Larry bes loot zijn lange golvende haardos in te ruilen voor een gemil ilimeterde schedel. In deze samenstelling, en nu onder oe naam ' Ted Healy and His Stooges' (een 'slooge' is een knecht, een stroman, een domme August, die alles doet wal hem door de slimmere hoofdkom iek wordt opge 4 dragen met desastreuze gevolgen), werd een contract afgesloten met MG M voor vijf twee-acters die later nog zouden worden gevolgd door vier hoofdfilm s. De laalSte
MERKWAARDIGE FOTO'S
•• '1.\ I ••• •• "1 " •• •• or " •• •• •• •• •• • ••• ••• C ••• •• • ••• •• • ••• •• ,~.................... . .......
11 •'i"l • ..-,. ,
De echtgenote
NR2 1938
Waar en wanneer precies deze fo to is genomen is ons niet bekend. maarde vrouw. aan wier zijde Stan zich bevindt, is zijn derde echtgenote. de Russische zangeres en danseres Jl leana. Het huwel ijk werd in Vuma. Arizona voltrokken op Nieuwjaarsdag 1938. twee maanden later opnieuw voor aJle zekerheid, waarna in april nog een plechtigheid volgde in een Russisch-orthodoxe kerk. l1leana was geenszins de Rus 4 sische gravin waarvoor zij zich uitgaf. Hel huwelijk. dat in 1940 werd ontbonden. nam al sne l een rampzalige wending met ruzies en alcohol, waarbij Illeana meerdere keren zingend in de politiecel be landde. tot vreugde van de Holl ywood4pers. en Stan zelf een maal.
235
van deze lange re film s was /iollYlI'ood ParlY (1 93 4). waarin 'Ted Heal}' and His SlOo ges' optraden naast de topsterren Laurel & Hardy Na /io/~J'lI'oo d Parly kwam het tot een definitieve breuk met Ted Heal }' en ee n 24jarig die nstverband van het trio. dat zich nu 'The Three Stooges' noe mde. met de film studio Columbia. N iet minder dan 194 korte film s en vijf hoofdfilms werden in deze periode van 1934 tot 1958 door de Stooges afgeleverd. J erome (Curly) overleed in 1946 en werd vervangen door Shemp. Toen die in 1955 stierf werd zijn plaats eerst ingenomen door Joe Besser, later door Joe de Rita. Na hun laatste contract met Columbia bleven de Stooges in de jaren zestig nog regelmatig in films optreden, o.a. in Four Jor Texas met Frank Sinatra en Dean Martin en in /r's a mad, mad, mad, mad world. In het begin van dejaren '70, tijdens de opnamen van een nieuwe Stooges-film voor de tv, kreeg Larry Fine een beroerte. Hij overleed in 1974, enkele maanden later gevolgd door Moe Howard. Stan Laurel mag dan met afschuw zichze lf en Ollie hebben herkend in de capriolen van Lou Costello, Moe Howard vermoedde dat Lau een andere bron van inspiratie had. In zijn autobiografie vertelt Moe dat Larry Fine, na de breuk met Healy, namens de Stooges een contract h~d getekend met Universal, terwijl Moe zelf zijn handtekening had gezet bij Columbia. Achteraf bleek dat het Columbia-contract weliswaar op dezelfde dag, maar enige uren vroeger was afgesloten en daarom als enige rechtsge ldig was. Moe Howard: 'Verscheidene jaren later contracteerde Universal Abbott en Costello. Ik betwijfe l ten zeerste of ze bij Universal waren gekomen als het lot had gewild dat wij daar eerst waren gecontracteerd. Toen wij jaren daarvoor de sterren warenop Steel Pier inAtlantic City,
Cu rl)' in T imt omgekttrd? M ei Fra l/chol Tont.
traden Abbon en Costello daar op in een minslrel show Als ze ook maar even gelegenheid hadden kwamen ze achter de schermen ons nummer bekijken. Ik heb altijd gevonden dat veel van Curly - de maniertjes en de hoge stem - terug te vinden was in Costello' s type in de speelfilm.' Aan de andere kant zIJn de The Three Stooges voor de verhaaltjes van hun film s dikwij ls te rade gegaan bij Laurel en H ardy Zo is 8 00bs in Arms uit 1941 overduidelijk op Th e Fixer-uppers geïnspireerd enAn A ehe il/ E \'ery S lake gedeeltelij k op Tll e Mu sie Box Andere L&H-liJms die in het werk van The Stooges zijn te herkennen zij n Perfect DaJ', Pardon Us , Til e L&/i Mu rder Case, Brats en TOlI'ed il/ a Hole Maar we moeten daar niet te zwaar aan tillen. want dit soort ontleningen was een normale praktij k in Hollywood waar een schreeuwend gebrek was aan intriges en snel gewerkt moest worden om aan de enorme vraag van het bioscooppubliek te voldoen. Lo u Costello zag in 1927 ee n komi sche boksmatch in de studio voo Hal Roach, maar het is vrijwel zeker dat Stan Laurel meer dan tien Jaar daa rvoor zijn collega C haplm had bewonderd als bokse r in Tlle Cha mpiol/ (wordt vervolgd)
,
I
sls!Qa'~ Ollie MAATSCHAPpnlJK WfRK Naast de ingang
\' 30
de bush-cinema
staal
een schoolbord tegen de muur. Mei wit krijt slaal erop geschrc\'cn:
81G SHO" ' TONIGHT LAt"REL "ND HARD}'
,toOM/SSION 116 - 11YOU LA UGH YOUR HEADS OFF
Het heeft·s middags geregend. Niet zomaar een bui. maar ecn wolkbreuk die het dorp
binnen ticn minuten verandert in een ~ ras. Dat is nonnaal in de maand mei op de zesde breedtegraad.
