Nieuwe werknemers in de zorg: allochtone arbeidskrachten Adviezen en instructies vanuit de praktijk voor werving en behoud
Zorgplaza Migranta Groningen/Drenthe juli 2011
Colofon Tekst en redactie: Margriet van der Kleij, Advies in Zorg en Welzijn Jeichien Martens, CMO STAMM Meta Kampen, ZorgpleinNoord Vormgeving: Eric Snelleman, Rode Egel Producties (www.rode-egel.nl) Fotografie: Astrid van der Wis, CoolShots Mediaproducties (www.coolshots.nl) - pag. 4, 8, 14, 16, 18 Klaas Huizenga, Buro Klaas Huizenga b.v. (www. buro-klaas-huizenga.nl) - pag. 2, 6, 10 Eric Snelleman, Rode Egel Producties (www.rode-egel.nl) - pag. 5, 7, 11, 12, 15, 20
Voorwoord Allochtone werknemers die toetreden tot de zorgarbeidsmarkt volgen vaak een langere weg dan autochtone werknemers. Naast oog hebben voor en omgaan met cultuurverschillen, dient veelal een taalachterstand weggewerkt te worden om adequaat en professioneel te kunnen communiceren. Daarnaast zijn er specifieke wervingsacties nodig en vraagt het intensieve begeleiding vanuit de zorginstelling om een werkplek te bestendigen. Het gaat daarbij niet alleen om het begeleiden van de nieuwe werknemer, maar ook om het ondersteunen van diens collega’s en management in het omgaan met diversiteit op de werkvloer. In de provincies Groningen en Drenthe bestaat nog weinig aandacht voor allochtonen als potentiële toetreders op de zorgarbeidsmarkt. Toch woont er een substantieel aantal allochtone vrouwen en mannen in de provincies Groningen en Drenthe. Bovendien neemt het aantal allochtone zorgvragers gestaag toe. Deze situatie was voor ZorgpleinNoord, CMO Groningen, Multicultureel Vrouwencentrum Jasmijn, Enova emancipatie adviesbureau Drenthe, Advies in Zorg en Welzijn en ROC Alfa-college de aanleiding om aandacht te vragen voor het werven van allochtone werknemers voor de zorg in de provincies Groningen en Drenthe. Dit gebeurde via het project ‘Zorgplaza Migranta’. In deze handleiding verwoorden we de ervaringen die zijn opgedaan in dit project en geven we adviezen om het toetreden van allochtone werknemers in de zorgverlening te bevorderen.
Als betrokken organisaties verwachten wij met deze brochure bij te dragen aan de toekomstige zoektocht naar allochtone werknemers en de wijze waarop zij kunnen worden voorbereid en toegeleid naar werk in een zorginstelling. Allochtone werknemers zijn zowel vrouwen als mannen. Omdat in het project de focus meer heeft gelegen op allochtone vrouwen komt in deze brochure de doelgroep allochtone vrouwen meer aan de orde. De brochure biedt in het kader van de toekomstige zoektocht naar allochtone werknemers adviezen voor betrokkenen in organisaties die zijn gerelateerd aan het onderwijs, de gemeenten, het welzijn en potentiële werkgevers. Wij wensen u veel succes! ZorgpleinNoord CMO Groningen Multicultureel Vrouwencentrum Jasmijn CMO Stamm/Enova ROC Alfa-college Advies in Zorg en Welzijn Zorgplaza Migranta is mede mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van het Ministerie van VWS
Zorgplaza Migranta 2011
1
2
Inhoud 1
Allochtone werknemers: een kans voor de zorg!
2
De cijfers 2.1 Zicht op het aantal allochtonen 2.2 Zicht op het aantal allochtone ouderen
3
Adviezen en instructies 3.1 3.2 3.3 3.4
Projectmatige adviezen Adviezen voor zorginstellingen Adviezen voor gemeenten Adviezen voor het onderwijs
Zorgplaza Migranta 2011
3
4
1
Allochtone werknemers: een kans voor de zorg!
