De toekomst van het boek Erik Bouwer
Blijft het gedrukte boek bestaan? Of staat het gedrukte boek dezelfde teloorgang te wachten als de LP, waarbij de muziek via de fysieke compact disc inmiddels is ‘verpakt’ in een digitaal bestand? Jason Epstein is naast boekfanaat ook bedenker van de Espresso Book Machine, een boekdrukmachine die niet zonder digitale snelweg kan.
E
nkele tientallen organisaties en instellingen hebben de Espresso Book Machine aange-
De Expresso Book Machine wordt sinds 2006 op de
schaft. Kosten: nu nog 100.000 euro, maar die
markt gebracht door On Demand Books. De machine
prijs dient te dalen als de verkoop wat aan
kost circa 98.000 dollar en daar komen de kosten voor
schaalgrootte wint. Een deel van de kosten zit
een printer (Kyocera: 4000 dollar, of een snellere Xerox:
in de standaard printer die aan de machine gekoppeld is. De
50.000 dollar) bij. Er is een partnership met Google Books:
fabrikant van de EBM heeft hiertoe een wereldwijde deal
voor titels uit deze collectie draagt de ‘drukker’ een dol-
gesloten met Xerox, dat ook een deel van het beheer van de
lar af aan zowel Google als On Demand. De kosten voor
in werking zijnde machines verzorgt. Maar wanneer in het
het laten drukken en binden van een boek beginnen bij
hart van de boekmachine of het overkoepelende software-
12,50 euro en lopen op naar mate het gaat om meer pa-
systeem een fout optreedt, is EBM nu nog aangewezen op
gina’s. On Demand biedt naast toegang tot Google Books
een eigen technicus, die dan ook de hele wereld over reist.
ook toegang tot een eigen database met 3 miljoen boeken (bestaand uit collecties van verschillende aangeslo-
Fouten van uitgevers
ten uitgevers zoals John Wiley, McGraw-Hill en WW Nor-
“We zien dat uitgevers op dit moment niet bijzonder enthou-
ton) onder de naam Lightning Source. Onderdeel van On
siast zijn over de EBM”, stelt Epstein. “Het laat zien dat het
Demand Books is ExpressNet, dat de financiële trans-
eigenlijk met hen is afgelopen – een emotioneel probleem.”
acties, afdrachten en beveiliging regelt. Uitgevers of auteurs die via On Demand hun content toevoegen aan dat aanbod, krijgen een afdrachtregeling op maat. Boeken die in eigen beheer worden gedrukt, verschijnen onder de imprint van ABC, AnyBookPress (eventueel met een ISBN-nummer). Boeken kunnen vanuit de online collecties, maar ook via een CD of USB-stick afgedrukt worden vanuit het PDF-formaat. De EBM print het binnenwerk, maakt met een inktjet-printer een omslag en lijmt en snijdt het boek. De EBM kan boeken produceren met een omvang van 40 tot 830 pagina’s in formaten van 11x11 tot 21x26,7 cm. Een boek van 300 pagina’s is in 4 minuten gereed. Meer informatie op http://www.onde-
In de week na de introductie van de eerste Espresso Book
mandbooks.com/home.htm
Machine (EBM) op het Europese vasteland organiseerde Essentials een gesprek met EBM-initiatiefnemer Jason Epstein; Bas Savenije, directeur Koninklijke Bibliotheek en Michel Wesseling, voorzitter NVB. De gespreksleiding was in handen van Henk Verbooy.
IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010
9
Epstein vertelt dat hij in zijn tijd bij Random House – een grote uitgever – in de late jaren tachtig voorstelde om gezamenlijk met andere uitgevers een catalogus samen te stellen van alle backlists – de enorme voorraden die uitgevers tot dan toe beschouwden als de long tail van boekverkoop (zie kader links). Die voorraden waren geleidelijk aan het Epstein over backlists en zijn obsessie met het gedrukte boek “Backlist is a publisher’s most important asset: titles that have covered their initial costs, earned out the authors’ advances, require no further investment except the cost of making and shipping the book itself and which sell steadily year after year without advertising or significant sales expense.” “Without a substantial list of such titles a publisher cannot survive. The same can be said of a civilization, for the books that survive the test of time, books that are treasured and read year after year, are humanity’s backlist, our collective brain.” “I do not refer simply to the classics of our various traditions but also to the more recent books, hundreds of which are published every year and join the backlist if not permanently at least long enough to move the pro-
verdwijnen, omdat klanten een ander aankoopgedrag gingen vertonen dat vooral bepaald werd door shopping malls in suburbs in plaats van stedelijke boekhandels. Tienduizenden titels verdwenen op deze manier. Rechtstreekse verkoop via zo’n landelijke alomvattende catalogus lag gevoelig, want daarmee zou de boekhandel nog verder worden aangevallen.
