NIEUWSBRIEF. Inhoudsopgave. Waterveiligheid. Waterveiligheid 1. Van het bestuur..., Nieuwsberichten 2. Verenigingsgegevens, Agenda 2

NIEUWSBRIEF October 2014 - nummer 2014-4

Inhoudsopgave Waterveiligheid

 1

Van het bestuur..., Nieuwsberichten

 2

Verenigingsgegevens, Agenda

 2

De Pen... Herman Schoonakker

 3

Wetenschapswaardigheden:

 4

      Intreerede Pieter van Gelder NVRB lezing Windmolens

 6

Uit de media...

 7

Lezing IPMA Baltic Ace, Colofon 

 8

Waterveiligheid   Het is weer tijd om wat nader in te gaan op het onderwerp waterveiligheid. Niet omdat de Deltacommissaris zijn nieuwe plannen bekend heeft gemaakt, of omdat er net voor Prinsjesdag bekend werd dat ruim 800 stuwen, sluizen en stormvloedkeringen niet op orde zouden zijn. Ook niet omdat ik me zelf bezig houd met de vraagstukken hoe we de risico’s van overstromen in DBFM contracten kunnen verwerken. Nee, de aanleiding was dit keer weer eens in de persoonlijke sfeer. U weet waarschijnlijk wel dat ik een fervent sportduiker en vinzwemmer ben en ik vind het wel weer eens tijd om u daarin mee te nemen. Op 14 september 2014 organiseerde Orka ’97 voor de tweede keer het evenement Sport4Support. Dit bestaat uit een vinzwemwedstrijd en een sponsor­ zwemgedeelte, welke op de Prins Willem Alexander-roeibaan te Rotterdam – Zevenhuizen wordt georganiseerd. Dit jaar was de Reddingsbrigade Waddinxveen aangeschoven. Zij vieren dit jaar hun 40 jarig bestaan en waren al gevraagd door de uitbaters van de roeibaan om een aantal roeiwed­ strijden te begeleiden qua veiligheid. De roeibaan is een recht stuk open water van twee kilometer lang. De deelnemers kunnen maximaal twee uur zwemmen en daarbij afstanden afleg­ gen in veelvouden van 500 meter. Om de veiligheid te borgen varen er bootjes rond, staan er mensen langs de kant, hebben we EHBO-ers en tekenen de deelnemers een eigen verklaring waarin staat dat ze de risico's kennen. In 2013 hadden we een kleine 20 zwemmers en konden we alles redelijk goed overzien, maar ook hadden we het gevoel dat als het echt mis zou gaan we toch wel eens tekort zouden kunnen schieten. We waren dan ook heel blij met de reddingsbrigade en hun ruime ervaring met bewaking en redden. Dit jaar hadden we 45 deelnemers en heel veel meer vrijwilligers. Het weer was prachtig. Zelf zwom ik de vier kilometer met bi-fins (“flippers” al mag ik dat woord van mijn duikbuddy’s niet gebruiken). Een enkele deelnemer is zelf voortijdig gestopt of na enige aandrang van de organisatie. Dat waren vooral zwemmers die slechts in badkleding deel namen. Die zijn prima opgevangen en opgewarmd. Wat is nu de moraal en natuurlijk toch ook de link met de thema’s uit de eerste alinea? Veiligheid, en zeker waterveiligheid, is het resultaat van goede samenwerking, heldere afspraken, voldoende en adequate middelen en noodscenario’s. Dat geldt zowel voor een kleinschalig evenement op een roeibaan als in het groot bij de BV Nederland! Pieter van Gelder sprak in zijn intreerede uitvoering over veiligheid, waarvan uiteraard verslag in deze nieuwsbrief. De ontwikkelingen in Nederland kunt u volgen via de diverse media (en ongetwijfeld bij een aantal NVRB-lezingen), voor een lokaal inkijkje bent u volgend jaar van harte welkom in Zevenhuizen! Peter Blanker http://www.sport4support.nl/

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR RISICOANALYSE EN BEDRIJFSZEKERHEID

Van het bestuur...

Verenigingsgegevens

Beste leden, 

Het doel van de NVRB is "bijdragen aan de ontwikkeling van de ana­

Zoals aangegeven tijdens de ALV eerder dit jaar willen we met het bestuur

lyse en beheersing van risico's en bedrijfszekerheid alsmede de toe­

onze activiteiten een wat andere invulling geven, om onder andere de

passing en kwaliteit daarvan te bevorderen door kennisoverdracht en

kennisdeling binnen de vereniging naar een hoger niveau te tillen. In dit

uitwisseling van ervaring."

kader heeft onlangs de eerste externe lezingenavond plaatsgevonden bij ARCADIS in Amersfoort met als onderwerp Windturbineveiligheid. Gezien

Aanmelding lidmaatschap en wijziging gegevens leden

de opkomst, maar vooral gezien de inhoudelijke discussie is deze nieuwe

Secretariaat NVRB

opzet van de lezingenavonden zeer geslaagd.