Nederland vergrijst. Het aantal mensen dat de komende jaren een beroep zal doen op de zorg stijgt. Terwijl de beroepsbevolking niet of nauwelijks toeneemt. Om aan voldoende personeel te komen zullen zorginstellingen moeten zoeken naar creatieve oplossingen. Het werven van nieuwe groepen werknemers is aan de orde. Een mogelijke doelgroep zijn de ‘nieuwe Nederlanders’. Zij participeren in verhouding minder op de arbeidsmarkt en hun aandeel in zorgberoepen is klein.
netwerk. Zij kunnen uit eigen ervaring vertellen hoe het is om in de zorg te werken en hoe de opleiding is. Bovendien kunnen zij ouderen vertellen hoe het is om van die zorg gebruik te maken en wat er aangeboden wordt.
“De leerlingen gaan in de beginperiode op excursie naar zorginstellingen. Zij worden vaak verrast door de werkelijkheid. De meesten hebben het beeld dat zij hun ouders nooit naar een zorginstelling zouden brengen. Deze beelden veranderen langzaam tijdens de opleiding.” (Margreet Zetsma, Horizon College Alkmaar, tijdens haar presentatie op de werkconferentie van Zorgplaza op 3 juni 2010)
Steeds meer oudere allochtonen bereiken een leeftijd waarop ze een beroep gaan doen op de zorgverlening. Zij kunnen niet meer als vanzelfsprekend rekenen op de zorg van hun kinderen. Omdat het veelal om mensen van de eerste generatie gaat, hebben zij vaak specifieke zorgwensen. Personeel dat bekend is met hun cultuur kan daarbij een brugfunctie vervullen. Aan de ene kant kunnen zij hun autochtone collega’s informeren over de gebruikelijke zorg aan ouderen binnen hun land van herkomst. Aan de andere kant vervullen allochtone medewerkers een ambassadeursfunctie binnen hun eigen
Zorgplaza Migranta 2011
5
6
“In het algemeen is de vraag hoe de taalbarrière wordt opgelost, hoe er met het verschil in eetgewoonten wordt omgegaan en ook bijvoorbeeld met het geloof. De drempel is hoog en er is sprake van veel onbekendheid. Vaak wordt de hulp die wordt aangeboden niet begrepen.” (Passage uit het verslag van een informatiebijeenkomst voor de Turkse gemeenschap in Delfzijl op 20 januari 2011, over het zorgaanbod voor ouderen en over werken in de zorg.)
Met de overtuiging dat allochtone vrouwen in de toekomst nodig zijn op de arbeidsmarkt is het project Zorgplaza Migranta tot stand gekomen. Nu ervaring opdoen met deze groep betekent in de toekomst een voorsprong bij het inzetten van deze onbenutte arbeidsreserve. Een actieve naar buiten tredende werkwijze is daarom geëigend om de aandacht bij de verschillende belanghebbenden te vestigen op allochtone vrouwen als toetreders op de zorgarbeidsmarkt. Voordat wordt ingegaan op de adviezen wordt eerst het belang van demografische gegevens inzichtelijk gemaakt. Na de adviezen volgt een inkijk in de selectie, de opleiding en de stage als belangrijke stappen voor allochtone vrouwen op het uitzicht van een baan. ZorgpleinNoord adviseert en ondersteunt zorg- en welzijnsorganisaties bij arbeidsmarktvraagstukken. Een van de thema’s die wij van belang achten is diversiteit in zorg en welzijn. Meer informatie hierover vindt u op onze website:
www.zorgpleinnoord.nl
Zorgplaza Migranta 2011
7
8
2
De cijfers
Het is voor werkgevers en gemeenten belangrijk te weten hoe groot de allochtone groep in het gebied is. Vaak is die veel groter dan verwacht. Eenmaal geconfronteerd met cijfers, is de verbazing groot te beseffen hoeveel allochtonen in de eigen gemeente wonen.
De website www.statline.cbs.nl geeft op gemeenteniveau informatie over het aantal allochtonen, westers, niet-westers, man, vrouw, en per leeftijdsgroep, zie bijvoorbeeld Figuur 2.
