INTRODUCTIE KHARMA MIDI GRAND EXQUISITE EN RHAPSODY ʻTHE SPIRITʼ LUIDSPREKERS
tested
HARRY VAN DALEN EN MICHAEL VAN POLEN BIJ DE SPIRIT LUIDSPREKERS
Nieuwe richtingen
27
in muziekweergave Dit introductieverhaal gaat over nieuwe richtingen en ideeën in high-end audio en volgt daarbij twee Nederlandse voorhoedelopers bij hun onvermoeibare streven naar de realisatie van dit ideaal. Enerzijds is dat de Hilversumse high-end winkel Rhapsody, die tijdens de decembermaand voor de eerste keer in haar bestaan op de markt zal komen met een speciale Rhapsody uitvoering van de Kharma Ceramique 3.2 luidspreker. Deze ‘The Spirit’ zal tijdens de kerstshow voor de eerste keer officieel aan het publiek worden getoond. Anderzijds is het Kharma zelf die met de gloednieuwe en zeer exclusieve Midi Grand Exquisite, voor aanvulling zorgt in het topsegment.
NEXT
INTRODUCTIE KHARMA MIDI GRAND EXQUISITE EN RHAPSODY ʻTHE SPIRITʼ LUIDSPREKERS
tested
Het is slechts enkele maanden voor het schrijven van dit artikel wanneer ik op zekere dag een enthousiaste Harry van Dalen aan de telefoon krijg. Of ik zin heb om op korte termijn bij Kharma in Breda langs te gaan. Daar zou namelijk de laatste hand worden gelegd aan enkele opzienbarende en baanbrekende producten. Het eerste product is de Midi Grand Exquisite, die naast een aantal voor het eerst gebruikte nieuwe technieken, een aanvulling vormt in het hoogste topsegment van Kharma. Het tweede product betreft een op speciaal verzoek van het Rhapsody team, opgewaardeerde versie van de Kharma Ceramique 3.2 luidsprekers. Deze bijzondere uitvoering zal onder de naam ‘The Spirit’, exclusief bij deze Hilversumse winkel verkrijgbaar zijn. De ‘normale’ opgewaardeerde versie is ook bij Kharma zelf te koop. Kharma Midi Grand Exquisite
28
Geheel tegen iedere economische voorspelling in, blijkt dit Brabantse bedrijf van kostbare tot extreem kostbare highend luidsprekers, versterkers, A/V projecten en auto geluidssystemen, eigenlijk helemaal nergens last van te hebben. Integendeel zelfs, want het gaat dermate goed met de verkopen dat het bedrijf werkelijk de grootst mogelijke moeite heeft om de vele internationale bestellingen bij te kunnen houden. Tijdens
mijn bezoek blijkt er dan ook sprake te zijn van een koortsachtige bedrijvigheid waarbij op veel plaatsen in het pand, diverse modellen gereedstaan voor transport. Zelfs de grootste luisterruimte heeft er dit keer aan moeten geloven en doet tijdelijk dienst als magazijn. Ondanks alle drukte en bedrijvigheid kan er gelukkig toch de nodige tijd voor een interview en luisterdemo vrij worden gemaakt en word ik van harte welkom geheten door bedrijfsleider Peter Bats en directeur/eigenaar Charles van Oosterum. Werner: ‘Charles, hoe kan het toch zijn dat zo’n relatief kleine Nederlandse onderneming als Kharma zo succesvol is op de wereldmarkt en geen last lijkt te hebben van de wereldwijde economische recessie?’ Charles: (Grijnst even en kijkt vervolgens weer bedachtzaam) ‘Zoals je weet oriënteert ons exclusieve merk Kharma zich voornamelijk op het absolute topsegment van de audiomarkt. Op zich is dit natuurlijk een kleine niche markt, maar doordat wij wereldwijd opereren gaat het bij elkaar uiteindelijk toch om behoorlijke aantallen. Vooral in Azië zijn wij erg succesvol en ondanks de wereldwijde recessie waarbij ook de (zeer) rijken soms aanzienlijk ‘armer’ zijn geworden, is er schijnbaar nog steeds voldoende kapitaal aanwezig om dit soort luxe zaken aan te schaffen. Vergeet ook niet dat veel van onze
CHARLES VAN OOSTERUM VOOR KHARMA MIDI GRAND EXQUISITE