Marit Zethof

Graag nodig ik u dan ook uit voor onze volgende externe lezingenavond welke plaats zal vinden op 25 november bij Royal Haskoning DHV te

p/a HKV lijn in water

Rotterdam. Deze lezingenavond zal in het teken staan van de diverse

Botter 1129

waterveiligheidsinitiatieven in New York (onder anderen Big U). Op de

8232 JN Lelystad

website en via de mail volgt snel meer informatie.

0320 - 294 211 [email protected]

Naast een andere invulling van de lezingen zijn we als bestuur op de

 

achtergrond ook de haalbaarheid aan het onderzoeken van extra activi­

Aanmelding en informatie NVRB-bijeenkomsten

teiten specifiek gericht op actuele onderwerpen. Gedacht wordt bijvoor­

Secretariaat en/of via de website www.nvrb.nl

beeld aan een minisymposium over de veiligheidsaspecten ten aanzien van de gaswinning in Groningen. Hiermee willen we meer interactie creëren met brancheorganisaties, kennisorganisaties en het bedrijfsleven. Dit alles zou uiteindelijk ook een positief effect moeten hebben op het aanbod van artikelen voor onze nieuwsbrief. De eerlijkheid gebiedt mij namelijk te zeggen dat het steeds meer moeite kost om een goed gevulde nieuwsbrief samen te stellen. Dit geldt ook voor de nieuwsbrief van onze Europese evenknie: ESRA. Dit terwijl er enorm veel gebeurd op het terrein van Risicoanalyse en Bedrijfszekerheid. Bij deze wil ik dan ook benadruk­ ken dat de redactie altijd open staat voor de publicatie van interessant onderzoek vanuit brancheorganisaties, het bedrijfsleven en universiteiten

Agenda Lezingen NVRB Uiteraard verzorgt de programma commissie ook in 2014 regelmatig le­ zingen en excursies. Hou de website en de mailingen in de gaten voor data en details. Daarnaast kunt U zich nog altijd opgeven als lid van de Programma Commissie of kunt U ideeën aandragen voor een lezing of een andere activiteit!   IPMA lezing risicomanagement Haak om Leeuwarden Maandag 3 november 2014.

en hogescholen. Neem voor meer informatie vooral contact op via [email protected]!

Tijdens de lezing zullen Adriaan Boers (contractmanager) en Astrid de Boer (risicomanager), beiden van Rijkswaterstaat, ons meenemen in het

Ronny van den Heuvel

project Haak om Leeuwarden, de handreiking procesgericht risicomana­ gement van Rijkswaterstaat en de toepassing ervan binnen het project.

Nieuwsberichten...

Het project ontvangt ons graag vanaf 18.00 uur met broodjes en drankjes

Op de NVRB-site vindt u onder anderen de volgende nieuwsberichten:

start om 18.30 uur en duurt tot uiterlijk 20.00 uur. Graag wel van tevoren

- 'Kwaliteit risicomanagement verontrustend'

aanmelden, bijvoorbeeld via www.nvrb.nl

op de projectboerderij, Bredyk 30 in Wirdum. Het inhoudelijke programma

- Duitse dijk risico voor Nederland - Statement over veiligheid reactor

NVRB lezing Waterveiligheid New York

- PVV wil meer aandacht voor veiligheid in trein - Organisatie: Veiligheid motorspektakel in orde

Dinsdag 25 november zijn we te gast bij Royal Haskoning DHV te Rotter­

- Wat is het risico dat hier een planetoïde inslaat?

dam. Tijdens deze lezingenavond zullen twee sprekers ingaan op de di­

- ‘Velsertunnel groot risico’

verse waterveiligheidsinitiatieven in New York (onder anderen Big U). Op

- Digitale veiligheid krijgt meer aandacht en meer geld

de website en via de mail volgt snel meer informatie.

- ICAO laat veiligheid luchtverkeer onderzoeken Voor alle informatie gaat u naar http://www.nvrb.nl/nieuws.html - pagina 2 -

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR RISICOANALYSE EN BEDRIJFSZEKERHEID

De Pen... Herman Schoonakker  

De toevalsgenerator heeft mij deze keer aan­

in 2010. De algemene indruk van onze PSA was zeer goed maar er zijn

gewezen als penner. Ik maak graag van deze

ook altijd wat bevindingen. In 2013 vond een follow-up review plaats

gelegenheid gebruik om het risicoanalysewerk

waarbij werd gekeken of de eerder gerapporteerde bevindingen en aan­

dat bij EPZ voor de kerncentrale in Borssele

bevelingen goed in de huidige PSA zijn verwerkt. De bevindingen van de

wordt uitgevoerd weer eens onder de aandacht te brengen en om mijn

follow-up review waren zeer positief. De kerncentrale in Borssele beschikt

ervaring met ons vak met jullie, mede NVRB leden, te delen.