2.1 Zicht op het aantal allochtonen In Noord-Nederland is het aantal niet-westerse allochtonen in vergelijking met andere delen van Nederland klein, maar ook in de Groningen, Friesland en Drenthe gaat het om grote aantallen: respectievelijk 34.740, 23.657 en 16.340 personen, waarvan ongeveer 60% behoort tot de potentiële beroepsbevolking tussen 20 en 65 jaar. In figuur 1 is het aandeel van niet-westerse allochtone vrouwen en mannen in de drie noordelijke provincies weergegeven.
Figuur 2: Het aandeel allochtonen per gemeente op 1 januari 2010 (CBS, Screendump)
In de drie noordelijke provincies hebben de gemeenten Hoogezand, Groningen, Delfzijl en Leeuwarden de hoogste concentratie van niet-westerse allochtonen (8-12%). Figuur 1: Aandeel niet-westerse allochtonen per provincie en in Nederland, verdeeld naar mannen en vrouwen, 1 januari 2011 (CBS, bewerking ZorgpleinNoord)
Met behulp van StatLine, de elektronische databank van het Centraal Bureau voor de Statistiek, kunt u zelf tabellen samenstellen. Zie hiervoor de website: www.statline.cbs.nl.
Zorgplaza Migranta 2011
9
10
2.2 Zicht op het aantal allochtone ouderen Een belangrijke bevorderende factor voor de werving van allochtone vrouwen voor de zorgverlening is het besef dat steeds meer allochtone ouderen ook een beroep doen op de zorgverlening. Ook dan zijn cijfers ondersteunend voor het beleid. In Figuur 3 wordt per provincie de verdeling van de niet-westerse allochtone bewoners over drie leeftijdsgroepen gegeven.
Figuur 3: Verdeling van niet-westerse allochtonen over drie leeftijdsgroepen in %, 1 januari 2011 (CBS, bewerking ZorgpleinNoord) Uit deze cijfers komt naar voren dat het totale aantal allochtonen stijgt en ook het aantal ouderen zal toenemen.
Figuur 4: Leeftijdsverdeling van de niet-westerse allochtonen in 1996, 2001, 2006 en 2001, absoluut (CBS, bewerking ZorgpleinNoord)
Zorgplaza Migranta 2011 11
12
3
Adviezen en instructies
De ervaringen die in 2009 en 2010 zijn opgedaan met het project Zorgplaza Migranta, gecombineerd met ervaringen elders in het land zijn omgezet in adviezen. Ze zijn opgedeeld naar de doelgroep die er in eerste instantie bij betrokken is, maar voor alle adviezen geldt dat ze van belang zijn voor iedere partner/betrokkene. Dit omdat samenwerking en openstaan voor elkaars werkwijze een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste voorwaarde, is voor het slagen van meer allochtone werknemers in de zorgverlening. De adviezen zijn geordend naar meer projectmatige adviezen, adviezen voor de zorginstellingen, adviezen voor de gemeenten en adviezen voor het onderwijs.
3.1 Projectmatige adviezen Voor het welslagen van projecten en trajecten die allochtone werknemers naar de zorg moeten leiden, is betrokkenheid en samenwerking van alle betrokken partijen van cruciaal belang. Bovendien moet er continuïteit zijn in de samenwerking. Hoe intensiever de samenwerking tussen opleiding, zorgorganisatie en gemeente is, hoe kleiner de kans dat deelnemers tijdens het traject uitvallen. ●● Start met het aangaan van samenwerkingsverbanden met in eerste instantie partijen als gemeenten/gemeentelijke instellingen, UWV Werkbedrijf, zorginstellingen en onderwijsinstellingen zoals ROC’s. Schakel daarbij, voor zover mogelijk, ook organisaties in
die gespecialiseerd zijn in het werven van de doelgroep of de doelgroep zelf vertegenwoordigen (zelfzorgorganisaties). Leg de samenwerking vast in een convenant opdat deze wordt geformaliseerd en gemarkeerd. ●● Creëer zicht op het aantal allochtonen dat in de provincie en de grote steden woont en maak een vlekkenplan van gemeenten, woonachtige allochtonen en zorginstellingen. Maak hiermee duidelijk waar opleidingstrajecten gestart kunnen worden, maak gemeenten hiervan bewust en vergroot hiermee de kans van slagen. ●● Zet alles in het werk om één of meer werkgevers gemotiveerd te krijgen stageplaatsen en/of beroeps opleidende of begeleidende leerweg plaatsen (BOL/BBL-plekken) beschikbaar te stellen. Zonder het committent van een werkgever, geen instroom! ●● Sluit aan bij bestaande projecten en samenwerkingsverbanden. Het aanbieden van een complete (instroom) traject/methode werkt (nog) niet in het Noorden. Maatwerk en aansluiten bij de wensen/behoefte van de werkgever is noodzakelijk om tot resultaat te komen.