klanten eigenlijk zo’n beetje alles al bezitten. Eén of meerdere mooie villa’s, dure auto’s, jachten, horloges, kleding en zelfs vliegtuigen. Waar kun je jezelf dan verder nog mee onderscheiden? Juist ja, met een prachtig kostbaar highend of gecombineerd audio/video systeem. Een ander sterk punt is dat we bij Kharma nooit stilzitten. We zijn constant bezig met het ontwikkelen van nieuwe grensverleggende concepten waaronder zeer geavanceerde Audio/Video projecten waarbij we zelfs een compleet op maat gemaakte ruimte aanleveren die past in een bestaande ruimte. Alles is daarin al dermate perfect weggewerkt en op elkaar afgestemd, dat het enige wat onze klant na montage nog hoeft te doen, gaan zitten en genieten is. Ook op versterker- en luidsprekergebied zijn we met een aantal spraakmakende producten in een vergevorderd stadium. Met één van die producten willen we je vandaag graag kennis laten maken. Het gaat hier om de Midi Grand Exquisite luidsprekers (€ 145.000,-), welke het ‘kleinste’ model uit onze Grand Exquisite topserie vormen. Daarboven zit de al langer bestaande Grand Exquisite (€ 200.000,-) en volgend jaar zal deze reeks gecompleteerd worden met een echt heel groot en absoluut extreem topmodel, de Grand Exquisite Extreme (€ 300.000,-!).’ Werner: ‘Allemaal
NIEUWE RICHTINGEN IN MUZIEKWEERGAVE steem met dit soort afmetingen is een ware technische ‘tour de force’ die kan uitmonden in een nachtmerrie. De ontwikkelingskosten zijn enorm en zelfs voor ons worden er in deze prijsklasse natuurlijk maar heel weinig exemplaren van verkocht. Echte winst maak je er dus niet mee. Bovendien komen er zulke enorme krachten vrij die in goede banen moeten worden geleid en wordt het allemaal zo complex om het 100% kloppend te krijgen, dat we voordat we instemden, toch eerst even pas op de plaats hebben gemaakt om alle consequenties goed te overdenken. Uiteindelijk hebben wij toch besloten om de uitdaging aan te gaan en ten tijde van dit interview hebben we het prototype zelfs al bijna spelend! Dit keer zijn we echt in een gebied gekomen waar nog maar zelden en waarschijnlijk nooit, een andere luidsprekerontwerper is geweest. Alles was zo anders en extreem dat we gaandeweg de bouw onderdelen nodig bleken te hebben die nog niet eens in deze kwaliteit bleken te bestaan! Zo hebben we bijvoorbeeld in de Grand Exquisite Extreme voor de allereerste keer bij Kharma, eenheden naar eigen specificatie laten vervaardigen! Dit zijn dus onderdelen die alleen exclusief voor Kharma zullen worden gemaakt en nergens anders te koop zullen zijn. Een tipje van de sluier is dat naast een dubbele dia-
manttweeter, er nu ook voor een eerste keer gebruik zal worden gemaakt van eigen ontwikkelde diamant middentoners! Het is de bedoeling dat in een later stadium ook de huidige eenheden in alle andere Kharma’s plaats zullen gaan maken voor geheel eigen ontwerpen. Hiermee gaat een grote droom van ons in vervulling. Terug nu naar de Midi Grand Exquisite waar veel van de technieken zoals de dubbele diamanttweeter configuratie van ons absolute topmodel in zijn verwerkt. Ook al is hij natuurlijk met zijn 180 cm hoog, 37,5 cm breed en 60 cm diep absoluut gezien natuurlijk nog steeds heel groot, toch is dit het kleinste model van de Grand Exquisite serie. Waar we met name trots op zijn is dat we met deze nieuwe loot weer een stap verder zijn gekomen in de totale integratie van het systeem. Het is dan ook een heel natuurlijk, realistisch en ‘snel’ klinkend systeem geworden. Tijdens de Pebbles Beach Car show in Californië (USA) hebben wij het prototype van de Midi Grand Exquisite voor de eerste keer aan het publiek kunnen tonen en de eerste reacties waren uitermate lovend. Dat wij op zo’n prestigieuze autoshow met zo’n topluidspreker staan is overigens niet zo toevallig als het misschien lijkt. Zoals je waarschijnlijk wel weet hebben wij voor de C8 Aileron sportwagen van het oer Nederlandse Spyker Cars in Zeewolde, de complete geluidsinstallatie ontworpen. Het tonen van onze producten op zo’n show, benadrukt zowel de aanwezigheid van de ingebouwde top geluidsinstallatie in de Spyker, als het feit dat wij dezelfde prestigieuze kwaliteit kunnen leveren in de thuisomgeving.’
