Nije enerzjie foar Fryslân Samen op naar 16% duurzame energie in 2020
Gegevens : CO2 monitor, CBS, AGNL, ECN, KEMA, Min EL&I e.a.. Verwerkt i.o.m. : PDF, Energy Valley, Ekwadraat, Provincie Fryslân, AGNL e.a.. Zie separate berekening en verantwoording.
“Ons Friese platteland en onze steden zijn ons dierbaar. Wij willen, ondanks de krimp, wonen in leefbare dorpen en zorgen voor een duurzame toekomst in Fryslân voor onze kinderen en kleinkinderen. Wij willen onafhankelijk zijn van grijze stroom. Dat kunnen wij samen in Fryslân; Duurzame energie van en voor Friezen”.
Inhoudsopgave
Energie in Nederland Energie in Fryslân (Hoe) halen we de doelstelling ?
Ambities duurzame energie
Europa: Nederland: Fryslân:
20% duurzame energie in 2020 16% duurzame energie in 2020 16% duurzame energie in 2020
Bij huidige koers NL: 8% hernieuwbaar in 2020 3000
Hernieuwbare energie NL
Finaal verbruik NL (PJ)
2500
Energetisch finaal verbruik 2207
2000 1500
1000 500 188 0
Finaal verbruik: van/bij eindgebruikers, uit het stopcontact / tank Bron: CBS, juni 2012
Nederland 2012: onderverdeling 4% hernieuwbaar 4,5 4 3,5 3
2,5
Biomassa
Windenergie Bodemenergie
2 1,5 1 0,5
0
Bron: CBS, juni 2012
Zonne-energie Buitenluchtwarmte Waterkracht
16% betekent ruim 3 x zo veel als nu x3
2012 Totaal verbruik 2020: 16% hernieuwbaar :
2020 2100 – 2500 PJ / jr (1) 336 – 400 PJ / jr (2)
Dit betekent 2,5 – 3 x het totale hernieuwbare aanbod van 2011
(1) Afhankelijk (2) Deze
van de stijging en de besparing van het energieverbruik cijfers zijn gebaseerd op basis van netto productie. Netverliezen en verliezen bij de productie zijn niet meegenomen
De technieken tot 2020 (en verder….) Zon
Wind Houtverbranding
Biodiesel / -ethanol Geothermie
Blue Energy Getijden
Slib / mest Co-vergisting WKO
2012
Energie opslag Vergassing / Pyrolyse 2020
2030
Wat kost fossiele energie?
Moderne kolencentrale met rookgasreiniging Gascentrale: Maatschappelijke kosten (2)
4 4,5 3–6
Totale kosten fossiele energie
7 – 10,5 ct/kWh
Bron 1: ECN / KEMA, advies SDE 2013 Bron 2: Europese Commissie
ct/kWh ct/kWh (1) ct/kWh
Wat kost duurzame energie in 2012? Kostprijs per kWh Als voor de warmte wordt betaald
Kostprijs per kWh Elektriciteit 18,0 18,0
16,0 16,0 14,0 14,0 12,0 €ct / kWh
12,0 €ct / kWh
10,0 8,0 6,0
10,0 8,0 6,0
4,0
4,0
2,0
2,0 0,0
0,0
Wind op land/meer
Zon
Bron: ECN / Kema, advies SDE 2013
Wind op zee
Biogas
Biomassa
Aardwarmte
Zon thermisch
Prognose kosten duurzame energie
Bron: Sociaal Economisch Onderzoek (UvA), juli 2010 “Investeren in een schone toekomst” i.o.v. Regieorgaan Energietransitie
Voor doelstelling Nederland is nodig: nodig als 16% doelstelling 2020 alleen met dit type energie
Huidig aantal
Aantal maal huidig aantal
114.795
412 (3)
279
Aantal windmolens
6.222
x4 1.882 (1)
3 (4)
Aantal vergisters
8.954
234 (2)
38
Nederland Hectare zonnepanelen
Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk 1. 2. 3. 4.