Zorgplaza Migranta 2011 13
●● Inventariseer eventueel de behoefte om allochtonen vrijwilligerswerk binnen de zorg aan te bieden. Zeker als de instroom in leer/werkplekken onvoldoende op gang komt.
●● Inventariseer de stand van zaken met betrekking tot diversiteitsbeleid in de zorginstellingen. ●● Werk aan de bewustwording van de verschillende partijen. Maak bijvoorbeeld een folder voor gemeenten en zorginstellingen waarin cijfers en succes- en faalfactoren worden vermeld. Of organiseer een werkconferentie en breng daar succesvolle voorbeelden elders uit het land over het voetlicht opdat dit voor betrokkenen een wenkend perspectief vormt en de motivatie om na te gaan of en hoe dit is te gebruiken in de eigen regio en organisaties. Geef hiermee ook via de media aandacht voor diversiteit bij zorgorganisaties en werkgevers.
►►
3.2 Adviezen voor de zorginstellingen Bespreek in de context van maatschappelijke verantwoordelijkheid en een kleurrijke samenleving het diversiteitsbeleid van de organisatie, stel dit beleid vast en draag dit normerend uit. Ga in op de voordelen die diversiteit in organisaties met zich meebrengt; voor de werknemers, voor de cliënten/bewoners, maar ook voor de organisatie zelf. Daarbij zullen er in de toekomst ook meer bewoners van allochtone afkomst gebruik maken van de zorg. Speel hier nu al op in om mensen voor de zorg te motiveren.
Succesfactoren o Leg de nadruk op taal o Heb oog voor cultuurverschillen o Heb aandacht voor werknemersvaardigheden o Zorg voor goede randvoorwaarden
14
●● Borg de regionale en landelijke ervaringen en maak deze toegankelijk via een digitale nieuwsbrief of een publicatie. Doel hiervan is om bestuurders van gemeenten en zorginstellingen die daadwerkelijk diversiteitsbeleid willen oppakken en allochtoon personeel gaan werven informatie te geven over de opgedane ervaring en de ondersteuning die vanuit ZorgpleinNoord gegeven kan worden.
o Zorg voor korte lijnen o Kies voor een persoonlijke benadering o Werk met bevlogen mensen
of arbeidsparticipatie van migranten vrouwen te verhogen. ●● Intensiveer bestaande contacten met als doel wet- en regelgeving over de zorg meer laagdrempelig te maken en te focussen op interculturele communicatie. Nodig meer indirect uit tot participatie in de zorginstelling en/of sluit aan bij zorgverlening van familie in de instelling. ●● Schenk bij zorgmarkten en dergelijke extra aandacht aan kleurrijk zorgverlenen en focus ook op jongeren.
“Zorg verbindt, alle culturen en te allen tijde” Jos Artz was voorzitter bij de werkconferentie Diversiteit in zorg en welzijn in het Noorden (3 juni 2010). Hij is landelijk actief op het terrein van diversiteit in de zorg en is diversiteitsmanager bij ’s Heerenloo te Ermelo.