tested
heel leuk en interessant natuurlijk dit soort grensverleggende projecten met hun werkelijk extreme prijzen, en dat je daarbij een kleiner model ontwerpt als de Grand Exquisite kan ik mij heel goed voorstellen, maar waarom dan nu toch weer groter en kostbaarder? De Grand Exquisite is toch al reusachtig van afmetingen?’ Charles: (kijkt mij quasi verontwaardigd met twinkelende ogen aan) ‘Ik vermoed dat ik weet wat je denkt, maar zo gaat het in de praktijk helemaal niet. Het is echt niet zo dat wij hier de hele dag verlekkerd achter onze computers en calculators ons rijk zitten te rekenen met het idee om steeds maar grotere en meer kostbare modellen te ontwikkelen. Eigenlijk komt het overgrote deel van dit soort projecten door vragen van onze klanten. Zo hebben we zelfs een klant die speelt met een meerkanaalsopstelling waarbij in een reusachtige luisterruimte, alleen maar Grand Exquisite luidsprekers worden gebruikt! Je moet je eens proberen voor te stellen hoe dat eruit ziet en vooral hoe dat klinkt. Maar het ongelooflijke is vervolgens gebeurd. Niet dat hij ooit iets te kort kwam, maar deze klant vroeg of het misschien mogelijk was dat wij voor hem een nog groter en vooral nog extremer model konden ontwikkelen! Toen moesten wij eens een keer achter onze oren krabben en even slikken, want een luidsprekersy-
29
Luisteren Midi Grand Exquisite
Zoals mij wel vaker overkomt voorafgaand aan een luistersessie van een verwacht top high-end systeem, heb ik ook dit keer weer dat licht kriebelende gevoel in mijn maag. Het is hetzelfde soort gevoel wat u waarschijnlijk zult ervaren wanneer u een live optreden van uw favoriete artiest bijwoont, even voordat hij of zij het podium betreedt. Wanneer we vervolgens één van de vier luisterruimtes die het Kharma pand telt betreden,
HOOFDLUISTERRUIMTE MET KHARMA SPIRIT LUIDSPREKERS
NEXT
INTRODUCTIE KHARMA MIDI GRAND EXQUISITE EN RHAPSODY ʻTHE SPIRITʼ LUIDSPREKERS
tested 30
staat daar dan in als zijn grootsheid de Midi Grand Exquisite te glanzen. Deze uitvoering glanst overigens eens extra door de speciaal gepolijste metalen sierringen rond de luidsprekereenheden. Normaliter zijn deze afdekkingen in half glanzend zwart uitgevoerd maar aangezien de afdekranden van de Kharma luidsprekers in de Spyker C8 Aileron ook uit gepolijst metaal bestaan, vond men het passender om voor zo’n fameuze autoshow dezelfde uitstraling te hanteren. De luisterruimte (5 x 7 meter) lijkt in eerste instantie voor een dergelijk grote luidspreker aan de kleine kant maar is verder wel goed gedempt. Als aansturing wordt Kharma’s eigen Matrix P1.0 voorversterker gebruikt die bekend staat om zijn hoge resolutie en ongekende neutraliteit. Eindversterkers zijn de krachtige Exquisite MP 350 terwijl de (sa)cd-speler een Marantz SA7-S1 is. Alle kabels zijn Enigma Signature modellen. Omdat ik in het verleden al meer in deze ruimte heb geluisterd ben ik bekend met de akoestische eigenschappen. Wat al bij de eerste klanken meteen opvalt, is de schaalgrote zoals die alleen door een echt groot luidsprekersysteem kan worden neergezet. Je kijkt als het ware meteen een grote zaal in waarbij de onderverdeling over het grote aantal verschillende luidsprekereenheden, voor een mooi beheerst en vooral stressvrij geluid zorgt. Ik draai veel verschillende soorten muziek waarbij een aantal zaken erg opvallen. Het laag en middenlaag sluiten aanzienlijk beter op elkaar