over een PSA die voldoet aan de criteria voor een “high quality modern

Ik ben al een oudgediende in ons vakgebied. In 1989 werd in Borssele

PSA”, voor ons een resultaat om trots op te zijn.

begonnen met de eerste PSA (Probabilistic Safety Assessment). Voor mij de eerste kennismaking met het vak risicoanalyse. Mijn opleiding HTS

In de loop van de tijd is niet alleen de omvang van het PSA model veran­

elektrotechniek werd geleidelijk aan aangevuld met on-the-job training in

derd. Ook de technieken binnen ons vakgebied hebben zich ontwikkeld

Amerika en verschillende cursussen in PSA en kansberekening.

en inzichten zijn gewijzigd. Als we kijken naar de ontwikkeling van de PSA resultaten als functie van de tijd, bijvoorbeeld naar de kernsmeltfrequentie,

Het PSA-team in Borssele bestaat uit twee personen die hier fulltime mee

dan is er een neergaande trend als gevolg van ontwerpverbeteringen,

bezig zijn. Het maken en wijzigen van het PSA model wordt door een

voornamelijk als onderdeel van veiligheidsevaluaties die iedere 10 jaar

aantal contractors uitgevoerd. Zij leveren de echte PSA vakspecialisten.

worden uitgevoerd. Daar tegenin zijn er stijgingen als gevolg van de uit­

Mijn collega en ik beheren het PSA model, voeren reviews uit en gebruiken

breiding van de PSA omvang en door de veranderingen in analysetech­

het model voor analyses van bedrijfsvoering alternatieven, voor de eva­

nieken en nieuwe inzichten. Ook worden de analysemethoden strikter

luatie van voorgestelde wijzigingen en voor het zoeken naar mogelijkheden

voorgeschreven. Voorbeelden van recente veranderingen in analyseme­

om het veiligheidsontwerp te verbeteren. Het PSA model wordt ook door

thoden zijn de brandanalyse en de analyse van menselijke interacties. De

de afdeling bedrijfsvoering gebruikt om de planning van preventief onder­

modellering is formeler geworden dan bij de eerder gebruikte methoden.

houd door te rekenen. Zij gebruiken daarvoor de Safety Monitor, het PSA

Het resultaat is mijns inziens niet noodzakelijk nauwkeuriger maar biedt

model voorzien van een aangepaste gebruikersinterface, waardoor het

wel meer concrete indicaties voor verbetermaatregelen en dat is zeker

uitvoeren van berekeningen door mensen zonder specifieke PSA-kennis

een voordeel.

mogelijk wordt. De risicoanalyse is een relatief jong vakgebied. Ik heb de indruk dat het Vanaf 1989 tot nu is het PSA model steeds gegroeid. Van een model dat

nog steeds meer in beweging is dan de meeste andere vakgebieden en

alleen de interne gebeurtenissen die tijdens vermogensbedrijf kunnen

dat maakt het boeiend maar ook wel eens lastig, vooral in de communi­

optreden weergaf, is het uitgegroeid tot een full scope PSA met meer dan

catie met mensen buiten ons vakgebied. Je moet je collega’s toch weer

zevenhonderd gebeurtenissenbomen, meer dan honderd foutenbomen

uit kunnen leggen waarom bijvoorbeeld een component die jarenlang als

en meer dan vierduizend unieke basisgebeurtenissen. Een goed kwali­

minder veiligheidsrelevant gold, nu ineens niet langer dan een halve dag

teitsborgingsysteem is een essentiële voorwaarde voor het beheer van

uit bedrijf mag worden genomen. Ook richting overheid is het regelmatig

het model, ook omdat meerdere partijen vaak gelijktijdig aan het model

nodig om te laten zien waarom de risico getallen als gevolg van recente­

werken.

re inzichten en voorschriften weer eens zijn veranderd.

  Het leuke van het werk bij EPZ is dat we ons met alle onderdelen van het

Hoewel de absolute waarde van het risico dus in vele opzichten omringd

model kunnen bezighouden. Veel van het PSA werk wordt uitgevoerd door

wordt door (niet altijd kwantificeerbare) onzekerheid, blijkt dit gelukkig erg

mensen die alleen met een bepaald onderdeel van het model bezig zijn.

mee te vallen voor de verschillen die ontstaan door ontwerpwijzigingen of

Met foutenboom analyse, met menselijke interacties, met de sterktebere­

door bijvoorbeeld het uit bedrijf nemen van een component. Het is voor

keningen van het containment of met plaatsgebonden- of groepsrisico.

zover ik dat heb kunnen nagaan ook nog nooit gebleken dat een ontwerp­

Wij hebben het voordeel dat we ons met alle aspecten van het model

verbetering gebaseerd op een eerder PSA-model, door een nieuw model

kunnen bezighouden. Dat houdt het boeiend, ook na 25 jaar risicoanalyse.

is achterhaald. Het risico voordeel kan kleiner of groter worden maar is tot nu toe nog nooit negatief geworden. Ondanks de veranderingen die nu

De PSA van de kerncentrale wordt gecontroleerd door de overheid. De

eenmaal inherent zijn aan een living PSA model blijkt het een robuust en

Kern Fysische Dienst (KFD) maakt hiervoor gebruik van het International

betrouwbaar analysegereedschap.