●● Stel een deel van de leerwerktrajecten beschikbaar voor migranten. ●● Organiseer een informatiebijeenkomst voor allochtone groeperingen in de gemeente waar de zorginstelling is gehuisvest (bijvoorbeeld in een moskee) en de omliggende gemeenten. Besteed in deze bijeenkomst aandacht aan de zorg, het werken in de zorg en nodig uit tot vrijblijvende of enigszins bindende, laagdrempelige afspraken om zo de vrijwillige en/
●● Selecteer gemotiveerde kandidaten met potentie. Om de kans op succes zo groot mogelijk te maken – en daarmee de motivatie van alle betrokkenen hoog te houden – is het een voorwaarde dat de deelnemers goed gemotiveerd zijn. Toets in de selectiegesprekken bij de deelnemer op: - affiniteit met de zorg; - het bereid zijn de aangegeven uren in opleiding en stage te willen investeren; - in staat zijn in hun thuissituatie de zaken zo te organiseren dat zij in die uren ook daadwerkelijk beschikbaar zijn; - mogelijke belemmeringen in de privéomstandigheden om het traject richting zorg met succes te volbrengen. Bedenk dat deelnemers in een selectiegesprek overal voor open staan en de bereidheid uitspreken om alles op te lossen. Echter zijn ze eenmaal bezig dan komt het regelmatig voor dat zij afhaken door privéomstandigheden ofwel dat wanneer er op het werk problemen ontstaan dit niet met de privésituatie is te combineren;
Zorgplaza Migranta 2011 15
- zijn/haar wensen en eisen. Denk bijvoorbeeld aan de stagelocatie (vervoer en reistijd!), werktijden en kinderopvang;
►►
- de Nederlandse taalvaardigheid en het leervermogen dat nodig is voor de opleiding die ze gaan volgen; - eigenschappen als doorzettingsvermogen en de bereidheid om te leren. ●● Organiseer een voortraject als een kandidaat wel geschikt lijkt, maar op een van de onderdelen kennis of vaardigheden mist. In dat geval is het nuttig een voortraject te organiseren, waarbij het gemis wordt aangevuld. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een voortraject waarin de kandidaat vrijwilligerswerk doet in de zorg, waarbij veel aandacht is voor het verbeteren van de Nederlandse taalvaardigheid. Of een voortraject waarbij aandacht is voor het verkrijgen van
Voorbeeld van een te doorlopen traject ten aanzien van werving en selectie:
1. Selecteren van kandidaten voor het zorgtraject
o praktijkervaringen van een allochtone
uit de bestanden van de sociale dienst. Indien gewenst, werven van kandidaten op andere vind-
zorgverlener o informatie over het verdere traject na aan-
plaatsen van de doelgroep.
melding o informatie over de eisen vanuit de sociale
2. Organiseren voorlichtingsbijeenkomst: o uitnodigen deelnemende zorgorganisaties voor het leveren van een bijdrage aan een voorlichtingsbijeenkomst
dienst. 3. Organiseren excursie naar een zorgorganisatie
o uitnodigen van kandidaten voor een voorlichtingsbijeenkomst Inhoud bijeenkomst:
4. Intakegesprekken met kandidaten die zich naar aanleiding van de voorlichting en excursie hebben aangemeld.
o informatiefilm over de zorg, bijvoorbeeld van Actiz
5. Selectie deelnemers
o informatie over het opleidingstraject door opleidingsinstituut o informatie over de inhoud van de stages door betrokken zorginstellingen
16
6. Vaststellen behoefte voortraject
inzicht in de eigen kwaliteiten: welke kennis en ervaring heeft de kandidaat in de praktijk verworven, ook al zijn er misschien geen geldige diploma’s.
-
►►
Voordelen diversiteitsbeleid
Hoewel het werven en behouden van allochtone werknemers extra inzet vraagt van zorgorganisaties, levert het naast nieuw personeel meerdere voordelen op. Zorgorganisaties met
3.3 Adviezen voor gemeenten
allochtoon personeel laten zien dat zij maatschappelijk verantwoord ondernemen serieus
Vervul intergemeentelijk of provinciaal de rol van aanjager van het diversiteitsbeleid in de regio. Stel als ambassadeur middelen beschikbaar om projectmatig samenwerkingsverbanden op te starten.