Het boek bij Amazon Epstein was in de gelukkige positie dat hij naast zijn job bij Random House wel op eigen houtje een dergelijke catalogus kon opstarten. Het idee was een succes want leidde tot veel vraag, maar de handling was kostbaar. Later staakte Epstein de catalogus en ging consultancywerk doen voor Amazon. Amazon heeft het proces ‘gemechaniseerd’”, aldus Epstein, die zich afvraagt of Amazon op dit moment wel winst maakt met de boekenbusiness. “Soms is de prijs van de handling- en verzendkosten even hoog als de verkoop-
cess forward, provide depth and complexity to our un-
prijs van het boek. Maar inmiddels zijn ze een algemene re-
derstanding for those who seek it.”
tailer geworden en veel orders die binnenkomen, gaan recht-
“Backlist deepens our knowledge of human experience
streeks door naar de eigenlijke leverancier.” Ook e-books
past and present. Without these books we would not
dragen volgens Epstein niet wezenlijk bij aan de winst van
know who we are or where we came from or where we
Amazon: “Ze worden ingekocht voor 15 dollar en gaan de
may be going.”
deur uit voor 10 dollar. Hopelijk kunnen ze de uitgevers
(uitspraken van Jason Epstein tijdens de
dwingen de prijs te reduceren. Amazon begrijpt echter nog
Hong Kong Book Fair, 2008)
steeds niet dat uitgevers, ook al leveren ze geen fysiek boek, nog altijd te maken hebben met hun erfenis aan overheadkosten, zoals kosten voor opslag. Ze kunnen het zich niet
“Gaat het om de uitgevers of de drukkers?” vraagt Michel
veroorloven om e-books voor 6 dollar te verkopen.” Save-
Wesseling zich af. Epstein wijst er op dat uitgevers zichzelf
nije herkent dit ook in de wetenschappelijke wereld, waar
beschouwen als opslagplaatsen. Ook over het e-book zijn
alle kostenposten uit de oude uitgeefwereld meespelen.
uitgevers niet enthousiast. Amazon is ze voor, door e-books
Epstein: “De ontwikkeling van het e-book verliep niet vol-
tegen lagere prijzen te verkopen, maar uitgevers hanteren
gens de verwachting – niet volgens het patroon dat zich in
vrijwel dezelfde prijzen die voor hardcovers gelden. “Voor
de muziekbusiness voordeed. Die sector is nu vrijwel 100
uitgevers is het nu nog een goudmijn. Uitgevers hebben in
procent digitaal. In de boekensector is dat misschien 8, hoog-
het verleden twee belangrijke fouten gemaakt. Ze hebben
uit 15 procent.”
in het verleden niet de handen ineengeslagen om boeken
10
rechtstreeks aan de klant te verkopen – iets wat Amazon dus
Uitgevers terug naar de niche?
heeft opgepakt. De tweede fout is van dezelfde soort, maar
Backlists blijven voorlopig een belangrijke bron van inkom-
recenter en ernstiger: nalaten om als consortium recht-
sten voor uitgevers, zo illustreert Epstein de toekomst van
streeks ook e-books te gaan verkopen. Ook dat heeft Ama-
de uitgeefsector: “Het komend jaar bestaat een van mijn
zon opgepakt en daarmee beschikt het bedrijf over gege-
boeken 15 jaar. Er zijn ooit 17.500 exemplaren van gedrukt.
vens van klanten en kon het ook de prijs van e-books in ver-
Dat boek zal de komende 15 jaar wel blijven verkopen. Dat
regaande mate bepalen. Die twee fouten kunnen nu niet op-
houdt de business gaande: er is geen risico meer.”
gelost worden.”