aan dan ik mij kan herinneren van de grote broer, de Kharma Grand Exquisite. Er is ook meer snelheid en doortekening hoorbaar en het geluid toont frisser en meer open. Hierdoor bloeit het ruimtebeeld als nooit tevoren en ontstaat er een sterke live ervaring. Meegenomen cd’s zoals ‘The Eye’ van Yello zorgen op zo’n machtig systeem voor een absoluut kippenvelgehalte en zijn een feest voor de zintuigen. De geluidsdruk is ondanks het sterk opgedraaide volume daarbij zo homogeen en er is zo weinig hoorbare vervorming en compressie waarneembaar, dat je voordat je het in de gaten hebt op enorme geluidsniveaus staat te spelen. Enkel het laagste laag en het ruimtebeeld in de breedte komen door de wat te kleine ruimte helaas niet helemaal tot hun recht. Maar dat is iets waar deze prachtige luidsprekers natuurlijk maar weinig aan kunnen doen. Rhapsody (Kharma) ‘The Spirit’
Omdat de drukke werkzaamheden verder de nodige aandacht vereisen, excuseert Charles zich en neemt bedrijfsleider Peter Bats het interviewstokje over. Werner: ‘Peter, vertel eens wat meer over de technische kant van deze speciale Rhapsody uitvoering en hoe ik die moet plaatsen in het Kharma productenpallet.’ Peter: ‘Als high-end recensent ben je waarschijnlijk goed op de hoogte van het Kharma programma en ken je de prijstechnische opbouw van ons gamma. Zo bevat onze Matrixserie multifunctioneel inzetbare high-end thuisbi-
oscoop luidsprekers, de Ceramique lijn bestaat uit Kharma instapmodellen voor stereo en meerkanaalsgebruik, terwijl de Exquisite serie begint waar de Ceramique modellen eindigen en dus is opgebouwd uit onze beste en meest kostbare modellen. Buiten onze bestaande ontwerpen doen we veel aan maatwerk en daarbij is niet alles maar wel heel veel voor onze klanten mogelijk. De basis voor deze ‘Special Edition’ uitvoeringen is meestal een bestaand model dat in allerlei mogelijke stappen kan worden opgewaardeerd. In geval van de Rhapsody ‘The Spirit’, is als basis de Ceramique 3.2 genomen die we in nauw overleg naar de wensen van Harry van Dalen en Michael van Polen van Rhapsody hebben opgewaardeerd naar een in Kharma vaktermen CRM 3.2 FES. Eigenlijk komt het er in basis op neer dat vooral veel kostbare Exquisite techniek, hun weg heeft gevonden in een opgewaardeerde Ceramique = CRM behuizing. Je moet dan denken aan een betere (Titanium) tweeter, Enigma Signature bekabeling, betere filtercomponenten en een speciaal behandelde keramische laag/midden eenheid. Je kunt deze eenheid visueel herkennen aan het feit dat het oppervlak niet het typische keramische wit is, maar juist zwart van kleur. We hebben namelijk voor extra stevigheid en het tegengaan van ongewenste resonanties, een extra coating op het keramiek laten aanbrengen. Ook de rolrand van het membraan is veranderd en onderhuids is de spider (deel van de ophanging) aange-
NIEUWE RICHTINGEN IN MUZIEKWEERGAVE
Uitleg ‘The Spirit’ door Rhapsody
Ten tijde van mijn Kharma interview werd er keihard en koortsachtig achter de schermen gewerkt om het demo paar van ‘The Spirit’ op tijd bij Rhapsody te krijgen. Vergis u niet, want buiten de complexe constructie van zo’n kast en het aanbrengen van alle inwendige techniek is ook het spiegelgladde spuitpro-
cedé, heel tijdrovend. Maar een maand na mijn bezoek aan Breda is het dan zover en kan ik in de Hilversumse luistervilla terecht voor een eerste indruk. Het product is nog gloednieuw en het angstzweet breekt mij toch al een beetje uit bij het idee dat het misschien nog wel nergens naar zal klinken. Na mijn aankomst wordt mijn nieuwsgierigheid nog even op de proef gesteld want eerst volgt nog de uitleg van het Rhapsody team over het waarom van deze ‘The Spirit’. Harry:’We (hij en Michael) zijn blij dat je hier aanwezig wilt zijn om het eerste in de Rhapsody historie zelf geinitieerde luidsprekersysteem te beluisteren. Het is allemaal kort dag geweest maar toch gelukt en daar zijn we heel blij mee.’ Werner: ‘Een maand geleden heb ik van de Kharma mensen hun technische uitleg over deze bijzondere luidspreker gehoord maar heel graag zou ik van jullie nu het verlossende ‘waarom’ willen horen.’ Michael: ‘Allereerst zijn we bij Rhapsody nu al zo veel jaar bezig met het tunen en afstemmen van mooie audiosystemen, dat we steeds meer de be-