nemen. Bovendien bereiden zij zich hiermee voor op een toekomst waarin meer allochtone ouderen de weg naar zorgorganisaties weten te vinden. Daarbij is het wel nodig dat de zorgorganisatie als geheel achter het invoeren van meer diversiteit staat. Aandachtspunten bij di-
●● Geef opdracht aan het UWV in de zorg actieve samenwerkingsverbanden (bijvoorbeeld Social Partnerships – gemeente Groningen) aan te gaan met als doel talent voor de sector te behouden. ●● Ontwikkel een stappenplan waarin afspraken zijn vastgelegd om met de desbetreffende organisaties concrete afspraken te maken. Regel een aantal leer/werkplekken in de zorg, maak een bestandsvergelijking en selecteer geschikte kandidaten. ●● Initieer een verplichtende werkgeversbenadering waarin afspraken zijn gemaakt om bijzondere doelgroepen een kans te geven in te stromen.
versiteitbeleid zijn: •
gerichte werving van de nieuwe doelgroep
•
als onderdeel van een multicultureel personeelsbeleid
•
met oog en waardering voor verschillen
•
en bereidheid om van elkaar te leren
•
zodat de instelling goed getraind personeel in dienst heeft
•
dat hierdoor tevens tegemoet kan komen aan de wensen van allochtone zorgvragers
Bereidheid om zorg op maat te willen leveren, betekent oog hebben voor verschillen. Daartoe zal de zorgverlener eerst de eigen opvattingen moeten kennen en vervolgens bereid moeten zijn om die eigen opvattingen en gebruikelijke
●● Initieer als verantwoordelijk wethouder gesprekken met een specifieke gemeenschap om te peilen welke behoeften er rondom werken in de zorg aanwezig zijn.
manier van werken opzij te zetten. Pas dan ontstaat er oog en ruimte voor mensen met een andere zorgvraag. Dit vraagt inspanning van individuele personeelsleden en van de organisatie als geheel. Een model dat daarbij
●● Stimuleer, in samenspraak met zorginstellingen, het aanbieden van vrijwilligersplekken, stageplekken en werkervaringsplekken.
ondersteuning kan bieden is ‘Beschermjassen’, beschreven door Enova en inmiddels bij diverse organisaties in gebruik. Zie www.stamm.nl.
Zorgplaza Migranta 2011 17
●● Stel financiële middelen beschikbaar uit het werkdeel voor de opleidingstrajecten in de zorg. ●● Initieer een ontmoeting tussen zelfzorgorganisaties, organisaties gericht op inburgering en integratie met zorginstellingen en de gemeente. ●● Maak bij de werving de kandidaten duidelijk wat werken in de zorg inhoudt. Mogelijkheden hiervoor zijn: o een excursie naar een van de betrokken stage-instellingen; o laat een allochtone zorgverlener vertellen over zijn/haar ervaringen in de zorg; o laat de voorlichtingsfilmpjes van Actiz zien. Actiz heeft twee korte films uitgebracht onder de titel ‘Meer kleur in de zorg’: ‘Leren in de zorg’ en ‘Werken in de zorg’. U kunt deze filmpjes bekijken en/of bestellen via www.actizkleurrijkezorg.nl; o maak meteen duidelijk hoe het traject is bekostigd en wat de financiële consequenties zijn voor de deelnemers. ●● Zorg voor een vast aanspreekpunt binnen de sociale dienst, dit helpt bij het bekend maken en houden van de mogelijkheid een zorgopleiding te volgen. ●● Besteed aandacht aan het gevaar van inkomensarmoede wanneer kandidaten na hun opleiding een baan aangeboden krijgen. Zij krijgen vaak een contract voor een beperkt aantal uren, waardoor ze nog steeds afhankelijk blijven van een uitkering. ●● Neem binnen de contracten met zorgaanbieders de verplichting tot ‘social return’ op.
18
Met social return wordt bedoeld: de sociale bestekvoorwaarden van arbeids- en stageplaatsen bij aanbestedingen. Een sociale bestekvoorwaarde is bijvoorbeeld: De opdrachtnemer moet een bepaald percentage mensen in dienst nemen die een bijstandsuitkering ontvangen of moet een x aantal leerwerkplaatsen/stageplaatsen voor allochtonen bieden. Het doel van social return is zo veel mogelijk mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk of werkervaring te helpen.