De bioscoop heert ook cven blank gestaan. want er zil geen dak op. Maar via gaten in de muur Îs hel water snel weggestroomd. Slechts hier en daar lussen de ijzeren kla!>
stoelljes ligt nog een plasje. Het deen de bezoekers allcnninst. Lawaaierig wachu~n zij op de aan\ ang 'an de \'oorstelling. Een moeder geen ondertussen haar kind de borst. De film wordt met handgeklap begrocL Vanar de eerste beelden leeft men Înlens mee met de gebeunenissen op het doek. Er wordt gelachen. er wordt geschreeuwd en er wordt geapplaudiseerd bij e lke handtastelijkheid. En wanneer het gezag in de modder tuimelt. reageen de zaal da\'erend met handen en voeten, Ik 7.Ît op de achterste rij - een 2 shilling plaats - met een paar libanezen en een Engelsman. En 'we laugh our heads olf , Dan barst opnieuw de regen los. De Arrikanen, de libanezen, de Engelsman en ik. we staan bliksemsnel op en
\'Iuchten onder het ardakje achterin de zaal. Wc kunnen er nauwelijks allemaalonder, Daar staan we dan, dicht opeen, de halzen gerekt, en zien Stan Laurel en Oli\'er Hardy dooreen gordijn van regen . En we lachen en klappen net zo hard als tocn we zaten. door G, Srands In Arrika bleek een wolkbreuk niet in staat een einde te maken aan het plezier om Laurel en Hardy. In eenChine~ stad sto nd (zeker 1S jaar geleden nog. volgens de heer J ohn McCabe) een gebouw melopdc gevel een drie \'erdiepingen hoge afbeelding van het tweetal. Stalin en Churchill vergaten etn ogenblik hun oorlogsbesognes met Laurel en Hardy, Maarschalk Tito bezit een grote privecollectie van hun films, En om wat dichter bij huis te blijn:n: de VPROtelevisie brengt Laurel en Hardy dit seizoen opnieuw in honderdduizenden huiskamers. in dc winkels ligt cen grammoroon· plaat met rragmentcn uit hun films en de Cu lemborgse bioscoop plaatste op I S januari 1976 de vcnrouwde annonce: 'Oliver Hardyen Stan Laurel als pantoffelhelden in ' Kolder op zolder' ... Gekker en dwazer dan ooiL. . Resen'cer tijdig.: Dit laatste was dan wel een zondagmiddagvoorstelling. vanouds een kindermiddag, maar het bleek dat veel vaders net zo genoten als hun kroost. Begrijpelijk, Sigmund Freud (a ltijd hij) kan dan wel beweren dal ' alle Komik im Gronde aur eincr He rabsctzung zum Kinde beroht'.
maar dat is een pseudowijsheid, die met betrekking tot Laurel en Hardy helaas ook nogal eens opduikt in de filmkritiek. Kinderen zijn niet komischer dan grote mensen en komische grote mensen zijn niet kinderlijk. Het een heeft niets met het ander te maken. Komische situaties zijn voorbehouden aan iedereen. Uitglijden over een bananeschil is niemands monopolie. De humor van Laurel en Hardy is niet kinderachtig. Hun mime, hun gebaren zijn zo subtiel, hun dialoog staat op zo'n hoog peil. dat van de toeschouwers we l degelijk enige wijsheid wordt vereist om de gedragingen van het duo naar waarde te kunnen schatten. Want laten we vooral niet vergeten dat Laurel en Hardy hun film s niet voor kinderen maakten. maar voor volwassenen. Dat kinderen toch onnoemelijk van hun films kunnen genieten pleit hoofd zakelijk voor de vorm waarin de humor wordt gebracht En die vorm is perfect. We realiseren het ons nauwelijks, maar in de film s van Laurel en H ardy krijgje de tijd om te lachen. D at lijkt heel ge woon, maar in de jaren twintig was het iets nieuws. De Hollywoodtraditie bepaalde dat een komische film pas goed was als de grappen zich in sneltreinvaart ontrolden. Vrijwel alle comedies uit de eerste decennia van deze eeuw werden volgens dat axioma gemaakt. Zelfs de eerste films van de Marx Brothe rs uit de jaren dertig hadden nog een tempo waardoor vele grappen teloor gingen. Stan Laurel onderkende dit probleem al in de begintijd van zijn samenwerking met Oliver Hardy Elke theaterkomiek weet d at hij pas weer moet gaan praten als zijn publiek uitgelachen is. Doet hij dat niet. praat hij door het gelach heen, dan is de kans groot dal zijn volgende grap onvoldoende overkomt. Fi lm had niet die mogelijkheid om rekening te houden met de reacties van het publiek. m
AI ill htl I'ersll' !l umt/u'r (8 1I01'em btr 1975) ,'all Hollal1ds Dii!p hel al Ie l'roeg l'erscheidel1 rffr/iel,daogse cllilureel opillieblod ollder hoofd· redaNi.. "all Ma.>: rail Rooy, warel' Laurel ell Hord,\' (JQJIW,':ig, E.." rt'por/Oge ,'011 Wim Kor:el o ,'er rrn arol/dje VPR O kijkelI. /III/is bij Nee,.. lallds Hoop; 18 UI" SS, iJ,. Slruikrl ol'er he/ hord<,s I 'a ll Henl/grach/ 4S8_ Lig lOllguil 0Il/1 d<, 1'01'/<'1' 1'(IlI lJram Ver/l/<,,,Iel/ , H ij hillnikl "a l' gellOi!gell. Gaan de, nfel bedoch /I' hum or AI die herfsl b/adenll ook BillIItIl IIl'mell Lau rel r il flard)" Ilrlgooi- ell smiJl,,"erko"er lJeide her<,,, gierel/ hel uil. Korte, hoge giffeûes \"Uil IJram, brollslig gegro m mil Fnek, alsofhij adem Ie kort koml. Niem alld zegl iels. Er h'ordl alleel/ gelcu:hell, Beide henll plaalsell L&. I-/ op de n rs/e ploaIs, !"(JorA ff bllhefamil.l" I-/t'l Simp/islfes Verbolld ell Momp p'l"Iholl (ill deze migorde). Bij/la drie m aalldell la/er ill"um mer J "011 de l de jaargang, rerschijlll 'I-/ol/allds Diep m eI ff/l oms/ugl'erhaal o,'l'r de j OlJgells. Hel is eell amusalJl, rof!age-achlig slUk ,,'aarilJ biografisch mmeriao! ap l"erlJelder,mde wij: 1' "'Ort1l gecom bil/eerd meI beschOliwing<'11 o,'erde aard l'UlI hUil h'erk en allalyses I'atl jilmfrugmelile/l. De sch rijI'er is G, Brallds, oud· redaCleur !'an Jlaroorber die ('/'11 eigel/jilmrolleclie be:al el! ooi! Laurel en Hard." lIaar Afrika bracht. Itl "erhoudillg la/ de om rang rail lJl.O r l"O is di/ ee" lang artikel. zodal dne Mrdn,k(m el dank G. Bral/ds) il1 Ih'ee delen moel ,,"ordell gl'pll bliceerd. Ht'llweededeel hUlldel1 hoofdtakelijk o!'u de uhlell ;'1 de films ,'011 Uwnl ell Hard.\',