Atomic Energy Agency (IAEA) die een team van internationale PSA specialisten samenstelt. Dit International PSA Review Team (IPSART)

Ik heb er nog altijd plezier in om op een praktische manier met risicoana­

toetst de PSA aan de relevante IAEA regelgeving en rapporteert de be­

lyse bezig te zijn en om te zien dat het aantal toepassingen van ons

vindingen aan de KFD. De laatste IPSART review heeft plaats gevonden

vakgebied nog steeds groeit. Het blijft gewoon een leuk vak. Herman Schoonakker

- pagina 3 -

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR RISICOANALYSE EN BEDRIJFSZEKERHEID

Wetenschapswaardigheden Intreerede Pieter van Gelder Op vrijdag 26 september 2014 gaf dr. Ir. P.H.A.J.M. (Pieter) van Gelder zijn intreerede aan de Techni­ sche Universiteit Delft. Pieter is hoogleraar in de faculteit Techniek, Bestuurskunde en Management (TBM). Het onderwerp van zijn oratie was “Staarten in de Veiligheidskunde.” Hieronder een samenvatting van zijn lezing. Het origineel werd aangehoord door een goed gevulde aula, flink wat NVRB-leden en zijn collega hoogleraren. De lezing is ook via https://collegerama.tudelft.nl/Mediasite/Play/5d6e3010156544778ccf7787149174a11d nog te volgen.

“Deze rede gaat over staarten in de veiligheidskunde, om daarmee te benadrukken dat de veiligheid in het geding is bij onverwachte situaties en grote afwijkingen van het gemiddelde. Voor de veiligheidskunde geldt “The devil is in the tails”. Staarten kunnen ons namelijk de das om doen.Als de vei­ ligheid op orde is, merkt niemand iets. Dit maakt het een uitdaging om veiligheid hoog op de politieke agenda te houden. Zowel in de publieke als private sector. Bij veiligheid gaat het om de lange adem. Ook in tijden dat er niets gebeurt, dienen de vitale infrastructuren, systemen en processen op orde te zijn. Het krijgt echter pas vaak de aandacht als er iets mis gegaan is. Veiligheid zou gezien moeten worden als een waarde, een ideaal waar we als sa­ menleving naar streven. Veiligheid is gecorreleerd met welvaart. Hoe hoger de veiligheid in een land, hoe hoger de welvaart van het land. Veiligheid en innovatie gaan ook hand in hand. In Zweden laat men zien hoe met het stellen van hoge veiligheidseisen in de automobielindustrie , innovatieve oplossingen tot stand komen. Een veiligheidskundige onderzoekt de factoren die van invloed zijn op de veiligheid van systemen, en onderscheidt daarbij een aantal hoofdfactoren: de technische factoren, de menselijke factoren en de organisatorische factoren. Een systeem kan falen doordat de techniek faalt (een afschuivende dijk), of de mens faalt (een buschauffeur die in slaap valt), of de bestuurlijke organisatie faalt (de touroperator die te strakke tijdschema’s inroostert voor zijn buschauffeurs). Dit maakt het vakgebied zeer multidisciplinair, omdat naast technische expertise ook expertise in het handelen en gedrag van de mens (de psychologie) nodig is, en expertise van bestuurskundigen, organisatiekundigen, economen en ethici. Staarten in de veiligheidskunde Staarten… wat zijn het? Waarom spelen ze een rol? Hoe gaan we ermee om en wat kunnen we er aan doen? Ik illustreer dat aan de hand van ver­ schillende domeinen, veiligheid tegen natuurgevaren (aardbevingen en overstromingen), brandveiligheid en chemische veiligheid. Tevens een visie op het onderzoek en onderwijs in de veiligheidskunde aan de faculteit TBM en de TU Delft, waarna ik eindig met een toekomstblik en dankwoord. Incidenten en ongevallen treden op bij onverwachte afwijkingen in de eerdergenoemde factoren die van invloed zijn op de veiligheid. Bij een determi­ nistisch systeem, waarin alle factoren en variabelen constante waarden aannemen, zullen derhalve geen incidenten plaatsvinden. Een veiligheids­ kundige streeft daarom naar reductie van de fluctuaties in de variabelen; het systeem saaier maken en op die manier ook veiliger. Standaardisatie is daar een voorbeeld van. Een vulslang verschilt nog steeds per LPG station. Dat levert bij de bediening ervan een verhoogde kans op menselijke fouten. Mijn voorganger, prof. Ben Ale, formuleerde het als volgt: “in gemiddeld 1 meter waterdiepte kan iemand nog steeds verdrinken. Het gaat niet om het gemiddelde, maar om de spreiding rondom het gemiddelde”. Fluctuaties in variabelen bestuderen we met zogenaamde kansverdelingen. Dit is een normale verdeling met de bijbehorende betrouwbaarheidsinter­ vallen. In 1809 afgeleid door de wiskundige Euler. Symmetrisch rondom het gemiddelde, en snel afvallende staarten, ondanks dat deze tot oneindig doorlopen. De kans om meer dan drie sigma afwijking van het gemiddelde te observeren is slechts 0,3%. Staarten worden vetter naarmate meer domino effecten, ofwel positieve correlaties, optreden, aangegeven met deze vergelijking. Begin vorige eeuw is een krachtige theorie ontwikkeld die aangeeft dat er slechts drie typen staarten bestaan die de extreme waarden van een proces beschrijven. Dit zijn de zogenaamde Weibull, Gumbel en Frechet verdelingen. Met als voorwaarden onderlinge onafhankelijkheid en een identieke verdeling van de data. Dat zijn belangrijke voorwaarden in de statistiek. De theorie kan dus niet zondermeer worden toegepast op jaarmaxima van waterstanden langs de Nederlandse kust of mens-geïnduceerde aardbevingen in Groningen (twee actuele dossiers in de veiligheidskunde). Deze observaties zijn immers