hoefte kregen om ook eens zelf op een component onze eigen stempel en filosofie te kunnen drukken. Zoals je weet verkopen we alweer enige tijd de highend luidsprekers van het Nederlandse Kharma en daar zijn we zeer verguld mee. Ze bezitten unieke eigenschappen en laten mensen dingen in de muziekbeleving ervaren zoals wij die graag voorstaan. Ze zijn daarbij zowel verregaand neutraal als muzikaal en naar gelang de situatie, zowel compact als in reusachtige afmetingen leverbaar. Net als bijvoorbeeld Avalon zijn ze in staat tot een prachtig royaal, stabiel en goed gedefinieerd 3D beeld wat veel verder gaat als de kastafmetingen of luisterruimte zelf. Voeg daar als laatste nog de perfecte afwerking en gedegen techniek aan toe en je hebt het plaatje compleet waarom wij er zo enthousiast over zijn.’ Werner: ‘Oké, dat is duidelijk en ik snap jullie motivatie aangaande Kharma, maar wat is nu die extra Rhapsody beleving die naar jullie inzicht de meerprijs rechtvaardigt ten opzichte van het standaard model en de hamvraag, vonden jullie het stan-
tested
past om nog grotere uitslagen toe te kunnen laten. Het eindresultaat is een dramatisch verbeterde belastbaarheid, dynamiek, slagkracht en vervormingsvrijheid. Wat ‘The Spirit’ uitvoering verder completeert is de typische rood metallic kleur van de kast en de ingegraveerde ‘The Spirit’ naamplaatjes. Mede door extra scherp te calculeren en omdat het vooral een model is bedoeld voor de Nederlandse markt, wordt de winkelprijs € 16.900,- per paar. Misschien een fors bedrag maar voor deze geboden kwaliteit beslist schappelijk te noemen. Normaal zou een luidspreker met al deze zaken aan boord bij ons rond de € 20.000,- per paar moeten kosten.
31
NEXT
SPIRIT LUIDSPREKERS
INTRODUCTIE KHARMA MIDI GRAND EXQUISITE EN RHAPSODY ʻTHE SPIRITʼ LUIDSPREKERS
tested 32
daard model dan niet goed genoeg?’ Harry: ‘We hebben straks zowel een origineel paar Kharma Ceramique 3.2’s als ‘The Spirit’ beschikbaar voor direct vergelijk, dus je zult het zelf kunnen beoordelen. En een luistersessie zegt nu eenmaal meer als ik in duizend woorden kan vertellen. Maar wat betreft het standaard model, dat kost net even boven de € 10.000,- per paar en voor dat bedrag is het een prima luidspreker. Maar wij wilden meer, veel meer. Wat we mooi aan de Ceramique 3.2 vinden is de ongecompliceerdheid. Het is een mooie compacte vloerstaander die in heleboel woonsituaties uitstekend kan functioneren en veel hoogwaardige spullen goed tot zijn recht kan laten komen. Maar voor onszelf wensten we nog wat minder eigenklank, een grootser geluidsbeeld. Meer expressie en slagkracht en vooral meer tonale rijkdom en volheid. Het belangrijkste doel was echter om deze high-end luidsprekers ook met veel eenvoudiger spullen zoals de mooie Pathos en PrimaLuna elektronica aan te kunnen sturen. En niet alleen zo maar aansturen, nee, ook met die relatief eenvoudige en prijsgunstige componenten zou het echt muziek moeten kunnen maken, waarbij je veel hoort maar niet steeds met de tech-