Ondanks die belangrijke backlists van grote uitgevers voor-
IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010
ziet Epstein een toekomst voor kleinere uitgevers. Toen hij startte bij Random House waren er acht redacteuren, er was geen management. Nu is het naar zijn zeggen een organisatie met duizenden medewerkers. “De lijst met interne telefoonnummers paste toen nog op een systeemkaartje. Digitalisering kan er weer voor zorgen dat zaken worden zoals ze waren in de begintijd van Random. Een uitgever kan dan weer bestaan uit een groepje van enkele personen, thuis op het gebied van gespecialiseerde onderwerpen, mits er online wordt verkocht. De kans dat grote uitgevers hiertoe overgaan is niet reëel, maar jonge mensen beginnen wel weer op die manier te werken.” Agenten, die vroeger de auteurs vertegenwoordigden richting de uitgevers en veel geld verdienden door langs de weg van bestsellers vrijwel niets te doen, ruiken hun kans en switchen steeds vaker naar de rol van uitgever voor die nieuwe kleinschalige initiatieven, aldus Epstein. Agenten worden daarmee producenten. Of grote uitgevers nog een toekomst hebben, laat Epstein verder in het midden.
Boekentempel heeft maatschappelijke betekenis Online business is niet weg te denken en ook de EBM moet het er gedeeltelijk van hebben. Toch ziet Epstein ook risico’s in digitalisering – dat is misschien wel de reden dat hij zo actief is met de Espresso Book Machine. Het verdwijnen van bibliotheken en boekhandels zou een ramp zijn. “Hoe zou de wereld er uitzien zonder boekhandels en bibliotheken?” Wesseling vindt dat een andersoortige vraag: “We leven nu nog in een wereld waar we nog in sterke mate afhankelijk zijn van het fysieke boek.” Epstein ziet beide boekentempels als resultante van het menselijk bestaan: bijeenkomen, verhalen vertellen. Hij denkt wel dat bibliotheken en boekhandels naar elkaar zullen toegroeien: “Boekhandels zouden bibliotheken kunnen worden en bibliotheken boekhandels. Referentiewerken zullen nooit opnieuw gedrukt hoeven te worden – ze zijn al bijna overbodig als ze gedrukt zijn. Gebruikers zullen die op andere manieren raadplegen – online, via een abonnement of via een bibliotheek – dat laatste is relevant voor groepen die niet steeds de kosten voor al die bronnen zelf kunnen dragen. Dat geldt ook voor vakbladen. Misschien zouden boekhandels ook dat soort diensten kunnen aanbieden.” Savenije legt aan Epstein een andere toekomst voor: “Stel dat boeken in de toekomst kunnen worden voorzien van bewegend beeld met geluid, plaatjes en muziek.” (Epstein, lachend: “Je bedoelt een opera, die categorie bestaat al”). Savenije: “Ik kan mij voorstellen dat we in de toekomst geen boeken meer hebben, maar multimedia documenten.” Epstein: “Dat zou kunnen, maar boeken vormen als het kennisdepot van onze beschaving. Zonder de inhoud van bi-
Bijna helft lezers e-books wil geen papieren boeken meer Stichting Marktonderzoek Boekenvak en Intomart GfK voerde recentelijk een onderzoek uit onder lezers van e-books. Er werden 500 consumenten ondervraagd die minimaal één e-boek hebben gelezen. In deze groep geeft bijna honderd procent (!) aan dat de e-books volledig of grotendeels aan hun verwachtingen hebben voldaan. Slechts 2 procent van de ondervraagden gaf te kennen dat het lezen van e-books niet erg of helemaal niet aan de verwachtingen voldoet. Er is wel kritiek op de prijsstelling (te duur) , de kopieerbeveiliging (digital rights management), het vastlopen van apparaten of de installatie. Lezers zeggen dat het lezen van e-books ‘hetzelfde is als het lezen van een gewoon boek’. Er is zelfs een groep - met het accent op laagopgeleiden - die het lezen van e-books prettiger vindt dan het lezen van papieren boeken. Ook opzienbarend is dat 42 procent van de recente kopers van e-books heeft besloten geen papieren boeken meer aan te schaffen. Zij zijn van plan de papieren boeken die zij willen gaan kopen volledig te vervangen door e-boeken. Deze groep bestaat vooral uit heavy users en wordt gedomineerd door 35- tot 50-jarigen. De overige 58 procent zegt e-books naast de papieren boeken te blijven kopen. Andere resultaten: • 75 procent van de lezers wil dat nieuwe boeken meteen beschikbaar komen als e-book. • Ruim de helft van de lezers vindt dat er te weinig Nederlandse boeken als e-boek beschikbaar zijn. • 64 procent leest e-books op een e-reader. • 36 procent gebruikt het vaakst een smartphone, PC, tablet PC, of andere apparaten.
bliotheken, onze collectieve backlist en ons culturele ge-
IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010
11
heugen zou de beschaving instorten.”