Tijdens \'oonenoningen van hun films ontdekte Laurel de waarde vanOl1ie's beroemde blik in de eamera, de treurige, berustende, gerrustreerde blik van verstandhouding met het publiek. Het gelach tijdens die 'previews' werd getimed, de film ging terug naar de snijtarel en Ollie's 'camera-looks' werden na\enant ingekon or \'erlengd. Aldus ontstonden op maat gesneden films . De tempovenraging werkte runctioneel en de 'camera-looks', orze nu van Ollie. van Stan (hel s luiten en wijd openen van de ogen) or van tegenspeler Jnmes Finlayson waren. garandeerden dat er geen dialoog verdronk in een lachsalvo. Ik herinner me hoe mijn vrienden en ik in de jaren \ijfiig eens een paar keer uitgerKXIigd waren bij Leo Riemens thuis om filmpjes te kijken. Riemens woonde toen in Den Haag en genoot voornamelijk bekendheid als samensteller en presentator van een radioopera programma. Behalve een gigantische eollectie operaplaten bezat hij ook een grole
\'enameling 8 mm filmcomedies. Wat ons vooral inleresseerde waren de stomme films van lau rel en Hardy die hij beUt en die in de bioscoop nooit \'enoond werden. Die fimpjes waren voor ons toen een open· baring. net als eigenlijk de heer Riemens ze lf. Rijde sessies was \'aak ook een Indischman aanwezig. die van Riemens lot taak kreeg het huiskamerlichl te bedienen. Dat verliep niet altijd \'Iekkeloos genoeg naar de z.in van Riemens, zodat hij regelmatig zijn Iypisch stemgeluid vcrhier en krachtig om LI C HT! riep. Hij lachte ook nauwelijks om de films . Wij hadden sterk de indruk dat het hem voornamelijk ging om de vraag wie wie was. En wat dat betren was hij onverslaanbaar. Want niet zodra \'erscheen een toeva llige passant op hel schenn or hij riep met stelligheid diens naam en eventuele andere biografische gegevens. Wat in de kone film s, de zogenaamde tworeelers. opvalt. is de logica die in de opeenvol&ing van 'gap' z.it. Voor een niet &ering deel was de gaafheid te danken aan de manier van filmen: beginnen bij het begin en de plot volgen tol aan hel eind. Daardoor behield met name ideeènman Stan Laure l een greep op de structuur en het tempo en bleer er tevens ruimte voor improvisatie. The Perfeet oa)' bijvoorbeeld. een van de vroege gelu idsfilms, was oorspronkelijk geplanned in drie episodes: de voorbereiding tot een pienie, hel stanen en wegrijden meI de auto en de picnic zelr. Maar lijdens de opnamen inspireerde de tweede episode (met de auto) de komieke n tot 'Zoveel grappen dat een derde episode overbodig werd. Voor de meeste andere two-reelers werd echter vast&ehouden aan de verdeling in drie episodes. zoals ook de 'ga&5' meestal in drieën kwamen (drie keer is scheepsrecht). In The Finishing Touch bou ...... het duo een huis, Ollie wil een deur omhoogbrengen en heeft daanoe van een plank een brug ge-
bouwd naar de veranda. De eerste keer haalt Slan de plank weg op het moment dat OUie met deur aan komt lopen. Ollie valt. De Iweede keer helpt Stan door twee helf· ten van een dikke plank op êên dun plankje Ie leggen. Ollie valt weer. Maar nu is hij op zijn hoede en test de brugeerst voordat hij cr mei de deur overheen loop!. D e brug is nu goed. Zelfverzekerd loopl Ollie er overheen. moar nu begeeft de veranda hel en OHie vall voor de derde keer. De vloeiende opeenvolging van gags was natuurlijk niet alleen te danken aan de volgorde van hel draaien, maar ook aan de beheersing van de comedy-technick en de comedy-feeling van Slan Laurel en bekwame regisseurs als Leo McCsrey en J ames Home. Laten we in dil verband eens kijken naar de o pbouw van de bananeschilscene uit de film From Soup to Nuts. waarin Stan en OUie zijn ingehuurd om een diner te serveren. D e bedoeling is dat Ollie met zijn gezicht in ecn taart valt Hoe laat je dal logisch gebeu ren? Wel. een hond steeh een banaan, loopt er mee weg. eet de inhoud op en laa ide schil in het gangpad liggen. Wat is nalUurlijker dan dal Oltie. die met een omvangrijke taart voor zijn borsl toch a l niel op de vloer kan kijken. uitglijdt over de bananeschil. We zien het aankomen, wat ons nog harder doet lachen. maar we ervaren het tegelijkertijd a ls onafwenbaar. Met die verdeling in drie episodes. zoals toegepast in hun korte films. konden Lourel en Hard)' in de lalere hoofdfilms. de features. niet zo goed uit de voeten. Ze waren gedwongen een uur or langer vol te maken en dal wreekte zich toch. Vandaar dat die langere films over het algemeen (een uitzondering vannen naar mijn mening Sans of the Descrt en Wa)' Out West} minder gaar waren dan de two-rcelers. Laurcl zelr zei erdit van: ' We should have stayed in the short-film category. There is juSt so much
'"