- pagina 4 -

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR RISICOANALYSE EN BEDRIJFSZEKERHEID niet stationair door de relatieve stijging ten gevolge van klimaatverandering en bodemdaling en de gasonttrekking uit de ondergrond. En dus dienen er correcties op de data te worden uitgevoerd. Onderwijs en onderzoek Wij willen van de veiligheidsregio’s Rotterdam Rijnmond en Hollands Midden onze proeftuin maken. Tezamen met de drie universiteiten in deze provincie: LDE (Leiden, Delft en Erasmus Rotterdam). En op langere termijn ook de 23 andere veiligheidsregio’s in Nederland betrekken, in samen­ werking met Brandweer Nederland. Onze ambitie is om uit te groeien naar een equivalent van de SWOV voor verkeersveiligheid, maar dan voor de brandveiligheid, ingebed binnen het TU Delft Safety and Security Institute. Veiligheid wordt aan elke faculteit gedoceerd, veelal door de eigen vakdocenten. De Lucht & Ruimtevaart inge­ nieur in Delft zal zeggen, over veiligheid hoef je mij niets te vertellen. Mijn visie, en misschien niet in dank afgenomen door collega hoogleraren, is om het technisch universitair veiligheidsonderwijs, gekenmerkt door zijn generieke methodologie, door een overkoepelende faculteit als TBM te laten uitvoeren. Hiermee kan een solide basis, ik stel voor in het laatste jaar van de Bachelor, gelegd worden, gevolgd door faculteitsspecifieke veiligheids­ vakken in de Master fase. Bachelor studenten krijgen hiermee TU breed, op meta niveau de basisprincipes van de socio-technische veiligheidskunde, human and organisational factors, aangereikt. Onderwerpen die voor elk veiligheidsdomein, zij het de lucht- en ruimtevaart, mechanica of civiele techniek, van belang zijn. Verdere specialisatie in de veiligheidskunde vindt vervolgens binnen de eigen faculteiten, maar ook binnen TBM, plaats, bijvoorbeeld met de eigen Master in oprichting “Society at Risk”. Tevens ben ik sterk voorstander van post-academisch onderwijs om mensen met enige jaren praktijkervaring verder bij te scholen en op de hoogte te houden van de nieuwste ontwikkelingen in het vakgebied. De multipliereffecten voor de faculteit dienen niet te onderschat te worden, blijkend uit de goede ervaringen met de MoSHE opleiding in de afgelopen 2 decennia. Ruim 30 leerstoelen werken in het instituut samen op multidisciplinaire veiligheidsvraagstukken met gemeenschappelijke thema’s als data analytics, risico management en system of systems. Met het integreren van deze domeinen kunnen we een flinke stap voorwaarts zetten. Onze ambitie is om over 5 jaar een volwassen instituut te hebben opgezet met goede zichtbaarheid naar buiten, vergelijkbaar met een Risk Center zoals in Zurich, een Public Safety Centre in Beijing of een Risk Science centre in Michigan. Waarmee we gevraagd en ongevraagd onderzoek kunnen uitvoeren naar veiligheidsproblemen in Nederland.   Nederland is een veilig land. Maar staarten van verdelingen kunnen langer zijn dan verwacht. Ik pleit voor meer wetenschappelijk onderzoek naar deze staarten, naar consistente veiligheidsnormering, en naar de koppeling van big databases. Om daarmee de veerkracht van ons land te verhogen met repressieve maatregelen, maar bovenal om de kwetsbaarheid verder te reduceren middels preventieve maatregelen. Preventie is altijd beter dan genezen. Er rust immers bij de overheid een morele verantwoordelijkheid om haar burgers te beschermen tegen gevaren. Hartelijk dank voor uw aandacht. Ik heb gezegd."