Epstein erkent dat de jongste generatie Amerikanen die nu
Volgens Savenije zullen die gewoon blijven bestaan, maar
naar school gaat, die weg vermoedelijk ook zal inslaan.
mensen zullen die boeken in de toekomst wellicht op een
“Maar ouders blijven boeken kopen en kinderen blijven boe-
of ander apparaat lezen.
ken lezen.”
“De meeste mensen zijn geen lezers, dat komt van genera-
Toch geeft hij even later aan: “Misschien verdwijnen boe-
tie tot generatie neer op een kleine groep. Tegelijkertijd
ken wel, technisch is het mogelijk.”
biedt digitalisering kansen voor mensen die nooit toegang tot boeken hadden. Boeken in allerlei talen zullen beschik-
Wat is er mis met het e-book?
baar komen in allerlei delen van de wereld, en dat proces
In 2001 gaf Epstein in The New York Review of Books aan,
wordt volkomen decentraal gestuurd. Het lijkt een beetje
dat hij het voor onmogelijk hield dat e-books het belang-
op het Gutenberg-effect, maar nu met een veel sterkere
rijkste format voor online distributie zouden worden. Hij
kracht. Gutenbergs drukpers was in een tijdbestek van vijf-
voorzag toen dat boeken meer via de EBM zouden worden
tig jaar volledig over Europa verspreid, maar dat stokte bij
afgenomen dan via een scherm zouden worden gelezen.
de grens van de Islamitische wereld. De consequenties wa-
Ook nu houdt hij vast aan dat standpunt: die ontwikkeling
ren dat de westerse samenleving zich verder ontwikkelde.”
heeft zich nog niet voltrokken. Ondanks het feit dat er nog steeds miljoenen hardcopy’s
Het gedrukte boek is here to stay
worden verkocht, kan hij zich wel voorstellen dat je bepaal-
Waar Epstein blijft hameren op de fundamentele karakter
de boeken niet hoeft te bezitten. Je leest ze en gooit ze daar-
van ‘mensen die bijeenkomen om boeken te lezen en ver-
na weg – denk aan een goedkope bestseller die je op een
halen te vertellen’, legt Savenije uit dat bibliotheken welis-
luchthaven leest. “Dat is iets wat bibliotheken nu facilite-
waar een plek zijn om samen te komen of te studeren, maar
ren,” legt Savenije uit. Dat model zou zich uitstekend lenen
dat het lezen van ‘boeken’ toch echt op de achtergrond raakt:
voor het kopen van digitale boeken tegen een lagere prijs.
“Het gaat om het consumeren van tekst, content, informa-
Hier zit uiteraard een knelpunt: bibliotheken, uitgevers en
tie. Bij muziek lijken alle CD’s op elkaar – de dragers zijn
boekhandels naderen elkaars werkgebied. Epstein ziet het
hetzelfde. Bij boeken verwacht ik dat hetzelfde gaat gebeu-
niet als onlogisch dat bibliotheken via de Espresso Book Ma-
ren. Ik zou mijn boek wel op een muur geprojecteerd wil-
chine boeken aan leden leveren. En boekhandels zouden
len hebben, en als ik langer dan 20 seconden niet lees, dat
wellicht uitstekend e-books kunnen verkopen met een be-
de projectie dan stopt. Zonder dat het boek met een plof uit
perkte houdbaarheid. Als het e-book de oplossing wordt voor
mijn handen op de grond valt omdat ik in slaap val. Je fy-
boeken die je wel wil lezen, maar niet fysiek wil hebben, is
sieke boekencollectie staat in de kast, die zegt iets over je
de verkoopmarkt voor e-books gedoemd te mislukken – het
profiel, tijdens het lezen van een boek hou je het de hele
wordt dan erg aantrekkelijk om het e-book via de biblio-
tijd vast – misschien duurt het daarom wat langer voordat
theek te ‘lenen’. Ook al staat je e-book straks in de cloud,
het boek volledig digitaal is.”