niek om je oren wordt gemept. Het gaat tenslotte om het genieten. Het mooie is dat je vervolgens bijna eindeloos kan doorgroeien en steeds het verschil in je vervolguitgave kunt terughoren. Om het ook gevoelsmatig af te maken wilden we ook onze eigen Rhapsody stempel erop drukken en daar hadden ze gelukkig bij Kharma in het geheel geen moeite mee. Integendeel zelfs, ze vonden het leuk om het uiterste uit dit model te halen. Dus in goede samenwerking zijn we uiteindelijk tot een werkelijk prachtig product gekomen waarbij we ons inziens, helemaal in onze opzet zijn geslaagd. Luister nu zelf maar eens!’ Luisteren ‘The Spirit’
Wanneer ik kan beginnen met luisteren begint door het late jaargetijde de zon al flink te zakken en vormen de vele warm gele lampen en lampjes in de grote luisterruimte een sfeervol schouwspel. Voor mij staat een set opgesteld die verregaand compromisloos is en goed in staat zal zijn te horen tot welke niveau deze luidsprekers in staat zijn. Als bron fungeert een dCS Puccini (sa)cd-speler met de bijbehorende USB klok, een Reference 5 van Audio Research dient als voorversterker terwijl twee Spec-
tral DMA-360 series 2 voor de eindversterking zorgen. Bekabeling is helemaal MIT MA Oracle. De Spirit luidsprekers die voor mij staan zijn inderdaad van een handzaam formaat. Een ruwe schatting is iets van 100 cm hoog, 25 cm breed en 35 à 40 cm diep. De donkerrode metallic lakkleur staat ze goed en toont extra warm met de sfeervolle verlichting. Net als veel moderne luidsprekers staat ‘The Spirit’ voor een optimaal fasegedrag, lichtjes achterover geleund. Iets wat ik persoonlijk altijd een mooi aspect vind. Deze luidsprekerloot is een 2-weg systeem met Titanium hogetonenluidspreker en een keramische bas/middeneenheid. Aan de achterzijde is tamelijk laag boven de grond, net boven de aansluitterminal een forse basreflex poort te vinden. De aansluitingen zelf zijn een Kharma interpretatie van de beroemde Cardas aansluitingen en zijn voor spades mijn inziens het beste wat er momenteel verkrijgbaar is. Met één beweging beide polen krachtig kunnen vastzetten is ideaal. Enige nadeel is dat er geen banaanstekkers of losse draadeinden kunnen worden gebruikt. Onder de kast is een ruim buiten de kast uitstekend onderstel zichtbaar wat Kharma typisch, uitmuntend
goed is afgewerkt en voorzien is van in hoogte verstelbare spikes met bijbehorende schotels. Hierdoor staan beide ‘The Spirit’ luidsprekers werkelijk rotsvast en is het nagenoeg onmogelijk dat ze ooit om zullen kunnen vallen. Om een goede eerste indruk te krijgen heb ik van alles en nog wat op deze luidsprekers losgelaten. Van rustige barokmuziek, tot groot orkestraal werk, jazz in grote en kleine bezetting en ronkende rockmuziek op hoog volume. Mijn eerste waarneming is meteen een groot compliment voor de neutraliteit van deze weergevers want al in het eerste nummer hoorde ik als geoefend luisteraar heel herkenbaar alle eigenschappen van de aangesloten randapparatuur! Het mooie evenwicht, klankkleur, tonale balans, soepelheid en muzikaliteit van de nieuwe versie van de Spectral monoblokken. Het hoge oplossend vermogen, de vloeiendheid en voor een Audio Research, ongekende neutraliteit van de Ref 5 en de herkenbare frasering, oplossend vermogen en ruimtelijke opbouw van de dCS (sa)cdspeler. Zelden heb ik deze eigenschappen zo snel en zo goed apart uit elkaar kunnen houden. Toch kan ik met deze uitspraken ook een aantal mensen onbewust op het verkeerde been zetten. Die denken nu meteen dat dus de nadruk in de weergave op de techniek ligt. Nee, dus, helemaal niet! Van alle Kharma’s die ik tot nu toe heb gehoord vind ik deze ‘The Spirit’ ongetwijfeld zelfs één van de meest muzikale en tonaal rijke. Dat luisteren naar techniek is onderdeel van de beroepsdeformatie waar iedere recensent