- pagina 5 -

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR RISICOANALYSE EN BEDRIJFSZEKERHEID

Verslag NVRB lezing NVRB lezingenavond Windturbine veiligheid 9 oktober 2014 Wie net zoals ik geregeld voor zijn werk onderweg is, zal ze regelmatig voorbij zien komen in het landschap: windturbines in allerlei soorten en maten. Hoewel ze inmiddels een vertrouwd onderdeel zijn van het Neder­ landse landschap, zullen de meesten van ons een stuk minder vertrouwd zijn met de veiligheid van windturbines. Welke veiligheidsrisico’s zijn er zoal verbonden aan het gebruik van windturbines, zowel op het gebied van interne veiligheid (veilig werken bij bouw en onderhoud), als externe veiligheid (omgevingsrisico’s)? Hoe worden deze risico’s gekwantificeerd en meegenomen wanneer besloten wordt of en waar de windturbine ge­ plaatst zal worden? Hoog tijd dus om een lezingenavond te wijden aan dit interessante onderwerp. Een ander belangrijk onderwerp in het verhaal van Cees was het Handboek Deze avond waren wij te gast bij Arcadis in Amersfoort, waar Cees Smit

Risicozonering Windturbines, waarvan recentelijk (september ’14) de

optrad als uitstekend gastheer én eerste spreker van de avond. In totaal

laatste versie is uitgekomen. Cees liet een kritisch geluid horen over de

waren er 28 leden en introducees, waaronder voor mij veel nieuwe ge­

kwaliteit van het handboek (Ter info: binnen Nederland lopen wij wel voor

zichten. Een mooie opkomst dus, ondanks het afwijken van ons ‘thuishon­

op andere landen zoals Duitsland waar de populatie windturbines vele

k’ Meeting Plaza te Utrecht. Wat mij betreft is het zeker de moeite waard

malen groter zijn maar een vergelijkbaar handboek ontbreekt). Zijn kritiek

om in de toekomst vaker onze lezingenavond zo op locatie bij onze

ging onder andere over de huidige omgang met veiligheidsrisico’s bij de

sprekers te organiseren! Zo zal Royal HaskoningDHV op 25 november

bouw van windturbines nabij het spoor en de definitie van het Individueel

onze gastheer zijn voor onze volgende lezingenavond (zie aankondiging

Passanten Risico. Ook stond hij stil bij de huidige bepaling van faalfre­

in de agenda). Ik hoop op weer een mooie opkomst.

quenties. Hierbij wordt veelal uitgegaan van casuïstiek, maar een aantal in het oog springende ongevallen zoals bij Anna Paulowna alsook vroegtijdige vervangingen van windturbines zijn hierbij niet meegenomen.

Veiligheid van windturbines van ontwerp tot sloop Cees Smit stond in zijn verhaal stil bij de diverse interne en externe vei­ ligheidsrisico’s verbonden aan het gebruik van windturbines, van ontwerp

Cees sloot zijn verhaal af met de boodschap dat wij waakzaam moeten

tot sloop. Zo is er een tendens dat windturbines steeds groter en steeds

blijven op de veiligheid. Dit vraagt onder andere om een volwaardig en

hoger worden ontworpen, wat nieuwe veiligheidsrisico’s met zich mee­

helder regime met betrekking tot de afweging van risico’s. De expertise

brengt. Ook heb ik geleerd dat de omzetting naar 10 kV tegenwoordig al

die ondertussen is opgebouwd op het gebied van windturbine veiligheid

bovenin de gondel plaatsvindt. Hiermee kan een behoorlijke lengte aan

dient hiertoe beter te worden benut. En dat onderschrijf ik helemaal.

bekabeling bespaard worden, maar heeft wel tot gevolg dat de werkruim­

Joël Luyk

te in de gondel voor de onderhoudspersoneel zeer beperkt wordt. Dat het risico op brand in de gondel daardoor aanzienlijk is verhoogd met alle

Windturbines bij waterkeringen

bijbehorende potentiële gevolgen werd benadrukt door Joop Bettink, ei­

Waar Cees Smit de veiligheid van windturbines over een breed spectrum

genaar van Bettink Serviceteam. Bij de tragische brand in een windturbi­

benaderde, ging Werner Halter van Fugro in op de specifieke risico’s van

ne in Ooltgensplaat zijn in oktober 2013 jongstleden twee monteurs van

windturbines bij waterkeringen. Al snel werd duidelijk dat er sprake is van

Bettink overleden. Over het ongeluk zelf kon meneer Bettink begrijpelij­

een klassiek spanningsveld. De wens is uiteraard om windturbines te

kerwijs niet veel kwijt vanwege nog lopende zaken. Wel gaf hij ons een

bouwen in gebieden met veel wind. Veelal zijn dit echter de kustgebieden

bondig overzicht van de ontwikkeling van windturbines gedurende de 20

waar ook veel waterkeringen zijn aangelegd. Hieruit is dan ook de nood­

jaar dat hij nu actief is in het onderhouden ervan, en de bijbehorende

zaak ontstaan om meer zicht te krijgen op de specifieke risico’s van

toenemende veiligheidsrisico’s voor diegenen die onderhoud plegen. Dat

windturbines bij waterkeringen.

de inbreng van de heer Bettink zeer gewaardeerd werd door onze leden

 

(ondergetekende inclusief!) werd door menigeen uitgesproken, en bleek

Omdat een Windturbine niet kan worden beschouwd als waterkerend

wel uit de vele vragen vanuit de zaal.

object wordt er kritisch gekeken naar invloed van een windturbine op de bekleding en het beoordelingsprofiel van een waterkering, zowel bij aanleg als exploitatie. In beide fases hebben specifieke kenmerken van windturbines invloed op de betrouwbaarheid van de waterkering.

- pagina 6 -

NEDERLANDSE VERENIGING VOOR RISICOANALYSE EN BEDRIJFSZEKERHEID Vloeibaar aardgas opening eerste trainingslocatie Het vloeibare aardgas Liquefied Natural Gas is op weg dé brandstof te worden voor wegtransport en scheepvaart. De gevaren schuilen vooral in de ontvlambaarheid. In de Rotterdamse haven leren brandweerlieden en hulpverleners hoe te handelen in het geval van incidenten op de eerste trainingslocatie voor LNG in Noordwest-Europa. Bron: NRC handelsblad, 19 september 2014   Ongevallen recreatievaart verdubbeld Het aantal ongelukken met recreatievaartuigen is de laatste jaren meer dan verdubbeld. In 2004 waren 198 ongelukken, in 2012 steeg dat tot 473, zo blijkt uit een rapportage van Rijkswaterstaat. Als oorzaken van de stijging worden een betere registratie van de ongevallen genoemd en de groei van het aantal recratieschepen. In die periode vielen er in totaal elf Zo is bij de aanleg en het onderhoud van een windturbine zwaar materieel nodig wat bij gebruik op een waterkering invloed heeft op de sterkte en

doden bij aanvaringen, terwijl er in 2013 al vijf slachtoffers zijn gevallen. Bron: De Telegraaf, 4 augustus 2014

stabiliteit. Ook dient een kabelinfrastructuur aangelegd en onderhouden te worden waardoor er in de nabijheid van de waterkering gegraven moet worden. Bovendien kan door de aanwezigheid van windturbines de grondwaterstand verstoord worden en zorgen trillingen tijdens het draaien van de turbines mogelijk voor minder stabiliteit van de waterkering met alle mogelijke gevolgen van dien.

Tunnelveiligheid Ontwikkeling en aanlag van grootschalige infrastructuur binnen een ge­ meente is al een complex geheel, maar bij tunnels vragen zaken als vei­ ligheid en hulpverlening extra aandacht. Om die problematiek te ervaren hebben TNO, het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) en het Genootschap voor Burgemeesters het scenario “Tunnelveiligheid” toegevoegd aan het

Speciale aandacht is er voor risico’s van vallende onderdelen van wind­ turbines. Het komt namelijk voor dat onderdelen als bladen en masten breken. Deze kunnen veel schade aanrichten. Om die reden is een model ontwikkeld waarmee de kans op een overstroming van een waterkering kan worden berekend ten gevolge van een vallend windturbineonderdeel. Relevante aspecten die daarbij worden meegenomen zijn onder andere: de kans dat een onderdeel afbreekt en de kans dat deze onderdelen de dijk raken. In het handboek risicozonering windturbines worden voor het eerste aspect specifieke waarden gegeven.

reeds langer bestaande Burgemeestersgame. Bron: TNOTime, najaar 2014   Dijkversterkingen in Zeeland zijn begonnen Rijkswaterstaat is op verschillende locaties in Zeeland begonnen met het versterken van de dijken met grint, zand, stenen en staalslakken. De vooroevers liggen onder water en vormen de basis voor de bovenliggen­ de dijken. Beroepsvissers en sportduikers gaan bij de Schelphoek de Oosterschelde in om zoveel mogelijk kreeften te verplaatsen. Ze vrezen dat de kreeften de geplande storting van zogenoemde staalslakken niet