het onderling delen van e-books wordt bemoeilijkt door
Epstein houdt vol: het fysieke boek gaat volgens hem niet
DRM. Epstein vindt DRM essentieel voor het digitale boek.
verdwijnen. “Kindles zijn fijn als je boeken niet beslist als
Hij ziet echter over het hoofd dat er een groeiend aanbod
bezit wil houden. Maar boeken die je als bezit wil hebben,
aan illegale e-books is, dat niet e-books maar complete e-
bewaar je als hardcopy.”
readers of andere dragers straks wellicht worden uitgewis-
Wesseling: “Stel je voor dat boeken een digitale ontstaans-
seld en dat het inmiddels al heel gebruikelijk is om elkaar
geschiedenis hadden. Het verhaal heeft ook dan nog steeds
via sociale netwerken te tippen op interessante bronnen –
dezelfde inhoud en waarde.”
het melden van een hyperlink naar een film of artikel vol-
“Een auteur werkt een aantal jaren aan zijn boek,” stelt
staat.
Epstein, “Aan het einde van dat schrijfproces wil hij geen
12
digitaal bestand hebben.”
Digitalisering zorgt voor kwetsbaarheid
Maar als het prijsverschil tussen e-books en gedrukte boe-
Boeken vormen – op basis van een codex die al tweedui-
ken voldoende groot wordt, gaat de consument dan niet van-
zend jaar oud is – de weerslag van onze beschaving, aldus
zelf kiezen voor de digitale variant? Epstein: “Zo ver is het
Epstein. Baart het hem geen zorgen dat je met digitalise-
nog niet.”
ring die beschaving zou kunnen deleten? “Ja, met een druk
Wesseling legt uit dat bij het onderwijs aan studenten uit
op de knop zou je alles kunnen vernietigen” – zoals ook
ontwikkelingslanden veel wordt teruggegrepen op digitale
blijkt uit het voorbeeld van Amazon, dat op verzoek van de
content – eenvoudigweg omdat ze niet zijn opgegroeid met
uitgever Orwells 1984 elektronisch verwijderde (zonder
papier.
kennisgeving of toestemming) van alle Kindles waar gebrui-
IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010
kers het op hadden gedownload. Het maakt duidelijk dat
Zo lang er geen stabiel business model is, zullen uitgevers
elektronische content kwetsbaar is. Hij kan Googles digita-
niet snel hun auteursrechtdragend materiaal digitaliseren.
liseringsdrift dan ook alleen maar accepteren onder de voor-
Maar als het business model er eenmaal is, zal ook ander
waarde dat mensen boeken blijven afdrukken. “Een elek-
werk dan van de huidige tijd digitaal beschikbaar komen,
tronische storm zou alles kunnen vernietigen, e-books zijn
aldus Savenije. Epstein voorziet daarbij dat een partij als
kwetsbaar.” Daarom hebben Nationale Bibliotheken wat
Google een alomvattende repository biedt van al het mate-
hem betreft ook een belangrijke rol – of het nu gaat om het
riaal in alle talen. Die lijst moet er komen, net als een nieu-
zekerstellen van gedrukte of digitale boeken.
we auteurswet – want nu kan je niets beginnen, ook al gaat
Google en de boekenbusiness
snippets + bibliografische gegevens) opgezocht worden; er zijn ook verwijzingen te vinden naar verkooppunten en de bi-
Digitaliseren en Google
bliotheek. Zo is het boek Goed in vorm: honderd jaar ontwer-
De KB heeft het streven om alle Nederlandse boeken, kran-
pen in Nederland (Mienke Simon Thomas, 2008, een uitga-
ten en tijdschriften vanaf 1470 te digitaliseren. De KB digita-
ve van Uitgeverij 010) volledig te lezen via Google Books. En
liseert in het kader van drie beleidsdoelen: brede toeganke-
na invoeren van een Amsterdamse postcode is duidelijk dat
lijkheid van cultureel erfgoed via internet, vergemakkelijking
het boek aanwezig is in vier bibliotheken in die stad, kan er
van wetenschappelijk onderzoek en behoud van bibliotheek-
worden doorgeklikt naar de locaties op Google Maps, naar
materiaal op de lange termijn. Het digitaliseren wordt door de
WorldCat en naar http://www.bibliotheek.nl/aladin (waar de
Koninklijke Bibliotheek uitbesteed, maar wel binnenshuis uit-
aansluiting stokt). Naast commerciële belangen spelen er ook
gevoerd.