http://windenergie.nl/onderwerpen/cijfers (Wind) www.b-i-o-.nl (vergisting) http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=7516&D1=0&D2=0-2,5,10,14,22,26-30,35,38,43&D3=0&D4=l&HDR=T&STB=G1 (Zon) Op basis van de nieuwe generatie windmolens en 3.000 vollasturen
16% foar Fryslân
Het verbruik van Fryslân Electriciteit Transportbrandstof
Aardgas
Totaalverbruik: 62 PJ (2,5% van landelijk verbruik) Groei wordt verdisconteerd met besparing Doelstelling 16% hernieuwbaar in 2020
Bron: KNN, Rapport Duorsume enerzjie yn Fryslân, 2010
= > doel: 9,9 PJ duurzaam
Fryslân 2012: onderverdeling 4,8 PJ hernieuwbaar Hout Kachel / WKK 5%
Zon PV Zon thermisch 0% 1%
Zon (6 MWP)
Zon thermisch Wind 31% Wind
REC Harlingen Warmte 50%
Biogas verstromen
REC Harlingen Elektisch
Biogas verstromen 9% REC Harlingen Elektisch 4%
REC Harlingen Warmte
Hout Kachel / WKK
Wat is nodig voor 9,9 PJ ?
Fryslân Hectare zonnepanelen Aantal windmolens Aantal vergisters
Indien alleen met dit type energie
Huidig aantal Aantal maal Fryslân huidig aantal
3.382 ha
9 ha
356
183 ‘nieuw’
322 ‘oud’
0,6
264
20(1)
13,2
Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk Op dit moment staan er 29 vergister in Fryslân. Echter staan een aantal vergisters stil, of hebben een lagere productie. Zodoende zijn 20 vergisters opgenomen in deze calculatie. Bij 29 vergisters is het aantal: 9,1x
Wat is mogelijk ? 2012
2020
Huidig
Technisch Maximum
Financieel Realistisch
Beleid
Zon (PV / thermisch)
0,05
13,4
2,7
2,0
Wind (op land)
1,4
10,8
10,8
5,7
Energie uit afvalverbranding
2,5
2,5
2,5
2,5
Biogas
0,5
8,3
1,6
1,6
Hout
0,2
0,4
0,4
0,0
Restwarmte
0,1
0,9
0,2
0,3
Geothermie
0,0
1,4
0,6
0,0
Totaal duurzaam in Fryslân
4,8
37,7
18,6
12,0
Aandeel duurzame energie in verbruik
8%
61%
30%
19%
Doelstelling duurzame energie
9,9
9,9
9,9
9,9
-5,2
27,8
8,7
2,1
Bijdrage (in PJ) per type duurzame energie
Tekort/Overschot tov doelstelling Bron: diverse bronnen, zie ‘toelichting Nije Enerzjie foar Fryslân’
Fryslân: Yes, we can ! Verbruik 2020 62 PJ Duurzaam opgewekt 2012 4,8 PJ Fryslân is rijk aan zon, wind en biomassa
(6% van Fries verbruik 2020)
Doelstelling 2020
9,9 PJ kan met gemak:
Technisch Maximum Financieel Realistisch Beleid
38 PJ 16 PJ 12 PJ
Maar …… Markt en aanpak beleid remmen Groei duurzaam aandeel is te laag Overheidsbeleid beweegt => onzekerheid voor projecten Saldering en energiebelasting => alleen zon kleinschalig Subsidiebeleid op energie is niet consistent Ruimtelijk beleid wind niet consistent Regelgeving grondstof biogas en digestaat remt Markten voor biomassa en digestaat zijn matig tot slecht Markt voor financiering is matig tot slecht Aanpak en communicatie wind niet succesvol, hoewel de ambitie groot is Techniek anders dan zon, wind en biomassa draagt in 2020 nog niet bij
Met de huidige koers en tempo Haalt Fryslân het niet
Haalt Fryslân de doelstelling ? Huidige markt en uitvoering beleid 6,2 PJ Nee Pro-actief beleid 15,9 PJ Ja Aanpassing focus en pro-actieve aanpak nodig
Ter vergelijking: Technisch maximum Financieel realistisch Beleidsmatig doel
37,7 18,6 12
PJ PJ PJ
Beleid & implementatie maken het verschil Markten zijn niet te beïnvloeden Beleid wel Implementatie van beleid ook Noodzaak: Consistent beleid van de overheid Pro-aktieve inzet van de overheid
Markt en (implementatie) beleid remmen 2012
2020
Huidig
Beleid
Huidige koers
Proactieve overheid
Zon (PV / thermisch) Wind (op land) Energie uit afvalverbranding Biogas
0,0 1,4 2,5 0,5
2,0 5,7 2,5 1,6
1,0 1,7 2,5 0,8
2,5 8,1 2,5 1,6
Hout
0,2
0,0
0,2
0,4
Restwarmte
0,1
0,3
0,1
0,3
Geothermie
0,0
0,0
0,0
0,6
Totaal duurzaam in Fryslân
4,8
12,0
6,2
15,9
Aandeel duurzame energie in verbruik