In een rekenvoorbeeld liet Werner zien hoe de uitkomsten van deze be­ rekening getoetst kunnen worden aan de geldende normen voor waterke­ ringen. Op basis van deze vergelijking kunnen de meest effectieve maatregelen worden bepaald om de negatieve effecten van windturbines bij waterkeringen te beperken. Een mooi voorbeeld waar risicoanalyse gekoppeld wordt aan besluitvorming. En dat is waar het naar mijn idee juist om gaat!

zullen overleven en hebben ook een juridische procedure aangespannen om andere, meer diervriendelijke stortmethoden af te dwingen. Bron: Algemeen Dagblad, 4 oktober 2014   Veel sluizen zijn onveilig Bijna de helft van de sluizen en gemalen in ons land is onveilig. Het aantal dat niet aan de veiligheidsnormen voldoet, is daarmee meer dan

Ronny van den Heuvel

verdubbeld in een paar jaar tijd. Dat blijkt uit een rapport van het Planbu­ reau voor de Leefomgeving. Het gaat om ruim 800 stuwen, sluizen en

Uit de media...

stormvloedkeringen die niet in orde zijn. Maar ook waterkeringen zoals dijken, duinen en dammen voldoen steeds vaker niet aan de norm: 35

FNV waarschuwt voor gevaarlijke containers

procent daarvan (ruim 1300 kilometer) is niet in orde. De overheid heeft

Vakbond FNV gaat op de Maasvlakte in Rotterdam actievoeren om de `gevaren en tekortkomingen' van containervervoer onder de aandacht te brengen. Dat maakte FNV Havens gisteren bekend. Volgens de bond komt het te vaak voor dat er containers worden vervoerd met giftige gassen, ontvlambare en te zware ladingen.

de laatste jaren te weinig geld gestoken in onderhoud, concludeert het planbureau. En daarom zal het kabinet nu wél de portemonnee moeten trekken. De regering is wel op de hoogte, maar komt nog niet voldoende in actie, meldt het rapport. ,,Het is bekend, maar nog niet geregeld.'' Bron: AD/ Haagse Courant, 11 september 2014

Bron: Metro, 7 oktober 2014

- pagina 7 -

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Secretariaat NVRB, Botter 1129, 8232 JN Lelystad

Lezing IPMA: Baltic Ace

COLOFON

Risicomanagement ten aanzien van de berging van het m/s Baltic Ace

De NVRB-nieuwsbrief is een periodieke uitgave van de Nederlandse

 

Vereniging voor Risicoanalyse en Bedrijfszekerheid. Op 1 september 2014 was IPMA te gast

 

in Amersfoort, bij Twynstra Gudde. Daar

Redactie NVRB-nieuwsbrief

vertelden projectmanager Bert Polak en

Peter Blanker, Ronny van den Heuvel

risicomanager Martine Sirks, beide van

 

Rijkswaterstaat, over het risicomanage­

Bijdragen aan deze uitgave van:

ment van het bergingsproject van het m/s Baltic Ace Dit vrachtschip zonk

Peter Blanker, Ronny van den Heuvel, Marit Zethof, Herman

in 2012 voor de kust van Zeeland na een aanvaring.

Schoonakker, Pieter van Gelder, Jan Seijerlin, Joël Luyk.   Redactieadres Peter Blanker p/a RWS Grote Projecten en Onderhoud Postbus 20.000 3502 LA  Utrecht T: 06 - 1516 9411 [email protected]   Sluitingsdatum kopij voor de volgende nieuwsbrief: 22 november 2014

 (c) 2014 NVRB  

 

Het wrak moet worden opgeruimd omdat het een obstakel vormt voor het

Alle bijdragen in deze nieuwsbrief zijn geschreven op persoonlijke titel,

passerende scheepvaartverkeer en mogelijke milieurisico’s dan worden

tenzij anders vermeld. Wilt u (delen van) deze nieuwsbrief gebruiken

voorkomen. Het voorgenomen bergingsproces werd toegelicht aan de

of heeft u kopij? Neem dan contact op met de redactie en/of bestuur! 

hand van een aantal dia’s en een filmpje: https://www.youtube.com/watch? v=V858ddBnTII Met behulp van de RISMAN methode is onderzocht welke projectrisico’s er zijn en hoe de verdeling tussen opdrachtgever en –nemer is. Bij de contractbeheersing is er expliciet gekozen om niet alleen de plannen van aanpak te toetsen maar ook waarnemers in te zetten tijdens de meest kritieke en risicovolle momenten in de uitvoering. Peter Blanker, met dank aan Jan Seijerlin

- pagina 8 -