twee andere aspecten mee: als Google de dominante aan-
Een belangrijk deel van de te digitaliseren collectie wordt (naast
bieder wordt, komt de privacy van kopers/lezers aan de or-
de websites van de KB en Europeana) ook beschikbaar ge-
de (koopgedrag wordt vastgelegd) en daarnaast is het de
steld via Google Books. Het gaat hier om 160.000 werken
vraag in hoeverre Google het boekenaanbod evenwichtig
waarop geen rechten meer berusten en waarbij Google het
zichtbaar maakt en/of censureert.
scannen verzorgt. De digitaliseringsdoelstellingen van verschillende nationale en
Google Editions
universiteitsbibliotheken sluiten goed aan op de doelen van
Een belangrijke activiteit, die al geruime tijd geleden werd aan-
Google Books. Philippe Colombet, manager European Stra-
gekondigd, zal eind 2010 zijn opgestart in de VS: Google Edi-
tegic Partnerships van Google geeft als doel aan ‘alle boeken
tions, de e-bookhandel van Google. Daarmee gaat Google
ter wereld doorzoekbaar en toegankelijk te maken voor ieder-
e-books verkopen, gebruikers kunnen hun aanschaf in een
een die over een internetverbinding beschikt’.
eigen bibliotheek opslaan, die via Google Accounts benader-
Na protesten tegen het scannen van bestaand materiaal zon-
baar is. Bezitters van Google Editions e-books kunnen deze
der afspraken met rechthebbenden lijkt Google nu meer te
vervolgens ‘uit de cloud’ benaderen via browsers op compu-
streven naar samenwerking met bibliotheken, maar ook met
ters, smartphones en tablets. Google zal daarbij met verschil-
uitgevers en auteurs. Er worden dus regelmatig nieuwe deals
lende boekhandels en uitgevers partnerships aangaan. Met
gesloten zoals met de Franse uitgeverij Hachette eind novem-
deze partijen wordt een afdrachtregelingen opgesteld; Ame-
ber (50.000 boeken), waarbij Google het auteursrecht uiter-
rikaanse uitgevers en boekhandels hebben de eerste con-
aard erkent (http://books.google.com/googlebooks/issue.ht-
tracten al ontvangen.
ml). Het herziene Google Book Settlement, een schikking-
Meer informatie over hoe Google de toekomst van ‘lezen’ be-
voorstel waarbij Google in samenwerking met Amerikaanse
ïnvloedt is in dit uitgebreide commentaar te lezen: http://io9.
auteursrechtenorganisaties de rechten wil afkopen voor niet-
com/5501426/5-ways-the-goog-
verweesde werken, heeft inmiddels alleen betrekking op wer-
le-book-settlement-will-change-
ken uit Engelstalige landen (http://www.googlebooksettle-
the-future-of-reading.
ment.com/).
Wilma van den Brink maakte een video-impressie rondom de EBM
Google Books als marketingtool
en het gesprek. Gebruik hiervoor
Google Books biedt daarentegen ook pluspunten. Via advan-
de shotcode of de link: www.youtu-
ced search kunnen complete boeken (of zogenaamde
be.com/watch?v=dSIyDGQR82w
IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010
13
De Espresso Book Machine – commentaar Is de Espresso Book Machine een slimme uitvinding of
Espresso neerzet, zal het van het korte termijneffect
– zoals sommigen zeggen – niet meer dan winkelthea-
moeten hebben; van de genoemde slinkende groep boe-
ter om mensen naar de boekwinkel te lokken? [1] Is het
kenliefhebbers, van de wannabe’s die hun partner, moe-
de redding van het gedrukte boek, waarvan de digitale
der en beste vriend(in) een gedrukt exemplaar van hun
versie zich verder alleen nog ‘in the cloud’ bevindt? Is
levenswerk willen geven, en van al die nieuwsgierige
het de natte droom van elke wannabe schrijver, Mulisch-
winkelbezoekers die ‘ook zo’n boekie willen hebben’.
imitator en candlelight-poëet die nu eindelijk zijn werk
Daarna komt de klad erin. Hoe snel dat gaat hangt ervan
in druk vereeuwigd kan zien? Of is het een van de laat-
af of nabijgelegen boekwinkels, bibliotheken en copy-
ste stuiptrekkingen van een wereld waarin auteur, uit-
shops een Espresso hebben; de spoeling is al snel te dun.