comOOy we can do along a certain line and then it gelS to be unfunn)'. You've gat to seule for a simple basic story in our case and then work OUI all Ihe comedy that' s there - and then lel il alone. But )'ou can't take a whoIe. long series oflhings wedo and stick lhem all logether in eight reels. and expect 10 get a weJl-balanced picture oul of ie . Toen Hardy zijn slijl nog niet helemaal gevonden had. keek hij vaak naar zijn eigen film s om ervan te leren. Later nooit meer. Niet omdat het hem weinig kon schelen. maar omdat hij gewoon bang was zichzelf op film te zien. Hij vertrouwde gehee l opde mening l'an Stan en zijn vrouw Lucille. Standaarentegen liet de films (inde periode dat zij bij Ha l Roach onder contract stonden} nooit uit het oog. Hij bedacht gags, bemoeide zich met de regie en werkte vaak tol 's avonds laat aan de montage. Komiek J erry Lewis, die bevriend was met Laurel en hem vaak raadpleegde in verband met zijn eigen werk, o nthul I.: ' 11 isn' l common knowiedge. but Stan did direct. although he nel'er signed ror it. I think it had to do with their relaûonship. with their dealings together. Because there was a very strong love-hale relationship between lhe two boys, which happens with all teams. And I !hink thai Stan had to he very diplomatie and very carerul as how he treatOO OlHe. Ollie was not c razy about working. Stan loved tO work. Ollie never wrote a leuer in his life and Stan loved to wri le leners and deal in business. And sa I think lhat hecaue of this. there were $Ome things he cou ld do open ly and $Ome things hecouldn'l. But I know Sta n's work. J know some films !hat he directed. but had a director there in name only, But he was saûsfied 10 gel the job done weU without !he recogniûon .• In principe hebben Laurel en Hard)' natuurlijk nooit kwaad in de zin. Evenmin a ls wij,
door de bank genomen. Maar de maatschappij is onvriende lijk tegenover hel individu. Hoe vaak krijgen we niet de kous op de kop. onze goede bedoelingen ten spijt? Eigenlijk vergaat het hen net als wij en zijn hun film s meer een pastiche van de maatsc happij dan een persinage daarop. Ruzies. wrijvingen tussen mensen. ontstaan vrijwel altijd ove r kleinigheden, door een misverstand. een vermeende be lediging, een ongelukje. Dat zijn prec ies de kleinigheden die Slan en O ll ie in moeilijkheden brengen . De eerste klap. die in dat soort situaties wordt uitgedeeld, is bedoeld omde affaire eens en voor altijd uit de wereld te helpen. Per slot van rekeninggeven wij onze kinderen ook wel eens een draai om de oren. Ik tenm inste wel. Maar zoals reeds eerder opge merk t, Stan en Ollie zijn geen kinderen. Hel zijn volwassen mensen, in hun eer aangetast. ve rnederd, en ze slaan terug oog om oog, tand om tand, nietwaar - en daarmee neemt de escalatie van gewe ld een aanvang om tenslotte uit te lopen in totale anarchie. Hun film s zijn in zoverre subversief dat ze de wraak prediken. Maar wel op een ireë le manier W ant de gu lden regel van het spel is dat de belaagde geen enkele poging doel om de afstraffi ng te voorkomen. E n dat is komisch. Toen enige tijd geleden bij een overval in het Gooi de politie haar eigen personeel het ziekenhuis inpafie in plaats van de gangsters, heb ik gegrinn ikt. hoe sneu het ook voor de betrokkenen was. Maar 2:0 is de werkelij khe id. E n wanneer ik m'n hoofd stoot. lachen mijn kinderen. Ook dat is werkelijkheid. D aarom, geloof ik. moeten we zo hard lac hen wanneer De A utorite it in de fil ms van Laurel en Hardy vernederd wordt of wanneer O llie door Stan' s manipulaties een eind hout op het hoofd krijgt. Het geweld en de daarmee gepaarde gaande
pijn is in hun fil ms nooit lelijk. Een eenvoudige handtastelijkheid krijgen we wel te zien, maar een iets verdergaande pijnverwekker wordt knap gesuggereerd. Een voorbeeld: in The Musk Box zit Hardy achter een grote krat. Laurel versch ijnt in beeld met een ladder De top van de ladder verdwijn t ahcter de krat, waar Hardy zit. We horen een klap en een kreet en zien Hardy in beeld verschij nen met de hand voor zijn oog. O p zo'n manier stoort het niet dat iemand pijn wordt berokkend. Integendeel. we moelen erom lachen. Een dominee heb ik eens horen klagen dat er in de films van Laurel en Hardy nooit goede mensen zitten, Dat haalt hem de duvel. Goedheid is immers saai, goedheid ontroert hoogstens, maar slechtheid is opwi ndend. Komisch vind ik ook dat de vrou wen in hun films regelrechte Jezebels zijn. Hetginghun dan wel om 'A merican womanhoo,f, maar toch: ik kan me niet voorstellen dat fe ministen Laurel en H ardy hoog in hun vaandel hebben staan. En mocht dat wel zo zijn, dan is dat zonder meer een ve rloochening van hun zaak. Kijken naar Laurel en Hardy moet voor gefrustreerde agogen een verlichtende bezigheid zijn. Aan het slot van hun fi lms is de chaos, D e strijd is gestreden. Maar wij weten dat de maatschappij zich in de kortste keren schijnbaar ordent, recomember? E n ook Stan en Oll ie zijn optim ist genoeg om opnieuw te beginnen. ' Pick yourself up, dust yourself oIT, and start all over again', constateren J erome Kern en Dorothy F ields in een song uit de musical Swing T ime. Soms denk ik we l eens: wat is het nut van al die lessen aan onze sociale academies" Verplicht kijke n en luisteren naar Laurel en Hardy, dat is het. Je wordter net zo wijs, zo niet wijzervan en plezieriger onderricht kan ik me nauwe lijks voorstellen. (word t ve rvolgd)
De deugd wordt niet steeds beloond
BOEKEN BijThf Ne"
Am~rican
Librllr)
1\
als Pl ume Book fen herzlenf Ult·
a.t...Idt.-1cI .n .... nle •• n.
D.. ."I\e.o......!': ,",H'
.He""..