8%
19%
10%
26%
Doelstelling duurzame energie
9,9
9,9
9,9
9,9
-5,2
2,1
-3,7
6,0
Bijdrage (in PJ) per type duurzame energie
Tekort/Overschot tov doelstelling Bron: diverse bronnen, zie ‘toelichting Nije Enerzjie foar Fryslân’
Concrete kansen voor 2020 Bestaand Agrarische (co-)vergisters (21)
Industriële/RWZI vergisters (6) Lamb Weston/Meijer, Oosterbierum Ecopark De Wierde, Oudehaske RWZI, Leeuwarden RWZI, Franeker RWZI, Drachten RWZI, Burgum Nieuwe grote stallen (41 locaties) Houtstook (2012, > 500 kW) Zoekgebieden Windmolenclusters
Kansen voor zon, geothermie en biomassaverbranding Zwembad Ziekenhuis Industrie Zorg-/wooncomplex Nieuwbouwplan in ontwikkeling
Bron: 1: Verkenning biogas in Fryslân, 2010 2: Houtskoolschets windstreek 2011
Grotere projecten in Fryslân Zon: Ecommunitypark (als voorbeeldfunctie voor bedrijventerreinen) (>0,01 PJ) Particulieren (1-1,5 PJ) door middel van een stimulerings- en financieringsprogramma 5 ha zon in Leeuwarden (als voorbeeldfunctie ca. 0,01 PJ) Wind: Windcluster IJsselmeer, Heerenveen, Kop Afsluitdijk (4,2 PJ)
Biomassa Hout : Bio Massa Centrale Harlingen (0,3 PJ) Biomassa Vergisting BioNOF (0,8 PJ, waarvan nu al ca.0,4 PJ aanwezig is, groeipotentie naar 1,2 PJ) EnergieLandschap Heerenveen e.o.(0,4 PJ), inclusief Ecopark de Wierde GFT vergisting Orgaworld (0,3 PJ) Schenkenschans (? PJ) Bio-LNG Lauwersoog (0,2 PJ) Restwarmte en duurzame warmte: Warmtenet Leeuwarden, geothermie (0,3 PJ, met groeipotentie naar 0,6 PJ) Geothermie: Geothermie + tuinbouw Sexbierum en Berlikum (0,3 PJ) Geothermie fabrieken (A-ware Heerenveen, Friesland Campina L’warden: 0,3 PJ)
Aanbevelingen pro aktieve aanpak Een consistente, proactieve houding van de provincie, gericht op zon, wind en biogas is essentieel voor het behalen van de doelstelling van 9,9 PJ. door consistent beleid én actie projectrisico’s verminderen en slaagkans vergroten Voor zon: actief informeren en stimuleren van klein en midden verbruikers (particulieren/kleine bedrijven), mogelijk assistentie bij financiering Voor wind proactief, samen met stakeholders ontwikkelen locatie & draagvlak Voor biogas, grootschalige vergisters, groengas-hubs, restwarmte en geothermie proactief zoeken en stimuleren van slimme combinaties op concrete locaties t.b.v. publiek belang participatie door het provinciaal fonds en/of financiering van projecten met lange doorlooptijd, lager rendement en/of groter risico. Bij wind participeren in ontwikkelfase bij RCR projecten (> 100 MW en > € 150 mln. ) om sanering en burgerparticipatie veilig te stellen.
Ontwikkeling van andere technieken blijven stimuleren en blijf alert op kansen die zich voor doen
Mei inoar ! Overheid + mienskip
Duurzame energie Samen ontwikkelen Samen investeren Inkomsten voor leefbaarheid Werkgelegenheid
Voorzieningen Benutten restwarmte Schone energie Betaalbare energie Saneren oude molens
Overheid + Mienskip vele bewezen modellen Inbreng - - - en opbrengst
Overheid
Gemeenschap Privé-personen Bedrijven Organisaties
Voorlichting Financiering Energiefonds Sanering/Windbank
Invloed op: ontwikkeling
en/of
exploitatie Opbrengst
Initiatiefnemers
Ontwikkelfase Project
Exploitatie fase uitvoering door (lokale ) partijen
Leefbaarheids projecten
Conclusie: Fryslân heeft alles in huis Zonder mix wordt het nix (inzet alle bewezen technieken) Met de huidige aanpak halen we de doelstelling niet Alleen met focus en proactieve inzet, halen we de doelstelling De belangrijkste technieken zijn zon, wind, afval en biogas Door samenwerking markt en overheid er uit halen wat er in zit
Ja, wy kinne it mei inoar !
Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân !
