nije enerzjie foar fryslan samen 14% duurzame energie in 2020 halen

nije enerzjie foar fryslan samen 14% duurzame energie in 2020 halen

“Ons Friese platteland en onze steden zijn ons dierbaar. Wij willen, ondanks de krimp, wonen in leefbare dorpen en zorgen voor een duurzame toekomst in Fryslân voor onze kinderen en kleinkinderen. Wij willen onafhankelijk zijn van grijze stroom. Dat kunnen wij samen in Fryslân; Duurzame energie van en voor Friezen”.

nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

2

Nije enerzjie foar Fryslân Samen 14% duurzame energie in 2020 halen


3

Inhoudsopgave • Energie in Nederland • 14% foar Fryslân • (Hoe) halen we mei inoar de doelstelling ?

Colofon Nije enerzjie foar Fryslân Uitgevoerd door: Ekwadraat en Platform Duurzaam Fryslan Met medewerking van: Agentschap.nl Opmaak: FisK, concept en communicatie Platform Duurzaam Fryslân Contactpersoon: Nynke van Ens Gebouw Tesselstate Tesselschadestraat 6, 8913 HB Leeuwarden [email protected] www.platformduurzaamfryslan.nl Copyright 2012 - Platform Duurzaam Fryslân


4

Verbruik van Energie in Nederland

(Totaal 3.500 PJ in 2011, waarvan 132 PJ hernieuwbaar)

Bron: CBS, juni 2012


5

Opbouw van de ca. 4% hernieuwbaar in 2011

Bron: CBS, juni 2012 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

6

Het energieverbruik in Nederland in 2020

Hernieuwbare energie vs. totaal energieverbruik in Nederland. Linieare voorspelling tot 2020 (PJ/jr).

• Conclusie: bij het vasthouden van deze koers is maar 5-6% hernieuwbaar in 2020, in plaats van 14%. Bron: CBS, juni 2012 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

7

14% betekent 4 x zo veel als nu

• Totaalverbruik 2020 : 3500 - 4000 PJ / jr. (variatie afhankelijk besparingen) • 14% hernieuwbaar : 490 - 560 PJ / jr. • Dit betekent 3,7 - 4,2 x het totale hernieuwbare aanbod van 2011. *Deze cijfers zijn gebasseerd op basis van netto productie, netverliezen en verliezen bij de productie zijn niet meegenomen


8

De technieken tot 2020 (en verder….) Zon Biodiesel/ -ethanol Wind Geothermie Blue Energy Hout verbranding Getijden Slib/mest Co verbranding WKO

2012 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

Energie opslag

Vergassing / Pyrolyse

2020

2030 9

Wat kost duurzame energie in 2012? Basisbedragen SDE + (2013) Warmte / Warmte en elektriciteit

18

18

16

16

14

14

12

12 €ct / kWh

€ct / kWh

Basisbedragen SDE + (2013) Elektriciteitsproductie

10 8

10 8

6

6

4

4

2

2

0

0

Wind op land/meer

Zon

Wind op zee

Biogas

Biomassa

Aardwarmte

Bron: ECN, conceptadvies 2013 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

10

Prognose kosten duurzame energie Figuur 4.15

Kostencurven productiekosten hernieuwbaar, in € mln per PJ

120

Onshore windenergie Offshore windenergie

100

Zon PV 80 Biomassa bijstook 60

Referentie: kostprijs kolen incl. CO2

40

20

2049

2046

2043

2040

2037

2034

2031

2028

2025

2022

2019

2016

2013

2010

0

Bron: Sociaal Economisch Onderzoek (UvA), juli 2010 “Investeren in een schone toekomst” i.o.v. Regieorgaan Energietransitie


11

Voor doelstelling van 14% is nodig: Nederland:

Aantal indien (doel 2020 14%, 490 PJ) alleen dit type energie

Huidig aantal Nederland

Aantal maal huidig aantal

Hectare zonnepanelen

193.842 ha in NL

100 ha

1.938 x

Aantal windmolens

9.074

1.877

5x

Aantal vergisters

7.737

130

60 x

5,7 % van NL

• Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk Bron: Windmolens: EnerQ/Wikipedia / Zon: ECN / Vergisters: Verkenning biogas in Fryslân, 2010. Deze cijfers zijn gebaseerd op netto productie, netverliezen en verliezen bij de productie zijn niet meegenomen


12

14% foar Fryslân


13

Het verbruik van Fryslân

Electriciteit

Transportbrandstof

Aardgas

Totaalverbruik 62 PJ, waarvan 2,5 duurzaam in 2010. Groei wordt verdisconteerd met besparing. Doelstelling 14% hernieuwbaar in 2020 = > 9 PJ duurzame energie Bron: Duorsume enerzjy yn Fryslân, 2010


14

(Hoe) halen we mei inoar de Doelstelling ?


15

Wat is nodig? Fryslân:

Indien alleen (doel 2020 14%, 490 PJ) met dit type energie

Huidig aantal Fryslân

Aantal maal huidig aantal

Hectare zonnepanelen

3.560 ha in NL

5 ha

659 x

Aantal windmolens

167

322

0,5 x

Aantal vergisters

142

20

7,1 x

1,1 % van Fryslân

• Conclusie: inzet van alle bewezen techniek noodzakelijk


16

Wat is mogelijk ?

2011 Bijdrage (in PJ) Aktueel Technisch Per type duurzame energie maximum Zon 0,0 12,4 Wind op land 1,2 10,8 Biogas 1,3 9,2 Hout 0 0,5 Overige technieken 0 0,4 Totaal duurzaam in Fryslân 2,5 33,3 Tekort/Overschot t.o.v. -6,5 24,5 doelstelling Aandeel duurzame energie 4% 54% in verbruik


2020 Financieel realistisch 2,5 10,8 3,8 0,5 0,2 17,6 8,6

Beleidsmatige ambitie 2,0 4,3 1,5/2 0,5 0,2 8,5/9 -0,5/0

29%

14%

17

Afhankelijk van markt en beleid 2011 Bijdrage (in PJ) Aktueel Beleidsmatige Per type duurzame energie ambitie

Scenario’s 2020 Biogas stagneert zon, matig beleid remt wind

Pro-aktieve overheid best care

Zon

0,02

2,0

1,6

2,5

Wind op land

1,2

4,3

4,3

8,1

Biogas

1,3

1,5/2

1,3

3,8

Hout

0

0,5

0,3

0,5

Overige technieken

0

0,2

0,0

0,2

Totaal duurzame energy in Fryslân

2,5

8,5/9

7,4

15,1

Tekort/Overschot t.o.v. doel (9 PJ)

-6,5

-0,5/0

-1,6

6,1

Aandeel duurzame energie

4%

14%

12%

24%

(vergeleken met het verbruik van 62 PJ)


18

Conclusie

• • • •

De belangrijkste energie producerende technieken zijn: zon, wind en biogas. De bijdrage van zon ligt tussen de 16 en 23%. De bijdrage van wind ligt tussen de 51 en 58%. De De bijdrage van biogas ligt tussen de 17 en 25%.

• Conclusie: wind draagt meer dan de helft bij aan de doelstelling, gevolgd door zon en biogas.


19

Constateringen: It kin • Energie in Fryslân (in PJ) • • • •

Nu duurzaam Verbruik 2011 Verbruik 2020 ca. Doelstelling 2020 duurzaam 14%

2,5 62 62 9

• Conclusie: met een proactieve houding, technische innovatie is 15,1 PJ (> 9 PJ) in 2020 mogelijk.


20

Haalt Fryslân de doelstelling?

• • • • •

Nu: Markt matig, beleid remt 7 PJ nee Uitvoering beleid + markt OK 8,5-9 PJ misschien net Ruimer, aktief beleid, markt OK 15 PJ ja, zeker Technisch maximum 25 PJ niet reëel De markt is matig en vooruitzichten eveneens

• Conclusie: Alleen bij verruiming van beleid en pro-aktieve uitvoering er van halen we de doelstelling.


21

Maar… Huidige groei groene energie is te beperkt:

• •

Overheidsbeleid beweegt => onzekerheid voor projecten - Locaties voor wind - Saldering en energiebelasting voor zon - Subsidie op energie Markten bewegen: markten voor biomassa, digestaat, financiering zijn matig tot slecht

• Conclusie: het behalen van de doelstelling staat onder druk


22

Afhankelijk van markt en beleid • Markten zijn niet te beïnvloeden • Beleid wel (kaders van de markten) Noodzaak: • Consistent beleid van de overheid • Pro-aktieve inzet van de overheid

• •

Conclusie: zonder mix wordt het nix (inzet alle bewezen technieken). Conclusie: reservecapaciteit i.v.m. onzekerheden wenselijk en mogelijk (m.n. wind).


23

Beleid: Mei inoar naar 14% in 2020 Fryslân pro-aktief op: • Zon: informatie, stimuleren consument • Wind: beleid, samen ontwikkelen/sturen, reservecapaciteit inbouwen • Biogas: slimme combinaties/locaties zoeken, onzekerder peiler door marktrisico Daarnaast: • Biomassaverbranding (potentie beperkt) • Geothermie (potentie beperkt) • Overig: ná 2020, ontwikkeling stimuleren


24

Concrete kansen voor 2020 Bestaand Agrarische (co-)vergisters (21) Industriële/RWZI vergisters (6) Lamb Weston/Meijer, Oosterbierum Ecopark De Wierde, Oudehaske RWZI, Leeuwarden RWZI, Franeker RWZI, Drachten RWZI, Burgum

Nieuwe grote stallen (41 locaties) Houtstook (2012, > 500 kW) Zoekgebieden Windmolenclusters

Kansen voor zon, geothermie en biomassaverbranding Zwembad Ziekenhuis Industrie Zorg-/ wooncomplex Nieuwbouwplan in ontwikkeling

Bron: 1: Verkenning biogas in Fryslân, 2010 2: Houtskoolschets windstreek 2011 nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

25

Mei inoar! Overheid en mienskip

Duurzame energie: • Samen ontwikkelen • Samen investeren • Samen profiteren


Voorzieningen: Werkgelegenheid • Schone energie • Betaalbare energie • Saneren oude molens •

26

Mei inoar!: Overheid en mienskip samen ontwikkelen en investeren is goed mogelijk vele bewezen modellen Gemeenschap Privé-personen Bedrijven Organisaties

Winst en zeggenschap Publieke partij Stichting DE Belanghebbendenoverleg

Lokaal Energiefonds Fondsmanagement Uitvoering

Initiatiefnemers

Ontwikkelfase Project


Winst

Leefbaarheids projecten

Project B.V. uitvoering door (lokale) partijen

27

Conclusie: • Het behalen van de doelstelling staat onder druk • Met een proactieve houding, technische innovatie is 15,1 PJ (> 9 PJ) in 2020 mogelijk • Fryslân heeft alles in huis • Zonder mix wordt het nix (inzet alle bewezen technieken) • De belangrijkste technieken zijn wind (50%), zon en biogas (beide ca. 25%) • Markt biomassa is matig => bouw reservecapaciteit in (wind) • Door samenwerking er uit halen wat er in zit

Ja, wy kinne it mei inoar ! nije enerzjie foar fryslan - samen 14% duurzame energie in 2020 halen

28

Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân !


29

nije enerzjie foar fryslan aanvullende sheets

Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Zon • Technisch bewezen • Grootschalig nog niet rendabel • Voor particulieren wel rendabel

(fiscale subsidie, saldering)

• Er is ca. 17.000(2) hectare dak beschikbaar • Stel 850 hectare wordt geschikt gemaakt voor zon: 2,5PJ

(50% van de 17.000 ha is geschikt voor panelen, waarvan 25% op zuid georiënteerd, waarvan 40% overgaat op financiering, 1100 kWh/wP, 0.74 MWp/ha(1)) (doel 9 PJ)(850 hectare, 630 MWpiek)

• Stel 4.250 hectare wordt geschikt gemaakt: 12,4 PJ

Bron: (1) Arcadis / Zonnepark 2012 Twente (2) CBS, juni 2012: oppervlakte wonen, werken, winkelen, uitgaan, cultuur en openbare voorzieningen nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets

31

Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Wind op land • • • • •

Technisch bewezen Financieel aantrekkelijk (Kleine- en) grootschalig mogelijk Door beleid Fryslân nu gemaximeerd Stel 400(1) MW en 3.000(2) vollasturen => 4,3 PJ Stel 750 MW(3) => 8,1 PJ (doel 9 PJ)

Bron: (1) Houtskoolschets Windstreek 2011 (2) EnerQ productiegegevens A7 (3) Op basis van projectinventarisatie Platform Duurzaam Fryslân nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets

32

Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Biogas • Technisch bewezen • Door marktomstandigheden financieel lastig • Stel 60 vergisters (3x huidig) => 3,8 PJ

(ca. 180 miljoen m3 biogas uit mest, grassen, GFT, slib en reststromen industrie).

• Stel vergisting alle beschikbare mest/reststoffen => 9.2 PJ

Bron: (1) Verkenning biogas in Fryslân nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets

33

Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Hout • Maximale beschikbare biomassastromen voor verbranding: 27 kton(1) per jaar => 0,5 PJ

Bron: (1) Vraag en aanbod van biomassa in de Energy Valley Regio, 2010 Houtblok, -snipper, -zaagsel, -pellets, afkorthout en A-hout. Uitgaande van droog hout. Noot: biomassa kan makkelijk geïmporteerd worden. nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets

34

Wat kan Fryslân nu bijdragen tbv 2020? Geothermie • •

Maximale potentie onbekend. Noord Nederland is wel kansrijk(1) Stel: 10 doubletten van 10 MW, met een productie van 5500 uur per jaar(2), 0,2 PJ

(Focus van Leeuwarden en de glastuinbouwgebieden, aanvraag opsporingsvergunning Fryslân 2012)

• Stel: 20 doubletten van 10 MW, met een productie van 5.500 uur per jaar(2), 0,4 PJ

Bron: (1) Technische pontentieelstudie diepe ondergrond Noord Nederland, 2008 (2) ECN, conceptadvies 2013

nije enerzjie foar fryslan - aanvullende sheets

35

Toelichting scenario’s en groeipotentie Bron: (1) Verkenning biogas in Fryslân, 2010

Bron

Groeipotentie

Zon

+++, toename is technische en financieel mogelijk. M.n. door betere informatie en communicatie voor particulieren. Als alle goed liggende daken, ook industrieel zouden worden benut, dan 10,8 PJ. Grootschalige projecten en projecten voor grootverbruikers stroom blijven echter voorlopig financieel een uitdaging. Indien 40% van de particulieren 5.500 euro investeren in zon, dan groei naar 2,5 PJ. Doorlooptijd projecten is kort. Met de nodige stimulering moet dit in 8 jaar kunnen lukken. Als slechts 25% van de particulieren investeert, 1,6 PJ.

0,02 1 2,4 2,5 1,6

PJ PJ PJ PJ

nu theorie haalbaar worst case

Wind 1,2 1 0,8 8,1 4,4

PJ PJ PJ PJ


+++, Technisch is meer dan 1.000 MW mogelijk (10,8 PJ). Financieel aantrekkelijk, veel initiatieven. Ervaring van hinder door omwonenden en landschappelijke inpassing beperken draagvlak. Beleidsmatige ambitie mikt nu rond de 400 MW (4,4 PJ). Pro-actief beleid overheid en proces van gebiedsontwikkeling met alle stakeholders is nodig om draagvlak te vergroten. Delen van opbrengsten als bij dorpsmolens eveneens. Op basis van pro-aktieve aanpak en gezamenlijke ontwikkeling kan naar schatting 750 MW met voldoende draagvlak ontwikkeld worden (8,1 PJ). Wind biedt daarmee buffer voor risico’s.


36

Groeipotentie Bron: (1) Verkenning biogas in Fryslân, 2010 (2) Technisch potentieelstudie diepe ondergrond Noord Nederland, 2008 Geologische inventarisatie Gemeente Leeuwarden, 2009

Bron

Groeipotentie

Biogas

+ de maximale potentie in Fryslân is o.b.v. beschikbaar te vergisten materiaal vastgesteld op 9,8 PJ, 440 mln. m3 biogas per jaar(1). Financieel moeilijk ivm afhankelijkheid van moeilijke markten voor inkoop grondstoffen en afzet digestaat, warmte en/of biogas. Stel dat bij verbetering van techniek en/of markten het huidige aantal van 20 vergisters in Fryslân verdrievoudigt, dan stijgt de bijdrage van 1,3 naar 3,8 PJ. Uitgangspunt daarbij is 100% benutting van gas en/of opgewekte warmte en stroom.

1,3 9,8 3,8 1,3

PJ PJ PJ PJ


Biomassa-verbranding 0,5 PJ maximaal Aardwarmte/Geothermie 0,4 PJ maximaal (inschatting)

+ beperkte potentie door beperkte hoeveelheid beschikbaar houtachtigen. Afhankelijk van import van biomassastromen. In statistiek wordt ook geïmporteerde biomassa meegerekend en/of afvalverbranding –deels- in deze categorie geplaatst. + Financieel en organisatorisch lastig i.v.m. vereiste schaalgrootte en zeer lange termijn van investering in netwerk. Maximale potentie afhankelijk van de afzetmogelijkheden van grootschalige warmte(2) (indicatie: 6-8.000 huishoudens per doublet).


37

Kwalitatieve analyse Vermeden CO2 emissie

Investering

Operationele kosten

Rendement

Innovatie voor de regio

Werkgelegenheid

Maatschappelijke acceptatie

Zon

++

-(-)

+(+)

+

0

0

++

Wind op land

++

-

+

++

0

0(+)

-(-)

Wind op zee

++

-(-)

-

-

0

0(+)

0

++(+)

-

--

-

+

++

+

Biomassaverbranding

+

0(-)

--

+(-)

+

+

+

Aard-warmte

+

0(-)

0(-)

-

+

0(+)

+

Fossiel

0

0

0

0

0

0

Biogas


38

Kwalitatieve analyse, biogas

Biogas

Vermeden CO2 emissie

Investering

Operationele kosten

Rendement


Werkgelegenheid


++

-

--

-

+

++

+

Zowel in de voorketen (biomassaproductie, verwerking, transport), gedurende het proces (vergisting, distributie van energie) als aan het einde van de keten (digestaatverwerking, CO2 productie) ontstaan economische activiteiten. Bij CO2 productie wordt CO2 gewonnen door biogas om te zetten naar groen gas. De CO2 wordt ingezet in bijvoorbeeld de tuinbouw. Dit resulteert in extra CO2 reductie. Daarnaast zijn diverse spin-off activiteiten mogelijk, zoals algenteelt, grondstoffen raffinage, etc. Deze spin off technieken zijn nog niet allemaal uitontwikkeld. De biomassaprijs en de prijs van af te zetten digestaat zijn echter onderhevig aan marktontwikkelingen.


39

Kwalitatieve analyse, biomassaverbranding

Biomassaverbranding


Investering

Operationele kosten

Rendement


Werkgelegenheid


+

0(-)

--

+(-)

+

+

+

Indien houtstromen aanwezig zijn. Voor deze stromen wordt veelal geld betaald in de afdankfase. Wanneer lokaal hout wordt omgezet naar warmte (verbranding) kunnend diverse gebouwen van duurzame warmte worden voorzien. Zowel in de voorketen (rooien, creëren van chips/pellets, transport) als gedurende het proces ontstaan economische activiteiten. In de afdankfase (as) zal de economische spin-off beperkt zijn. Echter dient er een faciliterend warmtenet gerealiseerd te worden binnen een straal van 2-4 km vanaf de bron.


40

Kwalitatieve analyse, zon

Zon


Investering

Operationele kosten

Rendement


Werkgelegenheid


++

-(-)

+(+)

+

0

0

++

Zonnesystemen zijn ‘overal’ toepasbaar. In het buitengebied, op gebouwen en kunstwerken. Wanneer wordt gekeken naar de maatschappelijke discussie, zijn zonne-energiesystemen geaccepteerd. De prijs wordt steeds lager. Echter, gekoppeld aan de doelstelling ’versterken van de economische ketens,’ is de toegevoegde waarde beperkt. Vanuit zonne-energie systemen worden nauwelijks of geen aanvullende economische activiteiten verwacht.


41

Kwalitatieve analyse, wind Vermeden CO2 emissie

Investering

Operationele kosten

Rendement


Werkgelegenheid


Wind op land

++

-

+

++

0

0(+)

-(-)

Wind op zee

++

-(-)

-

-

0

0(+)

0

Over het algemeen kan gezegd worden dat de financiële haalbaarheid van grootschalige windenergie op land in landelijk gebied goed haalbaar is. Windenergie is alleen realiseerbaar op specifieke locaties waar de mogelijkheid ervan benoemd is in het bestemmingsplan. Vanuit windparken worden beperkte aanvullende economische activiteiten verwacht, namelijk onderhoud. Negatieve aspecten, zoals zicht, slagschaduw en geluid verminderen de maatschappelijke acceptatie. Wind op zee is aanmerkelijk duurder dan zon, biomassa en wind op land en projecten kennen meer risico. Qua vergunningverlening door het ontbreken van omwonenden vaak makkelijker


42

Kwalitatieve analyse, aardwarmte

Aardwarmte


Investering

Operationele kosten

Rendement


Werkgelegenheid


+

0(-)

0(-)

-

+

0(+)

+

Geothermie is het gebruik van warmte uit de diepe ondergrond, enkele duizenden meters diep. Noord Nederland is globaal gezien geschikt voor de inzet van Geothermie. Zowel de bodemgesteldheid als de temperaturen in de geschikte aardlagen zijn toereikend. De temperatuur op een diepte van ca. 4 tot 6 km is >100 C en daarmee toepasbaar. Echter zijn er nog geen dergelijke projecten uitgevoerd in Noord Nederland. Daarnaast dient er een langjarige warmtevraag te zijn van ca. 6/8.000 huishoudens binnen een straal van 5 km. De kosten in infrastructuur/leidingen kennen een lange terugverdientijd.


43

Constateringen, waarnemingen, conclusies en aanbevelingen


44

Constateringen • • • • • • • • • •

Nederland verbruikt in 2020 tussen de 3500 en 4000 PJ energie. Fryslân draagt ca. 62 PJ bij aan dit verbruik (1,6%). Doelstelling 2020 Fryslân: 14% hernieuwbare energie: 9 PJ Fryslân produceert in 2010 2,5 PJ Om de 9 PJ te behalen is 4x zoveel nodig ! Met zon, wind en biomassa kan Fryslân 9 PJ halen Wind draagt 50% bij aan de doelstelling, gevolgd door zon en biogas (beide ca. 25%). Andere technieken specifiek inzetten of zijn pas na 2020 marktwaardig T.o.v. Nederland presteert Fryslân goed t.o.v. haar potentie matig Fryslân heeft ruimte voor bijdrage aan doelstelling Nederland


45

Constateringen • Fryslân kansrijk door veel zon, biomassa en wind • In potentie kan Fryslân > 50% duurzame energie produceren Maar: • Iedere bewezen techniek kent risico’s en beperkingen • Overheidsbeleid beweegt => extra onzekerheid voor projecten