3.4 Adviezen voor het onderwijs Vanaf de start van het traject dient helder te zijn voor welke zorgfunctie mensen worden geworven, welke zorgorganisaties bijpassende stage- of BBL-plaatsen beschikbaar stellen, welke opleiding de deelnemers gaan volgen en welk taalniveau daarvoor nodig is. ●● Voor de deelnemers moet het duidelijk zijn wat er inhoudelijk van hen op het werk wordt verwacht. Op pagina 19 een voorbeeld van een functie omschrijving.
●● Besteed voor allochtone leerlingen die een zorgopleiding volgen naast het reguliere programma ruim aandacht aan:
►►
Zorghulp niveau 1
Zorghulpen doen vooral de huishoudelijke taken in zorginstellingen. Zij doen dit onder begelei-
A. Cultuurverschillen Besteed in de opleiding en in de begeleiding steeds aandacht aan interculturele communicatie. Wat in de ene cultuur vanzelfsprekend is, wordt door een ander soms als vreemd of negatief ervaren. Het veelvuldig gebruik van de gebiedende wijs kan bijvoorbeeld leiden tot irritatie op de werkvloer. Heb ook oog voor wat een andere cultuur te bieden heeft: respect voor ouderen en voor hun kennis en ervaring is in bijvoorbeeld andere culturen meer gemeengoed dan bij ons.
ding. De zorghulp moet: -
Samen met anderen zijn/haar taak uitvoeren.
-
Goed het huishouden kunnen doen (vooral schoonmaken).
-
Rekening kunnen houden met wensen en gewoonten van de cliënt.
-
Weten hoe een professionele zorghulp zich moet gedragen. Ze moet weten hoe ze netjes met de cliënt omgaat en hoe ze
Besteed in de opleiding en in de begeleiding doorlopend aandacht aan de beroepshouding en werkattitude. Leg daarbij de nadruk op praktische oefening. Wat kun je wel en wat niet aan de cliënt vertellen over je persoonlijke situatie? Wat zijn redenen om af te bellen en wat niet? Waar en wanneer wordt eigen initiatief verwacht?
met haar chef omgaat. Bij dit werk hoort soms ook het maken van een praatje over wat er allemaal die dag is gebeurd. Kortom: alle werkzaamheden die zich in het huishouden of de instelling kunnen voordoen. Het uitgangspunt bij de werkzaamheden is wel, dat de cliënt zoveel mogelijk zelf blijft doen.
Besteed aandacht aan het vergroten van de assertiviteit, het geven van feedback, het vergroten van het zelfvertrouwen, het nemen van verantwoordelijkheid, duidelijk spreken. B. Nederlandse (zorg)taal Bij een opleiding tot zorghulp gaat het in het werk om het doen van huishoudelijk werk en dat kunnen de meeste deelnemers wel. Hun probleem is de taal. Daarom moet in de opleiding veel tijd worden ingeruimd voor het verbeteren van de taalvaardigheid, met de nadruk op ‘zorgtaal’.
Zorg hierbij voor uitwisseling tussen stage ervaringen en taallessen. Tijdens de opleiding kan het nodig blijken om extra faciliteiten te scheppen, zoals extra tijd voor een examen, het vooraf doorspreken van de gebruikte casus of het organiseren van extra taalondersteuning.
Zorgplaza Migranta 2011 19
C. Informatie over de zorgsector Zoek in de les steeds aansluiting met de stage-ervaringen van de deelnemers. De leerlingen moeten met hun vragen vanuit de stage op school terecht kunnen. Op deze wijze profiteren ze optimaal van elkaars ervaringen. De deelnemers moeten in hun werk in een team kunnen functioneren. Om hen daarin te laten oefenen is het belangrijk dat zij werken met groepsopdrachten. Bovendien kunnen ze elkaar als groep veel onderlinge steun en motivatie geven.