in meer of minder mate ‘last’ van heeft. Als je dat uitzet kun je deze manier van luisteren ook omzetten in het prachtig ontrafelen van alle gespeelde muziek. Zo hoorde ik niet alleen het prachtige uitlichten van de opnameruimte, de timbres van de gebruikte instrumenten, maar ook hoe de stemming van de muzikanten was en op welke wijze ze de instrumenten of het instrument op dat moment bespeelden. De presentatie is daarbij groots een meeslepend en duidelijk groter dan de afmetingen van de luidsprekers zijn. Fasereinheid is ook al erg goed want of je nu staat of zit of bij de linker- of rechter luidspreker
bent, de weergave staat als een huis. Tonaal is het laag voor een Kharma opvallend rijk en rond met echte slagkracht en slechts in de verte was nog een fractie kastklank waarneembaar. Het midden en hoog sluiten daar heel goed op aan maar bezitten wel wat minder energie dan je normaliter bij een aantal andere merken zoals Wilson Audio tegenkomt. ‘The Spirit’ en eigenlijk Kharma als merk deelt dit aspect met een merk als bijvoorbeeld Wilson Benesch. Er is wel degelijk veel expressie en dynamiek aanwezig, maar het wordt op een bepaalde andere manier getoond en op een meer gedragen, schone en geciviliseerde wijze gebracht. Wanneer we in dezelfde ruimte maar in een andere set up vervolgens gaan luisteren naar de standaard Kharma Ceramique 3.2 op de eigen mij goed bekende Kharma elektronica, zijn de gehoormatige verschillen groter dan het prijsverschil zou doen vermoeden. Is dit in basis dezelfde luidspreker denk ik bij mijzelf? Uiteraard presteert de standaard uitvoering ook op high-end niveau en is de weergave goed in balans en uitgewogen van karakter. Maar het beeld is aanzienlijk kleiner, minder groots en trekt ook meer naar de luidsprekers toe. Het oplossend vermogen treedt een forse stap terug, de weergave is minder schoon en op een bepaalde manier wat meer gesloten met nu duidelijk meer eigenklank over een veel groter deel van het frequentiebereik. Het is tenslotte volslagen duidelijk dat ‘The Spirit’ een schot in de roos is. Zoveel meerwaarde uit eenzelfde concept weten te halen, is beslist een groot compliment waard.
tested
NIEUWE RICHTINGEN IN MUZIEKWEERGAVE
quisite. Maar de tijd staat niet stil en op gebieden als snelheid, integratie en coherentie weet deze nieuweling het zijn moeder knap moeilijk te maken en af en toe zelfs voorbij te streven. Bij ‘The Spirit’ is naar heel andere zaken gestreefd. Hier is getracht door Kharma en Rhapsody om binnen een bepaald concept en woonkamervriendelijke afmetingen, het maximaal haalbare binnen een bepaald prijsniveau neer te zetten. Mijns inziens zijn ze hier bijzonder goed in geslaagd en wordt er een dermate muzikale en realistische weergave neergezet die zeldzaam is binnen deze afmetingen. Is dat nu geen prachtig cadeau voor onder de kerstboom?
33
Tekst & fotografie: Werner Ero Computerbewerking Kharma Midi Grand Exquisite: Vincent de Ridder
Conclusie
Met de introductie van deze twee bijzondere producten blijkt maar weer eens dat er nog steeds rek zit in het fenomeen luidspreker. Door steeds betere luidsprekereenheden, voortschrijdende technieken en inzichten toe te passen, kan de realiteit opnieuw weer een stap dichter worden benaderd. De Midi Grand Exquisite is een mooie aanvulling in de Grand Exquisite serie. Hij heeft niet de rijpheid en absolute schaalgrote van het aanzienlijk grotere moedermodel, de originele Grand Ex-
Logo ‘The Spirit’: Timmo Polak
RHAPSODY TEL: 035-6284644 E-MAIL:
[email protected] WWW.RHAPSODY.NL KHARMA INTERNATIONAL B.V. TEL: 076-5715010 E-MAIL:
[email protected] WWW.KHARMA.COM
END