"-,.n
Doeh .1. '" " wiJl liJn, O.ft b,.n,t b.IHldh_id ook ... nljn
!;ale Hrschfnen IlIn ' Mr Laurfl & Mr Hard)' door John l\I eCnbf. Hel hoek is oo~ In Nederland gelnlpoflcerd fn in ge speciahseerde I.aken If ~oop ofte Ixslflkn. Hfl moet gelfgd "or den dal de~e uitgaIc. IJoellfi kiel' ner In om' ang. er 'cel Ixl.::r Ult liCt en mft n .10.25 maar heel "clnll! duurder IS dan de Brnse Iersie. die eerder In de 810110 SfT' iee lerkTiJgbaor 11 as. Er lUn 'ed meulle fotos opgenomfll in delc hfrdruk en natuurlU~ is dl' filmografil'. die In dc eersle druk H'el tI.' "ensen olcrliel. nu geheel up-tl>-dalf en compleet. Er is ecn nlCu" ' OOT\\oord rS/(w olld Ol/ir. ;11 thrir Jcreen rwr$OllUr, Sf't'1II IQ 111.' os Ihe mOfl hlIIllO" ond appf'Q(lchohlt' of 01/ fhf' Gr.-al JCrf'.'1I call1edil1l1J 1en in
de tek st zijn klclne foulJcs hersteld. Sommige foulJes" oren heel klein. Loals lil de spelling IlIn d(' naam I an hft Rotterdamse Im· en pressariobureau Plchler Dek~cr nu gecorngeerd aan de hand lan een anikei in BLOTTO 4 En mei langer "Ordl Lrl Georgt' da 11 genoemd als een lroege Laurel en lI ard) Wal kan cr nog "orden loege'ocgd alln de lof. d ie dil boek inde lyfeni"inligJaor 'an zijn beSlllDn al is tocgez"aold" John McCabe. die IntUSSell ook blogralieen heeft g('schrelen Ole r George M. Cohan en Charles Chaplin en die nu bezi, is met een boek Oler Oll\'cr H ordy wos nau'" bel'nend met Stan Laurel gedurende de laatste t"'aalfjaar van diens lel'en. Hel bock isonlSlun met I'olledige medewerking I'an Laurel en. in mindere male. ook van Oliler Hardy die al kon na de eerste plhnnen I'oor de dubbflbiogTafie Olerleed. BIJ dc lerschiJning lil
1961 IS hel boel OIcral lan de loonbanlfn "eggCllriSI. \l1In1 mei reeht kan "orden gelegd dat .II/S/<'/' IWtl \l illr,'- In een behoefte lOOTl.ag. Er \I a\ \I cinl!; of melS he~end o'('r IIcrl en leIen lan dol' Immens populaire kC)mlden en dele \I IIIC pld op dl' kaart" crd door ~' cC abf ,"g.CI uld ffiCl ecn gedetailleerd en pamdlJscliJk landschap. Dat h('1 misschien lel~ te hefelyk" a\. I lel pas op tocn Fred GUilcSllJn tl10grafie Ol'er Slnn Laurcl publiceerde en oo~ dien) dr,"~cn. driftbUien en hu"eliJlspmblemen aan de orde k"amen. McCabf heefllalcf cr· kend dat hU Ie d.eht bij Stan Laurcl ~lOnd. die hij clgenliJk bf· schoo"de als I.ÎJn I\leede ,ader om deze minder plcllenge kanten lan zijn kara~lcr te beschTlJ'en. Hij heeft Clcn\l el meege" erkt aan de lotstandkoming lan hel boe~ lan Guiles Slan J 980, en 1.egl dllt het Oler het algemeen correct is in de "eergale lan de fClten. Wat 'M r Laurel& Mr Hard >' onol'ertrotTcn maakt is hCI inzichl dat McCabf I erschafl In de werk... ij~e 'an de komieken en de sfeer waarin iC Hal Roach ~ onden
bu
lJa/)e Hard." als dumt ill UI/ kluehf "011 Lubill Uif 1915 (Uil:
/IIr Laurel & Mr flard... ·)
"·cr~en . Hel mHakl oo~ duidelijk dM wc, gel.ien de , cwiJ/lgde producllC'O msland'gllcden in HoU) wood en ande re Iilmlnnden. nooit meer II~ Ien te rekenen op ee n nieu" ~omi K Il fenomeen I'an deu oml ang en diepgang..
Jo lln '\leCHbe: MR. LA U REL & MR. HA RDY " itIl a uibut r b) Diek lan D)kr. A Plumr 8 0010:. Nc" Amcrican Libra ry tNc" Yo rk an d Scarboro ugh. Ontario) 1985 IS BN O · ~ S2·2S7 N ·7
VIDEO Voo r "ie alles "il \leien en nÎels wil o"erslaan is mi sSC hkn de lideo imc rcss unt dic op hel ogen· blik in produc tie is bij ee n klei n video bedrijf. Oak,,·ood. in Bishop Auc kland. in hel Noorden van Engeland. Pete r Wil so n I'an Oak,,'ood \\ il een beeld gel'en I an dcjeugdjaren I'an Sl1ln Lau rel. d ie ,"ooreen deel ook in ll ishopAuekland lij n doollebraehl. Ongel eer 'an z~n zesde 10 1 negende Jaar "as SI:III in de kost bij de Kin, Jamesl Grammar School. terwijl z.ijn ouders "an hel ene theater naar liet andere troltken. 111."1 was op deze school dal de komisc he talenten van de jonge Slan "oor ' l eersl aan het licht kwame n: na de les werd hij dikwijl s naar de Icraars kamer ge haald o m daar zijn meesters met allerhande fratsen aan het lachen Ie brengen. ï mllst
t.'t!SUl1dll~
at"5~ rlt~r:S
Aprillo
IlSG
&ishOpAlUtltll1d lIiunht ,,'ltS ba,ln'5tl1
BU'1;emeeSler CI/bill ,'all Uh'erSloll (r.) en !
steen werd ge wijd. T el"e ns is op L& H-fan s een ber~p gedaan bÜ te dragen aan ee n fonds, waaruil Ilc:I dak van de kerk 1.81 worden gere pa reerd. Bij hCI Ier pcrsl' gaa n lan dil btad "as de "deo lan Onk" ood. waarin ooli. documenten en foto's uil Stan s jonge Jaren louden "'orde n o pgcnomen. nog in produellc. De lengle en an 1.0U o ngeleerdne k" an ier gaan bedt:lgcn. WIe inlichtingen lIil. kan sc hnJ' e n naar Pcter Wil son. Oak"ood Vide o Prod uctio ns. .H Se)1l10Ur SIreeI. Bis ho p Au e kl lLnd. Co. Du rham, E ngdand D L I4 6JD
BLADEN Een nÎeu\\ I ersehiJnsel onder hel handjel'o l L& H-tijdsehriftcn en nieuwsbriC"en dal meI ho nen en SIOIen o p 8 LOrrO's leestafel blijft neerd warrelen is 'T he finishing Touch' in elkaar gezc t door Darren White van de Beau C humps T ent in Sunde/land. D e "olledige tilel is 'T he Finishing To ucillo Laurel and H ard y Do 11 Yoursclf Fanûnes en daarmee is me leen de methodc- Whilc I'er_ klaard. In geesldriftig met de "iltstift ,ers ierde la y-outs brengt hij kn ipsels uit andere L&II -bladen bij el kaar naast eigen bijdragen en informatie Olcr lan all es en roog wat. Het opvallende aan 'The Finis hing T ouch' is. dal het blad snel in omvang en kwaliteil is toegenomen en White kondigl aan dal hel aans ta ande nummer 4. in tegen stelling 101 de eerder ,dolocopieerde nummers. za l wordcn gedru kt op ce n echte drukpers in een oplage \an ca. 300. I n het blad worden ook enkl"lc tienta llen L&H-folo s op slanzcnd papier Ie koop aangeboden I"oor prij zen, lari ere nd I'Dn 7Sp lo t .1:1.00. Inlichtingen bij de hoofdredacteur Darren W hite. 6 Mill H ill. Ho ughton, lc -Sp ri ng. T yne & Weu. England, D H S 8NJ
Hl
Wat betekent die titel eigenlijk ..?
"
N'" ""'" ~ t.r' doÓÓ
<poaOl< .,.. "l .• io;ltuH i..... oIi< ." do """'" rijn. ,.,,,.. 1\P1 .... """",..,.hll#" op """.\
I · ...... ''On .. ,," lr
Sch«. N,,_tr ...
xr
IIlII, EP
Am ... tdom
.1",,,0001<.: I .""i". .... ' Sl.n '-"."', door T ""r n.om.~ ___ oom .. in ,919 i. S,." Moor" •. Op TDK_
Du,,, ,... mi.,,,•.
O•• h,."",,, .. ,,,, CI>O.... , N,d_ ,..u'''1- S"U' F ' 2O.· ..n I M R< .... bnn ~ . SponboImolt. ". JJl2 TA P'p<"" ..
T U f ... ,.,: 1«. om lur TIlt n",-up".n, 11 • .,.."",.... Thich. 'h.n ~ ".r '-.n 'Nood i, ,h~'" ....., dan
,h. o'a'"'
Ik''''mol ;,
D.,' "'uI' ",,",,,kk, 'II , _ "k"'do-k«.' ol «ft nu,,.. '-.n •• nun" l.oo-, "tm 'nd . "1': ''''''''''1'<1,",,,,, ;.00 , .. "nd '-"p .en ",1<1",0. hll bu !It. ho""pt'. WOO'Ol, ""11'1 H' «0 """'" .....
.1. '''''C'
....~
di< ""'-en ,11•• ui' pil. WiOh .nd hi, .. " .-oonIlP .. aod .;,,,, ,,, ... , . 101 'on «n N;'r. f " , , " ><>up V",," .. d ... ,_in" jo 'I. d..r ' '''' jo ,·.~f op Thti, 1""1'1< """"""" PI''Pi< i...n Hun _ " _ne "m"",,,,, ,op';." h '" .. n: 'u " , 'uo _.en ltob... ro'po" ;.00;",1L 8 <>" 'Ip<"""0, me, m...... dO. I"N<'" ~.n •• ", • .., ••lS do: ~, in ....... .
""·t
'0 "U,,, .... LOl' "1'
,po..,."
."""",n.
''''"'' '(11.. U,.,
I
i
","i. ·...
I.<.".
., lau,., I. ''''~r
'"" ~ ..."'".... ' up<" ... nd.", 3mm film •. _ .
"'u.
blij/'< boj 1><1
,1'00»<,.
•
110< hoo..·,o.· B.",\.,", "',· ..... oo, Vo. t.r, ..,."'.. '~."~d BIot,« ,/Q"...u,I(!",H1OJ -.o
""' ' 0>. ~"'~ 'u,''.... Ab>oIu",? , .,·,M.. """,O:I
11 .,. ooik!: 0l0i..0,..0:1, Ch>Jd
S"'..
kom' om ''''' loon". Lnlhin, ''''l" II,m,,,, I"PPI" noam "on """,,,*_
<1<.
j
'0:0" , "::::' 6
_.10 ",.",
B"""".
'"": moe' mr. n d." .....' .,.01"'" W.. ~~~~~~~~~~~ 1 0...1_ Com. ,k.n: ,11", I>< .. . , . , _ ~'O<\kn ...
do<~
h,nb:
,tr 7, •• M' ..... , 1anr:I_ Abon ....
,,,,h " " ,
'-""n Jo.",.,
,,,,,,,i.o., op
1/.01', di<.., in he'
"""n>-
'S,,,m!' S..... · "ri<>I.
do ,",,,
oI'r",i«'
i"".J.....,,,,... n
""kpo..
Tt.,
1.·."".Rr'ad
'-'n LI.II·orpn'.... Soor. ol !ho: 0. ..... !,<, jo" F"S.· , ,., lI,olr Fond •. p",'l>\r,
Lau", '"
110. '7(I()AW HOIm .. m_
".
'1<",.
·l>\r",n'ond. . . <10<0:1<. 0.
G<,.Hnl ,o/ol foIo', 'n l»oo«rOpAf.
",,>0'"
r"t.r. Lall V, .... , v~ ... ,.,. G oi' l
b,~·
1» ••", '.·1·86. "PRO_ ..... bo ..,;",. F,,,,. v'rt><\ruh<.