gever, grafische industrie, boekhandel en bibliotheek
Maar er is nog iets anders. Wie over aanschaf van een
zich verbonden wisten in een universeel cultuurgoed
Espresso denkt, zal zich moeten realiseren dat het een
dat sinds het midden van de 15de eeuw in wezen onver-
geavanceerd en gecompliceerd stukje technologie is dat
anderd is gebleven: het boek?
niet ongevoelig is voor storingen. Het is een combinatie van een online computer, printer en snijapparaat dat
Het is van alles een beetje, maar ook van alles niets. De
ook lijmt en het heeft nogal wat bewegende delen. Hoe-
Espresso voldoet voor de volle 100 procent aan wat we
lang duurt het voordat er een monteur is die een storing
van printing on demand (POD) mogen verwachten: bin-
kan verhelpen? Hoelang is het apparaat buiten bedrijf?
nen vijf minuten hebben we het gewenste boek geprint,
Wat kost het oplossen van een storing, wat als de mon-
gesneden en gelijmd in handen en met een kwaliteit die
teur moet komen voor iets dat de Espresso-eigenaar zelf
wel wat maar niet heel veel onderdoet voor die van een
had kunnen oplossen, en hoeveel klanten kunnen tij-
gedrukt boek. We hadden ook thuis kunnen blijven, in
dens de ‘downtime’ niet worden geholpen en komen dan
de trein kunnen zitten, of in een goed restaurant, en de
ook niet meer terug?
digitale versie kunnen downloaden op onze e-reader, tablet, of laptop. We hadden het fysieke boek ook via in-
De Espresso Book Machine mag dan een sexy machine
ternet kunnen bestellen. Bijvoorbeeld bij een boekhan-
zijn, maar hoort niet thuis in de boekhandel of de biblio-
del met een Espresso, bij Selexyz, of bij Amazon en het
theek. Daarvoor is het apparaat te duur, te storingsge-
thuis laten bezorgen. Dat maakt van de Espresso dus
voelig en zijn boekhandelaren en bibliothecarissen tech-
vooral een apparaat voor boekenlezers die zo snel mo-
nisch onvoldoende onderlegd. Waar ie wel op z’n plaats
gelijk een tastbaar exemplaar willen van een boek dat
is, is in het grafische bedrijf, een bedrijfstak die bezig is
niet (meer) verkrijgbaar is. Marktomvang? Steeds klei-
zichzelf opnieuw uit te vinden en waar POD in de nabije
ner. Niet alleen lezen we steeds minder boeken, we zul-
toekomst de drukpers verdrongen zal hebben [2]. Maar
len ook steeds meer digitale boeken van mobiele rea-
voor het zover is: breng eens een bezoek aan het Ame-
ders lezen, zeker wanneer de prijs van een e-book sig-
rican Book Center in Amsterdam en bewonder de Es-
nificant verschilt van de prijs van zijn papieren pendant;
presso Book Machine. Want winkeltheater of niet, het is
en dat is een kwestie van tijd.
een mooi schouwspel hem aan het werk te zien.
De boekhandel die voor een slordige 100.000 euro een
Henk Verbooy
er de komende tijd veel veranderen, zo vindt Epstein.
komt wat hem betreft echt wel een nieuwe auteurswet, bi-
“Tot die tijd vragen wij aan Google een kopie van de scans
bliotheken hervinden zichzelf en het fysieke boek zal on-
die nu gemaakt worden – want op dat vlak kunnen we niet
derdeel van de mix blijven.
op Google vertrouwen”, vult Savenije aan, die ook wel blij
14
is met Google: het bedrijf zorgt voor vernieuwing, schudt
Noten
de markt op, maakt ruzie met de Europese Commissie.
1 Just press print. The Economist, 25 februari 2010.
Epstein maakt een vergelijking met de komst van het eer-
2 Digitalisering – Nieuwe kansen voor bibliotheek, uitgeverij en...
ste vliegtuig, waarbij iemand vraagt waar het toilet komt:
grafisch bedrijf. Digitale Bibliotheek, 2010 nr. 7.
een goede vraag, maar op een te vroeg moment gesteld. Er
(http://bit.ly/epgMJK)
IK, negende jaargang, nummer 6/7, 2010