Natascha Bernatska,
●● Maak leerlingen duidelijk wie hun traject betaalt. Wijs hen hierop wanneer ze een keer niet op de les komen. Een extra stimulans kan zijn om de leerlingen een eigen bijdrage voor de opleiding te laten betalen. Dit zouden ze eventueel terug kunnen krijgen wanneer ze het diploma halen.
werkzaam in de zorg in Drenthe. “Ik vind het werken in de zorg ontzettend
●● Zorg voor intensieve begeleiding door een mentor van school.
mooi. Ik heb veel geleerd van de opleiding, vooral anatomie vind ik erg interessant. Moeilijk was het zeker. Ik heb hier in Groningen drie dikke woordenboeken gekocht en ieder woord opgezocht. Wat ik bijzonder
●● Zorg ervoor dat de leerlingen geen uitzonderingspositie innemen in school, maar laat hen ook deelnemen aan bijvoorbeeld sport- en computerlessen.
aan Nederland vind? Dat je op elke vraag een antwoord krijgt.” Natascha volgde de opleiding voor verzorgende aan het Drenthe College in het kader van het project BuitengewONE zorg.
20
●● Niet alle deelnemers halen een diploma. Toch worden ze dankzij de opleiding en stage zekerder van zichzelf en assertiever. Ze zetten een stap naar actief burgerschap. Daarmee zijn de effecten van het volgen van een zorgopleiding veel breder voelbaar dan alleen in de zorg.
Verwerving van competenties Naast de Nederlandse taal kan ook de inhoud
●● Beschrijf een opleidingstraject op basis van al reeds opgedane ervaringen, bijvoorbeeld het project Zorgtaal in Alkmaar.
van de werkzaamheden soms voor problemen zorgen. Bij een stage voor een diploma ‘Helpende zorg en welzijn’ lopen de deelnemers stage binnen de zorg, wat betekent dat zij cliënten moeten wassen, aankleden, etc. Dit levert in het begin nog wel eens problemen op. De ervaringen op het Horizoncollege in Alkmaar zijn dat het goed is om hierover te discussiëren in de klas, waarbij ook duidelijk wordt gemaakt dat deze werkzaamheden onlosmakelijk verbonden zijn aan zorgfuncties.
Verwerving van de Nederlandse taal Bij een opleiding tot Zorghulp gaat het om huishoudelijk werk en dat kunnen de meeste deelnemers wel. Het probleem voor hen ligt veelal bij de Nederlandse taal en cultuur. Daarom pleiten wij er voor om hen in hun stage vooral te laten meedoen met activiteiten, bijvoorbeeld wandelen met bewoners. Een stage bij de activiteitenbegeleiding is voor hen ideaal. Bovendien hebben de activiteitenbegeleiders in hun werk nog vaak iets meer tijd voor begeleiding dan de verzorgers. Een bijkomend voordeel is dat de bewoners er een functie bij hebben: zij helpen de stagiaires bij het aanleren van de taal. Vanuit de noodzaak aandacht te besteden aan taalverwerving is een stageplek in de ouderenzorg het meest voor de hand liggend. Binnen de zorg voor mensen met een beperking en bij demente ouderen kan taalverwerving een probleem zijn.
●● Realiseer een apart instroomtraject en onderzoek daarin de leerbaarheid, de attitude en het taalniveau van de kandidaat. Ga vervolgens ook na hoe de kandidaat in haar systeem en netwerk zit, opdat randvoorwaarden als opvang voor kinderen, reismogelijkheden, financiële mogelijkheden en steun van het eigen netwerk voor het werken in de zorg zijn gerealiseerd of extra aandacht behoeven. Hiermee wordt in een vroegtijdig stadium uitval voorkomen. ●● Start een ZINN Gilde project met allochtonen in combinatie met leerlingen van de ROC’s het Alfa-College en het Noorderpoortcollege. Dit traject is tot stand gekomen door intensieve samenwerking tussen verschillende organisaties.
Samenwerkingspartners - Ministerie van VWS (subsidieverstrekker) - Zorgplein Noord - STAMM CMO - Vrouwencentrum Jasmijn - CMO-Groningen - Alfa-college