Ilojb"1 7• . 818' Wrt',I>
8<'''' Tt,. 016-1>0 12 1\6,
G.",,", _ "JO' """lijk, , .• _
'n
di", _ .,""'.• ,... '-"."" Il.\r .... dr, bI..J. p",'l>\r'
,·.n
'1O.llih·,,'.'"
j
BRIEVEN KARIG? I~ "Hl tH'n rUIeren op Thomas Leen.n" boek. dat u In dt t•• lSlt
8101.10 ht"ft bnpro~en. WI' de .lIuStrlliCS 1)ttr(f1 hld u ,rooi ~tu l. W:al de Inhoud betreft had ccn "111 ~nlilC,",r toon op L'n plUIJIC,,"CClt. M et nQll1C'o\erhel
Imlere detl un hun lelcn i~ de schrv\er, die hel duonooIt celend hetfi. 1I11Cf'S1 MI,uef H iJ trC'l;.1 cont'luile' dIt l'n boek leIS dlll ma\lKh atlcn. ml.rdie "'at" de ftllen mdnllsen. ZQn conduSte. dal hel duo doof ouderdom Olcr hel hootlCp\lnl heen ....s. en .slethlS ,ededte1uk door atbrd. Uil mSplnt In dC' films. '"'Oldl "«rlcad dOOf onder meer Th,. Flymg Dfu«,s. BiJ dele mIndere
Iilm. lemaall rond hun \JJfuple. mIsten IU de Inspraak dIt l t !'lOl .,een JU' liter .. el hadden In de k~U'IUkc IiIm A Clrump UI O:(/ord. C .) 80"tndlen. zo hermntr .k mij nu. JChT1JA 1.«nln, Wil Slin op l'lere leeftijd ccn klnl bennn 11:1ddc. til dal Lijn huur door Jon,crc lomll~kcn btlllld .. erd. I k dacht dat dit LntuUen "lIlIn,"'ccrlc,d "'u" 11. . M. I-Ic' md llr Amsterdam IJl' GtNJmplit.'f'trd, OOrul.," '011 dt'llr""'rullJ:QIIJ: ~/llItn
","tl,/ooil qfdOl'lldt 1./111/11''' "'ordt" gtonQI,'j,wd U UI 'l.orq:,' ~S/QQn
"ti
Lu,,"' Jy"':/I:Jall$«n .u" uppl"KIUlit. Lu"rrl
l"On Sla"
, "'t'S/lt
r" ~"" ,."'UII
!du Itdtn
1"O/g('IIJ
"ti H"'paur 't"d.'" ,,.,n IoU"" :tf/J
m('/lStn di,
:,1.1'1' urmtwdl'. ',n J:fHdl'n dOf'II' SIUII LU/I"'I hr(!l :/(Oh 1·I.'r:rI Itg"" 'sob Jlori('s' UI,,.r :fjll jillU/lri,.lt po$i-
11('. \Iuur uu" dt o,/dt" 'um Il"f/d(' 11/.) 1111'1 :ools .)1' :U/I r,.I'
.. udrIt" 1"a" Itmulld dIl.' ('("/ mIl· jOf'lI('l/publtd o •.,rdth", ktrrld jDrtl/lall~ "('tft lubof'id.
SCHRIK MUn compllmtnltn ,oor 11" blad.. Htl m tI) pmrtSilOflcclln tlhar. boordt.'olmromtlltiC tn prachti,c rotO". W il een "II,de.oI btW , 'OOI" de ethlc rins! E chlcrlOl mUn VOle khnk lu Ik dil 11 mei hCI blad lil 1981 Slopt omdal el\l;tJt Tntnscn 1111 het L,Llul Hard)' UJdptrtr: fiJn o,'erlcckn dit btlallJ' .vke .nrarmalK' o\el hen haddtn OL! is tthu:r &een ,cJlOlKk uden om ccn blad Ie Sloppen andfrt lOLIIkn lilt Ul:H ·bllden 0\" de tlCle .. euld dienen IC \crd"·unc:n. ~OOI" lD"cr il hel begrUP
Show/d mamtd mln go homt?
SIOpt .neen Blotlo maar, J.mmer! J, Saris Hl Ambachl I tNluutl'ndt .mon/rll uf$ dt::t htbbl'II dl' rtdot/it I'tlll di· I~".t I..Unltll Iwreil..l til 101 110' dtlll..tn gt$ftmd, Zt hebbifn letn I~ralldtnng gebruth/ lil htt 1'00"'1''''1'11 mtf dl' uI/go,'/! run BLOrro nu nummer 8 in dl' hUldigt loorm It MOppelI Etn aJ· ttrnu/l(/ill dl' ' '(lffll ,'011 IIitu ....,· Mr'.,.n tn/Q/Jptrlolt nummtr.t i$ in (H'tn.tgiltjt.
ELPEE'S In ' De ",'ereld \.n L.urcl en l-la n:l)' \'.n Thomu Leen.n, vond ik een rererenlle aan , .... ce L.&H ' LP's ,,'aarnaar Ik vrucble·
SUMMARY The deeay or J5mm prinlS . nd Ib~ . Imosl non-exillins chance Ihll nc",' prinl$ ....UI becomc a\'lilable for Ihulrical screenings in hel NClhtrlands is hu dlined on Ihe newspiBes, Alro • rir~1 hand culualion of 'WI)' OUI Wtsl' in color .nd an inlcn-iew \Io·ilh film animalor BÖrJe Rin,. He sa)·slhal.llc.sl one scenc fro m his Osclr .... in· lIing short 'Alln. & Bell a' \loBS illspircd bl Laurel & Hard) (I'oh.om he onct accompanied On ,uitat .... hcn Ihcy ....erc sinling ' Home on the /lInBs' in • /lIdio sludio in KO~lIhagcn) .nd Ihal Olinr Hard)' is "er)' much on his mind ",hen animalins ASIerix' compln ion Obelix, A 1976 coI'er "0l)' on Ihc 00)'1 rrom Ihe cullur.1 0111'zinc ' Holll nd's Dctp' is re· prinled in 1....0 pans. Thc aUloor il G. Brand., 1'0 ho once ..... Ich«l a sc:rccnina or L&.U-films in an Afrit.n bush cinema Ihrough shctlS of /lIin, .... Î!h blacks . nd ... hiles alikc ' Ilughing Iheit he.dl orr, ln Ihe finil pari ofhis wlde-rangln& aniele he recom-
.