Conclusie • Alle technieken zijn hard nodig om de doelstelling te halen • Reservecapaciteit inbouwen om 14% Fryslân te halen (m.n. wind) • Ruimer, consistent (en pro-aktiever ) beleid is nodig


46

Waarnemingen en conclusies •

Wind op land: Potentieel in windrijk Fryslân is groot. Financieel aantrekkelijk. Beleidsmatig lastig. Belangrijk(st)e bijdrage aan de duurzame energie in Fryslân. Door provinciale ambitie begrensd op 400 MW en bijdrage van ca. 50% in 2020. Per project een grote bijdrage. Wind is rendabel, ‘stuurbaar’ en kan tekorten andere technieken opvangen (indien provinciale ambitie wordt bijgesteld).

•

Zon: De potentie van Zon is groot. Voor particulieren al rendabel zolang saldering (fiscale subsidie) blijft toegestaan. Gezien de technische en economische ontwikkelingen is bijdrage van 30% aandeel in DE productie in 2020 goed mogelijk door m.n. particulieren te stimuleren te investering in zon.

•

Biogas: De potentie in agrarisch Fryslân is groot. Financieel op dit moment lastig i.v.m. marktomstandigheden biomassa en digestaatafzet. Huidige bijdrage van 1,3 PJ kan doorgroeien naar 3,8 PJ indien techniek en/of marktomstandigheden verbeteren.

• Verbranding biomassa (houtachtigen): Maximaal ca 10% aandeel in DE productie in 2020 o.b.v. aanwezig hout. • Onzekerheden in m.n. biogas en verbranding kunnen goed worden gebufferd door ruimere ambitie c.q. reservecapaciteit in m.n. wind.


47

Waarnemingen en conclusies • Geothermie: Relatief nieuw. In de praktijk nog weinig/geen projecten. Lastig om voor een voldoende lange periode en met acceptabel risico aanbod en voldoende vraag samen te brengen. •

Wind op Zee: Potentie groot. Duurder dan Wind op land, zon en biogas. Risicovoller dan wind op land en zon. Doorlooptijd en risico projecten aanzienlijk, waardoor slechts mondjesmaat groei. Niet meegenomen voor bijdrage aan 2020.

• Andere technieken: In/voor 2020 erg locatie gebonden of nog niet marktwaardig of te duur.


48

Waarnemingen en conclusies •

Een consistente, proactieve houding van de provincie, gericht op zon, wind en biogas is essentieel voor het behalen van de doelstelling van 9 PJ. Door consistent beleid én actie projectrisico’s verminderen en slaagkans vergroten het ‘mei inoar’ vinden van goede locaties (met begrip voor ruimte, natuur en leven). Het zoeken en stimuleren van slimme combinaties.

•

De provincie kan relatief eenvoudig, een stimulerende rol vervullen, vooral gericht op bewezen technieken om 9 PJ in 2020 te behalen. Voor zon: actief informeren en stimuleren van klein en midden verbruikers (particulieren/kantoren). Voor wind proactief, samen met stakeholders ontwikkelen locatie & draagvlak Voor biogas proactief, afnemers en leveranciers, input en output, koppelen.

•

Mocht een techniek uitvallen of bijv. de markten verslechteren, dan kan wind op land relatief eenvoudig dienen als back-up, vanwege de hoge opbrengst per te investeren euro. Verruim de ambitie voor wind op land om zeker te zijn dat doelstelling wordt gehaald.

• Stimuleer ontwikkeling andere technieken en blijf alert op kansen die zich voor doen.


49

Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân !


50

Voorbeelden


51

Lokale biomassa in Beetsterzwaag


52

Biogas maakt zwemmen mogelijk

Start de film


53

Zon en wind in Heerhugowaard


54

Wind geeft al 17 jaar leefbaarheid in Wommels / Iens

€ 15/30.000 per jaar naar Wommels/Iens voor Leefbaarheid


Start de film

55

Mei inoar nei in skjin en leefber Fryslân!


56

nije enerzjie foar fryslan samen 14% duurzame energie in 2020 halen

Recommend Documents