,
loos op loek ben, Daarom sc breef U. naar ' De groett mllP1IJnen', hel BRT-2 'cn.ockprovamml, en dankzij hen :uI EMI opnieuw ~ LP'sultbn'ngen. Frank Vcrbru&ghe SI, BlllrS-Vij"e eBl
Uk srhr/j,'('11 ht4/ 1>1',,...1..1..1111: op dr olbums 'Laurel " fl arol' ( UAC 19676) 1'11 'Allo/her Flllt I/en' (UAC J()()fO) Ul/ dl' smt 7'h1' Coldell ASt of 1I0/lr ..-ood Comtdl" 1'011 UIII/td ArtislS Rt-
",,", /:" \I'· Nfdl'rlolld bctrd/ :i,jll ,m
I'ru II'tSldUIISlo/id ell htijl IattIl >tril'Il dut hl'l 1/11'1 çtlul..l is I'ju dil l..Q/luof dl' L&II·ulbllms 11' uclrltrhall'lI
por1 0111
mtnds "atch ilIland liSlcning la SI.n . nd Ollie 1$ I n cducalÎon ror JOei.1 "'orktni. inSIud or lons leeluru. '11 IU I'es lOU jusi as ",ise. Ir IIOllhc "'i5c(, and il's hlrd 10 imagine a more plusani "'a)' of inslruclion,' Durin& Ihe summer monlhs L&H are rcpllced on Ou!(~ h Icle\ision b} Ihe Thn'c SIOOits :md. possibly. Abboll and C051Cllo. In ,ic .... of Ihis, BLOTTO uplorcs Ihc conncclions, simihuilin and dilTcrcn· cu bel",'ccn Ihe comic Bmups or Ihe Ihiniu Ind ron ies, The middlc seclian i, n'scn·· ed ror a file on Ihc ..... nICd film "The Ro&ue SonB'. Thcrc's _ recapilulalion or Robert Sto"'ctl's seuch cndins in Nc .... Cllcdo· ni. and Wc"crn Guman)', An· ,"her loose tnd is olTered b) BLOTTO: documents round in the archi,·u oftht Home Omce in The Ihgut .$U&iCSI Ihal si,. prinlS uiSltd in Ihc Nelberlan ds. whue Ihis film ....as re' leucd in otlobcr 19JO, Thue "'cre in Ihe arigin'l ,crsion .... ilh DUlch $Ublilles . nd • sound· Irlck on discs, I1is a .... ell known r,cl Iha, in mln) insl.necs
Van kwaad
tot erger Op 16 muurt mil 1111 Jaar I..alldlgdt dl' 'Radio 77ml's'I'I'II film oall rail Luurt' tn /lord.". Ik EI'ongff/sthr omrrwp, all>ttlrlld I'UII htlfrll dal hrl hll'r J/t'C"hu etll jlau"'r /rl.. t .rjifm IJ,. trof, plau/Jttap huurbui/tlllQ/ldpaglnu ,'on /rtt omrot'pblod 'l 'jsit'l'tll/a/o lun dtjo'Wrlls, /t'r i/hwrrJllt I'(In hN HB C·proGrumma, Ot::r ollu'huldigl', moor lIitl ler:ol..t dorlldt blad· I'ulltr "'trd lil dl' brir.'tllrubm-/': 1'011 het::rVdt blad (10-26 up,,/) #ebrolldml'rl.lolsulIlIlgrttp ''Uil dl' SUIa/I!
prints Ih.1 legalI)' had to bc dcslro}ed ""ere " ,'cd rrom Iht ue b)' pth .lc ColiCCIor5, BUI "ould In}bod) care 10 presene an ob$Olclc print thaI hlS no oplic.1 soundt/llt!;;' Fot somelhing cnlin'I)' difTt, rtnl - ror Mr. BUI Cubin pre· sen'u e,·cI)1hing. rrom Slln's cockl.iI bock 10 Ihc spin' orlbc lower of Ihe chureh Ihal Ilands nUl 10 the SUndl) school Ihll Slln almosI cenlinl} .ttendcd - . visil "" IS mMdc 10 ' Ihc wotld's onl)' omcial uurel an d Uard )' Mu~ um' in UI'·erslOn. BLOTTO was allo","«1 10 pholuB/llph BiU's spfci.1 Irnsul\'$ Ind ",-as imprcs u d b) Ihc ma,· niludc or his colltclion and Ihe hospil.lil)' ofthe C ubin ramil )', Onl)' • rc .... monlhs ancr 'The Rogue Song' ","u rtlc15td bl the M,G,M,-omcc in Thc Uaguc. Ihe OUlch premiert of Ihc firsl L&H-rcalurt ( ... ith a 100% German dialoguc!) ","IS Innounctd in lhe loc _llr.de journal (sce.d on nut p'Sr), 11'5 lille 'Nighlmares' almOSI ccnainl) contcrns • compi111ion or "Thc l&11 Murdcr Cuc' and 'Bcnh m.rits·. .......
_.. _--.... _... :..:::r:::.o:;-: .... _....... -_ ... ---_. -------_ ... ---_-.. __. _.. ;:.--_. ----
--_.(/ =--- -_ _ (u _ _ _
-
,.
---r~,
--_ -----.-
tK.-:"' - "'--__................-.....
-----
.....
/ ..... ~
_ ..."'I..~- -
_ _
...
.t.tJUIIW.
) I,
l_l,.
_---_- -
_ _ t. _ _
~ \;:,. --. :.:=:
-~
ë----.. .
.............
~ --
"CI- ..
... _oL
~g.t
_
==:-'C::.. _iIII _ _ _
r-::::::==~~~~~2 Z orgl . dat de sloelen in uw th(altr goed v:\st slaan ! Anders komrn er ongclukk(n!
WANT
OUVER HAROY
STAN LAUREL
OLIVER
STAN
LAUREL
eN
HARDY
lpokn op eN hun ."e", OfIn.avo!lb..,e w,ue in eN f(lwinuinnile moonIcach.oe:kni .. 1.,J,.ld ,
NACHTMERRIES 100
0
Duilschen
dialoog. Dil b de Unie lroot.re film ... n he, beroemd.
komklun".u. om wie. reedl mlllloencn ,ebruld hcbbon ".n " t.~lwn, Hun avonluren in eN: • • llen_1w hlltoric ".n 11'IOOr'cI, ,poIoen en u{. n~ j ... h, "In .... onbachrqlclnk klucllll" cI.o. men l'en "1<1 heek om op adem Ic komen. .4
Norman & Doris Simm Extend a real, warm Northern Welcome to you at the famous
§TA~ LAUl?~L I~~ A Frcc House, o ffering fInt dass Hot &: Cold Bar Snacks .
•
CUSTOMERS' CAR PARK . • OPEN ALLDAY THURSDAY
For strangers to the town here is "where we 're at" ....
,
;;
•<
•-
..
,. ,- ,.,." , ~. COl"'' '- ,,,'"'
..
I
"" ....., 0 )" .." ,\1
_\'
,..-.,.-_ 09'
-
